장음표시 사용
171쪽
tum distant i Nam Socrates iuxta Xenophontem , Bessarione inrerprete, de natura rerum omnium non ut quam
plurimi alii, disputabat, nec quemadmodum , qui a Sσ- phisis mundus vocatur , se habeat, ille considerabat rimo Oero illos, qui in hujuscemodi contemplandis vacant, solidos esse monIstrabat . De facti & dict. Socrat. l. I. p.
Is 8. Laetantius vero eos solummodo redarguit, qui re rum abditarum rationem reddere praesumunt , & .ea,
quae asserunt, probata, & copnita videri volunt, quamquam vix aliquando probabilia sunt. Ille Scepti corvinsemina secit . Iste prudentiae philosophicae monitum ' ἰpraebuit. Viae Dist. nostram xx I I t. q. IX. e Tanta temeritate - Id vehementer dictum magis, quam ex arte , inquit Erasmus ; Magis faciebat ad id,
quod agit, s dixisset, pbilosopbos industria sua , natura res abditisimas investigasse , σ a sensibus nostris longissime semotas . . . Nec verum est, qηod Deus caelestium . ac terrestrium rerum caussas noluit a nobh inquiri, imo in hoc edidit hoc mirandum spetiaculum , ut in eo mersantes . perspiceremus Opimis aternam sapientiam , bonitatem , ac potentiam . Quorsum autem attinebat deis precari temeritatem in argumento sensibus omnibus οἷ- ωio, tum a tam multis celebribus Scriptoribus tractato, inominatim a Platone compluribus locis, ab Aristotele lib. De Nat. Anim. , rursus I. de Anima , a m linio spostremo a Medicis , qui tradunt anatomiam λ Magis ex cusandum erat, quod publicam materiam , O a nemine non tractatam suscepisset . Hactenus Frasmus , quem merito Murem errantem appellavit Stapletonus ; ubi enim non habet quid edat, infesto tamen dente rodit quidquid obviam fit et . ouis unquam erit, qui cotilatis Laetantii nostri sententiis non videat, id ab pra-α mo reprehendi, quod nullo pacto a Scriptoris nostrimente prosiciscitur Te judicem, lector appello, pos B 3 quam
172쪽
quam totum hocce Firmiani opus peri u straveris. Si quidem quod nemo ex tot philosophis in eodem arguis mento perfecerat, quum inde eruere vellent, quod sciri omnino no a poterat, id Lactantius ita confecit, . ut ex hominis formatione providentiam Dei demonstra- Verit, quod nec Cicero, nec PIato , nec Aristotes fue- . rant adversus Epicurum assecuti. d Atque abdita Deus esse voluit - scholius Erasmum secutus , imo , inquit, Cin enarra It gloriam Dei Psal. 181. Ouasi idem foret, rerum creatarum ordinem,opi- .ficium , atque mirabilem structuram intueri, mirari; ac earundem naturam sic ad intima penetrare , ut nihil prorsus ignotum hominibus , ingenio praeditis, remanere debuerit. At varietas ipsa , & discrepantia opinionum , plerumque absurdarum , de rerum creatarum essent iis atque proprietatibus, a philosophis eum antiquis , tum recentioribus in vulgus disseminatarum, Eorundemque de propria ignorantia confessiones, Schot- tum ,. & Erasmum docere poterant , quae sibi Deus reservaverat, & hominibus ignota voluerat , ut omnipotentiam c ius . longe humanis ingeniis superiorem, taciti adorarent, potius quam Lactantium carpendo,Vanam eruditionem imprudenter iactarent. Siquidem clara sunt Divini oraculi verba Eccles. III. v. II. -cta fecit bona in tempore suo, O mundum tradidit disputationi eorum, ut non inleniat homo opus , quod oper tus est Deus ab initiσ usque ad finem - Quamvis ex his operibus suis , quae intelligi nequeunt, si recte quis
ratione utatur infinitam Dei potentiam noscere possit Rom. I. V. a G. Itiet bilia enim ipsius a creatura mundi per ea quae facta sunt, intellecta cincluditur . Vide Diss. XXIII. c. I. g. I x. 8 heic Seg. I 6.e Neque oculis contrectari - Bonon. oculis contueri o
173쪽
ctione prohibenti Scilicet Verbi natura , quae passivo sensu sumi , ac construi non debet , S singularis nostri Codicis authoritas adversus omnes alios, quos ipse . aliique vidimus . Cellarius legere maluit collustrari, quem proinde merito calligavit 1 eum annus. Jor silericus Cellario praeiverat is arte crit. pari. IlI. seel. I. Cap. p. n. 7. de quum postea eandem phrasim a Tacito, di Ovidio usurpatam deprehendisset . illum emendare. hunc excusare potius voluit . quam retractare , quod dixerat . Quantum tamen contra boni eriti ei munus peccaverit vide Diff. xx I. s. i. v. contrectare. Et Dus. xxxv I II. Cap. IIL 1.vt. f Neque percipi sensu - Sic schoreus, it Aldus Al. ρη-sbus - Sed prave , quia heic , ut l. I. cap. Hr. Seg. IS. l. II. cap. v. Seg. I s. &c. Sensu, id est ingenio , aut ratione explicant eruditi; facta enim sensuum enumera tione , perperam de illis eoilective idem dixisset . senis su ergo in singulari pro mente . & sensu communi optime sumitur. ut l. c. clarius videbimus .g uua asserunt - Sic Aldus. AL asserunt - Saepe affero in hoc sensu apud nostrum reperies infra.
Quid est tandem , eur nobIs invidiosunt quisquam putet , si rationem corporis nostri dispicere , & eontemplari velimus 3 Quae plane obscura non est ρ : quia ex ipsis membrorum officiis , & usibus partium singularum , quanta vi providentiae quidque factum sit ς , intelligere nobis licet .
a Dispicere , σ contemplar; - Ita etiam Aldus A L ino
174쪽
a LIBER u Nus CAP. II. . spicere Al. despicere Nostra Lectio omnino retinenda, dispicere enim , ut bene Valla observavit idem valet ac circumspicere mente, tamquam in omnem partem luis mina mentis intendere , omniaque discernere -Quod proprie in hoc opere mirifice Lactantius peregit. 'b uuae plane obscura non sunt- Vel ex hae sententia dignoscere poterant Erasmus, & Scholius quam longe a Lactantii mente aberraverit Seg. I s. Schoitus , quia vi multis tractata, inquit, AristoteIe , Plinio Medicis .e Quidque factum sit - Aldus ita legit, nec aliter Scholius A l. quisque factus sit- Al . quidquid factum sit . Heum annus - Ego Sero , inquit, contendo scribendum esse - Quaeque parr) facta sit - Sua tamen contentione neminem a probata L ctione deterruit .
DEdit enim homini artifex ille noster , ac
parens Deus sensum , atque rationem , ut ex eo appareat , nos ab eo esse genera
tos , quia ipse intelligentia , ipse sensus ,
a Ipse intelligentiam . Ipse sinus , ac ratio em Schottus atque ratio - En femus pro mente ; non tamen quae eadem sit in omnibus una, R eadem ; alias enim se 'ipsam . quatenus in Deo est, produceret in nobis, idemque esset efficiens, & effcctum . Vide Diff. XXIV. a f.I. ubi contra Spinogam disseruimus, cuius impiam , ac ridiculam opinionem , ante quani in ejus mente orire
175쪽
tur , Lactantius noster dissipaverat , qui heic caussam humanae rationis assignat , unde lex omnis originem ducit , quod non solum Doctores nostri docent, sed Cicero ipse novit Lib. II. de Legib.
Caetoris animantibus quoniam rationalem istam vitam non attribuit . , quemadmodum tamen vita eorum ς tutior esset , ante providit - . Omnes enim suis ipse pellibus texit φ, quo facilius possent vim pruinarum , ac sese gorum s sultinere.
Uruere .elle opinionem eorum , qui mutis animantibus rationem tribuunt et hic clare, quid sentiat, indicat. L.II. cap. 3. religionum disserentiam posuit. Vide Di T. xxv. Cap. VI. g. Iv. ubi demonstramus immerito id Lactantio tributum.b Attribuit Bon. Adtribuit. c Luemadmodum tamen .ita eorum - Ita quoquo Arist. iv. de partib. Animal. Cap. X. Cic. l. II. de Vat. Deor. Lucret. L. V. a 8sq. ., . Nam que cumque vides .esci vitalibus auris Aut dolus , aut .irtus , aut denique mobilitas est, Ex ineunte alo genus id tutata reservans . Multaque sunt nobis ex utilitate sua , qua Commendata manent tutela tradita nostrae. Vide ergo quam incongrue haec omnia casu eueidem Lucretius. asseruerit. '
176쪽
d Ante providit - Francius marte suo apte providit. e Suiri e pcllib s t ait Bon .suis ipse pilis ut habet. etiam Aldus . Al suis ex se pellibus Al . Dis ex se pilis Heum. per coniecturam exuviis, ct pellibus Erasmus non omne , inquit animal tectum est pilis, aut etiantis pellibus . QVaedam enim muniuntur testa, qugram concta, quaedam corro , alia IRMamis . alia prunis, alia feras , alia spin s , alia ocμteis , alia villis, alia cru- . , . . . tq πιέας- ma copiose tractantur ab Aristot. l. m de Pare. Anim. , aliisque &c. Quasi Lactantius ea ignorasset, aut omnino silentio praeteriis et sed
q rid in fifestant; ex quibus etiam
constat pelles heic usurpari tamquam communem ominnium animantur m , & quidem naturalem corporis vestem : Ut Seg. 8. sese explicat infra Author nolle r.Ideoque temere , & inconsulte heic Erasmus , aliique eum secuti , argutati sunt. Vide infra C. v M. Seg. 2.f Vim pruiuarum, ac frigorum Aldus hanc lectionem habet AI. vim pruinam , ac frigora Al . frigoris .
. Singulis autem generibus ad propulsan
dos impetus externos sua propria munimenta constituit , ut aut naturalibus telis repugnent sortioribus : aut quae sunt imbecilliora, subtrahant se β pernicitate fugiendi: aut quae 1jmul ς oc viribus , & celeritate indigent, astule protegant, aut latibulis sepiant
a Sua propria munimenta eonstitvit - Observa quam proxima sint, quae ab Erasino desiderabantur paullo
177쪽
supra . Adde Minuc. pel. in octav. e. xv I I. b Subtrahant se Al. addunt perieu's sed non est necesse, praecessit enim repugnant fortioribus , quibus alia se subtrahunt pernicitate fugiendi. c Aut qua simul &c. Bon. aut quae simulent pro aut
quae simul O d Aut latibulis sepiant Bon. latibolis sapiant.
Itaque alia eorum ρ vel plum Is levibus in sublime suspensa sunt, vel suffulta ungulis , vel instructa cornibus . Quibusdam in ore arma sunt dentes , aut in pedibus adunci ungues , nullique munimentum ad tutelam sui
deest . . a Itaque alia eorum Vide Lucr. ubi supra .
Si qua vero in praedam majoribus ce- .dunt , ne tamen stirps eorum o landitus interiret , aut in ea sunt relegata regione β , ubi majora esse non possunt ς , aut acceperunt uberem generandi fecunditatem . , ut &bestiis , quae sanguine aluntur , victus suppeteret ex illis , 5c illatam tamen cladem , ad conservationem generis multitudo ipsa supe-
a Stirps eorum Bon. Stirpis eorum.
178쪽
. b Aut in ea seunt relegata regione Bon. religata relingionis Aldus is es m. . . regionem - r ligata regione .e ubi majora esse non pus ni Bon. Omisit negatione quae in omnibus legitur, & ad integritatem lectionis, Pertinet. d Generandi fecunditatem Bon. secundisatem per ae. 'ale Al. fecunditatem sine diphthongo , ut mos rece tior, & usitatus in nummis . In inscrip. Apud Fas bretium foecund.Al. generandi facultatem . s
Hominem autem ratione concessa , R. virtute sentiendi,atque eloquendi data , eo, rum , quae caeteris animantibus attributa sunt, . secit expertem e quia sapientia si reddere pinterat, quae illi naturae conditio denegasset. Statuit eum nudum ς , & inermem , quia &Ingenio poterat armari , & ratione vestiri .
. a Et viri te sentiendi, atque eloquendi- Id est inteLligendi facultate, O sensa sua per loquelam exprimendi. h Quia sapientia - Bon. qui sapientia. Male , nam
ratio redditur, quare homini ea data non sit, quae mutis ad suam tutelam impertitus est summus opifex. Aldus, Schottus, aliique omnes nobiscum legunt . e Statuit eum nudum Al. statuit nudum - Nostra lectio caeteris praemi, de novam inchoat perlocham . Statuit idem heic va Iet ac constituit.
179쪽
DE ΟΡ iv CIO DEI SQ.6. 8. 29 ni denegata sunt , quam mirabiliter in homine ψ ad pulchritudinem - faciant , exprimi non potest. Nam si homini seri nos dentes, i
aut cornua, aut ungues - , aut ungulas , aut
caud/m , aut varii coloris pilos addidisset , uis non sentiat quam turpe animal esset uturum , sicut&mutas, si nuda , & iner- .mia fingerentur '
a Quam mirabiliter in bomine Aldus se eorrigit ALquam mirabiliter homini. b Ad pulchritudinem Bon. pulchritudine. e et tam si homini Sic omnes , praeter Langlet, qui habeti si in bomine , & Ita restitui, inquit, ex vetu- tussismis , O optimis inti, sed fortasse cum superiori
nota hanc secundam permiscuit. Addere enim in me nutaquam legis e memini .d Aut ungues Aldus has voees delet marte suo ἔ sortasse putans ungulam diminutivum esse , non denominativum; sed fallitur, nam ungues animalia illa habent , quae digitis sint praedita . ut Volatilia fere omnia , quae in aquis cibum non quaerunt, Canes, Simiae. Sc. Diminutivum unguicula . Ungulas autem & habere dicuntur animantia , quibus digiti non sunt, quamquam alia solidas , alia separatas , & bifidas eas habere Videamus. Equos puta , & Boves .
e auis non sentiat Isaeus , de Heum. Dotis Aldus no biseum legit. f Sisui O muta Al. Mut muta . ,
Quibus si detrahas vel naturalem sui
corporis vestem , vel ea , quibus ex se Rr
180쪽
3o LIBER u Nus C A P. II. mantur , nec speciosa poterunt esse , nec tuta, ut mirabiliter , si utilitatem cogites instru- ista: si speciem , ornata videantur . Adeo miro modo consentit utilitas cum decore .
a Ptilitas eum decore Bon. humilitas cum decore .
Hominem vero quoniam aeternum animal ' , atque immortale - fingebat , non forinsecus , ut caetera , sed interius armavit, nec munimentum ejus in corpore , sed in animo posuit : quoniam supervacuum fuit, quum illi, quod erat maximum , tributis et , corporalibus eum tegere munimentis , quum prae sertim pulchritudinem humani corporis impedirent ca Quem aternam animal Bon. quoniam Error notae compendiariae male interpretatae , ut ex Μss. apparet, in quibus utramque vocem eodem modo exaratam vi dimus Iccirco cum melioribus editis lego quem. Walchius autem notat, hoc verum esse , quod ad animam attinet. Sed Lactantius ad totum hominem immortali intatem refert ob id , quod habetur dob. de nomine post mortem aeternum redivivo xl x. a In novissimo die, de terra surrecturus sum , rursum circumdabor pelle mea . O in earne mea videbo Deum meum &c.b Immortale Bon. inmortale .c Pulchritudinem humani corporis impedirent . Hisce verbis Isaeus, re alia quaedam tam M M., quam edita exemplaria finem imponunt huic secanda capiti; nos