장음표시 사용
191쪽
r 8 Da NAT.&IND. NAT. Ia HO M. solebat: Secundo, Naturam moderat i, &ad minores portiones deducere;Ut si quis.
abstinentiam a vino exercens, a majoribus
haustibus ad minores deveniat; postremo autem, Naturam penitus sub jugum mittere, & domare. Verum si quis eo Animi robore-constantia polleat, ut se subito eximere & vindicare poterit, hoc optimum suet it: Optimus ille animi vind/xIadentia pectus Vincula qui rupit, dedoluit sue semel. Neque antiqua Regula rejicienda; Ut Nais ruram M instar bacilli, in eontrariam partem siectas ; quo recta tandem deveniat. Verum intellige hoc ubi Extremum illud alterum , in vitium non ducat. Insuper &hoc advertas, ne Habitum superinducere contendas, nixu eontinuo, sed intermisso; Nam intermissio impetum redintegrat, Madaugetri Et si quis, dum tironem agit,
perpetuo se exerceat, eveniet, ut errores, non minus quam facultatem, imbibat. --que bule malo succurritur, nisi per tempestivas intermissiones. Praeterea, victoriae . in Naturam non nimium cito triumphum accinas; Natura enim , ad longum tem
pus sepulta jacebit & tamen occasione data reviviscet : Id quod eontigit Puera apud πισuin ex fele in selierem converissae ; Quae ei viliter admodum inmensa sedebat,
192쪽
debat, donec mus in eon spe stipejus iste
curreret. Itaque occasiones tales, aut omnino evites', aut iisdem frequentius in .suescas, quo mimis mOνeant. Indoles cuis
jusque naturalis optime deprehenditur in consuetudine familiari; in hac enim nulla interrenit assectatio: in perturbationibus . siquidem illae Praecepta & Regulas penitus excutiunt: denique, in casu aliquo novo & iu solito; quia tum a consuetudine deseritur. Felices dixerim, quorum Indoles naturalis eum vitae suae genere congruit : Alias vere dicere possim: Multum incola fuit anima mea. In studiis,quicquid a natura tua ad alienum repereris, stata tempora tibi praefigas ad ejusdem Exerciis ration*s & Meditationes; Sin autem cum Genio tuo eoisvenerit, de statis horis ne sis sollieitus; Cogitationes enim tuae sponis illuc convolabunt, prout negotia & studia, caetera permittent. cujusque, ex vi innata,aut bonas aut malas herbas,pro-- ducit: Itaque sedulo S tempestive illas irriger, bas evellat. XXXVII.
Oritationes hominum sequuntur pIe- runque inclinationes suas; Sermones
193쪽
metrus, licet in exemplo scelerato, minime fidendum est, aut naturae violentiae, aut verborum grandiloquentiae, nisi eor- roborentur Consuetudine. Instantia ejus haee est: In facinore aliquo audaci S crudeli patrando, non acquiescendum esse,aut in naturae alicujus serocia, aut in promissis constantibus, nedum iuramentis,sed committendum scelus esse viris sanguinolentis, Se jamdudum eaedibus assuetis. Sed Maehiavelis, de Fratre quopiam Clemense, aut Ravillaco, aut Duregna, aut Bait Gerardo, aut Guidone Faulaio, nihil innotuit. Verum tenet Regula ejus;Naturam, aut promitarum fidem & fer iam, viribus Consuetudinis haud aequipollere. Solummodo, superstitio, nostris temporibus, eo provecta est; EIrimae elassiastearii, Laniis obfirmaris minime cedant; atque deereta votiva, etiam in re sanguinaria, Consuetudinis vires exaequenti In aliis quibulcunque, Consuetudinis potentia clare elucescit: adeo ut miraculi instat sit, audire, quot professiones, protestationes, promissa, verba grandia, jactitent plurimi; & tamen, istis omnibus posthabitis, pro more confreto agere, ae si imagines
csient, di machinge pune inanimes, solis
194쪽
Consuetudinis rotis impulis de actae.Videre etiam licet tyrannidem in aliis multis. Indi loquor de Gymnosophistis, Sc veteribus,& modernis se leniter super pyram componunt, atque hoc modo se ipsos igne nerineant. Quin & sceminae cum maritis in rogum immitti properant. Fueri Spartani, antiquis temporibus, fiagris caedi sustinebant , super ara mi Diana, vix ejulatu aut gemitu ullo emisso. Me mini, sub initiis Regina Eli betha,rebeia Iem quendam Hibernum, supplicationem Deputato obtulisse, ut torque lignea, non fune, suspenderetur; quia illud magis in more rebellibus erat. Inveniuntur Mona elii in Russa, qui ad Poenitentiam complendam, tota nocte hyemali, in vase aqua repleto non recusabunt sedere, donec glacie eonstringantur. Plurima denique exempla adduci poterunt, plane stupendas consuetudinis vires, tam super animum, quam super corpus, prodentia. Quandoquidem igitur Mos veluti summus sit humanae vitae moderator & magistratus, curae sit inprimis, ut Mores tranos ascisca ratis. Certe Consuetudo validissima, eum a pueritia incipit: HancEducationem appellamus, Quae nihil aliud est,quam a teneris annis inbibita Consuatudo. Ita videre est,
195쪽
gis commode se applicare omnibus expressionibus & sonis; artus quoque magis agiles Se flexiles ad omnes positur &motus esse , in pueritia, aut adolescentia, quam postea. Verissimum enim est, opsi-naathes illos novam plicam non bene ad mittere: Nili fuerit in nonnullis hominibus, quibus animi nondum fixi, sed eos.
dem apertos ad omnia praecepta conserva-Iunt, quo continuo emendationem tect-porent ; id quod rarissimum est.
Verum si Consuetudinis vires, cum silvis plex solummodo fit, 3o sejuncta. tantae sint; multo magis Consuetudo copulata, Sc coniuncta , & in Collegium coacta, excessit. Isthic enim exemplum docet, relevat societas, aemulatio stimulat, gloria animos extollit: Ita ut in hujusmodi locis, vires& influxus Consuetudinis tanquam in exaltatione sint. Certe multiplicatio, & cutC0micorum vocabulo utar, Proiectio, super naturam humanam, consistit in societatibus bene institutis & disciplina salubri . in Armatis. Etenim Respublicae recte administratae , quin I leges bonae alunt virtutem in herba, sed semina ipsius non muta qtum promovent. Verum infelicitatis Orbis hoe habet, ut media maximarum Viet 'rium applicentur quandoque finibus minime expetendis.
196쪽
NEgari non potest quin Accidentia &Casus externi,ad hominum fortunas promovendas,Vel deprimendas, plurimum possint. Gratia alicujus ex Magnatibus , opportunitas,aliorum obitus. occasio virtuti cujusque congrua. Verunti men .foris
tunam suam fingere cuique praecipue , in manu propria est. Faber quisque fortuna sua, inquit Comicus. Atque inter externas caussas illa seequentissima; Stultitiam unim, alterim Fortunam promovere. Nemo enim ita subito evehitur , ae occasione eris
rorum alterius. Ut inquit Adagium; Sempens, nisi serpentε eomeririt, non fit draco. Virtutes apertae 3c conspicuae laudes pariunt; At insunt virtutes quaedam oecul & latentes, quae pariunt Fortunam. Nimiarum . facultates nonnullae se expediendi, quae nomen non habent. Eis num vocabulum , t Desemboltura , eas quadam ex parte innuit Scilicet, eum non inveniuntur in natura alicujus obices aut impedimenta: sed rotae animi ad motum rotaiarum Fortuna versatiles sunt. Ita enim L vim postquam Catonem Majorem his verbis deseripsisset: In illo viro tantum robureo oris'animi fuit, ut quocunqua loconi tm esset, fortuna bifacturm videre-
197쪽
it DEFORTYNA. rur; illud diserte notat, quod ei suisset ingenium versatili. Quare quis It mis &adductis oculis aspiciat, videbit Fortunam: caea enim licet sit, haud tamen prorsus invisibilis. Etenim via Fortuna limilis est Galaxia in aethere; quae concursus est, sive coacervatio complurium stellarum minutarum, seorsim invisibilium, sed conjunctim luminosorum. Eodem modo, complures virtutes sunt, exisuae. & vix in notam incurrentes; sive potius facultates S consuetudines appositae; quae fortunataι reddunt. Itali ex ipsis nonnullas notant: quales quis minime putaret. Cum hominem innuunt. cui prosperam Fortunam spondent, inter caeteras ejus qualitates ad- 'jicient, quod habet Poco di Matio. Neque sane inveniuntur aliae duae Qualitates magis ad hanc propitiae, quam si quis habeat
modicum ex stulto, & non nimium ex honesto. Itaque, quibus Patria, aut Principes sui, nimio plus chari extiterunt; iidem nunquam fortunati neque prosecto esse possunt. Quando enim cogitationes suas extra se ipsum quis collocaverit, viam suam bene inire nequit.
Fortuna praepropera, magna molientes, di nonnihil turbulentos, reddit; at Fortuna exercita ea est, quae essicit prudentes Mcordatos. Fortuna proculdubio , saltem
198쪽
propter filias suas,honorem meretur; Con- sintiam scilicet, o Exisignationem; Etenim has duas parit Fortuna prospera; alteram intra nos ipsos; alteram in aliis e ga nos; Eaeque vicissim pariunt animos de auctoritatem. Viri cuncti prudentes , quo invidiam suarum virtutum amoliantur. mnia Providentia &Fortuna imputare solent: Ita enim decentius de Iiberius eas sibi assumere possint; Quinetiam Majestatem homini quandam addit, si videretur μι- - m Surae esse. Sic Casir, dum animaret gubernatorem navis in tempestate , dixit; Caesarem portas, ctfortunam ejus. Si e Sylla nomen Felicis elegit, non Magni. Atque illud observationem non praeteriit; eos, qui ex proleta, sapientiae&artibus propriis nimium tribuerunt, in fine infoνtu natos evasisse. Narratur de Timotheo Atheniensi quam in reddendis rationibus PraeseAutae uiae. hane Clausulam, ad ravim usque,inseruisset; Atque in hoc nulla erant fortuna
de ineeps illi nihil cessisse prospere.
Sunt cerre, quorum fortuna similis Carminibus Homeri , quae majore cum Aellitate fluunt, quam aliorum Poetarum Versiis: Id quod Plutarchus de FortunaTimoleonsis, ad Fortunas Agesilai,aut Epaminonda, comparata, praesicat.Hoc vero ut fiat, sine
199쪽
i s Da UsvRA Siva FOENO M. dubio, in nobis ipsis, maxime situm est.' XXXIX.
ΡLurimi Invectivas quasdam ingeni
ias, in Faeneratores, commenti sunt.
Dicunt; Miserum esse , Diabolum in mi partem involasse, Decimas sciIicet. Farn ratorem maximum esse Sariathi violatorem ; Aratrum siquidem suum non cessare SabbathM. Faenaratorem Fueum esse, de quo Virgilius; Ignava- cos pec- a praesepibuι am M. Faeneratorem , Legem primitivam, post Lapsium bominis latam , pessundare quae
niti In sudore vulnu rin comedes panem suum, minime vero; In sudore vuliinali ni. Faeneratores pileis luteis indui oportere, quia Iudaietant. Rem esse contra naturam , ut pecunia generaret peeuniam de hujusmodi alia. Egσvero hoc dico tantu p Faeum esse, inter Concessa, propter duriariem Mis. Cum enim neeesse sit hominiabus, ut pecunias mutuo dent, te accipiant; sintq; tam duro corde,ut eas gratis comindare nolint; reliquum est ut permittantur
ura. Alii nonnulli in medium adduxerunt eallidas quasdam de subctas propositiones de Argentariis,& Exeambiis publieis , detectione fortunarum hominum singulorum , 6c aliis hujusmodi artificiis.
200쪽
Da 0svRA SO FOENORE. IIν . Verum pauci de Foenora disseruerunt soli iade & utiliter. Optimum fuerir, proponere
nobis ante oculos Foenoris commoda , incommoda tui Bonum vel ponderetur, vel separetur a Quinetiam cavere inprimis,nedum FarnoreIeramur in melius , intercia
Insommoda Foenom haec sunt; Privium, quodMercatorum numerum minuit.Nam
si ignava baec pecunia in famin erogatio Emedio tolleretur, nummi non delitesce rent prae socordia; sed, magna ex parte.iu mereaturam impenderentur; Quae instar Vena Porta, cuivis Regara est, ad opes introducendas. Secundum, quod Mereat res inopes reddit; Sicut enim Colonus temram eolere ita fructuose nequit, si Reditum solvat nimis gravem , ita Mereatortam eommode & lucrose mereaturam suam exercere vix potest si pecuniisfarno resemptis negotietur.Tertium Incomm
dum diuorum priorum Appendix quaedam est, Portoriorum & Uectigalium publicorum imminutio, quae fluunt & refluunt, pro modo commercii. Quartum, quod Thesaurum. & Pecunia/ Regni sive Reipubliear in paveorum manus redueit: Cum enirn Poeneratoris Inerum eertum sit, emerorum incertum eveniet in fine ludi, prout fit saepe in alea, ut maxima pars pecuniae