장음표시 사용
152쪽
LIBER UNus , AD DEMETRIANuM . ,
Uamquam minime o sum quietus - , et jam in summis ς necessitatibus ut' ex hoc libello poteris aestimare , quem ad te rudibus pene verbis 1, prout inge- nil mediocritas S tulit , Demetriane , perscripsit , ut & quotidianum . studium meum nolses , & non deessem tibi praeceptor etiam nunc , sed honestioris rei , meliorisque doctrinae 3 . A Nam
a Quamquam minime Hactenus in omnibus editis , ac pleriique Mss. Lactantii exemplaribus , lectum est, Quam minime Nos vero lectionem exhibemus antiquissimi Bononiensis Codicis, & Vallicelliani F.n.II. Q am- quam minime - Scite quippe heic observavit Erasmus ,re Valla l. I. eleg. cap. XVII. quod quoties ri qsam auget, eleganter praeponitur nominibus superlativis . Caeterum quum usurpatur pro quantum - ut heic factum esset, tunc se non meminisse , ait , apud caste loquentes authores, jungi nisi posti vis. Excipe tamen , qNam multa , ut notamus ad i. I. Divin. Inst. Cap. V. seg. 28. dversus Laurentium Valla cum Despauterio , & Bu
153쪽
nem: Ut ergo nativo Lactantius nitori restituatur , sic legendum arbitrati sumus , quemadmodum cic usus , , verborum sensus expostulare videntur e favente etiam coniectura , quam indicabimus in notis ad Cap. I.Seg.I. Epitomes Divin. Instit., S iam exposuimus Diff. XII .g. u. Al. Nam minime Schotti quam minime pro parum positum censuit.b Sum quietus - Al. sim quietus - Al. In summis ne cessitatibus , ac supra vires meas libellum volui intιmare , quem ad te &c. Accuratissimi Laurentii Vallae diligentia, quam in legendis Eruditorum libris adhibere consuevit, nobis notum fecit ri quamquam in initio librorum nunquam coniunctivum , sed semper inditativum postulare; mirari propterea visus est, quum vidit Lactantium L. II. Cap. I. Divin. Institui. incepisses amquam monstraverim - temperavit tamen ab omni censura; di quidem prudenter . nam ab illa regula re . cedendum omnino, quoties actio, significata per verbum , iam finita est , ut ibidem contingit. Q amquam primo libro religiones Deorum falsas esse monstraSerim . Observanda tamen , quando eadem actio perdurat adhuc , ut heic apparet: Quamquam miuime sum quietus Iccirco relicta lectione Cod. Bon. , & quorundam Aliorum, lego cum Vatic. 2I 6. & Isar. , Et cum Ciceron. Epiit. l. L. II. Fam. Quamquam ... doleo-Item Epist. XIX. l. x. Quamquam . . . non desiderabam , pro lege Manilia Quamquam mihi semper. . . . est visus Ic. Idem intellige de particula Et si . Vide Ualla in Elegant. l. II. Cap. XXI. & Bangium L.II. Obser. Philolog. pag. Ic Et iam in funam is necessitatibus Maxima est lectGnum varietas in hisce vocibus cum in bis f., tum in editis Lactantii libris. Al. enim habent - ω in summis-Al. in summis - Al. summis - Al. etiam oe summis - Al.
fummis , Α l. oe jam summis et Al. quieti sumus oe jam
154쪽
DE OPIFICIO DEI S V. I. . nece statibus: Sc. QNare cum nostro Bon. Cod. , alii staque pluribus legendum censeo rasamquam minime fum quietus, et jam tu summis nec talibus. &c. ut sensus si tradamquam nou fam quietus, er quamvis jam in summis etersor occupationibus ; tamen Non recuso laborem , ut infra se g. d Necestatibus - Duo satis diversa vox ista potest innuere et scilicet & necessirias summi alicujus oscit oecvationes , O summam Lactantii paupertatem , qua laborassie dicitur, usque ad necessaria. Hanc secundam significationem prima excludit, quam a Lactantio heic adhibitam puto e sicuti eandem adhibet paulo infra se g. q. Publicae rei necessitas - Et Ρlinius Epist. IV. L.III. ubi ait - Collegae optimi, Meique amantismi de communis oscii necestatibus praelocuti, excusare me , ct exi
mere Solueruut - Erat enim tunc Praeiactus aerario una cum Cornuto Tertullio ; Lactantius autem , quum hunc
libellum scribere carpit, iam in Galliis Criupum Caesarem , Constantini M. filium primogenitum, informandum bonia literis susceperat, ae in aula Imperatoris versabatur . Unde subdit post pauca Seg. 2.- Apud que imnunc profiteor nulla me nece ate vel rei. et temporis impediri - Vide Diff. VI. g. I. Se III. , Et interea eri utra que adhibitae vocis significatione intellige quid heic innuere per eam Lactantius voluerit. tot ex hoc libello Particula ut ex Cod. Vat. 2 32. restituimus. e Poteris aestimare . Al. existimare -Valla non idem significare dixit aestimo, ac existimo ; sed ita se habere, ut cogito dc excogito , quorum primum secundum debet praecedere , quum prius sit aestimare , & cogitare quam existimare , & excogitare; Attamen non semel aestimo pro ex inimo a Latinis eleganter usurpari solet pro eo, quod est expendere, de iudicare - Cicer. pro Roscio-Sla est vulgus: ex veritate pauca , ex opinione multa resimat. i Pene verbis - Bou. pane .
155쪽
g Ingeuii mediocritas - Idem Lact. L. III. Cap.XXX. Divin. lnit. Seg. l. - Mea mediocritas tulit - Vellei. Pa. terc. II. Vostra mediocritas - Cicer. Phil. II. Non video, inquit, nec in .ita , nec in gratia , nec in rebus gestis, neque in hac mea mediocritate ingenii Sc. Ideoque nescio , qua ratione vocem hanc , quid m cum Ualchio minus probaverint. h A quotidianum -Bon. σ cotidianum is Quem stri. bendi modum perpetuo servat. i Sed honestioris rei, meliorisque doctrinae Bon. bonestiores, melioresque - Scilicet e pro i , quod sipe saepius contingere in hocce Codice observavimus.
Nam si te . in literis nihil aliud μ quam linguam instituentibus . , auditorem satis strenuum praebuisti , quanto naagis in his veris ε , & ad vitam pertinentibus docilior esse debebis Z apud quem φ nunc profiteor , nulla me necessitate f vel. rei , vel temporis impediri , quo minus aliquid extundam O , quo philosophi sectae nostrae β , quam tuemur, institustiores doctioresque in posterum fiant ,
quamvis nunc male audiant , castigentur
que vulgo i , quod aliter , quam sapientibus convenit , vivant, & vitia sub obtentu nominis cadent χ: quibus illos , aut mederi
M oportuit , aut ea prorsus effugere , ut beam tum , atque incorruptum lapientiae nomen ,
vita ipsa cum praeceptis congruente ' , prae starent . Ego a Vibii aliud - Bon. niba aliut - Sic temper,
156쪽
b uuam linguam instituentibus - Bon. lingua- Ouanet lectionem equidem retinuissem , nisi praecessisset in liuieris ; nam instituere lingua , litteris , arte&e. Latine dicitur , non autem instituere lingua in litteris ; iccirco tinguam cum aliis lego . Et quamvis Walchius heic cum quibusdam i linguam infirmentibus , intelligat literas Oratorias, ad quas docendas Lactantius accitus Nicomediam a Diocletiano aliquando fuit; ego tamen sententiam eius non seqtior, quum certum, & explora tum sit, Grammaticorum osse munus, adolescentulis recti sermonis, oratorum vero ornate , copioseque lo quendi praecepta tradere . Ex quo coniicio Demetria num in literis grammaticalibus institutum solummodo a Lactantio fuisse , & quidem extra Bithyniam . in quam se dixit accitum ad litteras oratorias docendas l.V.Cap.
c In his Ceris, o ad vistum pertinentibus subaudi
literis Bonon. in his Qerbis O &c.d Docilior Al. Dulcior ise Apud quem Bon. aput f Nulla me necessitate - Ηeie Intellige , penuria nulla tunc Lactantium nostrum laborasse , quum iam-s Crispum Caesarem imbuendum bonis artibus suscepisset. g iquid extundam - Al. excudam - Utraque lectio bona est ; ego tamen quoties mihi fas erit a Bononiensi non recedam . Extundere hele eleganter usurpatur pro eo , quod est studiose licere , sicuti sit aVirgilio AEn.lib. v I II. U. 66s. Lanigerosque apices, γ lapsa anellia Caelo
157쪽
quidem ; sed minus theologice putavit heic locutum esse Lactantium , philosopbos se me suae appellando Chrissianos , quamvis libellus i ste contextus sit stylo philosophico ad instar illius . quem Boetius perscripserat de eonsolatione Thilosophiae. Andreas Schotti , tamquam
dure dictum hoc idem notavit . Bunem: vero immemorem vocat Frasmum , quia a S. Justino M., a Clemente
Alexandrino, & ab aliis, Doctrina Christiana, Philosophia , & Doctores Christiani , Philosophi appellantur , quod multis ostensit etiam Kortholtus . At ego eorum pace dixerim , helc Lactantium non omnes Doctores Christianos Philosophorum nomine indicare voluisse , sed eos solummodo , qui inter illos philosophiae operam dabant, & juste, pieque vivendo , ex rerum naturalium notitia, quam physica tradit, existentiam summi opiscis Dei, ope metaphysicae adversus Epicurum demonstratione quadam docebant. Sed et autem vocabulum est , quod apud antiquos Scriptores , praecipue Ecclesiavicos , tam in bonam , quam in malam partem usurpari consuevit pro hominum Caetu in unam aliquam peculiarem sententiam Coeuntium , & ex addito facile intelligitur , quo sensu sit adhibitum. Adi Tertul L in Apologet. cap. I. & XXI. &c. S. Cyprian. Epist. praesertim XXIII. ubi ait- Celerinus Confessor, quaessi moderatus, O cautus , O humilitate , ac timore Sectae nostrae verecundus.
i Castigenturque vulgo - Schotti heiς ait pro corripiuntur polint se non pro emendantur, ut Latine dicitur, quod ex Frasmo, forte mutua verat ; sed Caesar L.III. Beli. Cietil. codem , quo heic 'La flantius , sensu verbum hocce usurpavit , ait enim - Crebris Pompeii literis castigabantur- i. e. increpabantur, objurgabantur , ut scholiastes optime exponit.
k Et Citia sub obtentu nominis caelant- Ethnici quippe Christianis invidentus, nec ob arcani disciplinam quid
158쪽
quid in suis Conventiculis agerent , intelligentes , falsis , turpissimisque criminibus illos insimulabant. Adi Athenagorae, austini , Tertulliani , Cypriani . Minuae ii Felicis , Arnobii , Cyrilli, aliorumque opera , adversus Gentes scripta ι quae ab huiusmodi calumniis Christianorum populum gravissime vindicarunt .l Quibus illos - Sic omnino cum Bon. , aliisque leῶgendum , quamvis Isaeus To illos delendum censuerit.& in sua editione omiserit; nam de Ethnicis heic loquitur Lactantius, quibus, Christianos aut mederi oporatebat, aut ea effugere , quae ab ipsis agitabantur , ite ostenderent, sapientiam , & nomen cum moribus optis. me in suo caetu congruere .m Mederi -Bon. Mediri - scilicet i pro en Vita iisa cum praeceptis congruente - Phracs La4ctantio usitata l. I. cap. XXI. Seg. q.
Ego tamen ' , ut nos ipsos simul , & cae te ros instruam , laborem nullum recuso ε . Neque enim possum ς oblivisci mei , tum prae sertim , cum maxime opus sit meminista ,scut ne tu quidem AE tui , ut spero , & opto .
a Ego tamen - Post initium adhue sententia pendebat, nec fortasse Lectoribus nostris constabat, quid eo exordio sibi voluisset Laisantiust uuamquam Minimissum quietus Rc. Ex hac autem coniunctione stati m cppa rei mens authoris , & castigationis nostrae neeessitas ιQuoties enim in oratione praecessit quamquam . aut quam is , aut etsi subsequi tamen necesse est: quem-
159쪽
LIBER u Nu SCAΡ. Ι. admodum ubi particula tamen occurrit ri quamquam praecessisse; aut quid simile oportet. Adi Servium ad Virgil. AEn. l. II. v. I 3.Immodica quidem haec periodus videri poterit, nec facile memoria rctinenda , sed for- . lassis non sine artificio constructa, ut non solum verbis, sed re animi perturbationem ostenderet orator. Videsis
b Laborem nullum recuso - Al. nullum laborem c Neque enim posseum - Al. ut non possum . Aldus iunior nobiscum legit .d Sicut ne tu quidem - Al. M ue - i
Nam licet te publicae rei necessitas habeat - , & a justis operibus avertatς : ta- imen fieri non potest , quin subinde in eoelum aspiciat . . . . . Meny sbi conscia rem . Et
a Publicae rei necestas- Iterum author vocem istam adhibet pro summi ossicii occupationibus,ut initio captistis monuimus. Scirotti - Magistratus administratu -h Habeat, ct a justis - Al. a eteris oe justis Ictus a vieris , O junctis- omisso To habeat
. c Et a jusis operibus aeteriat - Rarum , inquit heic Erasmus , erat illo saeculo , Chrisianam pietatem invenire in Proceribus , Aulicis, O Magistratibus. Maguum erat illos, nomine Chrissianos esse . At falsum omnino est, quum iis etiam temporibus Chri itiana pietas in singulis hominum ordinibus longe, lateque coruscaverit. Nam saeviente Diocletiani scriecutione, in exilium potius,
160쪽
this,& in mortem cum dirissimis cruciatibus ibant, quam Idolorum cultu pollui paterentur Christianorum nobialissimi. Vide Dissert. XXXII. n. r. , & cap. XIV. demrt. Pers. Heic observa , Demetrianum hunc , etiam initio persecutionis munere publico functum eta , una cum aliis Christianis , quibus a Diocletiano etiam provincias mandatas fuisse, ac in proprio palatio hodore habitos, testatur non solum ipse Lact. ubi supra s sed etiam Eusebius i. V. Hist. EccL, &c. Virg. l. I. AEn. v. 6O8.
. Et quidem laetor , omnia tibi , quae pro bonis habentur . , prospere fluere: sed ita, si nihil de statu mentis immutent φ . Vereor enim , ne paulatim consuetudo , Sc jucunditas ψ earum rerum sicut heri solet ) iu
animum tuum repat q. 1 deo-a Et quidem laetor - Al. Ego quidem &c.b sua pro bonis habentur, prospere fluere in Cicerol. I. Ossi c. hac phrasi usus est .c De statu mentis immutent - Bon. inmutent - Betu Liae statu mentis sic Cicer. in .c. dixit - satu naturae discedere - Verum cum Verbo immuto particulam de iunxit Cicer. in Orat. pro Flacco 33. De institutis priorum immutat successor aliquid.d Consuetudo , O jucunditas - Al. 2ol jucunditas. e In animum tuum repat -AL sensim repat , quam lectionem mallet Fulvius Ursinus. Sed Cellarius, &omnes post ipsum adverbium illud respuunt, utpote