장음표시 사용
161쪽
itialis inter vitamque: ergo '
Respondeo causalitatem efficientis dici dependere. a causialitate finis realiter quatenus pendet realiter ab ipso fine, ab Apsa vero sitis causalitate solum vi tualiter' ad quod susscit virtusis dist nctio.
Vim natura agat propter finem-
Nomine naturae ntelliguntur omnia agentia siue uniuersialia sue pateticularia quae ex inclinatione naturae agunt, ad disterentiam agenti uni liberorum , quibus indubitatum est maxime conuenire quod agant propter finem, cum eum c 3gnoscant appetant latione sui , alia vero intuitu cius. Quor'sto. Dico naturam agere propter snem. Est contra aliquos veteres Philosophos existimantes nihil fieri aut factum es eis intentione alicuius finis sed omnia casu temere contingere. Nihilominus Probatur conclusi, Agere propter nem est se a operatione sinem aliquem intendere atqui natula, stuquodlibet gelis natiirale aliqi cm sinem operando intendit intcllige , intentione lanata quae si inclinatio naturalis rinita cc hun suo influxu intendit cum equo produce; equunt , cum leone coneni cum sene ignem Dergo. Confirmatur riuarornaque sunt aut temere fiunt& casu , aut propter aliquem suem : scd ea quae
sunt a natura , non sunt cmere casit , elaeo.
Probatur minor quae sunt cassici nec semper, nec vephirimum sunt eodem modo sed ea quae sunt a natura , aut senaper aut saltem ut plurinium eodem
162쪽
modo sunt eis non fiunt casein temere. Patet minor iam semper aut plerumque hyeme ingit, ere grandinat homo naicitur cum qumque digitis in utraque manu cum dentibus anterioribus acutas , Posterioribus latis, iue de aliis ligo quae sunt a natura , aut semper aut plerumque eodem modo
Confirmatur et Bruta animalia nec ratione nee consilis praedita . sed sola natura seu naturali incli- Hatione duces, multa mira praestant ob varios fines, v. g. araneae tela texunt muscis irretiendis aptas , aues nidos aedificant ad generandos alendosque pullos, Irmicae construunt hori ea in quae varia congerunt grana quibus hiemali tempore ve*antur in ab animalibus ad plantas descendendo , videmus eas altius in terram defigere suas radices ut alimentum commodius percipiant, ut simiores sint contra
Obiicies non omnia cognoscuntinem ergo non omnia agunt propter finem. Pro solutione huius obiectionis sciendum est dupliciter posse aliquid aget propter finem: primo ut mouens seipsum in nemri secundo ut motum ab alio. Illud agens dicitur mouere seipsum in finem quod , cum appichendat illum formaliter sub ratione finis, id est, obtinendum per talia vel talia media, sibindeque percipiat proportionem huiusmodi mediolum cum nes, pum actu propito ita desiderat intendit ut e vi huius intentionis eligat media ad eum assequendum cillud vero dicim agere propter finem , ut motum ab alio superiori agente ab eo directum in huiusinodi finem , quod sim vel nullo modo cognoscat finem , ut insensibilia, vel Cognoscat tuum tantum materialiter, id est res, quae est sitis apprehendat, sed non formaliter si rationesnis sensu. explicato , non potest consequenter irsum proprio actu intcndere di obtinendum per talia vel talia media , sed si seratur in aliquem finem propter ipsum oretetur, debet serri in eum Δ pr rxer
163쪽
pter ipsum agere vi ab alio moti m de directum' ab alio inqxiam agente quod apprehendatin intendat
talem finem, puta ab authore naturae qui cum per sectissime cognoscat ne proprios omnium agen tium naturalium , nec non media ad illorum assecuistionem proportionata ipsos etiam fines intendit ad ipsos mouet agentia niatural 1 n ediis virtutibus activis , inclinationibus aut propensionibus naturali
Ex quibus habes solas creaturas intellectuales agere propter finem tanquam moviciates se in ipsum: caetera vero omnia, quae vel nulla , vel iantum sen-stiua cognitione si ni praedita , agere propter finem ut mota, directa ab author fiaturae , vel ab aliquo agente alio intellectuali propter quod dici solet opus naturae esse opus inteli gentiae , supple, ut dirigentis ipsum agens naturale ad suum opus. Qllamuis enim bruta cognoscant Gem materialiter , id est, rem quae est finis , non tamen o allic ut per media assequendum , subindeque nequeunt ipsum formasiter in ratione finis intendere. Vnde Respondeo concesso antecedentes, distinguendo consequentiam : ergo non omnia agunt propter sinem a se proprio aditi sol maliter intentum, Qui mouentia i in illum, concedo intentum ab autho re naturae, vel alio agente intellectuali consequenter ut moti directa ab ipso nego. Dices , aliquid agatarciter nem , debet moueri metaphorice ab ipso, sed qua di: iguntur ab alio in mum finem non m ouentur a fine illi, cum eum non cognoscant in ratione finis ergo. Respondeo distinguendo maiorem , ut aliquid agat propter finemo tanquam mouens se in illum concedo ut motum ab alio agente , nego. Quaeres , quid equiritur ut aliquc d agens dicatur
cognoscere finem in ratione finis , subindeque ipsurn intendere proprio actu seque mouere in illum. Respondeo requiri v ccnserat huiusmodi snem cum mediis , Me conuerso ac cognoscat huiusnodi Tm. II. H d
164쪽
mediorum proportionemritiam cum tali sine habent, ad iiod requiritur aliquis discursus, ut patet , neque enim sine discursu potest hoc medium prae alio oligere. Et ex his poteris respondere ad multas instinitas quibus probari videtur bruta sagaciora naouere se in suos fines , seu agere ex intentione illoriundi elicita.
Vtrum natura intendat monstra.
Monstrum est effectus a recta' solita dispositione secundum speciem degeneransci ut clim homo nascitu cum unico pede , aut nico brachio aut si biceps vel capite aut vultu inverso. Recta enim solita dispositio quae debelli homini secundiim suam speciem , est quod habeat duos pedes , uniciim caput , cc. Causa autem huiusmodi desectuum& monstrorum et ut plurimum desectus aut sepe abundantia materiar, vel aliqua eius indispositio, qualiuiis ad id etiam desectus aliquis virtutis activae seu Formativae foetus saepius concurrat,in generali ter tot postlint esse causae opstrorum , quot sunt principia ad effectum naturalem concurrentia , quae descere possunt. Hoc posito. Indubitatum est imonstra per se intendi a prima causa, cuius ordinationiis dispositioni non solum subcunt estectus per se intenti a causis secundis , sed etiam sortuitii casuales, ut supra vidimus, de quo
tum mi mero sunt monstra. Dico . naturam non intendere per se primo
Probatur' qiata tam causae vipuerales quam parti milares, quae hic nomine naturae intelliguntur , per
165쪽
s primo intendunt persectam assimilationem essectu.ciun causa proximari sed monstrum, tale deficit ab illa persecta assimiIatione ergo vitale non intendi. tu per se primo a natura sumpta siue pro causis uni. versalibus siue pro particularibus. Dico . naturam per se secutido intendere monstra. Probatur explicatur natura influens in efiectum intenilit illum per se primo secundum totam per
sectionem intra talem speciem illi debitam , sed quia ob desectum alicuius principii non potest quandoque ad eius persectionem pertingere , ideo suppo sit illo desectu intendit suum effectum eo modo quo ipsum habere potest, sic licet non per se primo , tamen per se secundo intendit effectum monstrosiim , cum nequeat tunc persectiorem producere qua ratione in animalium generatione natura intendit per se primo mas tum , cum tamen ad eum non
potest pertingere, intendit per se secundo semellam. Nec tamen inde, laut ex superius dictis inseras seminas clite monstra, quia quamuis desciant a rectat debita dispostione , iton tamen a solita , quod ad rationem monstri est necessarium. Et ob eandem rationem si in aliqua mundi plaga Pita coadiuuante regionis illius foecunditates, nascantsi homines prC-
cerae staturae , ut gigantes, vel Q iguae admodum, ut pigmae , non censentui tamen es monstra, saltem
respe tu illius nis quia non fiant Praeter leges natura in huiusmodi fuciuum product one biseniari solita, .
166쪽
De comparatione causarum inter se.
IT IO tractatus causis comparauimus eas i cum fui effectibus , ac ostendimus intrinsecasu causas esse ignobiliores suo effectu extrinsecasve o Interdum nobiliores, interdiu ignobilioles aliquando aeque nobiles modo confercndae sunt inter se poliquae naturam cuiusque coisim expli
Uuomodo se habeant caifae ad inviacem quoad perfictionem O prioritatem in causando.
Non comparamus causas ad inuicem in esse entis, sic enim certum est causas intrinsccas esse imperfectiores extrinsecisci item inter illas materiam esse forma imperfectiorem , inter extrinseca veroessicientem interdum esse ignobiliorem fine ut cum agens intellectuale, puta homo , sibi proponit Deum Proin , uiterdum sobiliorem ut si proponat sibi
167쪽
ugem aliquana cieatulam , eiusque gratia petetur: similiter causam cssicientem esse priorem aliis, deinde finem totalem, scilicς compos tum , post quem sit adit forma, demum materia inuae ambae exi, sunt per totum. De his et go non est hic quaestio, sed olim reuocatur in dubium quomodo se habeant cauta illae ad inuicem comparatae in ratione causarum, an scilicet via in causando sit prior persectiorue altera, seu prius perfectitisue influat in effectum. Ad quod . Dico . Causas extrinsecas, scilicet natem &Qessicientem , esse persectiores in causando quam
Probatur Causia in ratione causae dicitur persectior a persectiori modo causandi , seu influendi iii estectum atqui persectiori modo influunt in flectum causa finalis .effciens , quam n aterialis
formalis , hae enim influunt per modum p. .rtilina componenti una subindeque entium incompletoruna, sectis velo illae.ergo. Vnde modii causandi ni S essicientis, quia tori dicit in persectionem, Deo competere potest , minime vero modus causandi 'lateriae formae.
Dico et Formam etiam ii ratione causae esse persectiorem materia. Qitia scilicet habet nobiliorem modum causandi , cum nobilius sit influere perii: o- dum actus informando , quam per moduni piiraepotentiae recipiendo S sustentando. Dico . Finem in ratione cauta esse persectioremessicientes addiscnsse in ratione causa',quia interdum in ratione entis aliter est dicendum. Probatu : quia maior vel minor persectio in ratione cause ut dixi petitur a persectiori vel imperfectiori modo causandi atqui persectior est modus causandi ni quam essicientisci igo. Probatur mi nor cause litas seu modus influendi in flectum eo est nobilior quo independentior atqui causalitas s-nalis est independentior causalitate essicientis: creo
Rubata murorci quia causali lassicientis neccilla-
168쪽
rio praesupponit caualitatem sinis, ab eaque necess,rio dependet, .non e contra, sicin idem antea finisnaotiet agens ad agendum . agens subinde educit aut via Olbrmam , sicque motum a fine facit ut materia sustentet orma informet. Ex quo patet nemcausare, immotum, sta independenter a motione alterius causae prioris , rideo se habere tanquam primam causim respe tu essicientis , materialis formalis , quae proinde comparatione illius dici pos sunt secundar cum in suo influxu dependeant a caue salitate finis. Confirmatur conclusi, causia vestalis est nobilior suo este fies, sed sinis est causa causarum , ita ut aliae in quantum causae actu causantes comparentur ad finem , tanquam effectus ad causam ergo. Probatur minor: Quod est causa causalitatis alicuius cause est caula illius inquantum causae sed fiuis est causa causalitatum omnium aliarum carisiarum, cua omnes moueat ad cauandum, esiacientem quidem immediate,
alias vero mediante essiciente. Ex quibus tandem fit causari sinatem Te omnium nobilissimam in ratio ne Puta, pote in suo modo causandi , omnium
Obiicies Causa quae hon habet esse nisi in intel-
lactu est ignobilior ea qu habet est a parte rei extra intellectum sed causa finalis ut causet non exigit esse nisi in intellecta, essiciens vero a parte
Respondeo distinguendo maiorem Est ignobilior in esse entis, seu in Lodo isendi, concedo vii esse cause, siue in modo causuid , nego cum tali enim modo essendi in inteneest a' habet modum causandi obstiorem, ut pote magis independentem. In hibisci Modus causandi proportionatur modo es di ergo causa habens persectiorem modum essendi, habete iam perflectiorem modum causandi. Respondeo di hin ruendo antecedens modus causan di a res aliter, in esse entis consideratus , coi
cedo formaliter Min ratione modi causandi magis
169쪽
vel minus dependenter, negoci quae distincti ai p canda cli consecutioni. Ex his inseres quod si conseramus quatruo genera causarum ad inuicem , causa natis est simpliciter prima quae influit in effectum, secunda vero est causa essiciens, tertia materialis, si ilaria formalis tethoc corollarium, praesertim ex conclusione immedia te praecedenti, causa enim natis immota mouet agens ad agendum, hoc sic motum Mallectum a fine disponit materiam .mediante eductione aut actione nitiva sorma facit ut materia sustentet, forma informet. Quaeres quomodo cum his stare possit thid axioma Philosophi , causae fuit sibi inuicem causaeci ex illo enim insertur quod qua uis in suo genete sit prior in causando, subindeque corruere videtur ordo prio et italisis posterioritatis a nobis stabititus. Respondeo verissimum se in ud axima , non in causis eiusdem generis, sed diue,si. Quod causae eiusdem genetis non fiat iniuacem causae, constat: nam alias si xii causa effcicns causaret aliam esscienter , di vicis in ab illa emcicnter causaretur, sequeretur illaid absurdum qiiod scilicet unaquaeque solet causa sui ipsius etcnina quod est causa causa est causa causati a tali causa in eodem genere, sicut quia calor ignis est causaesta ciens caloris aquae , qui calor ignis est causa s5- ciens caloris aquae , qui calor aquae iterum an Odem genere causae cis cicntis causa calorem in manu, ideo calor ignis est causa cffciens saltem media
ta ea caloris manus et ergo si una causa effciens causa
re aliam efficienter. ab ea mutuo causaretur, es ccausa sui ipsius. Quod autem causae diuersi generis ni bi nubcem causae, suadetur quia in se mutuo infulanti seu a se inuicem dependent vel quoad proprias enti tam tes, vel saltem quoad suas causialitates, nam materia influit in formam ea vi sustentante dei eicit et forma, ad minus quantum ad informationem xvi
170쪽
ci si ria forma infiitit in materiam , quae reciproch ab illa dependet salie quoad entitatem siue quoad su- steritationem. Item sint influit in causalitatem em cientis in efficiens vici liin influit, non in causa litavte a finis quam solui praesupponit sed in eise reale illius si nota praeexistat . vel altem causa eius acquisitionem .possellion . Dices: Quod est causa causae, est causa causati ergo si una causa sit causa alterius, Mab ea mutuo cau-iarur, erit causa siti ipsius. Respondeo ex dictis antecedens esse verum, si sint in eodem genere causae,secus si in diuerso quia in diuerso, causi postelior non dar id quod acceperat a priori , sicut contingeret si in eodem genere se mutuo causiarent. Vnde eodem imodo distinguenda elicol
Ex his omnibus aequitur quamlibet causam ut in proprio gessere caulantem, infinentem in aliam, vel in alias ei prioren illis in tali genere eonuerso posteriorem prout ab alia in proprio gene re causante dependeo subindeque huius nodi causassiit, diuersis rationibus, seu in diuerso genere esse natura priores desposteriores eo, 'do quo sibi inuicem sunt causa S a se mutuo dependent. C im quib is tamen stat quod inpliciter, absolu- te sine addito loquendo, eo modo ordinantur causae quoad prioritatem .posterioritatem in Milone causarum , quo eas supra ordinauimus ante