Iacobi Fontani Sammaxitani medici, ... Practica curandorum morborum corporis humani, in quattuor libros distincta

541쪽

116 IACOBI FONTANInuior sit, tum refrigeratur torum corpus remotione humorum, quo namque copia humorum maior est,eo calor auctior; adde quod iam magna pars materi biliosae detracta est purgante medicamento il-

Quantitatis sanguinis detrahendi 'atio & indicatio

deducenda est ex hac distinctione: duplex est causus verus'nothus;item qui a bile fit duplex est,aut enim a bile pura, aut mixta cum sanguine. Is producitur duobus modis, aut enim fit ex synocho se bre, sanguine immodice calefacto, & degenerante prae eatore in naturam bilis aut ex prae existente flauabile, cui sanguinis aliqua portio addita est. In causo illegitimo licet mittere sanguinem in parui copia. In eo qui succedit bynocho maiori copia detrahere licet. In eo qui fit a sola bile parum; plus autem si fuerit sanguis admixtus cum bile. Habenda autem est ratio virium semper. Humor praeparandus syrupis, ita lepis, decoctionibus refrigerantibus&humectantibus. Capiti, fronti,& temporibus oxirho dinum est applicandum. epithemata cordi& hepati ad eamdem intentionem. Praeparatum humorem oportet purgare thamarita dijs rhabarb.& syrupo rosa. sol u. Linimenta refrigerantia dor & hypochondrio dextro, post epithemata applicada; ex cerato santalino toto in aqua rosa. & aceto; ex refrigerante Gai. Porus aquae frigidae maxime conuenit in hac se-bre, obseruatis conditionibus iam dictis.

542쪽

M E D I C I N AE P R A C T. L I a. II i I. 12 De Febribus continuis nomine generis dictis, in de earum praedictionibu4 C A P. x I. FEBREs harhabent exacerbationes & incrementa vari1, pro latione diuersa humorum putrescentium, quotidie quidem si pituita , alternis diebus u bilis, Quarto quoque die dum succus melancholicus putrescit in maioribus vasis. eterum cum methodi institutae ratio exigat ut generalia primo loco tradantur; cum autem sint multae sebres acutae, continuae,quibus poIIot conuenire praesagia plura ab Hipp. descripta, utile n obis suit visum illa explicare hoc Ioco. Hipp. aph. 48. l. . scribit, In febribus continui partes exteriores sint frigidae, interiores autem calidae, o stim habeant lethale est. Quod cum tribus de causis solbat contingere maxime est distinguendum. Primo id solet suboriri propter vehementem dolorem

in partibus internis natum : ut in colico dolore; ebenim lpiritus &calor occurrunt ubi dolor saeuit .secundo in syncope aut cardiogmo , quae non sunt lethalia. Tertio ex inflammatione interna ad se attrahente cucurbitulae modo internum calorem &natiuum, unde sitis ab incendio racitatur, quibus si accedat corporis exagitatio,vestium reiectio, pedum denudatio peiore s uni loco. Ijs chm ad extremum ventrem est succedit tenuis sudor appellata , primum per caput , deinde per totum cot-pus, tandem mors.

Aphorismo 6.1 η. Si rigor frequens m iteratus febre non desinente aegrum iam debilem inuadat, lethali est.

543쪽

Hoc enim ostendit naturam Cepe aggredi exclusionem materiae, sed in opere succumbere, & matetiam intro deferri Pde licet sequatur excretio, insignem tamen evacuationem aut concultionem

corporis , fractae iam vires perferrea non pote-

Aphorismo so. l. 4. In febre non internuit te sid Fcuit, restirandi Cr debrium acciderint, lethale. intelligendum autem est dummodo dissicultas respiarandi aliunde pendeat quam ex delirio. Nam delix ita caussa esse potest dissicultatis respirationis,cum scilicet det rantes suis scij obliuiscuntur. Q n-doque deliriu esse potest sine dissicili respiratione. At cum dissicultas respirandi in febre continua sequatur affectionem' partium respirationi dicatarum, eu huic dissicultati delirium adiungitur,leth lih certo potest dici tutiusmodi concursiis quod signifipatio fiat incendij alicuius partis interna e quaci delirium & dissicilis respiratio ortum dis

cunt.

In febribus circa υmbilicum vehemens aestus dis morpus , matum. Hod enim significat humorum calidorum in illis partibus collectionem, a quibus post aestum & morsum, per sepe εἴδε ροσις &lyncope nascuntur, quae pessima sunt. Jn acutis febribus conuulsiones, m circa viscera vehementes dolores malum portendunt. Nam conuulsio se-bri superueniens malum, quia ab inanitione. dolores etiam mali. quod maretve acrimoniam post acris & mordax percipitur. In ephemeta coista est urina, in hectica nequaquam. A continentibus f Paratur: a non putri quidem quod calor sit mittis Pulsus magnus velox, mollis , urina rubicunda,

544쪽

quar non apparent in hectica : putrida synocho signis putredinis iam dictis. Signa hecticarum febrium alia sunt communia omnibus speciebus , alia propria cuiusque se-bris hecticae. Communia quidem sunt ex Gal. C. 9. l. I.dedissi seb. quod perpetuo sibi similes sint,

neque inuasionem, nec incrementum, nec statum, nec declinationem habeant, nec fere se febricitare sentiat aeger. quodque tangenti primo occursu ex gua caliditas appareat ; quae tamen progressu temporis augetur & mordax percipitur. χqualitatis quidem causa est substantiae partis affectar limitari

ras: Quod non sentiatur febris causa est familiaritas&assuetudo. Sensus autem diuersitas in tangente nascitur quod ex profundo corpore calor ille praeter naturam ad partes extrinsecas feratur.

Pulsus hecticarum sunt celores,parui,duri,aucto usu debilitata facultate ab intemperie , & arescente arteria. De pulsibus hecticarum legenda sunt cap. q. & s. l. 3. de praesa. ex puis. Proprium vero & inseparabile omnibus febri bus h ecticis indicium est a cibo una vel duabus horis calorem valde augeri, hoc autem contingit inquit Gal. loco citato non secus ac cum calci uiuae aqua affundit ut frigida. Id vetb una aut duabus horis post pastum, quod portio tenuior & liquidior cibi distribuatur in illo temporis spatio ad corporis partes, quae siccatae, humoris effusione ebullitionem producunt,&incrementum febris per accides.

Propria lana cuiusque febris hecticae designantur ita ab authoribus: primae quidem dissicillia sunt cognitu, facile tamen curatur affectio. Tertia facile suis signis innotescit, dissicile curatur. secunda

545쪽

MEDICINAE PRAc T. LIB. G. 33IFebres hecticae quae a causis procatarii sis pendet primariaeque sunt, nec adhuc ad marasma peruenerunt, facillime curantur; contra quae illum attigerunt sanari non possitiat. Febris hectica ut & phthisica ut plurimum interimit autumnali tempore ob temporis siccitatem

re inaequalitatem.

Hectica coniuncta cum putrida dissicilis est cura

tionis ex Io .c. l. IO. meth. med. Si conectatur cu erysipelate aut inflammatione alicuius partis internae, tanto periculosior est, quato pars nobilior extiterit . De prae cautione in febribus hecticis se scribit Cal. c. 6. l. IO. meth. quoties ex lassitudine vel ira , vel pluribus curis vel vigil,s, vel tristitia, vel lonii inedia siccatum corpus est ae febris inuasi quae eraridam reddat cutem, gneum acremque habeat calorem, verendum est, ne talis aeger in hecticam incidat febrem, praesertim aestate. inquit Gal. ad precautionem ut cures piisanae cremore Cr seditione ex alιca Crpane toto. Nostris temporibus possunt exhiberi iuscula pullorum ituli alterata cum herbis & similibus frigidis. Aquae frigidae

potiones exhibere licet. Ijs enim remedijs protinus extinguitur & cellat omnis febris ; modo ne phleg mone aliqua ei sit ad lucta nec putredo humorii. Nasi horum utrumuis adsit,diligenter oportet attedere ac discernere, quo primum tempore aquam frigidam dare audendum sit. Ego quidem inquit Gal. tali quoque non paucis dedi, tutius esse ratus,phle monas in praesens augere quam sinere hominem in febrem hemiam incurrere. D tamen magnum fore incommodum , vel humorum putredint , vel phlegmone conjcies a frigida eis benda abstinebis. Refrigerantibus autem remedis uti licet ijsiui ιυ iaborant, balnea quoquὸ non esse incommoda duco.

546쪽

MEDICINAE PRACT. LIB. IHI. ' ID

folia herbarum de florum refrigerantium incoqui balneo, verum quia mucosam reddunt aquam, eius que proinde penetrationem ad interna corporis prohibent, ustar pari non debent. Cauendum verbium inopere ne ingrediatur baneum ventre famelico, aut cruditate superstite. Sumat ergo hic, autiusculum,aut piysanam tribus horis ante balii eum,

deinde dum ex balneo egreditur iusculum pulli sumat. Interpositis deinde aliquot horis , quousque scilicet iusculum distribuatur, prandium cxlii ea tur, frequenter vero quoad fieri poterit utendum

balneo.

De luco siue fore primaria febrium intermittentium

continuarum deque paroximorum ratisne CAP. XIII.

Foc VM sebrem intermittentium primarium

extra maiores Venas elle omnes fere medici fateri coguntur; quod illae febres propemodum lim- . per habent coniunctum aut horrorem aut rigorem civ perfrigerationem quae non commouentur nisipahi es sensibiles vellicentur mala humoris qualitate ait quantitate. ut scribit Galenus lib. a. de Sympl. eat is & ad finem i. de differ. sebr. disceptant au-.tem num focus sit in habitu corporis prope cutem an vero in partibus internis circa praecordia. Posse esse in habitu corporis admitti potest : probauit enim Gai. cit. loco, partes internas afflictas aut qualitate aut quantitate nimia humorum ad externas imbecilliores &ignobiliores illos detrudere, in quibus commoti &accensi febrem pariunt intermittentem. Hanc primam partem Fernet. aliquot ar-

547쪽

gumentis refellit. Primo quia ex illa opinione sequeretur Omnes fere humores , qui causae morborum fiunt in venis, contineri. Illic primam omnium esse originem , quasi neque in visceribus , neque in mesenterio, neque in pancreate illorum quicquam congeri pollit , aut computrescere. Hoc falso deducitur, non est enim dubium Galeno multarum febrium, & morborum materiem alibi colligi, quamuis in venis , ut elici potest edi lib. de Tumor. praeter naturam & de inaequat. in temp. Quaestio erat de intermittentibus febribus,quarum intermissio dedit occasionem quaerendi,quare finito primo paroxisino nouus renascatur Galeno, qui insitam illam vim & proprietatem humoris non agnoscit , ut Arabes post illum finxerunt , erat necesse comminisci illam expulsionem a partibus internis ad habitum corporis , quorum aduentu nouus excitaretur paroxisimus , de quo postea. sSecunda ratio ducitur ex eo quod impossibile ex stimauit Fernet. tam cito fieri posse translationem . lam ex venis ad partes externas : ad quam respond. Materiam illam non tam esse tenacem & visculam, .ut fingunt, cum pauco temporis interuallo philit expelli , diuerso tamen ut dinesta est crat si stetit la& quantitas humoris. Tertio inquit plurimae continuae cum horrore aut rigore primum thuadunt , quod si ipso statim initio earum febrium bilis in corporis summa effunderetur , cur non denique quoties excandescit motu nouo incandescit. Responde-

548쪽

MEDICINAE PRACT. LIB. IMI. J Jmus hoc fieri quoniam antequam continua ac

cenderetur aliqua pars materiae sebrilis , fueraten usa in illas partes , cuius effluxio cessauit', &si rursus effundatur , ut fit in pluribus febribus continuis , illa eadem causa est quae in inter

mittentibus : intermittens enim aliquando coniungitur cum continua. Quare ista argumenta non cogunt nos fateri focum intermittentium febrium non posse esse in partibus sensibilibus prope superficiem corporis & in habitu ; licet Galenus de illis in parte non sit. locutus , semper enim ait fluxiones fieri in partem ex parte non in habitum. Neque etiam impossibile censemus secum quarum intermittentium esse posse in partibus sensibilibus circa praecordia , quod a rationibus a Galeno in medium adductis probari po test. Vt probet suam sententiam Fernelius haec argumenta profert quod illae partes internae sint quasi publica corporis sentina , i' quam omnis confluit conuolatque humorum colluvies ; ex his sedibus horrores & rigores excitari posse sunt , nam illae partes membranis sepiuntur dc

neruos accipiunt a sexta coniugatione. Probatur praeterea ex vomitu in principio se-brium excitato , tum ex iuuantibus , nam si fomenta conuenientia adhibeantur praecordi)stempore paro xismi iuuant : sudores etiam possunt moueri ex internis partibus, nam frigida epota sudores concitat.

549쪽

136 IACOBI FONTANI Postremo in febribus continuis sudores ab internis partibus progrediuntur : multae autem intermittentes sunt sine his accidentibus , aut quod benigna sit materia , aut quod pauca ex Gal. loco cit. multaeque existunt, in quibus nulli vomitus excitantur,nulli cruciatus in partibus illis circum praecordia, atque licet sementa illas iuuentPartes, non ideo necessario focus primarius est in illis partibus, sed quod partes illae nempe volatriculus, iecur& lien in febribus intermittentibus semper assiciantur, ut scribit Gal. ad Glauc. Est ergo focus primarius febris aut in habitu,aut in internis partibus circa praecordia partium affectarum. Di stinctio pendes ex signis sequentibus:Materia enim existente in partibus sensibilibus prope cutem maior tactu percipitur calor, quam si in internis stabularetur horrores &rigores breuiores eXcitantur, nullus aut rarus vomitus. Verum foco existente circa praecordia partes extimae longo tempore frigescunt,& fere semper , nam retrahitur calor ad interna , quoe aestus vehementiores sentiuntur. interius , sitis maior , inquietudo magna , Cepe

I Ormina aegros exercent , vomitus excitantur,

nec non aliquando animi deliquia , male affecto ore superiore ventriculi aut fumis tetris ad cor delatis loci vicinitate. Adde quod experientia confirmatum sit longas febres intermittentes curari purgatione bilis porraceae aut aeruginosis per Vomitum , aut per secessum , uti ego sum expertus in nobili duce comite stancisco. dc D

Nicolao Auenion cnsi , pluribusque allijs atque alia dissicile ferturA 'locis, ubi stabulatur ad habi-

550쪽

M E D I C I N AE P R A C T. L I B. IIII. I Ttum corporis. Praeterea cum vomitu excernatur&alui excretione, verissimile est contineri in locis ventriculo de intestinis proximis. Potest etiam in habitum effundi, cum venis includatur& purgatur per sudores. his ita constitutis quaeritur causis propria intermissionis & redintegrationis paroxismi. Gal. I 6. lib. 2. de different. febr. resert ad nouam humoris in partes sensibiles defluxionem, postquam antecedens materia consumpta esta febrili calore, quam probat firmis & demonstrativis rationibus . hanc opinionem Fernet.

nititur refellere hoc modo, Quid quaeso, inquit,

Vetat concurrentibus causis illis omnibus ess- cientibus tam multam flauam bilem cumulari quotidie, ut naturam quotidie stim it et circuitumque moueat: non igitur sola excrementi copia, sed alia quaedam vis maior necessario unumque inque humorem ordine certaque regula ciet atque impellit : haec autem propria est contractae putredinis qualitatisve natura atque conditio, quae omne corporis statum naturalem immutat. Non aniam aduertit ille discretus vir duplices tertianas licet ex bile ortas quotidie recurrere , triplicem quartanam item quotidie repetere, Item quintana, sextana, nouana, de quibus Hippocrat. in I. Epid. non poterunt excitari .ab aliquo humore , cum bilis moueatur secundum illos proprietate sua, tertio

quoque die, pituita quotidici, siccus melancholicus quarto : Quare hoc referendum potius ad tempus collectionis excrementi quam ad prpprietatem humoris. Verum paulo acuratius in rem

istam inquiramus, nouus nascitur paroxismus,ille