장음표시 사용
361쪽
De propagatione eivitatis Romanae.
dis imparos fierent, deinde ne urbs ipsa alienigenarum multitudino compleretur. Improbat id Cicero, non tam eam ob caugam, ut opinor, quod multitudinem urbium aliis naturae ipsius rationibus vel augeri vel minui legibusque parum in pare prosci intellexerat, quam quod, cum urbem commigratione gontium et extitisse et crevisse videret, antiquum hune morem deponi nolobat : sed quacunque de causa improbabat, hoc apparet, quae leges de Peregrinis urbe prohibendis scripta of
sent, nihil prorsus ad hoc Latinitatis ius, quod perspicuo Livii
tostimonio demonstratur, pertinui8se. Potuissorat sane eo pertinore ulterae leges, quibus qui cives non essent, civitate prohibebantur: sed sene nee qualea suerint, traditur, Dee, si probabilitatom sequi volemus, videntur pertinuisse. Quibus si Latinitatis ius, quod nntiquitus conditum erat, esset immutatum, nonne tantae rei apud scriptores reperiretur significatio 3 Doindo earum praecipuam latam esse nil ab sapientissimis consulibus otiatam eo tempore, quo propter ipsam civitatem maximum bollum immineret: quomodo igitur aut illi mutando iuro stultissimo animos sociorum commovissent aut si tamen commovissent, Cicero, qui tompore remotior totius rei deci Sum contemplaretur, probare
id possot y Nihil igitur ne in hoc quidem altero legum genere suisse
iudico, nisi quod aut ad fraudes quas multiplices in ea re versatas osse ex iis, quae supra dicta sunt, apparet, tollendas aut ad ea, quac dubia in iure essent, severius Sancienda pertineret; Velut, si quod paulo unte attulimus, statueretur, ne, quicunque Latini Romao collocare domicilium ac censu ad civitatem pervenire vellent, recipi utique in urbem Omnes necesSe esset, nec tu Sipsum Latinitatis mutabatur et severius de civitate impertienda sanciebatur. Legum autem illarum, quas Cicero nominat,
prima erat M. Iunii Ponni, trib. plebis ann. 126 Cic. I rut. 28;
Fest. s. V. republ.), de qua nihil traditur nisi C. Gracchum, qui iam tum sociorum Italicorum ope rempublicam agitare statui8set, frustra restitisse, altera ex So. lata ab L. Licinio et Q. Mucio, cos. ann. 95, quo tempore iam de civitate sociis danda vehementer certabatur, eo ridetur Spectasse, ut qui non essent cives quosque fieri legibus non liceret, cum reliquo iure civitatis, tum sumulis serendis prohiberentur, unde no-Disi tiroc by Cooste
362쪽
Da propagatione eivitatis Romanae.
men ei datur da civibus regundis Cic. p. Corn. fragm. 103. Nequa enim scholia Bob. p. Sest. p. 296, in quibus negligentius scriptum est, iussos ea esse socios et Latinos in civitates suas redire, ita interpretabimur, ut hoc eius praecipuum caput suisse putemus. Fuerit haec quasi quaedam legis accessio, sed praecipuum fuisse, ne qui non essent cives, pro civibusso gererent, et Cicero eo quem diximus loco, aperte indicat, et pro Balb. 2l ex ea de civitate quaesitum esse narrat, et
ibid. 24 quod lege Servilia qui quem repetundarum damnasset, civitate donabatur, id non reprehensum, et denique similiter Brut. lti. Reeenti Asima autem est lex Papia, anno 65 a C. Papio lata, trib. plebis, quo tempore communicata dudum cum omnibus Italicis civitate Romana de iis solis, qui extra Italiam habitabant, utrum cives Romani essent necne agobatur. Itaquo scriptum in ea fuisse ait Dio XXXV II, 9, ne quia eorum, qui tuno Pro peregrinis haberentur i. e. qui extra Italiam oriundi essent, in urbo versaretur, quod ipsum caput Cicero l. o. improbat; sed praeterea iudicium ae poenam
constituta esse in eos, qui non recte eivitatem usurparent, idem
Cicero significat, qui eam 4egem in causa Archiae, Antiochoni
genere Cic. p. Arch. 5; schol. Bob. p. 354 , et Μamertini hominis p. Balb. 23ὶ et denique Graecorum hominum
Ait. IV, 16 ot in Rull. I, 4 commemorat; eadem num nova quaedem do civitate, qui haberet, qui non haberet, sancita sint, incertum est nec apud Vnter. Max. III, 5 Papiam logem librarii volpotius ipsius scriptoris culpa recte nominari omne8 consentiunt. Summa igitur disputationis nostrae huc redit, legem fuisse et perpetuam neque ea de re qui Liviana verba lex dabat recte ac sincero interpretaretur, unquam dubitare debuit et veterem, quae Latinis, si Romam migrassent, optimam tavitatem adipisci permitteret, vel potius non peculiarem de eo iure legem esse latam, sed fuisse illam ipsam, qua olim cum Latinis foedus initum est. Sed illud tenendum est, censuram intercedere oportuisse, qua Latinis, qui antea tribu caruissent, certa tribus, in qua suffragium serrent, assignaretur. Nam hoc utique addit Livius, censos eos ac episte civitatem, censorum
tempore qui pro civibus habendi, qui non habendi essent, de-
363쪽
De propagatione civitatis Romanae.
finit, censoribus denique mandatum esse scribit, ut quos recipi non placeret, in oppida remitterent: cui rei magna fidos adiicitur Ox iis, quae lege Iulia per Italiam instituta esse insindicomus. Atque in hac censurae necessitate interitus totius huius iuris continetur. Nam postquam Sulla censuram sustulit, quoniam nullus census rigebatur, ne in civitatem quidem
amplius Latini transferri poterant periitque totum ius nulla lege nova lata, nulla iniuria Latinorum: ubi restituta ab Pompeio Cen Sura convaluit, continuo censores de Latinis in civitatem recipiendis dissidere coeperunt es. supra p. 38), dum tandem quicunque in Italia suerant Latinae condicionis, in civitatem re septi sunt. Qui autem extra Italiam erant Latini, poterant illi quidem multis modis ad civitatem pervenire magnamque in ea re Romanorum liberalitatem fuisse scimus; haec autem ratio in urbem migrandi tota pendebat ex imperatore, ad quem
sublata censura potestaS censoria pervenerat, qua singillatim quoscunque in urbem admittendos esse putaret, simul in civitatem Romanam recipero licebat.
Atque hic quidem Latinis ad civitatem Romanam aditus patebat in urbem Romam transeuntibus, sed patebat etiam in patria manentibus. Non dicam do praemiis Serviliae aliarumque legum Cic. p. Biab. 24 , quae iis, qui civem Romanum
repetundarum condemnassent, civitatem largiebantur, sed quod
postea in coloniis civitatibusquo Latinis constituendis fieri videmus, ut qui in quoque oppido sint principes, ii civitate Romana donentur, qua de re diximus in comment epigraph. Ιp. 308 et supra p. 277, idem iam antiquis temporibus ante legem Iuliam consuetudinis fuit. Nam quod dictatori Caesari, eum Novum Comum, Latini iuris coloniam, conderet, lege datum es8e seimus, ut quingentos cives Romanos saceret, num recens tunc inventum esse putabimus 3 An vero, quod in Vetere more esset, concessum esse arbitrabimur 3 Quo illo ambitiose uteretur, ut pluribus quam liceret, civitatem impertiret, sed ipsa consuetudo erat antiqua, idque eo magis Statuemus, quod in veteres colonias Latinas multos conatat ascriptos esse cives Romanos, sex ipsa urbe vel ex municipiis civitate praeditis oriundos, qui si copiam novae coloniae pristinae inopiae Disilia oste
364쪽
Do propagatione civitatis Romanast.
praeserrent, civitatis Romnnae Partem quasi publicam, qua ne Romae quidem uti statuissent, multos enim saepe, eum in senatum pervenire liceret, inter equites constitisse scimus neque ius suffragii, quo magis respublica augebatur, tanti esse poterat), hanc igitur partem civitatis facile negligerent, sed quis aut rempublicam tam severam aut ipsos colonos iuria aut tam incuriosos fuisse existimat, ut totam civitatem abiicerent 3 Itaque in coloniis Latinis condendis non modo cives Romanos, qui ascriberentur, civitatem retinuisse, Verum etiam principes reliquos accepisse censeo, nec certe re te fecerunt, qui quod Q. Fulvius Nobilior, cum Potentiam et Pisaurum colonias deduceret Liv. XXXIX, 44), Q. Ennium poetam civitate donasse narratur Cic. Brut. 20 , utramque coloniam Romanum, non Latinam suisse collegerunt Μadvig. de iure colon. opusc. I
Cohaeret autem cum hac re alterum, quod sine illa intelligi vix possit. Cum enim quicunque in coloniis Latinis principes erant, ab ipsa origine cives Romani es8ent, lex Latinitatis sanciebat, ut qui in colonia Latina magistratum municipalem gereret, civitatem adipisceretur. De qua lege non debuit unquam dubitari, nec Vera est coniectura, quam Supra commemoravimus, lege Iulia demum magistratibus Latinorum hoc ius esse datum: quae coniectura nec ullis omnino argumentis adiuvabatur et cum a more Romano recederet, Plurimis ae maximis adiuvari debuit. Ipsa quidem scriptorum testimonia nullam dubitationem admittunt. Nam de Cn. Pompeio Strabone, qui inultis Transpadanis ius Latii dedit cf. supra p. 30), si Ascon. in Pis. 3 aio resert: veteribus incolis manentibus itis dedit Latii, ut possent habere itis, quod ceterae Latinae coloniae, id est, ut gerendo magistratus civitatem Romanam admiscerentiar, quis ceteras potuit intelligere eas, quae post legem Iuliam deductae essent 3 ΜOdo enim illa lex lata erat necdum, opinor, coloniae Latinae Omnes, quibus trangi reliceret, in municipiorum ius transierant: nonne igitur Asconius illas ipsas, quae tunc essent, respiciens recte dixit 3 Item Αppianus boli. civ. II, 26, qui in narranda Novocomensis coloniae deductione adiicit eto δε rαρ iubet eth Λάethou, quomodo vel le-
365쪽
De propagatione civitatis Romanae.
vissimam mutatae Latinitatis suspicionem dat, ac non pErpetuum illud Latinitatis ius fuissρ significati Quamquam in hoo
genere alia nuper quae8tio mota e8t, parva illa quidem, sed insignis tamen, quae hoc loco non erat praetermittenda. Utrum enim qui magistratum gerebant, cum ipso magistratu civitatem Romanam consequEbantur, an gegio demum magistratu 3 Id leve est, ut diximus, sed pendet inde supplementum tabulae Salpensanae nuper in Hispania repertae. Cuius primum caput cum ab initio mancum sit, ita expletur a Th. Momingenio, qui primus in Germania edidit et commentario instruxit: Qtii IIvir
aedilis quaestor ex hac lege factus erit, cives Romani sunto, 'um post anntim magistratuJ abierint, cum parentibus coniugibusque ac liberis, qui legitumis nuptiis quaesiti in potestatem parentium uer i ni, item nepotibus ac ne ligus suo nugisse, qui inaeque in potestate parenti- fuerint, dumne plures cives Romani sint, qua m quod ex huc lege magistratus creure oportet. Movebat virum doctissimum, ut Opinor, miniine abeundi Verbum, quod
qua alia ratione explicari posset, nesciebat. Neo tamen ipso quantae in his supplementis difficultates essent, dissimulabat. No enim de ipsa illa coniectura dicam, qua periunctos magiStratu Latinos ad civitatem Romanam pervenisse putat, quae coniectura nullo aut argumento aut testimonio confirmari potest, celte illud, quod addit post annum, aut inutile est aut salsum. Alio enim capite legis municipalis de tempore magistratuum comprehenditur, ut qui creati sint, aut annum aut si in alterius locum creati sint, reliqua parte eius anni in magistratu sint vid. leg. Malacit. cap. LIIJ, idque Eatis erat neque serenda tanta iniquitas , si quis Kal. Ian. inisset, ut civis Romanus fieret, aiquis per casum aliquem Idibus Ian., is non fieret. Deinde quod non ip8os modo, qui magistratus geAserunt, sed liberos etiam
civitate ita donatos esse vult, certe prorAus SurrVae eum
erat sanciri, quia patre in civitatem transeunte liberos item transire sponte intelligitur: quod vero parentes otiam civitate Romana augeri facit, ita cum more Romano pugnat, ut nullum simile exemplum afferri possit. Denique quae extrema Eunt, ne plures cives Romani sint quam magistratus creentur, ridicula prope sunt neque expediri posse hac ratione ipse Momin-Diuitirco by Cooste
366쪽
De propagatione civitatis Romanas. 355
senius consessus est. Equidem ab ipsis his extremis verbis proficis endum nobis esse arbitror, si ad eorum, quae ab initiosuerint, conio turam pervenirct Velimus. Iam dum ne plures eives Romani sint. hoc sibi vult, opinor, si plures sint, illud quod ab initio fuit, fiori non licere vel non oportere, si pauciores sint, licere vel oportere. Tum sunt tot cives Romani, quot magistriatus O eure oportet quid aliud potest significare nisi adesse tot, reperiri 3 Et quidem reperiri non in universo municipio Salpensano, quod sive Latini iuria erat, sive, id quod superiore commentario perspicue videmur docuisse, civitate Romana utebatur, certe plurea cives Romanos continebat quam 8 tot enim quotannis magistratus creabanturi, sed reperiri inter eos, qui professi essent magistratusque peterent tos tab. Malacit. o. LI). Denique cum haec condicio sequatur sim ne
plures cives Romani sint, qui prosterantur, quam quot magistratus creandi sint, vel ut affirmative ponam si piaticiores cises Rom. sint inum magistratus creandi, nonne in primaria sententia de creandis magistratibus dici oportet 3 Ex simili enim
genere Bint necesse est, quod in condicione et quod in ipsa sententia commemoratur. Quare quod MOmmsenius explet: Latini magistratia perfuncti cives Romani sunto, si staticiores cives Romani sint quam magistratus creari oporteat, quia quae dissimili ex genere sunt, inter se apta fiunt, Videtur contra rationem esse. Quodsi in primaria sententia de creandis magistratibus praecipi oportebit, abeundi verbum non amplius eo pertinere poterit, ut magistratu abierint, quicunque abierunt; quoniam enim coniunctivus ille abierint, a quo tabula incipit, ex coniunctione aliqua si vel nisi vel simili videtur pendere, si abisse dicantur, de quibus creandis dicendum sit, inter se discrepet. Neque hercle cum saepenumero cogitarim, aliud inveni, nisi de abeundo ex patria migrandoque in municipium
Salpensanum dici: quod si ita est, tollitur et illud quod qui magistratu abierunt, civitatem Romanam adepti esse putantur, et singularis de parentibus civitate donatis dissicultas, et deniquo legis huius cum Gali praeceptis libr. I, 96 dissensio, de qua paulo post dicemus. Neque certe quod legis Salpe sanae cap. XXII, qui civitatem consecuti sint, in eorundem,
367쪽
Da propa tione civitatis Romanae.
in quorum antea suerunt, mancipio, manu, Potegiate manere iubentur, necesse est in capite proximo antecedenti de iis scriptum fuerit, qui civitatem consequantur: potuit etiam aliquo alio, quod antecessiti Sed quid tandem nos in ea quae periit capitis parte fuisse existimabimus 3 Disseilo illud quidem est dicero nec potest omnino dici nisi de ea coniectara, quae admodum incerta sit, sed si quid est dicendum, do in eolis scriptum fuisso existimamus ad honores municipales admittendis vel cogendis. Nam etiam illud his legibus provisum
osse, ut idoneus eorum, eX quibus magistratua crearentur, numerus osset, legis Malacitanae cap. LΙ docet, item cautum osse de eo genero hominum ingenuorum . quorum comitiis rationem haberi liceret, cap. LIV. Quid igitur 3 Nonno sic fere
Esse poterat: Incolurum, ρtii Latini erunt, comitiis otio haberi poterit, si in munici tim Flavium Salpensanum abierint cum parentibus cet., nimirum si cum tota tamilia sua Salpensavi commigrarint, qua in re parentum quoque, ex quibus patrimonium ad munera obeunda necessarium pendet, mentionem fieri non absurdum est. Non verba ipsa quae in lege fuerint, praestamus nec quae coniecimus, eX municipali ratione probabilia esse docebimus quamquam potest non difficile demonstrari, sed ab hac quaestione ea disputatio aliena est , sed hoc sequebamur, ut quae desunt, ita suppleri posse Ostenderemus, ut nihil inusitati aut singulare statueretur: etiam hoc videmur esse RAAecuti, ut quod Μommsenius invenit, Huschkius fere probavit, Laboulatus contra ius no Inorem Romanum esse intellexit, nullo modo serri posse demonstraremus. Sed de eo, undρ egressi sumus, quid existimabimus 3 Latini qui magi-Etratum municipalem aggequebantur, utrum statim an persuncti demum honore cives Romani fiebant 8 Scriptores quidem, qui de iure tradunt, si accurato explicentur, in hane potius partem videantur esse accipiendi, ut cum ipso magistratu civitatem impetrari dicant. Nam etsi quod in titulo Tergestino apud Oreli. n. 4040 est impetrando, ut ni Catulique attribrati a divo
Augusto rei spubli cae nostrue, prout qui meruisset vilia atque censu, per Gedilitatis gradum in curiam nostram admitti rentur ac per hoc civitatem Romanam apiscerentiar, etsi dubium Dis tiroo by Corale
368쪽
De propagatione eivitatis Romanae.
videri potest, nec tam ad Latinitatem ipsam, quam ad simile aliquod ius pertinet, tamen Strabo IV, 1, 12 τι καλουμευov
μαιους υπάρχεtu, et Appianus bess. civ. II, 26 6 σοι κατ' sene 'ρχοv voveto 'Pωμαι ou πολιταt, indicant eos, qui consecuti essent, non qui admini8trassent magi8tratum, cives Romanos
factos esse. Nec minus apud Gaium Inst. I, 96, ubi ipsum hoc Latinitatis ius dici videtur, bis est: hi tantum, qui magistratum vel honorem gerunt, ad civitatem Romanam perveniunt,
non qui gesserunt: quo loco quod de minore et maiore Latio ab Niebuhrio excogitatum et a quibuAdam propagatum est,
commemorari vel refelli non opus est. Ueruntamen, utut haec sunt, quae merito leviora videntur esse, duas iam tenemus ratione8, qua Latini in patria sua manentes ad civitatem Romanam perveniant, unam, cum in coloniis deducendis vel rebus publicis constituendis principes civitate donabantur, alteram, quae ex magistratibus gerendis nascitur. Accedit tertia, cum Virtutis causa singuli praemium civitatis accipiebant, neque id rarum fuisse censebimus. Multi igitur erant per omnia oppida Latina, qui etiam antequam lex Iulia universam Italiam comprehendit, cives Romani essent neque quisquam fere in iis paulo insigniore fortuna aut nobiliore genere videtur fuisse, qui ab civitate, quam cuperet, arceretur. Sed omnem hanc civitatem Romanam Latinorum in oppidis suis manentium tenendum est deteriorem fuisse quam eam civitatem, quam ipsi Romani habebant. Carebat enim et iure suffragii, quia oppida Latina per tribus non erant divisa,
et iure honorum. Hoc nondum a quoquam eorum, qui de Latinitate disputarunt, animadversum esse putamus, sed est tamen certissimum, non modo propter similitudinem eorum civium Romanorum, quos postea Vidimus, cum extra Italiam oriundi essent, eodem suffragii honorumque iure caruiase, sed
perspicuo Livii testimonio, qui libr. XXIII, 22 post cladem
Cannensem narrat, cum plurimi genatores cecidissent, mentionem in senatu iactam esse, ut hoc honorum ius quodammodo Latinis impertiretur. Sp. Carvilitis, inquit, cum longa oratione non 3Olum inopiam, sed paucitatem etiam civium, ex quibur in Dissilirco by Corali
369쪽
De propagatione civitatia Romanae.
patres legerentur, conquestus esset, explfridi senatus causa et
itingendi artius Latini nominis cum pomis Romano magnoperere suadere dixit, ut eae singulis populis Latinorum binis senator bus, si patres Romani censuissent, civitas daretur atque in δε- mortuorum Detim in senatum te erentur. Quo loco cavendum est, ne ita abutamur, ut Latinorum veterum de uriones civitate Romana prorsus caruisse putemus: quo si caruissent illi, cur ex decurionibus potissimum in senatum Romanum legi iubebat, non ex oppidis omnino 3 Nunc decuriones coloris Latinis aliquo iure, propter quod senatu Romano digni esse viderentur, praestitisse putabimus. Eamque ob causam Livius civium, ex quibus in senatum legi po88et, paucitatem esse ait, intelligens cives etiam esse, ea quibus in senatum legi non licerot. Nec in civitatis vocabulo haerebimus, quo Livius eos, qui privata quasi eius parte utentes publicam tantum non haberent, designat; nam saepe eandem tamquam inconStantiam apud Veteres scriptores reperimus Madvig. de colon. iure in opuscul. acad. I p. 238). Hoc quidem loco eo minus perturbabimur, quod decuriones etiam minus proprio Senatorum nOmine auget. Quare sic statuemus, decuriones Latinos, quibus
Carvilius ius honorum dari volebat, fuisse illos, qui cum magistratibus municipalibus gerendis partem privatam civitatis
Romanae dudum accepissent, summo tamen iure in senatum Romanum perveniendi carerent: consentiunt igitur haec prorsus cum iis, quae supra de civitate Romana principum Gallorum intellecta sunt ac longe repetitum esse docent, quod tunc usurpabatur. Nec vero Sp. Carvilius in tantis imperii angustiis ea liberalitate utebatur, quae postea in bello Marsim adhibita est necesaario, ut promiscue omnibus Latinis optimam civitatem impertiret; nam primum eos elegit, qui privatam civitatis Romanae partem iam haberent, deinde horum ipsorum hinos ex singulis populis iudicio senatus admitti iussit, tum binis illis emortuis nullos alios sublegendos egRecensebat, ut non ius ullum, sed exemplum tantum, quo Aenatu Ssi ei videretur uti poEset, constitutum esse intelligamu8. Quamquam ne haec quidem Carvilii mediocris sto necessitate prope expressa liberalitas senatoribus antiquum morem pertinaciter
370쪽
m propagationo civitatis Romanae.
retinontibus placuit: tota res veterum senatorum, qui honores suos vulgari nollent, invidia discussa est. CL etiam Valer. Max. VI, 4, 1, apud quem tamen tempora hominesque turpiter
Quas cum ita sint, Latinitatis hoc ius fuisse reperimus, ut, si qui Romam migrassent, iis ab censoribus tribum accipere atque optimam civitatem Romanam cum iure suffragii et honorum coniunctam con8equi liceret, ut et in senatum pervenirent et summos honores adipiscerentur: si qui in oppidis sui8 manerent, quamVis vel magistratibus gerendis vel opibus
ac virtute excellerent, tamen inseriorem tantum civitatem Romanam obtinerent neque aut ad Suffragia aut ad honores senatorios ipsumque senatum admitterentur. Iniustum hoc fortasse quibusdam esse videatur, sed tamen et certum est et mode ratione censorum effectum esse arbitror, ut non esset iniustum: quibus cum viderimus liberam hanc potestatem esse relictam, utrum reciperent in tribus Romanas Latinos an non reciperent, olim quidem, cum parvst urbS esset eamque multitudine hominum augeri utile existimaretur esse. reipublieae,mnitos promiscue cum magna lacilitate receptos esse existimo:
post, ubi magnitudo ipsa urbis molesta vel periculosa haberetur, cautio magna a censoribus adhibebatur, ne inopes reciperent. Ita si quid in lege erat iniquitatis, id magistratuum sapientia tollebatur. Neque enim quicquam est, quod eos, qui iam domi cives facti erant, facilius in urbem admissos esse putemus quam eos, qui Latinitate ipsa uterentur, nisi quod illos probabile est fere fuisse divitiores, hos pauperiores. Nam
qui ex Latinis incolae tantum erant Romae i. e. qui non transmigraram ex oppidis suis nec tribum acceperant, sive ii privatam civitatis Romanae partem habebant, sive non habebant, aequaliter utrisque non plus quam una tribus patebat, quam initio comitiorum sorte ductam omnibusque communiter Latinis apertam esse intelleximus. Cuius rei argumentum ex tabulae Malacitanae loco, qui supra p. 29l explicatus est, repeti pote8t: in qua cum incolae et qui cives Romani et qui Latini
sunt, in una quae sorte ducta esset curia suffragium ferre iubeantur, similem Olim Romae incolarum rationem fuisse colli-Disitigod by Gorale