장음표시 사용
91쪽
lxxxij PRO EMIALIS DECLARATIO.
caeteras orbis nationes , nec unmeritb certe excitares 3 Quod igitur.
quisque in patria gente sui tantis & tam meritis efferret laudibus, cur Sinarum genii, si forte vetustiora rerum suarum prae omnibus gentibus monumenta posteritati reliquerit, invidebis , & non potius id gloriae ipsemim vertes, & commendabis clementiam creatoris erga Sinam adeo singularem arque propitiam r
PARAGRAPHUS SEPTIMUS. OARGUMENTIS ALIIS AT. E ALIIS
co firmatur veri Dei apud Sina; notitiam extitisse. OUONIAM vero, quemadmodum crebra & gravia scelera& morum dissolutio viam tandem sternunt ad omnium scelerum maximum, Atheismum ; ita virtus omnis & recte vivendi ratatio, di pia populi administratio verae Religionis sunt indicia non ob scura ; videamus quid Prisca Sinarum aetas, tum verbo, tum exemplo praestiterit solo duce naturae lumine : quam utique nMuram &ab origine sua bonam & rectam, & pietatis reliquarumque moralium virtutum praesidiis& adminiculis a coelo instructam filisse semperdocuerunt, quam quidem veterum opinionem Philosophice demon. strat alter a Confario Philosophus Alemtius. Qumvis autem insita si eadem virtutum semina omnibus gentibus a naturae authore Deo uia tamen vera deest Religio, ibi debilitari vehementer & opprimi ista semina & virtutem poene omnem jacere necesse est : quas quidem virtutes in aliis multis nationibus defuisse mirandum non est, quam do apud illas ipsa iam vitia religiosa erant ac sacra, eaque non cana Vitabantur, quam colebantur, uti ait Lactantius. Etenim quis locus podicitiae & honestati est e poterat, ubi connubia & adulteri a Deorum , ubi nuda Venus, Cupidinesque, & Priapi celebrabantur 3 Quis pacis, amicitiae, fideique locus, ubi Mars, Bellona, di Mercurius pro Numinibus colebamur Quis obedientiae, ubi Iupiter, qui pulse patre sibi Regnum usurpavit, velin utremus Divum atque hominum Rex adorabatur ὸ Quis prudenti ae naturali lumini & rationi iocus , ubi rationis etiam expertia m ditia. ut vituli, lupae, crocodili, se pentes, re quae in hortis nascuntur in ae di allia insano ritu cele
Ubi obsecro, vel per umbram in toti Marum inriguitam reperire est hujusmodi monstra , aut in verra ipso m , aut eciam incoso globoque seo inrisero Ubi sexuum inter spiritus quos i corporeos censent 1 disparitatem, connubia Deorum inratumque Disiligod by Corale
92쪽
PROEMIALIS DECLARATIO. lxxxiij
& metamorphoses λ Ubi simulachra, imagines aut statuae non dico animalium, sed vel l minum , vel spirituum quos resigioso cultu China coluisset An post invectam ex India idololatriam , nullam tota posteritas ex priscis idota adjinuisset ad nova, si quidem in
trisca aetate extitissent An tot Interpretes annalium adeo gravius verbis ac stylo aculeato inveherentur in Imperatorem Mim tiqui id ololatriam primus induxit, si ante eum illa pestis invaluisset in
Imperio An cum ipsum ipsis quoque tyrannis ne & Cheu execrabiliorem ex hoc unico capite fuisse scri rent, si idolorum monstra jam antea publicis honoribus fuissent ad adorandum exposta 3 Aut ignorare potantsent, aut reticere, si quid antea extitisset simile , aut in priscis & authenticis librorum suorum monumentis, aut in Provinciis Urbibusque tanti Imperii Cum igitur nulla sciantur olim hia fuisse portenta communia cum aliis gentibus, quibuscum China commercium aeternum per leges etiam interdixerat, non est cur his expectes , aut fuisse existimes sacrificia sanguinolenta , aut turpia, qualia fuere Priapeia, Floralia, Sathurnalia, quibus iacer ille Senatus Populusque Romanus, di omnium gentium Dominator , juventutem suam depravari patiebatur ;non victimas infantium quas Saethurno suo Latini, & Diis quoquc alienis Iudae. immolabant, non victimas hominum, quas pius is eas ille mortuorum manibus mittcbat inferias , & hujus exemplo Romam deinde Imperatores ac Senatores, non lud, theatrorum in sanguine humano, nec alia hujusmodi, quae Lactantius copiose commemorat, & explodit; a quibus omnibus adeo fuit semper aliena gens Sinarum, ut vel referri ea ab Europaeo, aequis auribus animisque minime sustineret.
Et de illis quidem aliarum gentium superstitionibus, deque ipse
rum prisca religione constat ex primis litterarum cujusque gentis monumentis ex Orpheo , inquam, & primis Poetarum Hesiodo , Homero , &c. qui & ipsi s uti idem Lactantius ait: multo ante natum Philosopluae nomen fuerunt, & habiti sunt sapientes ,& tamen tam inepta de Deo Deorumque generationibus figmenta & fabulas rotulerunt; de Sinarum vero Prisca Religione liabemus qui scrip. erunt bis male di amplius ante Christum annis, hoc est multo au- tequam Orpheus aliise Scriptores prodiissent in lucem Quemadmodum igitur supremo coeli Imperatori & spiritibus princa Sinarum aetas nihil indecorum, aut turpe, nihil quod cum terrena contagione aut corporea visibilique iisbstantia. commune esset, tribuerunt, & e contrari quidquid esset cum recta ratione conjumetiim, virtutem, inquam, providentiam , potentiam, scientiana, justitiam, clementiam tam fidenter arari erunt; lita non alus, quam
suprema majestate dignis honoribus & Grificiis , non alio magis
93쪽
lxxxiv PRO EMIALIS DECLARATIO.
quam virtutum de recti animi cultu colendum tam verbis docuerunt,
quam factis & exemplis; ut nihil hic dicam de externo quoque apparatu, gravitate, modestia, continentia, abstinentia, decore , &
natu; Πc tamen ut negarent Omnem hunc cultum exteriorem
placere coelo posse, quando cultu animi virtuteque interna non es set imbutus.
Quid nunc dicam ae obedientia Priscorum, & pietate erga parentes suos ac majores, quam volebant pdst ipsa quoque fata perpetuari siuo modo atque exercitari 3 &ut hoc exemplo discerent filii quo erga progenitores superstites ferri debeant studio ac veneratione, Sic arbitrabantur serviendum sibi esse vita jam functis, uti ser vi erant quondam vivis atque seperstitibus: Hinc illa funeris , exe quiarum, sarcophagi tumulique cura tam exquisita ad conservan das in perpetuum , upossent, auctorum vitae sinae reliquias & mem riam 3 quid de luctu triennali patris & matris sic etiam, ut qui praecipuis muneribus in Imperio fungerentur, illico ab officio suscepto ad triennium sese abdicarent 3 Quid multa tanta fuit erga vita nin elos majores sollicitudo, cura tanta, diligentiaque , ut merito luperstitionis arguendi viderentur, si quidem non constaret ex libris eo rumdem authenticis, haud alium sibi scopum ac finem habuisse pro
postum, quam merae observantiae filialis, grataeque pietatis ac reverentiae adversus majores tuos, etiam post fata non interrumpendae: tametsi fateamur idccessu temporum, seu verius tot sectarum & su perstitionum idololatricarum in nonnullis vitiatam fuisse priscorum primaevam institutionem.
Quid dicam de observantia erga seniores & aetate provectos, quos adeo ipsemet Imperator, dum lustraret Imperium, non dedignabatur invisere & conquiri jubebat, & bene meritos titulis honorificis condecorabat, augebatque censis regio, si opus foret Quid de clementa tia; & munifica illa commiseratione erga pauperes, cincos, Viduas, pupillos, claudos, &c. quibus sua olim erant attributa domicilia &censes quin usque in hodiernum diem in singulis urbibus & op. pidis tanti Imperii ad certum numerum annona Regia sustentantur, etiam Tartaro dominante, quem sela pietatis hujus antiquitas deterruit ne, quod jam animo meditabatuI pium hunc morem ab teret. Tametsi vero erga criminum reos justitiae rigor servaretur, erae tamen etiam hic situs clementiae locus , quatenus scilicet per tam vastum Imperium, ab nemine fas erat damnatum quempiam capitis, morti addici, nisi prius ab ipsemet Imperatore sententia fuisset approbata , ut nihil jam dicam de publica subinde noxarum con
donatione, & carcerum relaxatione.
Iam vero de feminarum honestate, verecundia, cultuque & habitu corporis rum modesto quid dicam Z Ad haec enim usque tempora
94쪽
quamvis Priscis illis tam dissimilia, mos iste pervenit prope inviolatus legitimi quoque thori apud Priscos inviolabilitas, tametsi per abu-stini s.ccessu temporum vitiata. Praetereo nunc connubia ab omnisere sanguinis propinquitate remora , viduarum ad secundas nuptias mortuo marito transire netis putantium, continentiam ac fidem:
leges amicitiae de hospitalitatis, aliorumque civilium ossiciorum ad mutuam concordiam conservandam , ubi selemne scilicet semper filii illud: tibi non mis fieri, iateri ne 'ceris. Et quoniam regis ad exemplum orbis Sinicus, vel maxime com- Ionitur, expendantur ea selummodb, quae de duobus Legissatoriaus, di trium Principum familiarum conditoribus, infia referentur, ex Philosophorum Principibus Confiato & Memcior tanta certe Regis No filisse modestia & moderatio scribitur , ut cum ei essent opes amplissimae & staprema dignitas , non tamen animo efferretur , aut insolesceret, domo, vi mi, curru simplici & paupere , & ab omniisecie luxus, aut fastus abhorrente, necnon veste vulgari nisi cum sacrificandum foreti contentus, cujus virtutis haeres nait Xun uti &Imperii, ad quod evechus fuit ab ipso Tas , nulla filiorum, cum in men novem numeraret, sed Elius virtutis habita ratione , uti rursus & hujus imitator filii & haeres delectus is qui primae Familiae Fundator sitit 6 dictus. Sod α secundae Familiae Fundator ob tam cum post septennalem famem se victimam coelo devoveret pro sitis , M supplex exquireret ab ipsb eoelo num forte a se iiiisque nia-gistratibus peccatum fuisset in administratione Reipublicae, num ex munerum largitione corruptela qu*piam serpsisset, num detractioines di obmurmurationes audirentur, num in Palatiis aedificiis, aut in ornatu habituque muliebri quidpiam esset immoderatum, aut in decorum , &c. nonne sutis superque declaravit, quam tunc fueriticem omni honestate , virmue , m eratione , conjuncta admini
Quanta vero innocentia ,frugalitate, moderatione per annos mille ducentos & mplius gubernatum Grit tantum Imperium testis erit sane locuples xi ps Princeps idemque patruus, ultimi es unda Fa- sinitia, et decimi octavi Imperatoris Iovi dicti: Etenim cum vide ret is importari in Regiam res novas ac peregrinas non sine gemitu di vaticinantis instar: Nunc primὰ- inmt,parissiproduc tur ebur 33m, misi' e eomu Rhinocereris, habitus mem- rbremi que
dapide retiose ; is πεμ ps Am explebitin b-ana merditas, ceres jam uae o Iapides immensi pretii aliaune id gemis remotis e terris LM importa ri , MI reris minam Impreii. Sic ille. Consulat annales qui vo-haeris, di libros quos explanamus. Profectδ vix quidpiam octnde
95쪽
communi quidem usu vel aut horitate publica stabilitum, quod a vi tute, vel ratione alienum sit. Quae cum ita sint, quandoquidem ex sela virtute rectam Reipublicae administrationem petebat antiquitas Sinarum , quid mirabi mur, si exemplo illo virtutis vicinos undique terris suis barbaros ita ad humanitatis leges suaviter induxerit , ut in eam amplissimi Imperii formam & iniagnitudinerti a tot sieculis excreverit, Vicinorumque etiam regnorum Principes ad clientelare , saepe etiam stipendiarium obsequium adduxerit: olim certe circa annum ante Christum i1 . advenerunt legati e Cochinchina, sola fama adducti, quod China haberet heroes sanctos, qui nossent deprecari & obtinere acculo foecunditatem, quorum adeo patrocinium imploraturi, & r medium sterilitatis, qua miserandum in modum Cochiuchina tunc laborabat, petituri advenerant. Quid mirabimur etiam, si hoc Imperium priscis 1llis temporibus adeo fuerit talix & diuturnum , ut tres Familiae Principes diutius illud possedcrint & contervaverint, quam novemdecim deinde consecutae Familiae Imperiales simul sump quae, quamvis aliqua a Prisicis accepta & a nobis supra commemorata, conatae stat revocare, tamen tot bellis, haeresibus , s ctis, parricidiis magis magisque Japtu tempinum increbrescentibus, nunquam ad pristinam illam Innocent1am integritatemque, nisi perlucida quaedam intervalla, yedivere.
Erit fociasse quispiam qui ex moribus sane perditis aetatis hujus,m qua praeter innus ra vixi regnat fraus & limulatio , & si v virtus relucet, non iram Vistus quam virtutis fucata quaed m species est, crit ,' inquam, fortasse qui ex praesenti aetate judicium ferat Misententiam de Pi iscas, sic ex illimans artem simulandae mentiendae. que Religionis jam tum viguisse, eaque usos, Piliai pes ac Magistratus ad .imperitam multitudinem sectiosis in officio continendam, uti supra de doctrina alia exteriori seu populari, interiori alia , seu politicorum Propria insinuatum. est ι atque adeo quidquid in hoc genere dixerunti vel fecerunt, sisto stadio publicae pacis & tranquillitatis con-
hi thrum, praeterquam,quod duplicis hujuF ductrinae ne vestigium qui in quis inveni ex in libris Priscorum authenticis ; huic. certὰ 'opinioni ne dicam temeritati sic judicantium oppono ipsum post clarum aetatum & litteratorum sententiam, qui unanimi sermone Dioque nihil aequo deprcdicant α extollunt, atque Priscorum kr pol um candorem , simplicitatem , since ritatem, quam suis in temporibus maxime desiderati non sinc gemi Ni profixentur. Certi
qui Conisecium aliosque authenticos,& prii- authoritatis & vetust, iis libros legerint, teperient nil frequentius inculcari, exaggerarique, quam ut exemplo Priscorum Regum omnia agantur cum veritate,
96쪽
PROEMIALIS DECLARA ΤΙΟ. lxxxvii
& dicta omnia factaque ex intimo cordis shmper prosciscantur rhinc illae a commentatoribus toties repetitae voces Chim xe, mest, Verum silidumque absque fum P falsitate. In omnibus igitur
actionibus ibis, verbisque & officiis, quae intercedunt Reeem inter& subditos, parentes ac filios, fratres inter amicosque & conjuges snceritatem ac fidem, omni exclusa fallaciae umbra , integram illi batamque servari semper voluerint prisci,&in negotio Religionis grauissimo ficti fuerint s. bdolique politici Adeoque solam ipsam Religionem assumpserint veluti medium fallax ad continendos in officio populos λ Hoc certe nec atheopolitici novatores illi Familiae Sum Interpretes unquam concedent, qui tametsi monstrum inane quodpiam divinitatis Uae politicae confinxerint, tamen fundamentum omne suae Philosophiae, in veritate & soliditate quam litteractim exprimunt constituere non dubitarunt ; & quemadmodum omnia in universo, & ea quoque quae fortuito videntur , ex lolida quapiam di praedominante virtute qualiscumque demum illa sitὶ regi conserVarique contendunt, ita in administratione Reipublicae,& in ipse homine actiones omnes ac motus ab animi in Legritato& sinceritate minime fucata proficisci volunt. Et vero sit quod Objicis , Interpretes dicerent, quo tandem, obsecro, fundamcnto inis nixi dicerent quem tandem in priscis quinque ilo strinarum Codiucibus textum afferre possent ad id comprobandum Et hcc t for lasse aliquem afferrent quo diceretur Priscos & sanctos Reges ac sapientes suos Religionis praesidiis; Imperii populos sibi sub)cetos habuisse, an continuo inferre liceret Religionem inventum suisset plorum ad continendum in officio populum Ecquis nesciat veram Religionem inventum esse si tamen ita loqui fas est non humanum, sed divinum, qua Respublicas N Imperia stabiliri opi rteat, .& conservari: nam , ut ait Trit megistus. Religio propter se& quia bona est de verax, amanda est & sequenda , non autem ut medium fallax ad Reipublicae conservationcm , adeoque rem Vcram & faniactam & a maioribus ipfb prope diluvii tempore acceptam, Reges Prisci Sinarum assiimpserunt ad ipublicum bonum de stib)itorum suorum incolumitatem & felicitatem. Quid enim an primus Imperii conditor Fo hi abiecta mox, quam a filiis seu nepotibus Noemi acceperit, Religione, novam & fictitiam adinvenerit, qua adhibito etiam fictitio nomine quod victimam sonat) populum in ossicio & legibus contineret 3 Tota itaque Sinarum Prisca instituotio & norma politica figmentum quoque fuerit & mera fallacia i quippe tota fallaci & inani nixa fundamento. Fictilia semper fuerit fides & obedientia subditorum adversus Principes suos , filiorumque advertus parentes ac majores. Quid ita Nam cum doceant ita a subditis serviendum Principi suo, quemadmodum Principes & po-
97쪽
ὶ xxviij PRO EMIALIS DECLARATIO.
puli serviunt supremo coelorum Imperatori , ita filios parentibus obedire oportere, uti obediendum est ealo ; certe si Religionis eulatus & observantia fietitia & shbdola est, fides & observantia erga Reges & Principes, pietas erga parentes & majores fictilia quoque sit necesse est , adeoque tota totius antiquitatis in administrando populo basis & ratio concidit. Frustra etiam imb insulse de inepte exprobrabant Imperii primates postremis duarum Plinei pom fami liarum tyrannis ne & chea dum sacrificia sepremo Imperatori de spiritibus fieri solita jam negligerent, hastra, inquam, clientes fidelissimi toties, & eum certω fortunarum sitarum, capitisque dis crimine , exprobrabant ipsis perfidiam erga Numen supremum,
comminati exitium a caelo jact irato,& scelera mox vindicaturo ima,
minere, nisi quamprimum resipiscerent. Fruifra denique de piis Reagibus trium Principum familiarum referretur, quod ne clam quidem, & privatim indecentius negligentiusve se gerere auderent in obsequiis, quae supremo Imperatori rite deferebant. Ecquis ergo jam credat, Pristos illos sapientes ac Reges tam improba impiaque simulatione subdiris imposuisse; tam infami&ex
crando Religionis ac sanctitatis mendacio contaminare se voluisse νtantam denique extitisse tam nefariat simulationis & impietatis Concordiam, per Aot aetates, & in tot hominibus ingenio , natura, conditione tam dissimilibus, di in tantis tot locorum temporumque
intervallis ' Profecto tametii planE constaret hujus aetatis homini bus, Majores si1os sic mentitos flaisse Resigionem vitaeque probita
tem; celarent hoc tamen studios. , ac tegerenti quin etiam men
ini non dubitarent ipsi mei, ne fortε majores suos & tatuae sanctitatis ut aiunt Reges ac Philosophos sua synceri candoris ac fidei di veritatis laude privarent. Semper igitur constabit argumentis no stris vis sua, semper inevitabile telum istud torquere poterimus, quo vel cogentur , sia premi Numinis pinvidentiam di religiosum ejusdem cultum eum Majoribus suis admittere , vel hos ab amen
tiae siilpicione i quod nunquam perficere poterunt liberare , vesdenique fateri se a sententiis de institutis Majorum susum degeneri turpique levitate dc incoinantia discessisse.
98쪽
PROEMIALIS DECLARATIO. lxxxix PARAGRAPHUS OCTAVUS.
nuncuparint merum Deum. Examinatur mminis
Ethymon re proprietat. VERUM alia nobis lite superest quaestio discutienda; de n
mine illa quidem, haudquaquam tamen sic, ut illae, quaeva go dicuntur esse de nomine, contemnenda : Etenim si primis illis temporibus & diluvio proximis Sinae verum Numen cognoverunt, crinitumque adoraverunt quod omnes opinor , jam facilὰ mihi concedent ) ecquo tandem nomine, quo vocabulo, quibus litteris Numen illud supremum Prisci adoratores expresserunt 3 Certe si nulla unquam natio quantumvis barbara extitit, quae non aliquo nomine Upellarit Numen, quod coluit, seu verum seu falsum s quot enim, teste Tullio, hominum linguae , tot nomina Deorum ) quo pacto tandem gens Sinica tam civilis, & culta , & accurata carue- Iit, quo Deum , quem colebat, nuncuparet Ea lingua , quae in dia visione linguarum & gentium una fuit probabiliter ex illis septu
ginta, quas matrices vocant, habuerit nomina & vocabula & litte Tas, quibus res omnes creatas , & herbarum Vocabula , & naturas explicaret, & tamen eadem caruerit scilicet, isto nomine, quo cremtor universesum ac Dominus, quem natura tota proclamat existere, rite nuncuparetur Nemo prudens , ut opinor , hoc suspicabitur i'At quaeres ecquod tandem illud nomen merit, sive potestatis erujusdam sit premae aut perfectionis significativum, sive relationem de notans ad res creatas quamdiu enim viatores stimus, nomen quod
essentiam divinam & ineffabilem, siquii est, perscae significet, sci mus ab homine ne concipi quidem posse , multo minus signo quopiam exprimi. Dico igirur apud Priscos Sinas, nomen illud, quo verum Deum nuncuparunt , fuisse Xam ei. Cujus nominis antiquitas eadem est, quae ipsarummet litterarum quarum rudimenta a Fo hi gentis Sinicae conditore posita, seb tertio vero mam ii Imperatore opera sam te magis expressa & digesta in ordinem commemorantur : de quo Im peratore refertur etiam quod Palatium seu Templum construxerit apsi Xam ei, quod adeo tactum fiterit annis circiter coo ante natum Abrahamum , si modo armalibus & o. Interpretum computo fidem habere placeat, multo ante scilicet, quam nomen Θεος ex quo Dei nomen Latini mutuarunt, scriptum a quopiam inveniretur. Quod
99쪽
si malis vulgatum computum sequi, certe nominis illius Xam ti in dubitata antiquitas cx Scriptore & Historiographo Regio petitur, qui circa tempora Tis fuit hic conditor primae Hia Familiaeὶ scripsit res gestas rao &-, e quibus etsi multa perierunt nam e i s. capitibus quihus cpnstabant, desiderantur omnino undecim ) constat tamein ves si fragmentis ipsis, qua ratione attvr Imperator qui totus ad exeniplum decetaris , sui Tao , a quo fiterat electus , conformabat sese ) sacrifieaverit mini ti ac dein alio ritu inferiore sex spiritibus Principibus, ac denique montium fluminum, necnon rerum reliquhium prasulibus; quod item sacrificaverit xam n sacrifi eire ho meaili iaci Chus dicto, quo victima de res pretiosis smar cre Habantur Il Et thoe scriptum est a Regio. illius temporis. scriptore mole Christum . circiter 12xo. Quaerc nunc , si placet, aliud in alia orbiς gente monumentum vetustius aut magis authenticum quare , inquam, M assigna mihi aliud nomen,isi potes, in tota Sina rum antiquitate, quo ucrum Deum quem fiteri debes proximia diluvio testaporibus ubique agnitum fuisse) nuncupaverit prisca Si
Quod si veram hujus nominis Xam ii Ethymologiam quaeris, litatera x vocabulum D primaria & Ordinaria, quin & unica & propria significatione sua idem cit, quod imperator, Modurator & Do minus, eliquo ipsissima vox ac littera qua Sinae plerumque Impera. torus lucis terἡ a principio in hodiernum usque diem compellant, tametsi inter 88. primos Imperii Principes tantum tredecim repe riantur qui hoe usi 1 int nomine, cum caeteri usi sint nomine aut pro prio quondam, aut Vani quod sonat ; donec deinde quartae sinFamiliae Imperator m boam ii, quod praesumeret se trium Imperii conditorum de Principii in Tao , mas Tu, Tam, O mam, merita &' virtutem superasse , primus instituit, ut nomini Ti praeponeretur Imam, hoc est, Maws, seu Augustita Imperator: quo titulo, omnes quotquot cxinde secuti sunt Principes, appellati sunt. Altera porrὰ littera , quae , dum Deum significant , n litterae praeponitur, est xam, quod premum significax , quo addito sina pliciter ad n men Ti nemo hactenus Imperatorum uti ausus din, quamvis alioquin inter eos. essent impie superbi & longe insolentissimi. Hoc igitur no mine Ti, quod usurpabant terreni Principes, sicuti designabatu dominium di potestatem suam super regna & populos sisi subjectos .
ita per additum Xam supremam quamdam & rebus omnibus excet sorem majestatem, potestatem, ac dominium in spiritus univer s, in coelum & terram, in Imperia α Regna, Reges ac populos signi ficaverunt , adeoquo sicuti China in terris Monarchi cum Regi men sub uno capite semper, & summa quidem contentione sectata est.
ita & in coelis Monarchia, quemdam invisibilem dari credidit, peti
100쪽
ta interim administrationis suae norma ex caelorum terraeque, necnon
emporum elementorumque aequabili ordine, quo unus item 3e sit fremus in terris suis visibilis Monarcha majestatem suam quam ve-o etiam quodam iubditorum oculis subducit; ad imitationem Numinis supremi & iiivisibilis Imperium suum moderaretur. Sed, inquies, nonne etiam in textibus vetustissimis & maxime authenticis: frequenter utuntur nomine Tim , hoc est , creti eiqueat tribuunt eadem, quae Xam ii Supre1- Imperatori , ex. gr. intelligentiam, voluntatem, providentiam, jus & Imperium, justitiam, pietatem, &c. plane sic est, nec inficior antiquissimum quoque esse αforte coaetaneum ut sic loquar ) vocibus Xam ii , nomen & vocabulum Den, sive tali: Sed si mihi concedis proximis diluvio temporibus Sinas extitisse, adeoque & veri Numinis notitiam , & con tequenter nomen, quo verum Numen exprimerent, habere debui iase i Certe sive hoc nomen fuerit Xam ei sive etiam nen, semperta men concludetur, non alium, quam verum Deum sub his nomini bus cognovisse & significare voluisse : & revera cum nihil ipsi in re. rum natura vel pulci rius , vel augustius caelo conspicerent, ad haec cum in periculis praesertim, omnium ad te mortalium oculos & co da caelum provocet, an quisquam mirabitur, eos caeli Domino, Caeli nomen tribvisse 3 Quanto magis si noveris usitati ininum ab omni aevo prae aliis nationibus loquendi Sinarum modum, qui assidue Pa
latium pro Rege, urbem pro urbis Praefecto, Curiana pro Magistra tu & pro patre tamilias domum ipsam nominare conitieverunt: Quod quidem in aliis quoque narionibus locum habct & in lacris litteris 3e ab ipio Christo servatore nostro usurpatum est i quod ut clarius tibi constet, consule obsecro libros veteres dc classicos Li xi, Xu im,' Te .m aliosque : neque enim fieri poterit , ut ex illis non convin caris , quod spiritus montium ac fluminum urbiumque praesides agno verit colueritque aetas priscae de tamen hi ipsi spiritus in aliis quidem textibus diserte nominantur Viritus montium fluminumque, in aliis vero flvimina montesipue, spiritus Vero tutelares urbium Chim Mum ,
id est, muri de fida simpliciter nominantur : Si ergo rerum inferio rum praesides spiritus subinde significanr per ea loca, quibus praesident, cur, cum ccxli nomine utuntur, non concludes a fortiori caeli Dominum ac moderatorem intellexisse his accedit non spernendum testimonium utriusque traici majoris su Dei , & chim su tum vulgo dicti: ubi cum vocis Tire sive coeli in multiplex usus & acaceptiones afferantur, tum & hoc praeter alia discerte docetur, litteram nen, cum caeli Dominum, & Gubernatorem indicare volueris,