장음표시 사용
511쪽
96 IAco BI FONTANI gentis producitialia est mordax,alia mittis. Asubi isto in quo calor praeter naturam sede habet,aut ut
quibusdam placet ab essentia, alia est in spiritibus, alia in humoribus alia in parii bus solidis: unde dicuntur spiritales humorales,& hecticae Subiectum
vero febris est proximum aut remotum. proximum ex pars solida, humoris nutribilis partis, &spiritus infixus mam cum fibris sit morbus, est asesectio partis viventis,ergo subiectum illius est pars
vivens. Subiectum remotum consistit in humor,bus, vasis contentis & spiritibus. Ratione numeridie tu. alia dicitur diaria siue ephemera , quae unius dici spatio finitur,alia plurium. Respectu coniunctionis,& connexionis febris, alia simplex,alia co- posita, alia multiplex ma duplex tertiana est,multiplex hae mitritaeus c5posita; multiplicitas enim in similium multitudine & csi iunctione consistit,compositio vero in diuersorum miscella. febris habet suum motum,qui modo suo constat,a quo dicitur c 5tinua aut intermittes, & quia cotinuitas diuersa est, nam aut semper est sibi similis aut diuersa , ab illa febres dicuntur continetes aut si noctii discriminis gratia. A more febris est aut maligna aut mittis . A rempore alia nocturna, alia diurna,aduratione,alia breuis,' alia longa. Ratione originis alia essentialis dicitur, alia symptomatica. Hae sitiat sere uniueriales sebrium diuisiones. peculiares diuisiones nunc sunt recensendae. Febris ephemera dicitur ratione causarum illam producetiit a moerore, frigore, ustione,vigilijs,cruditate, temulentia. hectica diuiditur per gradus, aue enim est primi, aut secudi, aut ter iij. Febris hum
ratis cosiderata humoris dispositione,Aut est putris
512쪽
ab humore putrente, aut non putris, quae fit ab inflamato sanguine, continens dicta,& 0nochus non putris, diuiditur humoralis putrida ratione humorum putrentium,ut alia sit biliosa,alia pituitosa,alia melancholica. Sub febre multiplici continentur tertiana duplex, quotidiana duplex,& aliae similes: sub febre coposita continentur hectica cum humorali,hς mitritaeus,tertiana continua, quartana continua,
quotidiana continua, hq mitritaeus siue semitertiana duplex est secundum mixtionis materiae modii, aut enim habet bilem exuperantem aut pituita,vel neutram, sed ambos aequales humores, quae semitertiana exquisita appellatur. Simplex febris coplectitur illas omnes quae solae sunt, neque cum aliis coniunctae, febris intermittens propter ordine paro xi sint,
qui ordo semper est similis aut dissimilis , diuiditur
in ordinata & errat icam, a tempore accessionis, aliae dicuntur tardantes, aliae anticipales, aliae subint tantes: nam antequam prior paroxysmus desinat,alius subintrat: aliae comunicates cum unus paroxysmus incipit, mox post alterius paroxysmi initiationem, aliae alternantes quando inter unum & alterum pa-roxysimum cadit interuallum & modica quies, huius diuisionis tria membra postrema Savonat olla ex nyriate Avicennae retulit ad compositas febres; pollunt tamen reduci ad intermittentes, undo ait Avicen. decipitur medicus putans esse continuam . propter modum asstigendi, vel putans tertianam es.se quotidianam & contra: sed ex typis & ex signis quae typum quotidianae, tertianae & quartanae sequuntur, facile distinguitur. Intermittens oldi nata ex dierum numer', alia est quotidiana, a- 'lia tertiana, alia quartana, alia quintana &c. febris
513쪽
98 IAcon I FONTANI symptomatica ex Fernelio diuiditur ratione ducta a causis, siue ab origine in eam qtiae ex inflammatione, aut obstructione alicuius partis nastitvr, quae lenta simplex appellatur: aut a corruptione alicuius Partis, quae lenta pei iculosa. Ea quae ab inflammatione ortum habet ratione loci duplex est, aut enim . Oritur longe a corde aut prope cor. Tertiana febris duas habet diuisiones,unam a duratione, alteram a materia; primo modo alia est duodecim horarum, alia plutium, haec diuiditur in simpliciter extensam quae est 24. horarum; & in sufficieter extensam, quae porrigitur ad 36. horas. Illa vero distribuitur in ea quae ex pura bile extra venas putrente nascituri. quae fit a bile non pura, sed mixta cum alio humore notha siue sputia appellatur : haec quidem si fuerit admixta cum pituita , quibusdam dicitur maioris famae, si cum succo melancholico, minoris famae, asymptomatibus quς febres comitatur, sebres varia inrtiuntur nomina; a syncope byncopales: a iactatione & molestia asIodes; a calore interiore deuren-m cum externarum partium refrigeratione lipiria, a frigore vero mixto cum calore, percepto in omnibus corporis partibus optata nominatur. Syncopalia a quibusdam diuiditur , ratione humoris ex quo nastitur in syncopalem humorosam,quae fit a multis humoribus phlegmaticis crudis qui opprimunt superius os ventriculi; & in syncopalem minutam, quae nascitur ex humoribus biliosis tenuibus. Febres quaedam ab effectis quos producunt in corpore dicuntur colliguantes, ab ardore ardentes quae a Galen. . de viet. rat. in morb. acui. ducta differentia a subiecto diuiditur in eam quae totum corpus occupat,& dum quae peculiarem obsidet parto,
514쪽
Hae fiunt differentiae partium magis vulgares ex quibus trahi polIunt definitiones obseruata regula definitionum, nempe ut ex illis diuisionibus nostro instituto tot efferetias accommodatas rei definiendae sumamus, quoad illam a reliquis omnibus distinguamus v. g. febris spiritalis est simplex essentialis quae in spiritibus sedem habet: ephemera quae unius diei sipatio perseuerat: humoralis quae in humoribus sedem habet. Tertiana est febris humo ratis intermittens quae, tertio quoque die repetit: Atque eodem pacto in caeteris est progrediendum.
Fes Ris ut alii morbi dignoscitur per signa propria aut inseparabilia, aut per utraque simul. Illa autem in febre desumi debent ex pulsus differetiis,& a calore tactu percepto. Nam cum in omni febre cor assiciatur intemperie calida sicca,ea vim habet pulsum immutandi. Praeterea diffunditur calor praeter naturam per totum corpus qui tactu percipi potest auctus & a naturali differens. Ergo ex una aucpluribus differentiis pulsus & ex caliditate praeter natura tactu percepta, febris qua febris est, dignosci potest. Calor ille praeter naturam auget usum: aucti usus nullus est proprius pulsus ex Gal. multi tamen familiares & praecipue celer. Nam siue facultas debilis siue robusta, aucto usu semper pulsus est celer. vera itaque est propositio, febris adest, ergo pulsus
celer est. Intellige autem pulsum pro motu cordis de arteriarum simul ; aut pro solo motu cordis,
propter ea quae finxit Galςnus potius quam sit expertus.
515쪽
Soo i I A co BI FONTANIVerum in dignoscenda febre nobis est progrediendum ab effectis ad causas ut plurimum, in quo progressu non sequitur, celer est pulsus, ergo febrisada: huius enim celeritatis plures siet cauta, se-bris nempe & externa multa, motus agnis calor,solis ira, spirituum dissipatio, quae omnia cum augeant usum celerem, procreant pulsum; quare celeritati pulsus ad febrem dignoscendam, aliud signum annectendum ex calore tactu percepto acri & vehementi. Neque fatis est nisi absint causae extrinsecae quae hos effectus parere possini: quocirca pulsus celeritas cum calore vehementi tactu percepto, ita Vinulla sit suspitio cauis extrinsecae aduentantis si
gnum est proprium & inseparabile febris qua febris
M in multis febribus exteriora frigida sunt cum interiorum ardore, hoc contingit per accidens &in paucis febribus scientia autem est de iis quae sunt per se , & fiunt semper aut ut plurimum. Ad de quod semper adest celeritas pulsus praeter natu
Vnaquaeque febris sua habet signa,de quibus dicetur suis locis. De Olusis generabbiu febrium C A P. III.
a i v QRi o enicere potest & procreare inte- periem calidam & sicca in corde, illud dicitur
causa febris. Cauta autem febris quatenus morbus est, sunt procat articae, antecedentes, &coniunctis. Calor verb praeter naturam producitur in nostris corporibus quinque modis ea Gal. li. de caus. morb.c.1. motus enim calefacit, cum in eo agitentur spi'
516쪽
ritus & humores qui facile incendium concipiunt. praesertim si ad vim causae essicientis, praeparatio in
corpore accedat; quod obseruandum semper prycipit Gal. i. dedissi fel i. e. 6. Ad motum reseruntur ira, & tristitia; ira namque feruent humores, in tristitia commouentur. Secundo ex adhaesione rei calidae; ad quem modum reuocantur Solis aestus, ignis
vehemens, balnea calida. Tertio ex retetione eorum
quae calida sunt in corpore ob densitatem cutis, aut restrictis & condensatis illius poris per anti peristasii aut vi frigoris. Quarto ex admixtione calidae substantiae talis potentia existentis, ut medicamenti assumpti, alimenti cibi & potus. Quinto ex putredine quae fit a calore praeter naturam. Calor vero is qui ab enumeratis causis proficis.citur, nisi accensus fuerit in corde febris non dici
tur. Oportet praeterea ut sit praeter naturam, nam
motu aliquando calescit cor & totum corpus sine ulla febre. Omnes istae causae ex relatu aegri signa sunt febris existentis in corpore. Depraeparatis adfebrem. C A P. IIII. PRAΞPARATIO Nis ad febrem contemplatio non est inutilis, primo quod ex ea indicium feratur periculi aut securitatis ex illo aph. 3 . lib. 2 minus periculosὲ aegrotant ii, quorum vel naturae vel aetati, vel foI- suetudini, vel tempori familiaris morbi: est , quam quibuσhorum nullo af is cognatusique existit. Praeterea ad praecautionem conducit, quos enim ad febres paratos. iudicamus in illii prec*utione utimur.
Diuersa sunt genera febrium, quibus diuersis dispositiones respondent, quida enim paratiores sunt
517쪽
sor I Aco BI FONTANI ad unam febris speciem recipiendam quam ad alias humidi & calidi facilius in febres putridas labuntur. Calidi vero & sicci ad ephemeram & hecticam
Iςcipiendam magis sunt apti. Neque tatum ad has, sed etiam ad omnes,nam cum febris sta sit in calida sicca intemperie, bilioli maxime erunt parati ad febrem omnis generis recipiendam. Ex his praeparationibus facile intelligitur transmutatio in febribus, de qua Gal. lib. de dissi seb. c. a. f ita scribit; Calor facillime ex humoribus ad piratum rea
me ' , humores autem tardius ignem concipiunt asuccenso spiris , atqree etiam Fotidum corpus promptius calorem humoribus, aeraeque si, antiae communicat, quam ipsum ab aliis concipiat. Omnis namque substantia tenuis facilius alteratur quam crassa, tenui mus est aer,erasi ima corpora solida, humores medio genere ambigunt,febrilis dispUrio alias ex abo ex praedistis incipit, verum in eo genere
quρd prima est affectiιm minime permanet, sed occupat reli-qπώ duo,ac n prius siluaturpi Cressu temporu illa similia feras it. Avicennas lib. de feb. peculiariter ina is
ista destribit hoc modo. ylla corpora quae inpasiluis
qua itatibus humore in siccitate temperata sunt, calore au-
έem excedunt fiunt parata ad ephemeram ex quibus ad humerales si facitis transimulatio. Jn corporibus ver o calidis e crassi transitu acillime ad hesticas. At no fit mu tatio ab extremo ad extremunt si per intermedium, , qxtrema autem videntur ex Gal. spiritus & solidae Paries, huna ore vero med ij sunt, crassores quippe spiritibus, tenuiores solidis partibus. Habita ratione consistentiae haec vera sunt, ratione autem dispositionis ad febrem falsa: nam solida calida ut est cor, racilius accenduntur , quam humores qui liquidi a usempor sunt&humidi. Quare solida corpora
518쪽
MEDICINAE PRACT. LIB. DII. Fo3ealida sicca spiritibus accensis proximiora sunt quam humores, ratione dispositionis ad febrem recipiendum.
nunquam enim calor ille praeter naturam febris appellatur, nisi fuerit in corde accensus, in febribus symptomaticis praeter cor aliqua alia pars assicitur aut praecipua, aut minus praecipua; quae causa est ut in symptomaticis natis ab affectione partium principum, magnitudo febris aucta existimetur partium obsessarum ratione ; partis namque obsellae praestantia omnia febris magnus quodammodo dici potest morbus, cum in illa semper cor assi
Verum ephemerae non sunt magni morbi, quare partis praestantiae symptomatum magnitudo est adiungenda. Eam ostendunt calor vehemens, pulsus celerrimus,creberrimus,sitis magna, & inexhausta, ariditas linguae, magna febris causa, ut si febris excitetur in corporibus parum dispositis ad illam, ut senum corporibus;ait enim Hipp. in aph. sines raro febribus acutis laborare , ob caloris penuriam; si quando autem excorripia'tur ad interitum ducit, nulla alia ratione quam quod causia maxima sit: maximi autem morbi periculosi. Omnia febris maligna in gna est. Mutantur aliquando febres e tertianis simplicibus in tertianas duplices, ex illis in tertianas continuas & hemitritaeos,ut anno I 6oq.contigit in mul
519쪽
IACOBI FONTANitis. Ratio huius mutationis fuit, quod in principio bilis putresceret, paulo post pituita putrefacta est
quae mixta cum bile duplicem tertianam peperit, mox putrefactis humoribus in maioribus vasis, producta fuit continua mixta cum duplici tertiana. De methodo medendi febrisin ex Gal. c. I. tib 8. meth. med.
FE B R I v M una differentia est in qua adhuc causa adest febrem creans; aut febre excitata iam desiit cauta , altera iam facta quam hecticam appellant Graeci. Omnis flabris indicatio veluti a morbo ablationem eius praescribit. Secunda indicatio seu a tali morbo, quae non simpliciter sui amotionem
ut prior, sed certam ac determinatam remotionem po1tulat: nam cum febricitans intemperie assiciatur necesse est sanationem quoque eius febris intemperiei elle depulsionenu, omnis autem ex cemis, per
contrarium excessum curatur; est autem intemperies febrilis excessus in caloris abundantia, hinc ergo ad temperamentum regressus erit per id quod refrigerat, quare si iam febris praesens est, sed causa
quae eam excitauit iam desiit, ad hoc tantum consilium dirigatur ut refrigeretur: quocirca quaerenda tulis materia est quae cum redundante calore paria refrigerando faciat. At si in genetiatione adhuc febris est, causa quae illam accendit amouenda. Sin
eius iam genita est pars, & altera pars in fieri adhuc
est utrique consulendum: primum quidem submo-irendo eam causam quae accendit febrem , deinde extinguendo febrem, quae ab hac accensa suerat. Ergo niti quis ad unguem memoria tenuerit,quae cau'
520쪽
MEDICINAE PRACT. LIB. Ii ii. Jos
sae febrem generant, &in quo cuiusque corporis affectu, is nunquam memodo febri prospiciet.
Fen Ris ephemera est sinapi cx febris minime maligna,quae in spiritibus sedem habet,& quo niam febris ut morbus est affectio partis viventis& animatae, nomine spirituum intelligimus spiritus infixos & in plantatos partibus solidis, praesertim cordi in quo sunt spiritus, humor primigeneus &pars solida proprie appellata. Signa febris ephemerae ex Gal. c. 9. l l . de diis.
febr. sunt ab aliqua causa procatarchica incipere recenti, quod est inseparabile non proprium. In separabile vero & proprium uri me concoctio' statim primo die,pulsus magnitudo & celeritas aucta, tum quod contractio minime crescat in celeritatem, ob exiguam copiam fuliginosorum excrementorum, denique caloris suauitas. Diaria alia est plurium dierit ex Gal. c. I. l. 9. meth. med. alia unius tantum, haec diuisio usu recepta est,
satius tamen ellet diuidere sebrem spiritalem siue quae consistit in spiriribus aliam este unius diei, tuae ephemera proprie dicitur; aliam plurium dierum
quae improprie ephemera appellatur. Nascuntur febres ephemerae a causa procatartica, euideli,& externa,vi lassitudine, nimio labore &vehementi per que accenduntur spiritus; ex temuletla,qua inflamantur spiritus, vinoque generoso. Ex ira fit enim feruor sanguinis circa cor & spiritus,ca.