Antonii Genuensis ... Elementorum artis logico criticae libri 5

31쪽

ra A R T. L o G I C AEravisse . Certe acutissimi Dialectici suere Stoici, & peripateticis ipsis , si Tullio credimus , subtiliores. Epicuri . . f. I9. Accedamus ad Epicurum . Eum in hac arte nudum, & inermem fuisse censuit Cicero a . Sed nimium fuisse in Epicurum Ciceronem apertum est b . Nimirum contemst Epicurus Stoicorum, & Peripateticorum Dialecticen, Sophisticen , &Eristicen, quae contendendo aptiores erant, quam inquirendae veritati : at artem L gicocriticam impense coluit, ut ex eius Canonica , cuius Epitomen nobis servavit Laertius sej, & quam docte commentatus est Gassendus ta), apparet . Quin imo perspecte Walchium scripssse censeo , ex Ueteri hus neminem Epicuro melius de re I

gica meritum esse. Φ. 2O. Censuit autem Epicurus omnem

in philosophia quaestione in institui posse ,

aut de rebus, aut de vocabulis . In quaestionibus de rebus duo momenta voluit ut observarentur, veritat , & veritatis erit rium . Ueritatem aliam esse dicebat essentiae , aliam iudicii, seu enunciationis . Udiri

a De finibus lib. I. cap. 7. b Id fortasse duabus ex causis . I. quod Academicae , Stoicae Philosophiae , quibus a ersabatur Epicurus , nimis Disret. a. quod videret nimis eam sectam Romae serpere , Patriaeque moribus metueret: erant enim

citarum υoluptatum Dafores. Vide AElianum in hise. r. lib. 9. cap. Iaa

32쪽

PRO LEGO MENA .ritatem essentiae vocabat id, quo unaqua que res in ipsa rerum natura exisens δει id

ipsum, quod es , nihil aliud . Quo modo

dicimus verum aurum, verum argentum,

quum his metallis nihil alieni admixtum est, adeoque sunt id, quod natura sua esse debent . Veritas iudicii dicebatur Epicuro conformitas iudicii aut mente comprehensi, aut ore pronunciati, eum ipsa veritate

essentiae. Haec a nobis dicitur veritas Logica , de qua loco suo commodius. f. et r. Quod ad veritatis criterium a tinet, observavit, res, cuius veritas quaeritur, aut ad solam contemplationem, aut ad vitae quoque actionem spectare . Prioris generis ellet ea quaestio . Sol ne circa Tellurem , an Tellus circa Solem moveatur Alterius vero haec , Summum bonum in voluptate animi , an eorporis p situm sit atque quaestiones omnes ad bona, & mala pertinentes. Res naturae,quae ad contemplationem spectant, percipi docuit , aut sensu , aut mente e res vero vitae & morales, seu bona & mala, ipsoaD sectu, seu appetitu . Itaque tria veritatis criteria, seu Judices tres statuit: ex parte sensus claram sensionem : ex parte mentis praenotionem itidem claram r ex parte affectus ipsam affectionem, seu ipsum sensum voluptatis, & doloris. Singulis autem criteriis suos praefixit canones; unde ejus L gica eanonica, id est regulatrix , est appellata . Operae pretium est paucis hos canones explicare.

g. 22. Ad sensionem eanones retulit quatuor. I. Sensus idest organum sensus, ut

oculi, aures, ac proinde impressio in selissim

33쪽

x4 A R T. L o G I C AEfibus facta nunquam fallitur quia non iudicat e se propterea omnis sensio, oram qua amasae, seu apparentiae perceptis simvlex perceptio sera est. a. ininis , seu iudicium es consequens se Dum , sensionisue superadjecta , .n quam veritas , avr falsias radit. Et veritas quidem si iudicium rei sit conforme , falsitas si are descrepet. 3. Opinio illa vera es , cui vel suffragmmr, -ι non refragatur sensus eisdentia. E. g. iudico corpora esse gravia r huic iudicio sensus evidentia suffiagatur : verum est igitur . Iudico esse vacuum , non refragatur sensus : verum igitur . Hic canon ex neutra parte semper verus est: alioquin o poditeret & Solem non esse maiorem pedali magnitudine, qua videtur ; & omnia insomnia, dum iis non refragetur sensus evidentia , vera esse . Scio Epicurum pleraque ob eum canonem his similia dixisse , sed ridicule tamen. 4. Opinis illa falis est , eui υel refragatur,vel non fustragatur sensus midentia. E. g. Iudico ni vem esse nigram; sensus evidentia refragatur rfalsum ergo . Judico esse Centauros. non suffragatur sensus evidentia. Sed & hic canon ex utraque parte plerumque falsus est. Iem iudico Tellure maiorem e refragatur sensus, nec tamen salso iudico. Mentem esse incorpoream iudico : non sufisagatur sensus, neque idcirco falsum. f. 23. Sequuntur eanones praenotionis,

seu anticipationis, & ipsi quatuor. r. Anticipatis est . a rei norio , I ν δε- mitio , fine gua quidquam quaerere, dubita re , opinari, imo σ nominare non lisei. Noside uas

34쪽

PRO LEGO MENA. 13ideam , & notionem dicimus .

seu praenotio, dependet a sensibus , idque istiscursone , vel proportione, set similisadina , vel comροψitione. Incursione , ut in rebus , quas videmus, audimus, tangimus &c. Pro Portione , quo modo ex justi hominis idea gigantem , ex idea collis altissimum imaginamur montem. Similitudine veluti ex unius Elephantis idea Elephantum agmen imaginamus. Compositione , quum notio per partes, licet non tota simul , a sensibus dependet, qualis est idea montis aurei, aut similes. Potuit addere, & abfractione. quales sunt ideae geometricae, quae Omnes ab idea magnitudinis, haec a sensu, Pe dent . f. 24. Addit canones affectionis qua

tuor a

I. Ea voluptas, quae nullam habet aduo. xam molesiam a Iedienda . 2. Ea molestia, quae nullam habet adum xam voluptatem fugienda. 3. Ea wluptas, quae aut majorem voluptatem impedit, aut graviorem molestiam parit, fugienda.

q. Ea molesta, quae aut majorem mole Iliam avertit, aut uberiorem creat wluptatem, amplectenda .

9. 23. His subiungit canones ad quam stiones de voce duos. i. Dum loqueris delige voces comminnes, & perspicuas, ne aut ignoretur quod velis , aut interpretando tempus frustra

quaeras.

a. Dum audis id enititor, ut vim v cibus subjectam teneas , ne te , aut Prast

35쪽

16 A R T. L O G I C ARobscuritate lateant, aut prae ambiguitate deludant. Atque haec est quasi epitome Epicureae canonicae. De qua . qui plura cupit, adeat Gassendum loto superius laudato .

Post veteres g. 16. Quamquam vero ex veteribus

Philosophis plures res dialecticas, & logi- .iauit.' ' ' eas tractassent; contigit tamen, postquam Christiana religio in orbem illuxit, ut solius ferme Aristotelis per plura saecula in his rebus ratio haberetur . Nam eis primi Christiani litterati Eelectici fere omnes videntur suisse sa); tamen Aristotelis Dial Hicam elegisse prae omnibus, qui his si diis operam navabant , dubitari non potest. Hinc solius Aristotelis libri Logici , non omnes licet, ad nos pervenerunt. Jam vero Arabes in studiis Methaphysicis versatissimi, sola Aristotelis scripta in deliciis habuerunt. Quumque harbarorum incursione omnia per Europam. studia literarum pene essent extincta, qui illa post decimum

saeculum restaurare caeperunt , Monachi potissimum, una Aristotelis scripta excoluerunt , quae magna ex parte ab Arabi-hus male consuta & interpolata acceperant.

Hinc ad decimum quintum usque Christianismi saeculum sola Aristotelis Logica ab iis, qui Scholastici vocati sunt , promota est: nec pura tamen , sed infinitis voca-hulorum , & fictarum notionum monstris

a Vide Clem. Alex. A r. from. b rixius pag. r a. de Phil. stud. ranharbaros, inquit, ἰllos ct immanes Sophias, qui pro dialectiea vera, summulas, ut ips-

36쪽

f. et . In Scholasticorum Logica plura iamdudum notarunt viri docti, sa) , quae ad pauca referam. i. Quum in Aristotelis verba iurassent, nullaque philosophandi libertate uterentur, artem hanc nullo modo promovere potue

runt .

a. Eorum ars logica genuinas regulas recte cogitandi , & scientias , atque artest romovendi, non attingit, sed tota est inophisticis formis, & argutationibus , subtilius tamen , quam ut ὸici possit , occupata . Ars, inquit Baconus praefatione in

Novum organum , quae disputationes alis , o ad professoria tantum munera Valet, usu ad naturam detegendam , artes promovendas humano generi utiles.

vanas de sormalitatibus, ecceitatibus, quid-ditatibus, intentionibus, suppositionibus , exhoni bilibus, reduplicativis , particularitat ion ibus, suppositis , mediatis, & immediatis , complexis & incomplexis , restrue B ctio-

eant, portentaque alia librorum horribiliu ηο- his reliquerunt, quaeque magno Dei beneficio tibique a doctis omnἰbus explosa cemimus, ne senos quidem iudico, qui nominentur . Canus lib. 8. de locis east. r. Non intelligo , inquit, quid causae fuerit viris dostis . ut sub dia Iesi eae nomἰne exponibiles , obligationes , influbiles, reflexisas, aliaque id genus monserais seialas intulerint. a Erasmus in Mor;ae eneomio, Ludoviaeus rives de eausis eorruptarum artium, Tri-Beeουius de Doctoribus Scholasticis, Heumannus, Launbus, Gassendus, Hiique.

37쪽

ctionibus ti amplificationibus, de infert &desinit, de differt & infinito , de ita & si

cut, de ascensu & descensu , atque infinitas alias nnn parvae operae nugas, in quibus nihil est boni succi, & damni plurimum ad mentem obscurandam, omnemque sapientiae sustum obtundendum . Non ego negaverim , Iis temporibus, in 'uibus tota homet num scientia erat vitiligatio, excusari hanc artem potuisse: nunc in tanta artium , & scientiarum luce adhuc a plerisque retineri, id vero esse aio, inventis frugibus, glandibus vesci. oriea re. 28. Primi Laurentius Valla , R Formario. dolphus Agricola, Ludovicus Uives, P

trus Rama, aliique decimi quinti , & decimi sexti saeculi Scriptores, & viri docti,

atque acuti, adversus eam aetatis harbariem declamare caeperunt, atque Graecorum doctissimis, qui capta Graecia ad Italiam acincurrebant, emulatione sui acuentibus st dia , Graece sapere , & meliora, quam maiores , dare. Secutus mox est sub initium decimi septimi saeculi Baconus Baro de Verulamio , cui instauratae per Europam literae graviores magna ex parte debentur. Is novam Logicae laciem induxit, de qua paulo diffusius nunc dicendum est. Lotie, Ba. f. 29. Edidit Verulam ius anno rsao. eoni. novtim Oreanum , quo nomine Logicam , Aristotelem imitatus , designavit ; Etenim Aristoteles Logicam appellabat οργανον και φιλοσοφιας, injHumentum , e maniam Philose 'hiae. Organum autem istud novum Bacconi ad doctrinam maxime rerum naturalium instructum est, & quidem tribus rationibus a vulgaribus Logicis diversum,

38쪽

fine , inquirendi initiis , ct ordine demo fraudi.

f. 3o. Finis ei praepositus est, ut artes vitae humanae utiles inveniantur , & augeantur , ut rerum natura detegatur, non

argumenta ad quaestiones inanes perpetuandas, atque ag intellectum veluti magis eo quodam circulo continenter circumduis cengum . In inquirendi vero initiis omnium primum in dubium vocari praecipit principia quaedam, & pra judicia communiter recepta, quae idola appellati nam ea vim omnem ingenii ad naturam investigandam impediunt, & quasi retundunt . antiripationes , inquit, a satis firmae sunt ad eo sensum: quandoquidem si homines omnes imonirent ad unum modum , o conformiter , .lli Diis bene inter se eongruere migent : vied illae nihil valere possunt ad naturam deis tesendam . Itaque cum in iis tantum sciemtiis, quae in hominum opinioni hus, & placitis fundatae sunt, valeant anticipationes ad assensum subiugandum , non ad verita. tem expediendam: in scientiis naturae acincurate examinandae sunt: hujusmodi enim scientiae Geometria, qua Naturae linqua distitur , & experimentis , qua pertentatur, innituntur, quod Galilaeus noster praedicare solebat. f. gr. Idola autem haec inquatuor cla ses distribuit. Prima vocat Uesa ινibus, idest praeiudicia universae naturae humanae in se spectatae: sunt enim quaedam, in quibus tota natura humana in sta tu infantiae uersatur, idest accipit, non judicat. Alte B a raco In sano lib. I. aphoris 27.

39쪽

sto A R T. LOGICAEra idola specus, seu praejudicia naturae singularis : iei licet praeter praeiudicia quaedam pluribus communia , sunt & sua cui que, quae perpendenda sunt . 3. IdoIa fori , seu praeiudicia orta ex commercio cum plebe . q. tandem idola Theatri , quae nimirum ex Philosiphorum doctrinis , o per versis demonstrationum legibus originem hahent . Nisi haec omnia accurate examinentur , in naturae scientiis ne latum quidem unguem proficere possumus.

f. 32. Ad ordinem vero demonstrandi quod attinet, non vult adhiberi syllogismum, sed inductionem analyticam , quae a singularibus gradatim procedat ad generalia: atque in hac analysi perficienda totum quasi opus/ illud oecupatur . Sed quum duae sint industionis species , altera a sensu &particularibus statim advolans ad maxime universalia, atque ex iis deinceps perqui-Tens axiomata media .' altera a sensibus , & particularibus excitans axiomata media, atque ascendens continenter, ti gradatim, donec ultimo loco perveniatur ad genera

lia ; posteriorem adhibendam praecipit , non priorem a . Syllogismum autem omnino in veritatis inguisitione evitandum prae ei pit. Enimvero syllogismus intellectum detinet in generalibus , atque veritatem emeri titur , non praestat. Praeterea tirones ideas

habent particulares, iique difficillime ad universalia statim elevantur: inductione vero iacillime a singularibus progrediuntur ad

universalia. Quum autem in naturae cognitione Omnes simus tirones , omnibus indumctio adhibenda est. g. 3 . a Ibid. aphoris. 19.

40쪽

pROLEG I, EN R. 1 3. 33. Post Baconum inter recentiores cassendi. philosophiae instauratores magni nominis extitit Petrus Gassendus Gallicanus Sacerdos . Eius merita in artem logicam non mediocria sunt. Scripsit primum opus de oriagine, π varietate Logicae , quo historiam di. sciplinae hujus a prima ipsius aetate usque ad Cartesium diligenter persequutus est . Dedit deinde librum de logicae fine , quo

exponit eriteria inritatir, atque ex antiquis

monumentis illustrat historiam Scepticismi. Praeter hos libros, ipsi quoque debemus insistitiones Logicas divisas inquatuor partes, secundum vulgarem methodum: quarum pri ma disserit de simplici rerum imaginatione 2. de propositione g. de blissimo A. de methodo. g. 34. Gassendo adjungi potest Thomas Hobiasii. Hobbesius Anglus, qui eodem tempore Logicam sub inlcriptione eomputationum scripsit: nimirum omnes illae mentis operatio nes instar computationis arithmeticae esse censuit. Continet ea sex capita r. de Philosophia , ipsius fine, utilitate, subjecto, partibus a. ae vocabulis 3. de propositione . de syllogismo 3. de erratione, falsitate,& captionibus, seu fallaciis 6. de methodo .

f. 33. Dicamus nunc de Cartesio . Reis Cattem. natus Cartesus natus est Hagae Turonum anno I 396. Is ad Verulam ii imitationem, ut observat Gassendus, novam Philosophiam excitaturus , omne omnino praeiudicium exuere in primis conatus est: edixerat enim Baconus, ad anticipationes, quae id temporis serebantur, extirpandas, necessariam esse instauraistionem scientiarum a suis fundamentis a r