장음표시 사용
131쪽
ae mutatum in cae: deuincaeit 159, 15 Γν et passim IV instrincaeit 138, 15 st. Diximus de libris scriptis, quibus hic commentarius
continetur, et qua condicione traditum acceperimus explicuimus. iam uideamus, quo te inpure et quo loco Scriptus sit, item de auctorρ et titulo eius si quid Statui p08sit, denique quos libros auctor adhibuerit ad syntagma hoc concinnandum. Scriptum esSe commentarium ante a. 438 recte colle
inde, quod non solum nullo loco adhibuit corpus Theodosianum eo anno editum, quamquam Sexto titulo admodum aptae erant tam lex a Constantio 11 a. 355 lata C. Th. 3. 12, 5 quam altera a. 393 Theodosii I nobis seruata in solo codice Iustiniano 5, 5 5 sed etiam legem, quam Valentinianus II a. 390 emisit titulo quinto inseruit non ad eam formam, quam accepit in corpore I heudosiano 9, 7, 6. Sed ad pristinam eamque pleniorem. sumpsit igitur eam ex eius aetatis nouellis constitutionibus edi locorpore abrogatis et uerba, quae in libris adscripta sunt item Theodosianus' ne eesse est ueniant ab iuris perito aetatis p0Sterioris qui haec collectanea adnotarit. ex ipsa illa lege in haec collectanea recepta colligitur libellum editum esse non solum post annum 390, sed etiam post Τheodosii de Eugenio uictoriam a. 394 reportatam. nam lex illa cum trium imperatorum quitum fuerunt uocabula legitimo ordine praescripta habeat, auctor autem haec ei praemittat: mentem legis Moysi imperat0ris Zheo-q0sii constitusis ad plenum secuta c0yn0scitur, uni Τheodosio legem in Occidente emissam ipse degens in Occidentis imperio ad Scribere potuit neque uiuo Valentiniano, qui periit a. 392, neque Eugenio imperante; recte autem exordio tali uSUS eSt, Ρ0Siquam deuicto Eugenio Τheodosius utriusque imperii dominus factu S est. neque tamen inde, quod heodosium imperatorem yppellat, non diuum, collegerim libellum scriptum esse eo uiuo, cum a tali uocabulo abhorruisse uideatur utpote Sectae Christianae; certe unico loco, ubi ex sua per80na principum c0BSecratorum mentionem facit, p. 48, 10 Diocletianum et M3Ximianum et ipsos appellat imperatores. denique ita sinibus nimi S angustis concludimur, nam deuicit Theodosius Eugenium R. 394 Sept. 6, obiit d. Ian. 17 anni insequentis. multo minus pr0pterea, quod iuris auctores eos solos adlegauit, quos admisit inae de ea re lata a. 426, libellus statuendus est hoc anno
132쪽
posterior esse; nam recte 0mnino Hu Scithi HS l. c. p. 9 seq. in monuit Iege ea sine dubio id ipSum sancitum esse, quod usu antea obtinuisse l. sequitur inde libellum prodiisse inter a. 394 et 438, sed ut propius ad illum an in m quam ad hunc accedere uideatur. Scripsisse auctorem in partibus Occidentis cum ind0 colligi tur, quod uetu S teStomentum non Graece adhibuit, sed Latine tum ex subscriptione Saepe citatae constitutionis 390 pp. pr. M. Maias Romae in utrio Mineruae. ea cum in Τheodosiano
corpure haec sit: n. in t 0r0 Trumui VIII id. Iug. Valentiniano
Iug. IIII et Morario coss. et data Sit Secundum uirumque testem ad Orientium uicarium urbis Romae, scribenti in Occidente et maxime Romae statim ut edita est facile innotescere potuit. confirmatur inde qu0que quod supra p0suimus lib0llum non multum poSt legem eam editam publice prodiisse. itulus 0peris auctori Sque nomen latent. Secundum Supra p. 118 relata quod apparet in communi nostrorum librorum
archetyp0 pro litui0 praescriptum fuisse leae uel adeo leyem) dei
quam praecepit dominus ad mysen si uenit ab ipso auctore, titulum ab eo praescriptum sine dubio exhibet imperfectum. cum res requirat, ut addita suerint talia: et leae Romana qu0m0d0 c0nueniunt. Sed cum antiquissimus 0mnium de huc libro
testis Hincinarus eum laudet sub titulo legis Romanae u. p. 112) et titulus ille sacile concinnari potuerit ex libelli sexordio
et capitum quoque diuisionem auctoris consilio Omnino con trariam et egregie ineptam archetypi scriptor intruserit, magis crediderim praescriptionem eam additam esse a librario eo qui nostrorum librorum archetJpum exarauit, retinuique propterea
inscriptionem ab Henrico Stephano inde 1580) receptam Collationis legum Mosaicarum et Romanarum non antiquam eam, Sed aptam et uulgo notam. titulorum inscriptiones ipsius auctoris Sunt. ad numeros quod attinet, supra uidimus Hinc marum
usum esse exemplari huius libelli diuiso in titulos septendecim et post eam aetatem mutata inscriptione tituli hodie primi et
oblitterata rubrica secunda exemplar essectum esse titulorum Sedecim tantummodo, ex quo nostra descendunt. nihilominus dubium est, num numeros illos ipse auctor adscripserit; nam communi usu auctorum iuris numerantur libri. non numerantur tituli δ)
Ab hac lego neque Τheodosius II neque lustinianus PBCDSSe Punt. eo dicis Theodosiani exemplar quod adhibuit qui legem Romanam Bur
gundi 'num composuit sane nostris omnibus uetustius neque rubri eaS ne
que leges numerauit, cum illae suis uerbis, hae ad praescriptiones ibi laudentur. Iustiniani quoque auctores neque Dige Stis SutS Bumeros rubricarum ea pitumque adscripserunt tu. ed. meae maiori S prat sotionem p. X neque idem fecerunt in codice; certe codex Veronensis longe optimus omnium, sed tamen et ipse hic illic breuiatus utrosque numeros adscriptos habet Graece.
133쪽
neque crediderim auct0rem ab eo discessiSSe. propterea numeros hodie receptos non mutaui ad Hincnaarianos, sed sub signo insiticiorum retinui. Λuctorem apparet executum esse, quod significant et alii
Christiani scriptores et Τertullianus uerbis his ide apol. 45):
sciatis ipsas lectes uestras quue uidentur ad inn0centissm perssere, de diuina lege ut antiqui0re forma mutuata8 esse, neque Substitit in iis, quae ad n 08 peruenerunt, sed totum ius complexum eum esse uerisimile est, cum inscriptio codicum tam Hinc- mariani quam Vindobonensis ostendat primum librum solum nos habere eumque fortasse et ipsum impersectum. disposuit librum compilator ita, ut inciperet a delictis, quae pars integra Superest, Sequeretur ius priuatum . in delictis ordinandis auctor, ut bene obseruarunt Sach se apud A. de Daniels Haud
I. I a. 11. 1II. proficiscuntur a praecepto quarto ου φονευσεις, tituli IV. V. VI. a sequente ου μιοιχευσεις, titulus VlΙ pendet a lege oo κλεφεις, VIl1. IX a lege ου μ εχ δομ αρτυρήοεις, X-XVa praecepto, ne rerum alienarum per fraudem potiamur. ex iure priuato ad nos 110n peruenit nisi primus titulus de re hereditaria. auctorem ut iuris peritum fuisse collectanea testantur, ita condicione eeclesiasticum et ipsum, cum in exordio tituli septimi legiores compellet uerbis scitote iuris c0nsulti. ad sori usum eum Scripsisse suerunt qui conicerent; mihi uidetur id unum secutus esse, quod Supra posui, neque ullum indicium deprehendi, quo signiticetur iudiciorum causa siue saecularium siue ecclesiasticorum haec collectanea compo Sita eSSe.
Auctorem libri scripti quos habemus nullum enuntiant neque credibile I ilianum Licinii Rufini nomen praescriptum habuisse uide supra p. 113). nec magis firmum est testim Onium, quo Syllogen hanc ad Ambrosium episc0pum Mediolanensem reuocare temptauit Rudorssius δ). scilicet Ebed -les humetropolita Nestorianorum Nisibilanus Armeniacus mortuuS 3.1318 in collectione canonum svriodicorum') ut demonstret de
δ) L. c. p. 276 seq. adsensus est uel certe non disseu sit Ma imilianus Ihm in studiis Ambrosianis annal. Flecheisen. suppl. uol. 17ὶ p. 68. recto obseruat ab Ambrosio auetorum Graecorum Romanorumque belle dicta ita afferri, ut eadem addat multo melius et multo ante a patriarchis prophetisque ueteris testamenti dicta essu, sed id parum probat; nam 'R eomparatio apud et Iesiasticos scriptores a TertulIiano inde tralaticia eSt. Edidit Al. Assemani apud Maium script. Πet. Bou. coli. Uol. 10
1838 ; hune Ioeum sibi p. b4ὶ uertit Roediger apud Rudorisium accurate
134쪽
ordina diu dendarium hereditatium in ecclesia satis constare, enumerans qui legum de ea re contraria et discordantia conciliare atque componere Studui8Sent, postquηm memorauit
synodos duas Nicaenam 3. 325 et Constantinopolitanam a. 381 ita pergit: composuit deinde leges) post hos Ambrosius opis
inopus Mediolanensium, cum a V3lentino rege iussus esset scri 'here et in ordinem redigere Statuta et ιάξεις regio num: et ex regibus Christianis etiam scripserunt iura et decreta Constantinus ille magnus et I heodosius et Leo. 3 et haec quidem, ut comperimuS, in terra Occidentis'. sane tempus aliquatenus conuenit, cum Ambrosius diem obierit die 4. Apr.
a. 397, et agit libellus hic de hereditatibus su se neque intentio
scribentis et stili genus ab Ambrosio abhorrent; denique uersio Pentateuchi quam auctor adhibuit ei qua Ambrosius usus est certe simillima est'). sed tamen cum libellum Supra demon-Strauerimus editum esse post mortem Valentiniani II, ei nullo modo dedicari potuit. nec magis credibile. quod posuit Rudori fius, auctorem scribentem non ante 3. 394 prouocasSe ad iussum Valentiniani primi aute uiginti sere annos defuncti. statuta quoque et ordines praesidibus transmissa' in hunc libellum parum quadrant. denique opus exile et scribae magis
quam Scriptori S parum conuenit uiro per eos annos Summum locum non in ecclesia solum, sed in re publica quoque obtinenti, et si ab auctore tam claro et iam lectitato ueniret, apud Chri stian08 scriptores aetatis posterioris testimonia non deficerent. Ad libros ut ueniamus, quos usurpauit iuris peritus Saeculi quarti exeuntis horum collectaneorum ordinator, in Ρentateucho satis pre88e sequitur septuaginta interpretum uersione in Graecam, cuius propterea locos excerptis his reSpondentes in apparatum criticum rettulimus. textum Graecum
ab ipso adhibitum esse homine degente in Occidente ea aetate, ubi biblia Latine lacta sine dubio sagilius parabantur quam Graeca, parum probabile est, neque alibi ulla Graecae linguae notitia in libello deprehenditur. non usurpatam eSSe ab eo uersionem Hieronymianam cum constet nam ne eo
et perite, ut mihi quaerenti respondit Noe idekius. Cf. Bruns et Suehau Syrisch-romisches Rechisbuch p. 176. δ Vocabula haec Graeca Syrus retinuit. 3 Horum trium imperatorum nomine significatur compendium iuris id quod ediderunt Bruns et Sachnu.
'in Ambrosium ius uni esse uersioue ea, cuiuS reliquias Seruant c0-
dices Lugdunensis et wireehurgensis tui de infra , statuunt II. F. Reusch
135쪽
- 131 quidem loco, ubi codices Collationis duplicem interpretationem iuxta ponunt t. XIII Deut. XVIII, dieron7miana adhibita est sed disserunt ab ea ambae), inter ante hieronymianas squas solent uulgo complecti sub nomine Italae) eas, quarum notitia ad nos peruenit, num deprehendatur ad quam haec excerpla recte reser38, quaesivi et eius rei gratia c0mp08ui quae mihi innotuerunt ad has partes pertinentia, sumpta δὶ alia ex eo lice Lugduni Galliae ads struato sed . Vlysses Robert Parisiis a. 188 l), alia ex Hirceburgensi sed . Rankρ Vindobonae a. 1871), alia denique ex patrum ecclesiae adlegationibus compositis a Sabatierio et ex Speculo Augustini antehieronrmiano.
Falsum testimonium non dices aduerSus proximum tuum.
Non salsum t0stimonium dices aduer8u8 proximum tuum. Iugustinus spec. s. 42 Nou dices falsum testimonium aduerSUS proximum illum.
mum suum lapide aut ligno et non fuerit mortuus, decubuerit autem in lecto, et si surgens ambulauerit homo foris cum baculo, innocens strit ille qui percusserit eum Uerumtamen qu0d cessauit et medico curam illius dabit. Si qui S autem percusserit seruum suum aut ancillam suam de suste, et mortuus fuerit sub manuS eiuS, uindicio uindicetur. si uero super uixerit die uno uel duobus, non uindicabitur: pretium enim illius est. augustinus Uec. f. 58 Si autem rixabuntur duo uiri et psercusserit aliquis ex his proximum suum lapide aut pugno aut serro et non fuerit mortuus, decu huerit autem in lecto Suo, et SieXSurrexit homo et ambulauerit cum baculo, innocuus erit qui percussit: tantum quod des sationes eius dabit et curationes. si quis autem percusserit Seruum Suum aut ancillam suam uirga et mortuus fuerit sub manu eiu S, iudicio uindicetur: si uero sui struixerit diem unum uel du0S, non uindicabitur, pretium enim eiu S e St.
Si quis percusserit seruum suum aut ancillam Suam in uirga.
in Neque liber Monaeensis 6239 a Ziegledo editus neque Vaticanus vlt0b0ui auus 66 publiei iuris laetus a Vercellonio habent quae n0Stris
136쪽
132 od. 22. I t. XI augustinus quaest in Num. IV, 10 G
In Exodo dicitur si quis furatus fuerit uitulum aut oudm restituere debere quinque uitulos uel quattu0r oues, si occiderit aut uendiderit. Iugustinus spec. e. 74 Quod si quis inuolauerit uitulum aut ouem et ceciderit eum aut uendiderit, quinque uitulos reddet pro uno uitulo et quattuor oue S pro una Due. qu0d si pavpsirest et non habet unde reddat, ueniat pro furto.
Si autqui perfodiens inuentus fuerit fur et percussus mortuus fuerit, n0n est illi homicidium: si autem orietur
sol super eum. reUS e8t: pro morte morietur.
Od. 22, p. 8 - t. X) eae Wisceburgensi: . . . fuerit de domo hominis si inuentus fuerii, fur1 ρddet duplum: qu id si non fuerit inuentus fur, accedet d o)m inn)s domus in conspectu dei et iurabit nihi,
maligne fecisse ex omni commendato proximi aut de omni re qua accusabitur.
Leuit. 20. I9 t. IK Iugustinus quaest. in Leuit. III, 83 3 p.
Homo quicumque adulterauerit uxorem uiri aut quicumque adultera uerit ux0rem proximi sui, in Orte moriantur.
et acceSSerunt siliae Salpa at . . . . et stantes contra Eleagar sacerdotem et contra principes tu omnem synagogam ad ostium tabernaculi testimonii dixerunt: pater Π08ter mortuus est in deserto et fili non fuerunt et non deleatur nomen patris nostri de media plebe eius quia non est filius: date no his possessionem in medio fratrum patris nostri. et obtulit Moyses iudicium earum contra dominum et locutus est dominus ad MoJsen
dicens: recte filiae Salpuat locutae sunt: datam dabis eis po88essionem hereditatis in medio fratrum patris earum et filiis Istrahel loqueris dicens: homo si decesserit et filios non habuerit . . . . dabitis hereditatem dis mestico proximo ipsius de tribu ipsius et possidebit quae Sunt ipsius, et erit haec siliis Istrahel iustificatio iudiciorum secundum quae constituit dominus MoJSi. m. 3β, I6, 17 t. f eae L dunensi: Si autem ferro percusserit eum et mortuus suerit, h0 mircida est: morte puniatur homicida. si autem lapide
137쪽
manu percUSSerit, quo mori possit et mortuus fuerit, homicida est: morte puniatur homicida.
Ivum. 35. 29, 2I - t. f eae Lugdunensi: Si autem per inimicitiam impulerit eum et inmiserit
Super eum omne vas ex insidia, et mortuus fuerit, uel per iram percusserit eum de manu, et mortuus fuerit, morti moriatur qui percusserit: homicida est: morti puniatur h0micida.
Si autem subito non per inimicitiam inmiserit super eum omne uas non ex in8idia, uel omnem lapidem quo m0riatur, non per dolum, et occiderit super eum et mortuus fuerit, is autem non inimicus eius fuerit neque quaesierit male facere ei, et iudicabit synagoga inter eum qui percu Sserit et proximum sanguinis secundum iudicia haec et liberauit synagoga percus8orema proximo sanguinis.
Nec inueniatur tu te qui traducat filium uel filiam suam per ignem diuinationibus et ominibus sal. uel omnibus)auguriis et maleficis artibus et incantationibus non Seruies, ut interroges magos et hariolos ut mortu OS: abominatio enim domini est omnis qui facit haec et pr0pter has abominationes dominus deus tuus consumet eas a facie tua: perfectus eris cum domino deo tuo .... gentes istae quas tu possidebis hariolos et diuinos audi unt, tibi autem non sic dedit dominus deus tuus. Iugustinus spes. c. II Non inuenietur in te lustrans silium suum aut siliam in igne et diuinaus diuinationem augurans et aruspican S et medicaminibus infuscans, incantator, uentriloquuS et Por tenta inspiciens et interrogans mortuos: est enim abominandus domino deo tuo et omnis qui sacit haec: propter haS enim abominationes dominus eradicabit eos a te. tu Butem consummatus eris coram domino deo tuo: genteS enim istae quas tu possidebis auguria et diuinationes audiunt, tibi autem non ita dedit dominus deus tuus.
Si autem steterit testis iniustus aduersus hominem detrahens ei iniquitatem, stabunt duo homines, quibus est ipSis contradictio, ante dominum et ante sacerdotem et
in conspectu iudicii quicumque fuerit in diebus illis et interrogabunt diligenter iudices et ecce testis iniustus
138쪽
testificatus est iniqua resistens aduersus fratrem suum et sacite ei, quemadmodum nequiter egit sacere aduersus fratrem suum et auferes iniquum ex uobis ipsis, et ceteri audientes timebunt et non adponent amplius facere
Deut. 27, 21 t. VI, 7 augustinus locul. de Iesu Naue VI,
Maledictus omnis qui dormierit cum omni pecore. Haec qui cum excerpti 8 nostriS componet, inueniet summam similitudinem intercsedere inter uersionem eam, cuius partes seruarunt codices Lugdunensis et Uirce burgensis nam ad eandem uersionem uirumque pertinere inter earum rerum peritos conuenit); scilicet cum passim discrepent alio uocabulo Substituto pro alio et mutatis minoribus, nihilominus in enuntiatis sormandis semper sere et passim ad uerbum con Sentiunt nobis sui siciet haec indicauisse, neque erit in deerunt qui de ea re 83 ne non neglegenda accuratius et plenius iudicium serent.
Iuris auctores optimos quosque adhibuit qui haec collegit, scilicet Gali institutiones; Papiniani et desinitiones et responsa et librum singularem de adulteriis; Vlpiani et institutiones et libros ad edictum et libros de officio pr0consulis, ex quibus multa deprompsit, denique librum singularem regularum; Pauli Sententias, quas prae ceteris compilauit, item libros singulares eiusdem de iniuriis, de adulteriis, de poeni S omnium legum, de poenis paganorum; denique Modestini libros disserentiarum; praeterea constitutionum Syntagmata duo Gregorianum et Herm0genianum et constituti0nes aliquot nouellas. Dam ex
his, non ex Τheodosiano legem a. 390 asserri Supra uidimus δ). diligentissime et libri numerum ponit, ubi opus pluribus libris
constat, et titulum non numero, Sed uerbis eXpressum, excepto
libro Papiniani de adulteriis, qui non uidetur in titul0s diui sus fuisse, uix ullo loco ipse uidetur omisisse cs. 197, 15. 22 . sed rubricas has librarii passim data opera breuiauerunt uel interpolauerunt et quamquam qui Berotinensem Scripsit plenius multo quam duo alii eas admisit, ne eum quidem a mutilatione eiusmodi abstinuisse inter alia inde colligitur, quod cum ter citetur Vlpiani liber sinstularis regularum, DonSolum VK inde faciunt librum singularem, sed etiam B bis 143, 10. 156 8) repularem, semel 196, 19) singularem.
') MueItas constitutiones de plagiariis poena capitali afficiendiscitaus auctor tit. 14 fis . non intellexit rescriptum Diocletiani cod. Iust. 9, 20, 7, quod magis sub nomine Gregoriani Hermogeninniue laudasSet, Sed cogitauit de lege Constantini cod. Theod. 9, J8, 1 aliaue deperdita.
139쪽
Vsus est auctor non solum copiosa bibliotheca, sed etiam exemplaribus emendate scriptis: certe in Gai libro, quem adhibuit, fuit p. 191, 10 simul Nocantur pariter atque in eo quod usurparunt Iustiniani, cum in Veronensi ex interpolatione ut uidetur legatur simul 0mnes u0eantur ad hereditatem. similiter in locis ex Vlpiani regulis depromptis haec excerpta et recte omittunt 156, 9 uocabulum infinite, interpolatum omnino, cum Sequatur cuiuscumque gradus et p. 196, 21 uetustum gentiliem-rum uocabulum retinent. pro quo in codice Vaticano legitur ingenu0rum. Omnino interpolationes, quas ad ipsum syntagmatis auctorem reseras, nullas deprehendi, nisi hoc ad eum redit
qu0d pro sollemni formula bestiis obicere ubi uis 137, 4. 165 14. 176, 3, ubi tamen libri uariant) contra libros Paulinos
et Digestorum, quatenus eosdem locos habent, substitutum legitur bestiis subicere. ordinem capitum auct0r ut ad arbitrium constituit ut in titulo undecimo c. 2 sine dubio apud Paulum legebatur post c. 3 ex eodem Paulo excerptum, item in duodecimo c. 4 apud Paulum legitur ante c. 2. 3) et aliquoties,1 3ro tamen media quaedam resecuit sui 180, 9. 186, 19),ila quae sub eadem rubrica posuit, plerumque nam exceptionem facit lit. 7 c. 5) eodem ordine refert, quo apud auct0rem
inuenisset. itaque quatenus haec excerpta perueniunt, ductorum iuris reliquias repraesentant et plene et accurate. Ex editionibus commemorandae sunt quas curauerunt uirilii: Ρetrus Ρithoeus fragmqnta quaedam Papiniani Pauli Vlpiani Gaii 310 deStitii cet. . . . cum Moysis legibus collata, ex bibliο- theca Ρ. Ρithoei. Lutetiae a. 1573. q. pp. 116), qui primus se didit ad codicem hodie Berotinensem: Fridericus Blume, qui repertis duobus codicibus Verchllensi et Vindobonensi apparatum auxit et crisin egregie fundauit, edens librum bis . primum Bonnae a. 1833 errores quosdam emendauit apud Savigia Ium Nitschrist fur gesch. Bethisiniss. 10, 30 T), deinde adnotatione in compendium redacta in corpore iuris anteius tiniani Bonnensi a. 1841; Philippus Eduardus Huschke in iuris prudentia ipsius anteius tiniana solita sibi et sollertia et licentia, ad quam in hoc
commentario accedit abusus coniecturarum notis iurjs accommodatarum ab hoc auctore alienarum. lectiones codicis Berolinen
Sis plenas dare noluit nec semel in iis quas dedit errauit. egerunt de libelIo praeter alios ii quos supra passim citaui Inu S Iluschke in annalibus iuris prudentiae a SavignJo editis uol.
13 18 45) p. 1 49 et Rudorimus in actis maioribus academiae Berotinensis a. 1868 p. 265-297.
140쪽
1 M0Y8 Es dei sacerdos haec dicit: Si quis percusserit hominem ferro et occiderit eum, 2 mortem moriatur. si autem manu lapide, quo mori possit, percusserit et mortuus fuerit, homicida est: mortem moriatur. I is si autem per inimicitiam inpulerit eum uel inmiserit super 4 eum aliquod uas ex insidiis et mortuus fuerit uel per iram percu88erit eum manu ut mortuus fuerit, mortem moriatur. 1 PAVLVS quoque libro quinto Sententiarum sub titul0 ad legem Corneliam de sicariis et ueneficis dicit: 15 Lex Cornelia poenam deportationis infligit ei, qui hominem occiderit eiusque rei causa furtiue laciendi cum telo fuerit, et qui uenenum hominis necandi causa habuerit uen-