장음표시 사용
101쪽
et eadem est comparatio fundamenti ad domum , et radicis ad arborem: quia utriusilue firmitas est radix, et laudamentum Christus: Da. 11. 10. Eru radia Ies-3st, stat in signum populorum : I. Cor. 5. Io. Funaa mensum aliud νι emo potest ponere. pracser id quod
rositum est, quod est Christus Iesus. Ideo dicit: Radieati, scilicet sient boni rami ; et superaedificali in ipso , et eonfirmati, scilicet sicut boni lapides : hoe est, si perstiterilis, in fido eius: I. Petr. tili. 3. Ad-τeraarius vester diabolus tamquam leo rugiens et reuit,
quaerens quem deroret: et post : Cui resist te fortes in side. Et hoc sicut et didieislιs, scilicet in vera fido: Galat. t. 9. Si quis vobis erangelizarerit praeter id quod aceepistis , anathema sit. Abundantes in illo infra iturum ac ιione , idest gratias age ubes abundanter :
chab. 1. 11. De most nis perieulis a Deo liberuli, magnifice gratias agimus ipsi. Deinde eum dicit, Videle ne quis vos decipiat, monet ne decipiantur per vanam sapientiam : et primo ponit monilionem ς secundo rationem. ibi. In ipso inhabitat omnis plenitudo dirinitatis eorporaliter. Circa
primum primo d et vitare quod potest decipere; secundo ostendit quare illud decipiat. ibi. Secundum traditiones ominum. Sed quod aliquis decipiatur per sapientiam saecularem, dupliciter conti ingit, scilicet quandoque per principia realia philosophiae, quandoque I aer
sophisticas rationes : et utrasque docet cavere : unde
dieit: Videte ne quis ros decipiat per philo/ophiam :idost per philosophica documenta : Da. 47. o. Sapien-ria tua, et scientia haec decepit te. Multi enim sunt
propter philosophiam decepti a fido deviantes: Hierem.
10. I4. Stultus est faelus omnis homo a seientia tua.
an lum ad secundum dieit. Et inanem fullaeiam ,
quas non sundatur nisi super aptiore tali involutione verborum d Ephes. β. 6. Nemo vos redueaι inanibus verbis.
Sed quomodo seducent ' Qui seducit, oportet habe-xo aliquid apparens, et aliquid non existens. Ideo primo ponit pruicipium apparentiae: secundo defeetum existentiao. Principium apparentiae est duplex, idest au-etoritas philosophorum; et quantum ad hoc dicit, Meundum traditionem hominum , idest secundum ea quae aliqui tradiderunt propria ratione: Psalm. 93. 1 f.
Lominui seiι eogitationes hominum , quoniam vanaε
sunt. Aliud est adinventio rationis, quando scilicet aliquis vult metiri ea quae sunt fidei secundum princi-ia rerum, et non secundum sapientiam divinam : exoc enim multi deeipiuntur: et ideo dicit: Seeundum
elementa mundi, et non seeundum Chrissum: Sapient. IS. I. Nequi operibus attendentra cognoeerunt quis esset arisseae. Quanto enim causa est altior, tanta lia-het superiorem essectum. Unde qui voluerit considerare essectus superiores secundum causas inferiores, decipitur ; ut si quis eonsideret motum aquae secundum virtutem aquae, non potest seire causam refluxus maris ; sed sic si consideret eum, secundum virtutem Iu-mo. Unde multa magis decipitur qui considerat proprios Dei essectus seeundum elementa mundi. Et haec
Sed numquid sunt semper respuendas traditiones hominum, et rationes I Respondeo. Non. sed tunc qua
procedit phrsica ratio secundum illas, et non secundum Chrishum. Intra eodem : Non tenenter eaput, ea
quo lotum eorρM per neaeus , eι eoniunctiones subministratum, et eonstruetum, erearit in augmentum Dei.
Vel potest exponi secundum elementa mundi, mensu rando scilieet veritatem fidei secundum veritatem creaturarum. Vel hoc dicit propter idolatras eolentes idola. et dicentiri Iovem caelum. Vel secundum Iudaeos, ut sit sensus . per philosophiam . idest per rationem volontium trahere ad legalia. seeundum elamenta mundi, idest secundum observationes corporales: Gulat. 4. 3. Sub elementis munivi eramus serotentes. Sed prima ex Imilio est melior. De indo eum dicit, Ouia in ipso inhabitat omnis planitudo die initatis eorporaliter, ponit rationem praedictorum. dicens: Quidquid non est secundum Cbristum. respuendum cst. Sed numquid est Cliristus tantus, ut pro eo omnia respui debeant ' Di restiondet, quod ita: quod ostendit dupliciter. Primo per comparationem ad divinitatem : secundo lier comparationem ad fideles, ibi. Ei eιtis in illo repleti; tertio pstr comparationem ad angelos. ibi, Qui est eaput omnis Prineipatus , et Potestatis. Dieit ergo: Ideo respuendum est quod est contra eum , iluia ipse est Deus : tindo plus est ei standum quam omnibus: quia in ipso habitat omnis plenitudo diuinitatis eorporaliter. Deus enim rei in omni lius, sed in quibusdam p. e participationem similitidinis suae bonitalis, ut in lapido, et aliis huiusinodi; et talia non sunt Deus, sed trabent in se aliquid Dei: nini eius substantiam, sed similitudivem eius honitatis tot ideo non habitat in eis plenitudo divinitatis, quia
non est i hi secundum substantiam. Item est in mentibus sanctis per operationem, quae Per amorem, et cognitionem attingunt Deum : et ideo Deus est in eis so-cundum gratiam, sed non corporaliter, sed secundum
esseetum gratiae ; nec est plenitudo. sed secundum aliis quos esseetus terminatos. ω in Christa est cortHraliter: quod exivinitur tripliciter. Corpus enim dividitureontra umbram. Infra eodem : Ouae sunι umbra suturorum eorpus autem Christi. Et sic Deum contigit duplieiter inliabitare; vel secundum umbram. vel ooris
poraliter, idest realiter. Primo modo inhabitabat inveteri lego ; sed in Christo inhabitat corporaliter, idest
realiter, et secundum veritatem. Secundo modo exponitur , quia alii sancti inhabitantur solum secundum Enimam. non secundum corpus : Rom. 7. M. Seio quod non habitat in me, idesι in ea me mea, bonum; sed in
Christo divinitas inhabitat corporaliter : quia inhabi- talio Dei qua sancius inhabitat. est per operatio m . idest per amorem, et cognitionem, quod est opus solius mentis rationalis ; sed in Christo inhabitat per assumptionem hominis in unitatem laeta inae. Unde quidquid pertinet ad liominem, intum inhabitatur a Deo : et ideo
caro, et mens inhabitatur, quia anilio sunt unita Ve ho : Ioan. 1.14. Et Verbum eam factum est. Sed tertio modo est sensus. Tribus enim modis est Deus in rebus. Unus est communis , Per potentiam , praesemtiam , et essetiliam ἔ alius per gratiam . in sanctis ;wrtius modus est singularis in Christo per unionem. Corpus autem tres dimensiones habet; et plenitudo divinitalis his modis in Christo superabundat: ideo eorporaliter dicitur in eo esse. Et primus quidem . mindus est quasi longitudo, quia se extendit ad omnia :ilem latitudo est i,er earitatem: ilem, quantum ad
Profundum, incomprehensibilis.
102쪽
Sed ex hoe Nestorius errat. dicens . unionem sa-elam per inhabitationem tantum, dicens, Verbum inhabitasse carnem. Sed contra hoc est quod Ai,ostolus dieit Philip. 2. T. Exinanioiι semetipsum Armam aer et aecipiens : habitare autem hominem non est se exinaniro . sed hominem sieri: et subdit : In similiιudinem hominem 'elus: et ideo habitabilis dicitur Christus , non quasi alius sit qui habitat . et qui iidiabitatur: sed ipse est et homo et Deus, in quo habitat pleni ludo divinitatis. Deinde eum dieit, Et estis in illo repleti, ostendit idem per comparationem ad alios et ii iasi dicat: Omnia
aecepistis : Ioan. I. I6. De plenitudine eius nos omnes
Sciendum est autem, quod Platonici dicunt . quini
divina dona perveniunt ad homines mediantibus sub-εlanliis set aratis ἰ et laec est verum, etiam secundum DionIsium. Sol hoc est quoddam speciale, quia ab eo immediato qui replet angelos: Dan. I. 18. Unigenitus Dei Filius, qui est in εinu Patris , ipse enarrabit: IIebr. 2. S. Cum initium aecepisse ι enarrari per Dominum. ab his qui audierunι. in nos eonfirmata est. Et ideo dicit: Qui est eaput omnis Prineipatus, et Pole-
alatis, inquantiim est I ex eorum, et Dominus ἰ non pereonsumitatem naturae, quia sic caput est hominum.
Et tam*it istos ordines, qui videntur habere quamdam
In quo et circumcisi estis circumcisione non manu facta in expoliationu corporis carnis , sed iuciliumcisione Christi, consepulit ei in laiptismo: in quo et resurrexistis io lidem Operatiotiis Dei, qui suscitavit illum a mortuis. Et vos, cum mor tui ossetis in dolictis, et praeputio curni S veStrae , eonvivificavit cum illo , donaus vobis omnia delicta, delens quod adversus nos erat chirographum decreti quod erat coul rarium nobis et et ipsum t Iii de medio, assigens illud cruci, et expolians Prii .ci palus, et potestates , traduxit conlisuliter ,
palam triumphans illos in seipso.
Supra munivit fideles contra demptiones saecularis sapientiae: hic iustruit, et munit eos contra haeruli-c olentes res ad iugalia trahero : quos primo docet vitare ; secundo exiludit eorum salsam seduclionem . ibi. 1 enio vos redueat. Iterum prima iii duas: quia primo ostendit legalia esse impleta in Christo: secuti. do ea excludit, oKlendens quod non tenentur ad ipsa, ibi. Mino ergo ros iudicet in cibo. aut in polia. Inter legalia autem primum est circumcisio , in qua Iudaei prosilebantur observantiam veteris legis, sicut nos iii baptismo profitemur obServantiam noxae legis : Gului. O. d. 7 eslibeor omni circumcidenιi se quomodo debitor
est unirersae legis fuciendae. Unde dicit . quod fidelessu ut circumcisi quadam spirituali circumcisione : ex quo sequitur quod illa cessat. Unde primo Ostei .cit quali circumeisione sunt circumcisii Secutulo iii quo acci.
pitur haec circumci,io, ibi, Consepulti ei in baptismo; tertio assignat rationem huius circumcisionis, ibi, Et
vos, eum mortui essetis in delictis ...eni misi earit eum illo. Circa primum sciendum est, iiiiod duplex est circumcisio, scilicet caritalis, et spiritualis. Per Christum
Vum Sumus circulii Cisi. non circumcisione carnali, sed
spirituali: ct ideo Primo exeludit carnalem : secundo adstruit spiritualem. Dicit ergo. In quo, scilicet Christo,
ire u messi e lis eire uincisione non manu ueta: Rom. 2.2S. Abii enim qui in manifesto. Iudaeus est: nequo quae in manifesto in earne, est eircumcisio: sed qui in abscondito Iudaeus est, et eire u meisio eordis in spiritu, non littera: cuius laus non eae hominibus, sed eae Deo est. In expciliatione eorporis earnis. Hoc dupliciter Iralest legi. Utio modo sic. Dico: Circumcisi non m nu sueta eircumcisione : vos. dico, manentes in expoliatione eorrris earnis, idest earnalis corruptionis. Smeundum illud I. Corinth. Io. 59. Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt, neque eorruptio incorruptelam possidebit: quasi dicat: ideo circumcisi, luia non habetis iam vitia carnis: Insta 3. 9. Laepoliantes vos
veterem hominem eum actibus suis. Vel dico, Cireum- eisione non manu sueta; quae circumcisio manu sacri consistit in expoliatione eorporis earnis, quae abscinditur ab alia, ulule alia littera habet, eusis earnis, Mi licet eorporis earnis, idest particulae corporis, quae esttam: non illio l aliud sit corpus, et aliud caro. Et dicit, carnis . alludens legi . ubi sit mentio de eame: Geii. 11. Cire u meidetis earnem praeputii restri. Et hoc, ut Ostenderet quod est quaedam caritalis observantia. Sed nos non tali sumus circumcisi, sed circumcisione Christi. Sicut enim Christus assumpsit similiti sed incin carni A pdecali, idest cariistin I, assibilem. ut a peccato liberaret : ita et rem dilia legis. ut a legis observantia liberaret. Vel quam Christus sagit in nobis. quao est spiritualis ei reuineislo, ut dicitur Rom. 2. 29. Non
Secundo ostendit quod adepti sumus eam in baptis-mο : et sic baptismus est spiritualis ei reii incisio : et primo ostendit quod in baptismo exhibetur figura mortis Christi ; secundo quod iii eo accipitur consorinitas ad resurreelionem Christi, ibi. In quo et resurrexistis per fidem operationis Dei. Dicit ergo : Consepulti ei in baptismor quia in eo exprimitur similitudo mortis Christi; ut sicut Christus imuitur primo in emice, et Ii mica in sepulcro: ita qui liaptizatur, ponitur sub aquaci ter, sicut stetit Christus triduo in sepulcro. Cons
pulti etiam . idest baptitali ad similitudinem mortis Christi; ut sicut in ea destruxit precatum . ita et in
baptismo. Et sicut resurrexit de sepulcro: ita ut nosa peccatis in re. et a corruptione carnis in spe. Et li per si dem operationis Dei, lilia virtute Ddi resuscita- ius ost: Psutili. 40. II. Resuscita me, et retribuam eis. Et eredens lianc resurrectionem sit particeps huius resurrectionis: nom. S. II. Qui suscitavit Iesu in Chri-
tum a mortuis. ric eubis et mortalia eorpora reum.
Sed et Christus rosii etiavit se : eadem est enim OPeratio Patris. et Filii: Psului. 107. 5. Erurga in diluculo. Deinde cum dicit, Κι vos eum mortui ersetis in deis lietis eonrie eurit eum illo, ostendit rati0nem similitudinis : et primo ostendit similitudinem ; secundoni uni die lorum, ibi. Desens quia ad remus nos erat chirostraphum. Littera non est distiellis Dixi vos cireumcisos, quia consepulti estis Chri yto in baptismo. Sed test dici, quod ad propositum magis esset, si dicatur
103쪽
quod primo ostendit quod baptismus sit ei reumeisio ;seeundo ostendit rationem quare, quia scilicet peccatum est si inertiuitas. et eam praeputii Pst stilaerituitas. Idem ergo est deponi pereatum , et praeputium ἰ sed in haptismo dpponitur ii catum : ergo est idem quod circumligio: et ideo dicit Cum .sselia mori ut in Iietis, idest propter delicta vestra: Psalm. J5. 22. Mors
Peceatorum pessima : et praemiis earnis resιrae, idest carnalis concupiscentia , quod portinet ad Originale . quasi adstricii reatu malorum ae luimi. et peccati MOT- talis: hoe satiens Christus eonii caseati I. 2. 5. Cum me sis mortui delictis. et preeαι is reairia, conritilleae it ros in Christo. Et hoc removens a vobis omne P eatum, tondonans et remittens vobis omnia delicta. dem est igitur circum idi. et eoii vivificari, et hoc in baptismo per remedium mortis precati . et cum ci cumcidimur per remotion vi peccati originalis. Sod quomodo e 1tini tui vitri Respolideo. Dic Num est. quod homo peccando duo inelirrit, scilicet reatum culpae, et sorvitutem diaboli. Et id lo dieit quomodo sunt Perea in modo nata, primo qua utum ad remotioiaem servitutis diabolicae: sicundo ponit ablationem reatus cui pae. ibi. A apoliana prinei palus. eι potestates. Diei tergo e Delens quod viseersus nos erat ehirogran in d
eretir quod dei retum viii liciter potest intelligi. hno modo
lex vetus: Ephra. 2. Io. Legem mandatorum decretia eraeuam, ut duos eondat in semetip/o in unum norumi minem. Et si e laquitur hie ad ludaeos : quasi dicat:
Et ma etinoivi Aeaeit. Chirogra pluim est scriptura inatiualis. et proprie sit pro cautione contractui mi. Oui- eumque Irangit decretum Diu, ellicitur reus t lili ae :ei hie reatus eonsistit ei in memoria hominis inde perturiviis, et Diaeulata. et in memoria Dei iudicaturi, et daemonum clui eruciaturi sunt lloc ergo remanens in Ineinoria, vocatur chiri raphum. Christus ergo est quieondona it omnia: et hoc, delena ct imgraphum. idest memoriam transgressionis . quod ehit staphum , vel
decretum. erat adversus nos, quia utrumque erat comtra nos. I aex quidem . quia laeteliat cognitionem peccati. et non iuvabat, chirographum autem, qui a m moria transgressionis ad puniendum erat. Et dicit. decre i. quia non remit Lit sie ut saeiat 'liod non peceaveris. sed quia non est in memoria Dei ad puniendum . nee in daemonis memoria ad stilusandum, nee tu in ad contristanduin : Psiani. 3I. I. Beati quorum remissae sunt iniquitates. eι quorum uela sunt meω-Mr. Veh eommuniter loquitur, noti solum ad Iudaeos . sed ad omites. - linum decretum laetum est primo limarum : Genes. 2. I6. Ex omni ligno paradisι eo mede: da lis no autem scientiare boni et mali ne eomedas. In quacumque die eomederis. morte morieris. Sed huii s- modi decretum est homo traii ressiis. Di propivr hoe in memoria est chirographum contrarium nobis, cpi
Christus delevit. Et quomodo ' In crure, quando tuli ι ipsum da medio, a Fgens illud eruet. Consuetudo enim erat quod solvetite omnia ad quae quis lenobatur, selim debatur ebi rographum. Homo autem erat in peccato; sta Christus sol it pro nobis palletulor Paul. M. 5. Ovas non rapui, tune exolrebam : Pt ideo simul eum morte Cli risu, hoe chirographum esι destructum ; et ideo dieit: Tuliι δε mcilio. idest sustulit de rerum nais tura ; et hoc a gena illud eruci, per quam saligaciens Deo, lulil Iaeceatum Distrum.
Deinde eum dieit. Expolians prineipatus . et poleo states, ostendit quomodo liberavit a servitute pereati. Detur enim qilio usurarius propter cautionem teneat hominem eaptum ἰ non sussieeret destruetio cautionis . nisi liberaretur: sie et Cliristus: ol ideo dieit: Ex itans principat . ει poteειaιes. Haec inpoliatio re tur ad sanctos mortuos aut e passionem Christi: et sie Christus eos do inferno expoliando liberavit: Zara. 9.
II. Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti timetos tuos de lacu, in quo non erat aqua: Dai. 49. D. Equidem et eapitellas a sorti tolletur . et quod otiarum fuera , a robusto aut rabiιur. Si autem intelligatur de vivis, sie exiloliavit eos, Milicet a daemonitrus: Lue. II. 22. Si autem sortior illo εuperrentena vi e rit eum , universa arma eius auferet, in quibus con*debat, eι spolia eius distribuet: Ioan . I 2. 3I. Prineem huius mundi Nieietur foras. Dicit ergo: Expolians prin-eipulus , et potes iates . idest ipsos daemones: Ephra. ult. 12. Adceraua principes. eι poscitate. , adores
mundi reeiores tenebrarum harum . eontra εpirituali, nequitiae. in eaelestibus 2 trudua t. iIMOs sanetos, em fidenter. latim uam a toritatem ita M. in caelum quam tum ad mortuos . t quantum d vivos , in regnum
gloriae . vel gratiae suae. Vel tradi iι , idost extradiis it . idest expulit principatus ex homine : m. 5L9. Induere 'rtitudinem brae tium Domini. Palam . id est evidenti iudicio , quo cognoscatur quod tradueti
sunt. Olim euim totus mundus servivit idolis . nunc non . Vel palam. idest coram multitudiue angelorum. luin quia defeei Qit ad infernum sanctorum, tum quia Meendit in eaelum. Et hoc triumphans in semetipso, idest iu sua virlub : Philip . 3. 2I. Seeundum operatiunem , qua possiι ei iam subitem omnia. Alia littera sie harust : Et exuens se eo me , priseipatus , et potestates exemptarit, fiducialiter triumphans r et exponilur iae. Eavens se earne , idest mortalitate: I. Corinth. Io. 59. Caro . et san is regnum Dei sum possidebunt, idest mortalitas carnalis eorrupti uis: Rom. 6. 9. Chrιssus resurgens ex mortuis iam non moritur, mors tui ulιra non dominabitur: 2. corinth. I. 16. Et si eognovimus seeundum ea me in Christum, sed nunetiam non noramus. Eaemplarit. idest in se exemptu in praebuit , quomodo su ut vincendi. Reliqua non
Nemo ergo vos iudicet in cilio . aut in potu .aui in parte diei festi , aut neomeniae , aut Rabbatorum , quae sunt umbra suturorum , corpus autem Christi. Nemo vos seducat volens , in nu-imilitate, et religione angelorum, quae non vidit ,
anil villans , frustra insatus selibu carnis suae, et noli leuens caput ex quo totum corpus per no-xus, et conivuclioues Lubministratuui, ut constructum crescii in augmentum Dei. Si ergo mortui estis cum Curisio ab olemontis huius mundi, quid adhuc tamquam viventes in mulido discernitis 3 Noteli rilis , neque gusiavortiis , nequo contrecta veritis : quae sunt omnia in iniuriium ipso usu , secundum Praecopia, ei doctrinas hominum, quae
sunt ratio ui quidem habentia Sapientiae in super-
104쪽
stitione, et humilitate, et non ad parcendum eorpori, non in honore aliquo ad saturitatem carnis. Supra ostendit legalia esse impleta in Christo protinto circumcisionem in eo impletam, quae est i lium pro io: hie mi ludit eos non obligari ad legalia praecepta caerem talia. Caeremonialia vero erant quatuor, scilieri sacrificia. Facra. saeramenta. Et observantiae.
Meriseia immolabantur I . . ut oves . vituli, et hi
iusmodi. Sacra erant . sicut vasa. et solemita tem p ra. Deramenta erant tria. scilicet circumcisio. agitus paschalis . et consecratio Meenlotum. Observantiae autem orant ea quae itertinebant ad singularem e versatione ut populi Israel . ut ei bi , vestes, et huiusmodi. Duaedam vero praedictorum pertinebant ad quosdam . ut sacrificia . vasa . ei alia liuiusmodi : quaedam ad omnes. De primis autem non lacit mentionem, sed dolangentibus totum populum. sicut ni ine baptismus. Facit autem mentionem de obsi ruantiis, quia abstinebanta certis cibis, Deit. 11. ut de quadrupedibus, ab his quae ungulam non divit lunt. In potu ei in vas quod non haberet oporculum, immundum erat, et quidquid in eo erat. Et ideo qim ut uin ad hoe dicit: Nemo eos
iudicet in cibo, idest conde minabiles putet in hoc quod utimini et bis. vel putibus probibitis in lege: Asiri. 1ί.
J. Qui non mandueat, manducantem non iudieel: Deus enim illum assumpsit. Item facit mention in de sacris ad temporum solemnitatem pertinentibus . in veteri autem lege erat solemnitas iugis. ut sacrificium vespertinum , et matutinum ; quaedam autem quae certis
temiMribus sebant; et horum quaedam fiebant Pluries
in anno, quaedam semel tantum . sicut paselia . se nos 'gla . et Pentecoste . sed sabbatum . et neomenia
pluries : quia illud qualibet hebdomada . istud semel in mense. Et huius ratio erat, quia omnia festa temduni ad honorem Dei. impendimus autem Deo hon rem vel propter aliquod aeternum, et sic est iuge sacrificium: vel propter aliquod temporale, et lim quantum ad totum hominum statum; ot sic sunt duo, stiblicet eruaticius beneneium, et sie est sabbatum: E d. 20. S. Mem/nto ut diem sabbati saneti ieea. Et ratioi oniti ir ibi, quia septimo die requievit. Et ratio ali portea ost, quia signi sieat quietem Christi in sepulero: t anag Nice quietem animae in D . Aliud est hen sicium propagationis. et conservationis, quod etiam sit per tempus: et quia Iudaei observabant tempora a luna: ideo dieit. Festum neomeniae, idest novae lunae. Sunt etiam aliae causae, scilieet liberationis spretatis, et siesuperadditae sunt aliae solemnitates: et ideo dieit: Aut in parιe diei fasti, aut neomeniae, quae sit quolibet mense . Lenit. 3. aut sabbatorum , pro quali t Mytimana. Ei dicit. Sabbatorum, quia sabbatum est re quies, et isti habebant plura sabbata, quia septimum diem. et septem septimanas. Milicet Pentecosten . quae in septima septimana est a pascha. quae est Principium almi, et septimum mensem. et septimum annum,
in quo sit remissio debitorum. Iim soplinis septimana annorum , idest in iubilam. Et ideo dicit, Sula torum: quasi dicat: Nullus vos condem t. quia ha non Ol. rvatis : et hoc, quia sunt umbra futurorum. Miliret Christi : et ideo veniente veritate , debet re
sare umbra: eouus aurem Christi, idest e Uus per
linens od Christiam. Quando quis videt umbram. sp rat quod corvus sequatur. Legalia autem sunt umbra praecedens Christum , et eum figurabant venturum :et t. leo dicit : Comus, idest veritas rei, pertinet ad Chri tum . sed umbra ad legem. Detudo cum dicit . . Femo eos sedueat, loquitur eo tra seductores . et deceptores: et Primo mones ut non deripiantur: secundo arguit deceptius. ibi, Si emo mori tui estis eum Christo ub elementis huisa mundi, quia adhue tamquam vicentes in mundo.diseeruitis ' Item primo reddit cautos a se luctione; secundo ostendit per quid sedi reantur. ibi. Volens in humi aute o tertio. in quo desietat, ibi. Quae non vulsit. Dieit ergo: Nemo eos sed ueut , se ilicet a veritate quam dixi : Ephra. 5. o. Nemo eos sedurat inanibus rei is. Seducunt enim in humilitate isti ps md IMstoli. introducΡntes legalia r quia
utebat itur simulata sanctitate. Sanctitas autem in uum bus consistit, scilicet in humili conversati uno, et ei ilutura Dei. Isti auilam ostendebant humilem convers tionem. cum apparebat eos non curam do rebus mundi : et ideo dieit. In humilitate : Lerii. I9. 23. Eu qui nequiter sa humiliat. et interiora eius plena sunt dolo. Item dicebant so praediore ad reverentiam Dei: et ideo dieit. Et reliseon aDelorum. II eligio enim
est. Meundum Tullium, quat euidam naturae. quam divinam vocant, cultum et caerem iam assere: 2. IImoth. S. 5. IIubentes vectem pietatis. viri tem autem eius abnegantes. D. Meuit Irim Glossam is
gitur sic, In religione augetorum . quia per hoe intem sunt quid videantur esse angeli, idest nuntii Dei a Mutth. 7. 1o. Attendus a fulsis prophetis, qui reniunt
ad nos in vestimentis ovium, intrinseeus autem sol
lupi ramees. Vel in re ipsne angelorum ad litteram: quia vetus lex est tradita Per Angelos in manu ni diatoris. ut dicitur Galal. o. IIeb. 2. I. Si mim qui per a Melos dictus est ιεrmo, factus est firmus. et omisnis praerarieario. et inobedientia α epu iustum me eedis retributionem: quomodo nos elugiemus . si tam tum negleaeerimus εalutem ' Et isti dicebant eullum legis obPrvandum, quia tradita erat per ang dos. Sud tamen triplex est eorum desectus, scilicet selinitias. imstitiae. et fidei. Et quai dum ad primum di it: Volera
quaa non vidit, idest intellexit, Persuadere : ot semper repetas: Iemo vos seducat. Isti enim nesciebant quo suo data esset lex: I. Timoth. I. 7. Volentes ena legis
doctores. non intelli=entes neque quae loquvntur. --
qua de quibus afrmunt. Quantum ad secundum dieit: Ambulans frustra inflatus: licet sic humilitatem pra lerulant. Et ponit duo: scit cet quod religio eorum sit
inutilis. quia ambulant frustra. Milieet operantes op ra quae non prosunt ad vitam acti)rnam: Sap. 3. 11. Inutilia sum opera eorum: Iob 59. 16. Frustra lao rarit nullo timore cogenie: itum quod praetendunt salusam humilitatem : undo dicit: Ingulus sensu earnis suae. Disserentia est tuler inllatui'. et pinauem : quia pingues veritatis sunt Pleni iussati vero vacui, sed vento extensi. Qui ergo vere sunt humiles. sunt pleni; sol mii api arent tantum instari, sunt vaeui: Sup. 4. I9. bis inpeι illos in lutos sene noee. Hoe s usu inlebi igitur illud I. Corinth. S. I. Seientia in lat. Ilaec sapientia est gravis. scilicet liuia innat: non quae est
ex Deo : Mall4.1ς. 17. Caro, et san is non recelarit
105쪽
ii ruum dicit: N in tenena earit. pelliret Cliri sitim , per sidem. Et talis decipitur. quia sine i hristo est in
tenebris : 1. Timoth. 6. . . Si quia non aequiescit sanit rectis Domini nostri Iesu Christi. et ei quast seeundum pietatem est . . tranaa, superi us est. nihil leiens,
sed lanquet a chrea quaestiones . et pust nas verborum.
λ'd qi raro e,i caput Res pomlet. die ias : Quia ab eo de p. tulet totum unam cori Uris, scilicet Dela grae. In cori κν nim naturali sunt duo fiona. Milicet ei m- pactio talembrorum. et augmentum eorpori fi: et hoe habet Ecclesia a Christor ex eo enim delimvlet lotum torpii A. D m. 5. Multi unum eorpus sumus in Christo. Et ideo dieit, coniunetiones. in corpore enim Pst
duplex coniunctio membrorum . si ila et sociat dum ton- laetum, quia manus est coniuncta ulmo. h c e p ctori. et sie de aliis. Alia est coniu)xio, seu coniunctio ner- omim t et id ra dicit : Coniunctum, et eoiin 'rum. Seio riclesia est toni unetio per fidem. et scientiam : h. 4. d. Unus Dominus. una fides. unum hoc non sumen, nisi sit connexus earilat A. et connexio sacramentorum; et ideo dicit: Subminis ra-lum per nexus: quia Per earitatem unus subministrat alteri. Aug tur etiam per Christum, quia ereseit, fiet. licet corpus eo truetum sic in augmentum Dei. i. retquod Deus saeit in nobis: Ps. 8S. 6 Beatus Pir euius
est auxilium abs re : Meemionea in eisde suo disposuit.
Vel Dei. idest Christi : qui IPus eorpus au*Pt. di in
augetur Ecclesiar Ephes. 4. 12. Ad eonsummationem lanetorum in Oput minuιerii. in aedificationem eorporis Christi. Deli,de eum dicit. Si ergo mortui estis eum Chrisun ah elementia huiua mundi. quid adhue tamquam ri-venua in mundo discernitis r arguit iam Meopto : et primo ponit rationem redargutio iis ex conditione deiseeIdorum securulo ex tonditiono eorum in quibus decipiebantur, ibi. Ouas omnia sunt in inseriturit. Conditio eorum erat libertas. quia si ut erant mortui peccato. ita et legi : unde servare eam non debebant. Dieit Drgo : Si emo mortui estis eum Christo. mortui legi, ab elementis mundi, idest a legalibus observantiis. quia Iudaei serviebant Deo vero . tam n sub elementis et sed Genulos ipsis olemetitis: quid adhue. veritale cognita. tamquam me entes in mundo. ut Iudaei . discernitis tangenda. et tomedenda se ilicet dicentes: Ne tia Herilia hoe, quia peccatum est. neque gutia deristia de porco, et a uilla. Lerit. II. Deindo enm dieit. Quae omnia sunt in interi um. ostendit qualia su ut ex patio legalium . dieens , quod sunt noxia. ct vana, et gravia: unde dieit: Quas omnia sunt in interitum: quia mortilara post passionem
Christi ponentibus spem in eis; sed post tempus p liae divulgatae . simpliciter omnibus sunt mortissera. Quod dico propter opinionem Hieronrmi, et Augustini. quae supra ad Gaia. 2. eap. ponitur. Ad interitum ergo, et in mortem perdueentia sunt. Et gi dieatur: Ouare ergo legimus vetus testament uni dico. quod legimus ad testimonium, non ad usum. Et ideo diei itSuiu in inιeritum ipso usu , idsest. si Gn assumantur ad testimonium , Ma ad usum. Item sciit vana quae non innituntur rationi, nee auctori lati ; sed haec non limituri uir auctoritati divinae, sed humanae : unde discit. Se mium praecepta,
Sed numquid non sunt praeeepta a Deo ' Respon-
deo: Sie ad D mpus, quousque veniret voritas i Int.
th IJ. 6. Irritum feeistis mandatum Dei propter tr ditiones restrua. item non innituntur ratiotii, quia aura habenti a rationem sapienιiue in superstitione ἰ quasi di- eat: Non lial, ni rationem iptae inducat nisi ad superstilion m. idest ad religionem supra modum. et extra ipsorum ol strvatum. Et in humilitate. Miliret simulata tantiim secumllim diuietionem: si ita qui liberati r i Ur Christum a servitule legis, non de bot se librum supponere grvituli: Gει lat. 5. I. Nolue iterum sub iugo territutis contineri. Retuantur lamen aliqua, quae etsi non auctoritate divina . tam n humana ratioso sunt utilia : sint lime dimicit hic. Sunt enim gravia haee s eundum so constiterata. Tria autem desid, ramus. scilicet quietem . honorem , et sumetentiam :quae hare lagalia r i habent. Subtraelio enim ei rumpontraria egi saturitati; inducunt etiam laborem pro ter observantias multilillivs : nee sun ad honorem, sed contusionem multam. ut illa aqpersio eineris. et huius. modii Ael. II. Io. me est onus quod nequa nos, iis patres n utri Portare potuimus. Non ad pareendum eorpori, idest Ecclesiae ' non in hoclore aliquo . idest non ad honorem Dei. sed ad saturitatem earnis, idest ad implendum earnalem assuetum.
Iititur si eonsurrexistis cuna Christo, quae sursum sunt quaerite, ubi Christus ost in dextera Dei sedens quae sursum sunt rapite . lion quae sunt suli et terram. Mortui pili ni estis, et , ita vestra aliscolidita est cum Christo in Deo. Cum autem Christus api,aruerit vita vestra , tunc Et vos apparebilis cum ipso in gloria. Morti si te ergo
tioni in , iuuiau inlitiam, libidin0iii, concupiscimi iam
malam , et avaritiam, quae est simulacrorum se
vitus: propter quae vellit ira Dei in silios iner desilatis ; in qui hiis et vos ambulastis aliquando eum viveretis in illis.
Supra Apostolus monuit siletos eontra seduceutos et hie instruit eos contra perver,itatiun morum : Pt Priamo propulit generalem doctrinam: seMiuido si e talem. ibi. Miιlieres gubditae estote riris. Cirea primum duosae it : quin primo higi ruit eos do habenda recta intentior, sinis ἰ seemido do rectitudine humanae aeli nis . ibi. Mortisi te eryo me ni bra vestra. Itorum prima dividitur in duas paris: quia primo ivmit modi in Iiisl ruelionis: secundo assignat ratiotiom. ibi , Mortui enim estis. Cirea Primum primo ibonit gusceptum be- Iicium ἰ Meundo ex hoc coneludit in tructionis dineumentum. ibi , Quae sursum lunt sapite. Beneficium est quod rest irreximus eum Christo resurgento . Fedhoe diis diciter. uno modo P e situm corporalis resur rectionis : I. cor. 75. Si autem Chritius prae-
dieatur qiιod murrexit a mortuis , quomodo qui dum dicunt in robis, quoniam resur et is mori utram non esι ' Item cum eo resurgente reparamur ad vi-
106쪽
tam iustillae : Rom. 4. 25. Traditus υι propter δε-
licia no/tra , et murrerit propter ius libeationem n uram. Quasi-: Christo resurgente et vos resurrexistis : 2. Corinth. 4. I . Oui surritavit Dominum Iesum, et με eum Iesu suseitabit. Deit o eum dieit. Ouae sursum sunt garite, em
eludit doeumentum debitum sini : et primo per comparationem ad sinem, et ut sitiem principaliter aliquis
intendat: secundo ut Meundiam sinem do aliis iudicet. Dieit ergo : Si eonsurrexistis eum Christo, quaε su sum sum quaeriter Mait. 6. M. Primum quaerite rognum Dei, et iustitiam eius: et haee omnia adi cientur. Ille enim est sinis : Psalm. 26. s. Unam pero a Domino. hane requiram. Mi inhabilem in domo Nomini omnibus diabias ritas meae. Et ideo lise quae rite . ubi Christus sedet in dextera Dei e Mure. v l. u. Dominus quidem Iesus, postquam is utua est eis . assumptus est in caelum, et sedet a dextris Dei: Hal.
199. I. Seda a dextris meia. Et intelligenda est dex era , non pars aliqua eorporalis . sed similitudinaria. Dextera enim est potior pars hominis. Christus ergo sedet ad dexteram, quia secundum liuod homo, in P tioribus bonis Patris est . sed seeundum quod Deus , in aequalitato eius est. Et sie sit ordo in vobis, ut quia Christus egi mortuus, et surrexit, et sie est assum tus a dextris Dei: ita et vos moriam im precato, ut stra vivatis vita iustitim , et sic assumamini ad guriam. Ves nos resurreximus per christum, ipse autoinibi sedet: ergo desiderium nostrum debet esse ad ipsum: Matth. 2s. 23. Ubi fuerit eo s. situe eongregabuntur et aquilas ' Ibid. 6. 2I. Ubi est thesaurus iuul. ibi esι et eor tuum. Item debemus iudicam de aliis seeundum ipsum: et ideo dieit: Ouae sursum sunt sopite, non quae super terram. Adstruit unum, et aliud Degat. Sapit autem quae sursum sunt qui secundum supernas rationes ordinat vitam suam, et dy omnibus iudieat seeundum eas: Iae. 3. 17. mee est 3upiennade sursum deseendens. Sapit autem quae sunt super terram qui serendum terrena bona omnia ordinat. et iudicat, iudieans ea summa hora: Philis. S. 19. Ει νω-ria in eonfiama eorum qui terrena sapiunt. Deinde em dieit. M tiri enim estis, ponit rati memmonitionis : et primo eommemorat quamaam mortem ;seeundo innuit Oeeultationem euiusdam vitae, ibi, Uxiis vestra abreondita est eum Christo in Deo ; tertiod et huius vitae maiusestationem, ibi. Cum συιem christus apparuerit riιa vestra, tunc et vos upharebitis eum ipso in gloria. Prius enim unum prohibuit, et aliud adstruxit: et nune ad liam duo redit. Primo sic. Non sapite quae sunt terrena, quia mortui estis terrenae e versationi. Mortuus enim huic vitae non sapit ea quao fiunt huius mundi; ita et vos, si mortui istis eum Clirisio ab elementis huius mundi: Rom. 6.11. Existimata eos mortuos scidem esse pucato , e ventes autem Deo: Da. 26. 14. Morientes non rieant,
sistantes non resurgant. Cum autem dixit, Existimatavcra mortu suhdit. Vt enteae et iam alia vita esto cultat unde etiam hic disit: ει uita eratra abscondia ea est eum Christo in Deo. Et hane vitam aequirimus nobis per Christum : I. Petr. 5. 18. Christus pro pe
serret Deo. Quia vero hare vita est per Christum, christus autem est oeeultus a nobis, quia est in gloria Dei Patris; et cmiliter vita quae per eum nobis datur. est in oeeulto, ubi se ili et Christus est in gloria Dei Patris: Prorer. 3. 16. Lonoitudo dierum in deatera eius, et in sinistra eius dicitiae. et gloriae Paul. M. 20. Ouam magna multitudo dulcedinis tuae, tuam abseondiali timentibus tel Apoe. 2. 17. Vineenti uabo manna absconditum: ideo eum dieit. Cum autem Christus apyaruerit viata vestra, tune el ros apparebitis eum ἐριο in gloria. l tulit quoni o manifestatur . sestieet gie ut et Climplua : suta dieitur in Psalm. 49. 3. Deus mani γεle e niet. Et ideo dieit: Cum autem apparuerit Christus
vita restra: quia ipse est auctor vita vidistra'. ol quia in amore eius, et cognitione consistit vita vestra: Ga-ἰσι. e. 20. Viro ego, iam non ego . rieu rem in is chria tua: tune et eos apparebitis: I. Ioan. 3. 2. Cum similes ei eramus. Reiliret in gloria: Iubae.
Diundo eum dicit, Morti'ate resto membra veltra . ordinat humanam actionem primo per cohibitionem pee-eatorum: secundo per instructionem bonorum morum, ibi. Induite ros etao .... vileera misericordiae. Cirta
primum duo laeti: quia primo praemittit monitionem;
goeundo eius rationem exponit, ibi. Expoliantea ros es
rerem hominem. lierum prima in duas : quia primo prohibet vitia earnalia : secundo rationem assi at, ibi. Propter quae renit ira Dei super filoa ineredulidatis.
Circa primum duo saeit: quia primo ponit generalem prohibitionem; seeundo explieat in s- tali, ibi. OMNautat super terram. Dicit ergo : Non debetis sapero quae sunt super terram; sed mortificate quidquid te renum. Di specialiter membra quae sunt super terram: quod potest extioni similitudinarie : quia conversatio nostra est eontinons multos actus, Sicut corpus multa membra : et in conversatione hona. prudentia est sieutoetiliis dirigens. sortitudo autem sicut pes portans: in mala vero . astutia sicut oculus, pertinacia vom sieulpes. Haec ergo membra sunt mortificanda . Vel aliter de membris eorporis carnalibus dixit: Mortui estis . scilicet torrenae conversatioui. Quomodo ' Et respondens dicit: Morti fleate membra restra. In tantum em morimur culpae . inquantum vivificamur per gratiam. Vita enim gratiae reparat nos quantum ad montem , non totaIiter quantum ad corpus propter semitem: Rom. 7. 25. Ego ipse mente aereio lasti Dei. ea me autem tedii meeuti : et paulo ante tres. 23. Video aliam ι ρε m in membris meis, repugnantem legi mentis meae, ει eapιieanum me in lege peceati, quae est in membriam eis. Qui ergo mortui estis quantum ad mentem. tisitate eo uiliscentiam in membris quae sunt super terram , inquanium sunt super terram, et terrena eorpora : 1. Corin. 9. 27. Castiso corpus meum . et insere itutem redisto, idest i mn permittendo ei se pertrahi ad earnalia. Et ideo ponit pia eata in speciali: et primo pure carnalia ; seeundo niedia . ibi, Lι aearitiam. Inter carnalia maxime concupiscentia inclinat ad lux riam, ubi rei actus turtiis: et hoc vel secundum naturam animalis . non dicam rationis, quia omno peccatum est eoni rarium rati ii; et ideo dieit. Fornieati nam e Tob. 4. 13. Attende ιι bi ab omni Dratrationε:vel eontra naturam ; et si e dieit. Immunditiam. Item delectilio est immunda: undo dicit, Labidinem. Item c
107쪽
Meum o ponti Ferala mp sa: et primo avaritiam, en ius
Obie tum est corporale, Milicet tu cunia; et completur in delectatione spirituali. Milicet dominio talium : et ideo e munieat eum carnali hiis peccatis. Et subdit: Quae ειι idolarum serpitule o. 5. Aut ararus, quod est idolorum servitus. Sed numquid avaritia ex suo genere est species idolatriae. et avarus pereat tamquam idolatra Respondeo. Dicendum Pst: Non peetu um speti m. sed secundum similitudinem : quia avarus ponit vitam suam in pecunia. Idolatra est quando quis ex lubet alicui imagini honorem debitum Doc, ; avarus autem honorem debitum Deo exhibet pecuniae : quia tota sua vita cir ea hoc est. Ouia vero a arus nori intendit cirea Preu-niam se habere ut ad Deum. sicut idolatra; ideo est minus peccatum.
dit rationem quam vitaiula sunt haec IMerala: et Pst duplex. Una quae movet omnes. et alia quae specialiter istos. Prima est vindicta Dei: quia propter earn lia renit tra , idest vitalicta Dei. in ivisa ait identiae,
idest poemtores: qui dissidunt de Deo , quia luxuria
est silia desperationis: quia multi ex defixeratione spiritualium dant se totaliter carnalibus. Vol distidentiae quia quantum est de se, non PM eonfidendum ut corrigantur ; et ideo venit ira Dei se sicut in Gen. 6. et T. in diluvio. et 18. et 19. de Siaomitis: Alia ratio est . quia illi aliqv ndo suerunt tales: unde dieit: In quibus eι ros ambulastis aliquando , se ilieet de malo iii peius. Et ponit hane rationem propter duo, scili et e
propter id quod Petrus dieit 1. Peir. 4. 3. Su
eis praelaritum tempus ad rotuntatem gentium eo naum mandam. qui ambularerunt in luxuriia . et des deriit. vinolentiis, eo messulionibus, potationibuε, eι ιι
licitis idolorum eulsibus: et quia experti p3tis quod in vis non est utilita'. sed e susto: Rom. 6. 21 Uuem ergo seuetum habuistis tune in illis in quibua nune e besellia r
Nunc autem deponito ot vos omnia, Iram, Indignationem, malitiam, blasphemiain, turpem sermonem do ore ve, tro. Nolite mentiri invicem: ox limites. vos veterem hominem eum actibus suis, et induentes novum, eum qui renovatur in agnitionem Dei, secundum imaginem cius qui creavit illum: tibi non est maseulus, et semina, Gentilis, et ludaeus, circumci,io, et praeputium, barbarus, et MFiha, servus, et liber; sed omnia, et in omnibus Christus.
ra Apostolus monuit fideles eontra vitia earnalia : hie monet eos contra vilia spiritualia r et primo ponit universalem admonition0m : secundo per series diglinguit. Dieit ergo: Aliquando ambulastis in illis :se i nune deponite ει vos omnia, non 8Glum carnalia , set omnia: I. Petr. 2. 1. Deponentes omnem malitiam. et Oinnem dolum, et εimulaιionea, eι inridias. et deistraeιiones omnes. Distinguit autem vitia spiritualia in duo : Primo in peeealum cordis; seeundo oris, ibi. Bla-ι emiam ete. Et primo ponit iram: εω enim viri iustitiam Dei non operatur. De. 1. 20. et haee est doponenda. Soeundo indignationem, quae oritur ex ira, quae est quando quis repulat aliquem indignum eorum quae habet, vel ut con haretur alii: Isa. s. Indi. 9niatio non est mihi. Malitiam, quae constret uitur ad haec duo, sciliret quando quis molitur malum proximo interre : De. 1. 21. Abi ieientes omnem immunditiam. elabundantium malitiae, in mansuetudine ause pile insitum verbum. Deinde ponit peccata luiri in nita ad precatum oris : et sunt tria genera l-eatorum oris. Per hoc enim peccatum designatur inordinatio mentis : et primo in eomparatione ad Deum, et liaee est blasph mia : Leriι. 24.1ό. Edue blasphemum eatra eastra. et
ponant omnea qui audierunt. manus suas super ea putetiso, tum t eum populus ianii oro Me. Et sic qilaeis eumque blasphomia est peccatum mortale.
Sod quid, si sit glibitor Respondeo. Dic istum sest, quod si sit subito . ita qti Mi non percipit se blasph mare . non peceat mortaliter. Sed creta quod quantumcumque subito , si tamen percipit quod dicit verba blasphemiae. peccat morialiter. Secundo designat ordinationem circa concupis ut iam.
dieres: Turpem sermonem de ora testro: Epher. 4. 29. Omnia aermo malua ex ora vestro non proeedat. Terintis inordinationem contra Proximum, et hoc est mea daeium : Proterb. U. β. Qui sequiιur mendaeium . non fugiet. Deinde cum dieit. Eaepoliantes vos relerem hominem , ostendit rationem quare sunt vitanda praedicta vilia. quia se ilieet dei sita vetustato, debet indui --
vitas : Matth. s. 16. Nemo mittit eommissuram pulsem rudis in restimentum rei d et primo ponit depos tionem vetustatis; scelinito assii minionem laevi latis, ibi, Et induentes norum. Dicit ergo : Demnito haee. e. poliantes referem hominem: nam hic inveteratur per poetatum : Hebr. S. II. Quod autem antiquatur . et Mneseil. pmpe inter tum est. Haec vetustas propinquat corruptioni. quia peccatum est via ad corruptionem. Item ine I eccatum perditur virtus , et socor spiritualis. Quae quidem vetustas est introducta per piam tum primi parentis: Rom. I. 12. Sieuι enim per
unum hominem preealum in hune mundum ira meit , et per peccatum mors; ita eι in omnes homines per transiit. in quo omnes ieeeaderunt. Huno ergo vet rem hominem , idest vel ustatem i,eccati, Rom. 6. 6. Πιua homo noster simul erucilior est , ut destruatur eouus pereati, ut v I ra rum lemamus peccato , exuite cum a tibus sui. : Ephra. 4. 22. Dumnae ros
secundum pristinam eonrersationem veterem hominem. eorrumpitur toeundum deat derιa erroris. Novus homo
est animus intorius renovatus : quia tiomo ante gratiam habet mentem interiorem pecealo subiectam ἰ et quando reparatur per gratiam, liabet novitatem: Psalm. 102. d. Renovabitur ut aquilae iudentur tuae Galat. tili. 15. In Christo Iesu neque praeputium aliquid ea te t. aed nora ereatura. Nova ereatura est .gratia innovans. Sod adhuc vetustas remanet in earne. Sed si M. queris iudieium novi hominis, tune induis no nam ho in inem, fit vero concupiscis secundum de&d Tia camis. induis vetustatem: Ephra. 4. 24. Induita novum hominem . qui seeundum muri ereatus est in iustiιia,eι innelitate veritatis.
Doinde eum dieit, Eι induenie/ norum, describit
108쪽
novum homiliaem : et primo ostetidit renovationis in dum : secundo ubi renovetur; tertio secundum quid renovetur. Ostendit ergo quod interior homo vetus per ignorantiam Dei renovatur per fidem . et agnitionem Dei: 2. Corinιh. 3. 13. In eanulem MDimm ι-sformamur a eluritata in elaritatem . tamquam a Domini Spiritu. Sed ubi est haec renovatior Ibi scit tubi est imago Dei, quae non est in potentiis sensili. ae partis, sed in melila: unde dicit, Meundum ima. sinem . idest ipsa Dei imaso. prae est in imbis, renovatur: et hoc secundum imaginem eius. scilicet Dei. qua erearat eum. Diei iur autem novus creatus . quia anima rationalis non est ex traduce. sed a Deo creata. Deirule eum diuit. Ubi non est mauulus . et semina. Micndit hane innovationem esse omnitius communem: alias non portineret ad tu minem inquantum homo.
M li . quia laeta est secundum aliquid quod eonvinnit omnibus. Sintui lex autem hie odit disti tio inter imminos. lina secundum sexum eorporeum: et hamexeludit diei iis: Ubi non est maseulus. eι semina: quia non disserunt mente, sed Melandum sexuan eo Oreum .
Meunda P r nationes et et hane exinadit ita. Gentilis. et Iu Deus. Dii enim ex fidelibus . illi ex iusi delibus,
et tamen utrique mento rationales : Rom. 3. 29. An Iudaeorum Deus tantum I Nonna et Genlium ' Ter. tia secundum ritum certum ei proprium: quia quidam legis praessionem, et quidam ritum eumdem nou habebant: Rom. 10. 12. Idem Dominus omnium. diro in omnes qui inroeanι illum. Alia se Quin linguam, ibi. Barbarus, et Scytha. Myllita est versim fiet D in
trionem ἰ barbaricias autem extranei latem dieit. Ende barbari. quasi extranes: et simplieiter est barbarus qui extraneus est ab homine inquantum homo. et hoe est iiiqua istum ratio lis. Et ideo illi barbari sunt qui novreguntur ratione . et legibus : et ideo barbari naturaliter sunt serxi ; et in Christo non disserunt: quia etsi ius civile noti liabent, tamen i in habetit Clitisti. Alia secundum conditiones, quia quillam servi, quidam liberi: in Christo autem si ut omnes similes: m G.
19. Pareus. et maynus ibi sunt, et aereus liber a d Mino εuo. Ergo non sunt hae durerentiae in Christo: eu' est omnia. eι in Omnibus Christus. Non enim est
circumeisio nisi per Christum ; et libertas per Christum. Si non es liber . libertas tua est Christus et si non os circumcisus . circumcisio tua est Christus; et in de aliis. Eι in omnibus , quia omnibus beneficia sua dat.
Induite vos ergo , sicut electi Dei , sancti, et dilocli , viscera misericordiae , benignitatem, hu-
nillilat eui , modestiam, patietitiam ; suppori nimiit, icciii , et ii antiri vobi ei ipsis , si quis adversus ali luom habet querelam: siciit et Dominus donavit , obis, ita ei vos. Super omnia aulein haec
caritalem halmie, quod est vinculiun persectionis, ei pax Christi exultet in eordibus vestris; in qua i vocati e iis in uno corpore : et grati intole. Verbum t hristi liabitet tu vobis aliun lanter , iu
lipsos in psalmis , et hvmnis , et canticis spiritualibus , in gratia eantantes in cordibus vosuis Deo. Uname quodcumquo sacitis in verbo , aut tu opere, omnia in nomine Domini nostri Iesu Christi , gratias agentes Deo , et Patri per ipsum. Supra Apostolus induxit sideles ad vitandum mala: hie indueit eos ad oporandum bona : et primo ad ope
in particularium virtutum; secundo ad opera virtutum principalium perficientium alias, ibi. Super omnia a
tem Mee eari ιatem habete. Et primo commes norat e rum eonditionem : seon do subdit viri utiliai corintime
ratio m. ibi. Viscera miseriordiae. Dicit ergo: Si imduistis novum hominem . debetis induere novi homi nis Drtes. scilieet virtutes: Rom. 13. 12. Abiieiunius
ergo opera tenetrarum, et induamur arma lueis: quisbus induimur quantis qtii diluid exterius apparet. est virtutibus ornatum. Sed quibus virtutibus r Aliter in duuntur militidis . aliter sacer tes. Ergo induite vobis e venientia vestimenta, Sieut eleeti Dei saneti. et disiecti e et quod VeiL. Eleeti, pertinet ad romotionem a malo e quod dicit . Saneti, ad donum gratiao : 1.
Corinta. 6. II. Sed abluti estis, sed saneti beati estis: Deit. 1 I. et 19. 2. Saneti raro e , quia ego sanetus suin . marinus Deus rester: quod dicit. Dilaeti. pertinet ad praeparationem suturae gloriae: Dan. II 1. In finem dilaxit eos, Miliret vitae aeternae. Et d seriis bit illo vestimenta quae protegunt nos in adversis, et prosperis: 2. Corinth. 6. 7. Per arma iustitiae a d tris . eι a tanιstria: et primo quas habetida in imo speris . seeundo quae in adversis . ibi, Parientiam. In prosperis alui iid debemus: et Primo proximo miseri eordiam . ex ideo dieit . merea miseraeordiae: LM.1. 7S. Per riseera miserisordiae Dei nostri . in quia bus, eisiturit ma oriens ea alio: Philip. 2. I. Si qua viscera miserutionis. idest misericordialis ex asseetu IN cedentem. Ad omnes vero consequenter est liabenda
benignitas. quae est quasi bona ignei las. Ignis enim liquefacit. et oinuere saeit humida. Si in inest bonus ignis. liquefacit quidquid humiditatis habes. et dissolu ii. illaiae facit ritus sanctus: Sap. r. c. Benignus
est spiritus sapientiae: Ephes. 4. 32. Estota autem inrisem beniqni. miserisordes etc. Iii mrde debes humilitatem: Leeli. S. 29. Ouanto magnus es, humilia te in omnibus. In exterioribus debes modestium, quao',uit modum , ne in prosperis excedas r. Phili p. 4. G. Gaudete in Domino semper . uerum dieci . qaudete
modestia res ra nota sit omnibus hominibus . in adve
sis tria mut arma habenda . scilicet patientia . ipsae facit quod animita propter adversa non amo eatur ab amore Dei, et recutumno iustitiae: Lue. 2I. 19. In patientia restra porsidebilis animus restras. Sed quia quandoque eoniti sit quod aliquis a iustitia non Melinat quantum est de se. tamen aliorum mores sunt ei importabitos: ideo dicit: Sup riamo inrisem: P. Petria. S. tia dans apud eos qui de diis in diem ius amanimum iniquis operibus e cictunt: nom. II. 1. D bemus itus tirmiores imbecillitates in iorum sustinere. Tertio emulonalionem , ibi, Et d/- rates cinismetipsis. idest parcentes: P. Cor/uιΛ. 2. D. Num et euo quod donaei. 3i quid donori, propter e in persona Chrosic condonat autem quis iniuriam, quando uin habet
109쪽
xantorem ad eum, Me malum eontra ipsum proeurat. Sed i piando nem Mitas Inmisendi . tum: puniendusi si . Et ait dii rationem: Si eut eι Dominus donatiι r bis: Lerii. 23. J. Π uno homini serrat arum . et a Deo quaerit medelam : Multh. IX. 32. Omne debitum d suisi tibi , quoniam rogasta me r et Post: Aoniis ergo oportuit et te misereri eonferri tui, sie ut eι ego tui
Diui illa eum distit. Super omnia autem haest earitatem Aufete. iudueit ad principales virtutes persieientes alias: et prinei pallor est earlias in re viri ites. sapie ita v ro ita ler dona. Caritas quidom informat omiti a triui 's. saluontia vom dirigit. Primo igitur indueit ad Primum; si mando ad secundum. ibi. Verbum Christi hidite ι in t obia abundatitur. Primo inducit ad earitat in harumdam; seci indo ad raritatis esseelus. ibi. Et pa r. Dicit ergo: Superonam is industis caritatem. tiuae Oimi iluis praedictis maior est . ut dieitur I. Corinth. 1.3. su aer omnia. idest magis quam omnia . quia est suis omnium virilitum: 1. Timoth. 1. 5. Fisus autem praeeepti est euritas. Vel smr omnia debemus haber 3 caritatem . quia est super onmia alia: 1. Corinth. v. os . Adhuc eoellentiorem rium robis de m tm. Et tu, '. quia sine ip a nihil valent alia. Et haec caritas figuratur per tunicam ineruigutilou . Ioun. 19. Et ratio ivitiis quam est harumda. sui Hi uir. scilicol quia estrineuIum perseelionis. Secundum Glossam uin nos viri illυ homo perficitur; sed caritas eoim utit Da adiuvicem. ει facit stas ph rsoveranti's ; ut i dixi dii illir , inculum. Vol ox nati ira sua est , ii illum. quia est amor qui 'st uniem amatum amanti : Osee ιι. 4 Ia su-rieulia aditin trurium eos. in rine ulis euritatis. S l addit . P stetistiis. quia est unum pii dilue pe si iiiiii . quando adliaeret fini ultimo, scilieet Deo: ipiod facit caritas. Diunde eum dicit. Et pam Mutiet in eordibus eretris.1non l ad a tus caritalis et ponit dilos aeti R. stilicebit ac uir, et inlitudii lem : et tertium innuit, scilici gait dium. lseit ergo: Et ma Christi exultet in eardibus
dii ni Augu, sinum. tramyrillitas ordinis sibi a I m institisti: quod facit raritas. Qui enim aliquem diligit. concordat cum oti in voluntate: Psaim. IIS. Ita. Potituita dili; tibus leyem tuam. Exuuet, quia exritalis pila tua est gaudium. quod soluitur os paret Proder. 12. 20. Oui meis ineunt eonsilia. aequitur eos gaudium. Si d non dieit simpliciter . Par, quia est pax mundi. quam Deus non venit sacer : scit Christi, quam Deit in or Deum. et hominem : Mar. 9. 49. Paeem habete inter eis: quam annuntiavit: Lue. titi. 36. Stetit Iesus in medio eorωm, et disit eis. Pam rohis. Et debetis haber . quia in tria meati ratis: 1. Corinth. T. 15.υIn paee voearit nos Deus. Et line est quod sui dit : In uno eorpore. idest ut sitis in uno eorpore. ΕΠ laetus alius est ut sitis grati: ideo sequitur: Et strati estote: Sapient. 16. 29. Ingrati spes tamquam hibe natis glacies tabeseec et disperiet tamquam aqua 1
De indo eum dieit, Verbum christi habitet in rebis
abundanter, monet ad sapientiam: et primo dolet sapientiae originem: secundo sapientiae usum .ibi, meentes. et eommonentra vosmeι ipsos. Ad hoe etiam quod
quis.babeat sapientiam veram, oportet considerare u de oriatur: idoo dieit: Verbum chri ιιι habitet in e
bis abundanter: Eecti. 1. G. Fons εapientiae, Verbum Dei in eoeuis. Ergo ex verbo Christi haurialis eam rDeuι. 4. 6. mee est supiantia reaIra, et intellietua coram populiae 1. Cortαι h. I. 39. Uui faetus est nobisoapienIia a Deo. et ι utilia. et aanelibeaιio. ει redemptio. Sed aliqui non haruriat verbum . ideo nee salsi ii tiam: et ideo dicit. Hubile te Proe. 3. S. Cincumda eas gutturi ruo. et desertia in tabulis eordis tui. Aliquibus
suillait modieum quid de verbo Christi : sed Apostolus vult quod habeamus multum: ct idola dieit. Abunda
tem 2. Corinth. 9. S. PMens est Deus omnem gratiaranabundare sueere in vobis, ut in omnibus semper Om n aufeientiam habentes undetis ta omiis opus bonum
Prorem. 2. s. Sisin the auro effuderis eum. Et addit. Ia omni sapientia, idest in omnibus pyrtinentibus ad sapientiam Christi debetis studoro seire : Aet. 20. 27.
Wn rubterfusti quo minus annuntiarem robis omne eo
assium Deir Leeli. 21. 17 Cor fatui quasi vas e sim
et um. eι omnem ιανientiam non tenebit. Triplet automest usus huius sapientiao, scilicet itist mictionis. devotionis. et direetionis. instotelis duplex: selli et ait eois gnoscendum vera; undo dicit, Docentes, quasi dieatri abitet ita abundanter in vobis ut de omnibus sitis instrueli per ipsum: 2. Timoth. S. 19. Omnis Seraptum diuinitus inspirata. ut lis est ad do endum . ad arguendum. ad eorripiendum, ad erudiendum 1 n lirat Diis. Item ad cognoseendum bona: ideo dieit: Eι -- monentes vosmetipsos, idest exhortantes vos ad bona opera: 2. Pelri 1. IJ. Suscitare vos in eommoniistione.
Secundo ponit usum devotionis: undo dicit: In maxmis, et hymnis. In psalmis qui designant bi eunditatem
bonae oporalidis: Psalm. 1όS. 1ί. Laud via eum inroee exultat tonis. Hymnua est laus cum eant leo: Psal. 143. 1έ. Hymnus omnibus Oanetis eius. Ει euntinis spieuualibus, in gratia eantantes in eoesi dira Westria
Deor quia quidquid nos facimus. dubemus referro ad bona spiritualia, ad promissa aeterna, et ad reverentiam Dei: ot ideo dicit. In eoru bas, et noti in labiis tantum: 1. Corimh. 1s. 15. Psallam spirisu. psillam ermenter Da. 29. 1J. Populua hie sub is m8 cnorat. ων autem eorum lancte est a me. Et addi ι. Ingratia, sei-heet recognoscentes gratiam Christi. et bene siet a Del. Sunt autem tantii a Ecclesiao cordis prinoipaliter: sed oris sunt, ut excitetur canti eum eordis , et pro simplicibus, et rudibus. Tettio ponit usum directionis in opere . dieons: Om-nε quodeumque furitis in verbo, aut in opere, omnia in nomina Domini Iesu Christi: quia etiam locutio opua quoddam est: I. Corinth. Io. 5s. Sice mandae alis, fies
bibiιis, vel aliud quid Deitis: omnia in gloriam Dei
Dei te. Sed eontra. Aut hoc est prae plum. aut con ilium. Si praeeeptiun peceat quicumque hoc non laesi. Sed iHecat venialiter quando quis hoc non sacit. Ergo qui- eumque peceat veniatili r. ἐκ ccat morialiter. Respondeo. Quidam dicunt, quod hoc est consilium: sed hoe non est verum. Sed dicendum est, quod non
est nec sarium quod Omnia in Deum roserantur actu.
sed liabitu : qui enim facit contra gloriam Dei. et prae-eepta eius. sacit contra hoc pra natum. Venialiter autem precans non lacit mutra hoc Praeceptum simpli-
110쪽
alter: quia liret non aetualiter. lamon habitualiter ro. lati onimia in Deum.
Mulieres subditae ostolo viris, sicut oportet in Domino. Viri litigilo uxores vestras, et nolite amari esse ad illas. Filii obedile irarentibus iter omnia: hoc enim placitum est in Domino. Patres nolite ad indignationem proh orare silios vestros, ut non pusillo animo sani. Serii obedite per omnia dominis
earnalibus, non ad Oculum seri lentes, quasi hominibus placentes, sed in simplici late cordis ti utentes Dominum. Quodcumque facitis, ex animo ope ramini, sicut Domino, et non hominibus scioni es
miod a Domino accipietis retributionem haereditatis. Domino i hristo serit te. Qui enim iniuriam sa-cii, recipiet id quod iniquo ge,sil: et non est ire
Fonarum accipita apud Deum. Domini, quod iustum est, ct a quum, Servis praestale ἰ scientes quouiam et vos Dominum habetis in caelo. Posita gen rati instruetione ad omnes: hie ineipit ponere specialem. Primo dat quaedam specialia doeum is pertinentia ad singulos status in Melesta: seeundo
quaedam communia omnibus statibus respectu certarum conditionum, in 4. eap. ibi, Orationi. tu ιe. Priama in tres. secundi im tres connexiones ex quibus d
mus eonstitui iur seeundum Philosophum; quarum una est viri et uxoris: secunda liatris et filii ; alia domini et servi. eunda ibi, Filii Medite paremibus: lertia ibi. Seret obedita per omnia dominis ea malibus. Unaquaequo Parum dividitur in duo, secundum quod mouet whditos ut obediant. superiores ut moderato im-Ρerent. Dicit ergo: Mulieres subditae estοιε diris: et diei l. Sie ut Oportet . quia haec subiectio est ex lego di, tria ordinata: Gener . I. I6. Sub viri potestate eris,eι ipse dominabi rur tui: I. Corinth. Is . G. Mulieres in Getesiis taeeant. Aon enim permiιι itur eis loqui aed subditus eue, si ι et leae dieit. Et ratis huius est quia regem est rationis: viri autem magis vigent ratione. et ideo praesidere debent. Item addit, In Domiano: quia omnia ordinata ad aliquos sines sunt reserenis da sitialiter in Di m. Deinde inoset viros ut diligant eas. dioens: Viri di Hiie uoreae hoe cuim est naturale. quia vir . Et uxor quodammodo sunt unum: Ephes. 5. 2 a. Viri diligite uxores vestras, tieuι eι Chrisaius dilexi ι Eeetesiam. Et prohibet ne eis sint amari: Mieh. 1. 12. Infirmata est in bonum quae habitat in amaritudi libus: Ephra. 4. o I. Omnis amaritudo, eι a. et intitynatio, et elamor, et blaspiremia tollatura
Deinde euin die u. Filii Gedisa parentibus. agit dos cuiuio. set dicit: filii obedil/ parentibus per omnia scilicet qirae non sunt contra Deima: IIebr. I2. 9. Pa. rent et quidem eam is nostrae habuimus eruditores, et reveri hamur eoa. Si vero praeeipiant in his quae sinumn ira Deum , sic intelligitur illud quod dieitur Lue.
anue autem et animant auam , non potest meus euε
diseipulus. Et hoe quia hoe est piaelium in Dominoidest in ille Domini: quia lex caritalis non remo εἰ legem naturae, sed perfitit. Est autem lex natiiralis quod filius subdatur curae patris: Exod. D. u. tion
ra patrem tuum. et matrem tuam.
indo eum dieit, PMres nolite ad indignasionem
Mare mina retima. instruit parentes: Enhea. 6 satros. Et hoe ut rum purisso amino fiant. idost ut non pusillant 'es fiant. Et huius ratio est, quia homines retilient in pressionem quam a pueritia liabiterunt. M-turale autem est quod qui in servitulo nutriim tur soli per sunt pusillanimes. Unde ratis ot cimiialam, quammu Israel non statim in terram promtisionis sunt ne ducti. quia suerant nutriti in servitiale. et non habui audaciam eontra inimicos pugnandi : Isu XI 4Bι ei te pusillanimis : Confortamini, et noliis timere
Dei' eum dieit, Serdi obedita per omnia dominia
earnalibus, agit do tertio : et primo de servis ponit motu lionem . seeundo tendit rauonem, ibi. Selantea
dit dubitationem. ibi. Qui enim iniuriam saeu raesepteι id quod inique geratu. Circa primum duo saei trquia Primo monet eos ad obedientiam; secundo deteris minat obediendi modum, ibi. Non ad oeulum gere n-
r , icit secundum caritalem conditionem
eat te per omnis. quae scilicet non sunt contra Deum dominis e naturiis : I. Petr. 2. IS. Aon lanium bonis et modestia. sed etiam diuolis: 1. Timoth. tili. I. Gu eumqua Funt sub iligo aerei, dominos suos omni Mn re distrios arbitrentur.
Deinde eum meit, Non ad oeulum ternientes. doe lm Hum o tendi: et ostendit duos modos obedievdi Primo ciuod simpliciter. et sine dolo ; secundo oste dit quod voluntarie. Dicit ergo: Abn ad oeulum se se itinet quantum loti si videri a dominor Eoris. s. simile. Et dicit. Ouasi hominibus plueentes . uuia non wrunmt hoe modo nisi ut placeant holiatilibus , Gulat. I. Io. Si adhue hominibus plaeerem. aereus Chri-Mι nono esse . Ideo addit. Sed in simplieuuιe eordis.1 si abs lite dolo. timentes Dominum , sicut M I. I.
et rectus, ae timens Deum: Pron. II. o. Simplicitas iustorum diriget eoa. Item voluntarie : undo dicit: Ouodeumque sue ilia, eae animo. idest Prompte opem mmir et hoc. sicut Domino e quia uuis 'ruit alicui Propter ordinem iustitiae, facit hoc proptor Deum, a quo est hic ordo: Roan. 13 2. Uui potestati
resis ιit, Dra ordinationi reιistis: Ephes. 6. G. FneientesuNuntatem Dei ex animo, eum bona toluntasa aereici ira, sisut Boemino. et non hominibus.
Deinde eum dieit. Sesentes quod a Domino aereia pietis retritalionem haerediιutis, ostendit diti rem mistioliem huius: et una est ex Parte remuli rationis ;alia ex parto devotionis ad Deum. Dicit oreo: Serv iis prompte , quia a Domino aeeipietis retributionem
hae riditatis aeterna ct : Psul. 15. N. Funes eeeiderunt mihi in praee tam , et ensen haeredita mea praeesuraeιι mihi: Εphea. Q S Seientes quoniam unusquirius quodcvis que Deerit bonum hoc reeipiet a Itim ino, σέ- vi seretis, sice liber. Uuorumdam enim suit opinio .