Institutiones philosophiae naturalis libri decem. In quibus Theoramata proponuntur, additisque Commentariis prolixis exponuntur

271쪽

qua T. Peripateticarum sita. 3. Beriali. Te lesius libro de mari cap. o. quod Luna sit causa elliciens motus Oceani. Rationes adferiatur 1) Si Luna in ortu attrahit aquas , cur occidente Luna non te fluunt aquae , verum similiter uti in ortu ejus efferviscunt 3 Nam aut perietuo sequi deberent ouissem Lunae, ut ecunddin eyndem continuo emuerent, nunquam retrocederent, aut saltem illa accedente assiuxu; fieret, recedente

refluxus. Σ Cum aliis & aliis terrae

locis continuo oriatur & occidat cum toto coelo Luna, amuxus quoq; aquae a similiter refluxus erit continuus. Atqui non est ita, accedunt enim & retrocedunt aquae, non observato Lunae a

cessu&recessu. ) Quomodo Luna movebit aquas, nisi intermedia simul

moveat, videlicet ignem & aerem Z An virtus quaedam occulta permeat a Luna usque ad aquas, sicut a magnete infer

rum, ut non moto medio communice

tur motus extremo Z si hoc, cur non etiam aquae lacuum & fluviorum moventur, ad quas Lunae radii periinde sese extendunt Z ) Si Luna inducit motum Oceano, ea certe maria, quae accessu & recessu suo impellit, commo vebit tota. Atqui non movet tota ista, sed partes eorum duntaxat movet. Ergo non est a Luna, quod moventur aquae. Minor probatur: Rubrum mare initio ae sine patitur testum, quiescit in medio. Mediterranium continuatumuno tractu mare aestuat in litto ribus Africae omnibus, non tamen aestuant Ligusticum, Gallicum ad Narbonam, Palus Maeotis, Pontus Euxinus. Sed nec . Capy T. VI. Oceanus Balthicus aestuat, quanquam Lunae radiis obnoxius sit quaquaversum. ue) Si Luna per lumen suum

trahit & commovet Oceanum, prorsiis aquas illas solum attrahit de commovet, quas lumine suo tangit. Atqui in me dinoctio , cum lumen ejus maxime a nostro mari aversum est , non minus aestuat mare nostrum , quam si illud praesens esset. Atque idem lumen, dum haec nostra collustrat; Antipodum maria non tangit, quae tamen illo ipso tempore aestum patiuntur. Ergo motus aquae non est a Lunae influxu.

rae circumvolutione , ad cujus morum necessie sit moveri aquae molem unive sam , quae intra cavitates ejus detinetur , pondereque aliquo pressam fit re de refluere , prout terra illis nunc

incubat, nunc ab illis sese altius effert. eandem sententiam defendunt Petrus Gassendus Epist. 1. de motu impresso am tore translato pag. i 9. seqq. Jacobus Galilaei dialogis de Systematis mundi pag. 4Ir. seqq. Renatus Cartesius pari. q. principiorum Philosophis. pag. 17O.s2qq. κveteri aevo Seleucus Mathematicus apud Plutarchum lib. 3. de placitis Philosophorum capa7. VII. T rellas permittit Caesalpino. quod aestus Oceani non fiat a Luna: sed tamen non permittit, motum istum a circunivolutione terrae fieri. Ipse causatri repetit ab aquis marinis cum impetu magno intra cavernas terrae illapsis, devicissim emisis , lib. 3. Alpium caesa

ram pag. seqq. Supponit multa:

272쪽

a. Quod in mare flumina undiquaque, internum, nisi sit animal, docent cumses' exonerant. a. Quod e mari flui. alia quam plurima ,. tum imprimis uvae men nullum oritur.. 3.. Quod mare in . in cupa sponte ferventes,. vinumque iafinitam aquarii copiam recipienda noni dolio bulliens , cujus motu concepto tamen crescat q. Quod mare in ca fervore,. ad notitiam cauta motus mari vernas terrae profundas tanthun effundid ni traducimur. Marci enim quodam aquae, quantum ei flumina stippeditant.. horum halituum spirituumque fervore Subjungit: Inde talem etaim demon, intumescens extendit sese ,. de in Occius rationem. Mare in cavernas terrae dentem Orientemque ac pariter in o- exonerando sese , facie ut magno cumi mnes partes sese diffundit,. atque hinc impetu de littoribus circumquaque a- est,. ut parte hac occiduum cursum te- quae ad voraginem. illum contendanti nente, illa ortivum petati. Facta au-Nam qua partesilas mare in recessus ter- tem illo motu dissolutione talium spiriarae aquas effundit, eadem ipsium quoque tumnex parte, mare alitioribus repeta deprimitur, ut undiquaque eb sese a-- cussum se contrahi: Elpaulo pos: qua reliqua proripiat, quae jam oppletis. consideratione febrium intermittet terrae cavernis. in unum circumquaque lium , facile ex fixi hujus temporis, quo coacta pro maris amplitudine & aqua- maris motus recurrit, causam rimari, rum impetu attollitur deinceps paulatim Quemadmodium enim post accesso-sibsidit, & ad anto derelictae littora re- nem febris exhalato atque exspirato ca-greditur,. facta & j ex fluminibus a, lare , atque adeo igne, qui corpus d quarum accessione .sta totus maris alti rante febri depopulabatur, in sequen .veus aquis repletur, usquedum exinani- tem, vel alterum vel tertium diem, tes recessis, terris interiores ,. aquarum certum tamin, accessio differtur, dum moles poscant , quas eo, uti diximus, . novum ardoris fomitem denuo conc modo deglutiant. Sic ille , & cum illo, cta materia stippetidati ita per frequem Timplerus lib. 3.. 0 .. Physici case 3.. tem aestum e vaporatae magna parte materiae,quae hunc motum concitabat, re-

VIII. Scaligerum valde exagitatRisi liqua stapprimitur a frigore dominante,

stu de commentum vocat, quae ille de, donec post' aequalem. temporis circulo Lunae Dominio in aquascommemorare tum , haec materia continuis proventia voluit. Aliam ergo causam proferre bus in aequale pondus aucta, similes exse- conatur. Dicit , quo 1 in mari Iphitus, rit vires prioribus, simileinq; motu ciet atque halitus contineantur, a quorum Edsicut copia qualitasq; materiae efficit, concitatione efferviscant aquae, perindoe ut tamdiu Suret febris accessio, ita pro uti in animali febrilem accendi materiai ratione materiae illius. calidae, proque videmus. E)us verba sunt: Quam falsum natura, certi dies ipsius evaporationi desit illud Scaligeri fundamentum, non stinantiu ,quibus hic aestus continuat,

posse mare habere principium sei motus. D. Philasnatur. g. 68. Ita etia existimat.

273쪽

ZIBER IV. Aiadreas Libavius lib. de Origine rerum p. g. ψ3Q. seqq. Thomas Lydiati libro de Origine fontiumpag. 21oὐseqq. Franciscus Vallesips in sacra Philosophia cap. 12. Stephanus Theupolus lib. 8. Contemplatia academicar. pag. 3s . seq. Jphaia. Picus Mirandulanus sib. I. de vanitate astrologia cap. I2 & ante illos Plato, Heraclitus,

Apollonius Thyanarus, nec non veteres Stoici,. quos referunt. Andr.. Baccrus, lib. I de Thermis cap. 2s.. Laurentius Corvinus. in. Geographia. capia II. I 2. .

rq IX. Nos in re maxime obscura pro-rmiaciamus, quod Luna in motu hoc concitando nec nihil agat, nec omnia agat. Certe aliquid Lunaetribuendum es.se , manifesta experientia probat. i)i Cum in Oriente Luna est, mare intume scit& crescit in parte Orientali, decrescit in occidetitali rursus cum in Occiden. te Luna est,. mare crescit in parte occidentali, decrescit in Oriente.. 22 Et pro- ut Luna vicissitudinem luminis patitur, ita insimul augetur; minuitur, stat, quie-

. scit, movetur, repedat mare.. Recte Sca-liger: Cum Lunae corpus diurno motu feratur in occidentem, . eodem' quoque secutus Oceanus decurrit:. Quam ob . rem quamdiu nullus obex est, sequituri, ubi retunditui objectu littorum cogitur inde regredi. Non temere tamen fit hoc 3 sed rerum summus opifex, qui terras extulit ex aquis, ne irritum faceret opus suum,cavit ut semper item exstaret qua locus esset habitationi. Sex horas

igitur secum ducit aquas Luna, totidem malis ponderi datae sunt ,. quo repulsum terra , seipsum premendo: rursus ii CAPUT VI. rq cumberet in priores sedes, Exercit. s2 3ὶ In plenilunio datur maximus aestus, quando tunc Luna essicacius agit, & cummai'ri copia lucis, quod quali vehic tum qualitatis ejus est, mare verberatis ) Perinde in novilunio datur magnus aestus, quando Sol vicinior est Lunae, inque Lunam radiis recta protensis ad se

allicit vires Lunae, itaque mare validius concitatur,scilicet Lunae vires junguntur cum Solis radiis, itaque in mare deciadendo eundem in movendis aquis effectum producunt.. X. Uti ergo ferrum magnetem sequitur, iti comitatur aqua motum Lunar, quae radiis suis & occulta vi agendi in quis excitat vapores, sulfurios , nitrosos, unde turgiscunt illae per modum ebulliutionis, atque insurgunt , littora pulsant cum sonitu horribili: vaporibus absumptis aut egressis tumor subsidit, conduntur aquae intra alveos se durante semper eodem. vicissitudinis cursu prorsum &retrorsum. Ita cum lac ad ignem apponitur, aut cu pultes coquuntur, videmus tantam copiam vaporum ignis viribus concitari; ut vas prorsum impleatur:absumptis illis vas minore sui parte impletum esse cernitur;

XI oniam vero motus ille Ocea no inesta natura , npia solum ab exter no, sed ab interno cumprimis oritur prIn cipio Id est Forma aquae, quam a primo rerum omnium principio viribus istis instruxit Naturae opifex , ut Oceanum st iis horis prorsum & retrorsum commoveat. Ubi non movet nos Saligeri instar

tia: Si ab interno principio mρνetur, iami

274쪽

as 2 . IIrs TITUTIONUM pHrs Ic agrumare animal est. Qualis consequentia ' nus Elementum est. Differentia sumitur

Luna ipsa movetur. Ergo est animali a proprio o loco. Definiunt vulgo, quod vinum in dolio bulliens a calido insito, terra i Elementum frigidi si iam. Et pro- principio suo, movetur motu ex contra- ferunt rationes: si Quod terra sit grariis compositio. Ergb vinum animal vissima ergo etiam frigidissima, quando est: Formae ubi ubi sunt,ibi propter Crea- gravitas oriatur a frigore, & levitas ' c toris jussum&Naturae imperium, actuo- lore,uti in igne videre est. 1 Quod te se sunt,certumque est, quod formam ista ra longissime absit a coelo, unde omnis acceperit mare,antequam Sol & Luna in calor oritur. 0 Quod aqua non sit stam coelo ponerentur, Genesi. 7. I . Quod me frigida, quando vivant in ea pisces, porro dicit Scaliger,aquas retundi ob lectu qui tamen in summo frigore vitam per- littorum, ut cogantur regredi, verum quo- ferre non possint. Quod immobilis dammodo est. Non enim littoris tantum sit, adeoque calorem a motu productum effectus ille est, sed partim a principio in- concipere non possit. so Quod profun- terno,partim a Luna: Littora sunt emi- dissimi terrae sinus per sensivum testim nentiora prae aquis,unde ab istorum ob- nium comperiantur frigidissimi esse, jectumare in seipsum revolvitur. Lunae Nam superficies terrae a radiis solaribus radii debiliores&obtusi dimittunt aquas, incalescit. Quod aqua incalescat ci- ut non amplius efferviscant, sed ultro in tius quam terra, adeoque non ita possit sese recidanti

s APUT SEPTIMUM, De Terra. su M MARIA.

resistere calori. ) Quod aqua vel nunquam vel dissiculter peruratur. 8)Quod profundi magis putei aquam frigesissimam contineant. Quod ab injecta terra praecipue exstinguatur flagrans ignis. Ita Aristoteles lib. 2. de ortu ct inuritu cap. 3. & sequuntur Avicenna decoris cap. i6. Albertus Magnus lib. I. de generat. tradi. I. cap. ir. ROdolfus Go-

Beriali. Telesius B.I. de natura re rum cap. I. Joach. Burserus lib. r. Institati

II. verum rationes illae sunt exigui medi; unipei Remissium.JTerrae ge- valoris. 9 Negatur,quod omne calidum leve

1. Definitio terrae. a. Suisuntur objectiones. 3. Sententia vera. . Terra gravissima. s. instantia contrariae. 6. Rationes nostrae. 7. . utipodes. Confirmantur esse.

s. Partes terre.

Ι. Erra est Elementum graν imum, iu

275쪽

LIBER IV. leve sit, quodque rigidum omne sit grave. Levis est nix, sed non est calida. Exustae chartae fuligo levissima est , attamen non est calidissima. Pulvis omnis est levis, sed non est calidus. Glacies Rigidissima est, sed non gravissima. Aurum est grave di densum, sed habet temperamentum

calidum. 1 Torsit ista objectio Agidium, Aponensem, Albei tum de Saxonia, quorum lites mutuas super explica tione hujus modi refert Toletus com mentariis ad lib. 2. de generat. ct corrupi. I l. sis. Ipse TolousLd.d post cum Co nimbricenses lib. 2. de generat. p. 3. quo. . ariit. 2. Sennertus lib. 3. Diiom. Phycpag. zo6. rectissime dicunt,qualitates non imprimi Elementis a coelo, verum proprias eorum naturas & formas consequi.

Proinde non quicquid a Sole est remotissimum, idem est frigidissimum. Non enim in Sole est calor,verum a Sole. Media regio aeris est Soli victi dor, sed neutiquam calidior prae infima. Terra cum primo suo ortu habet insitum quendam calorem, qui ab ignibus subterraniis augetur& Avetur. Hoc ejus benigna fertilitas satis ostendit, quae citra internum

calarem esse non potest.Aurum obscuris terrae cavernis erutum distat admodum accelo, de calidum est. Scilicet qualitates Elementares non proveniunt a Soleti coelo, unde hic non debet respici ad majorem & minorem I coelo distat

tiam. Frustra occiὶrrit Kec exmannus: Terra quatenus consideratur ut impurum Elementum habet in se calorem& vim vegetativam, nempe ut possit producere fruges & fructus omnis generis, nec tamen inde sequitur, terram

ram natura sua calidam esse. Qua parum Elementum est, frigidissima est, pro pter admistos vero igniculos sit calida, perinde uti aqua incalescit ad ignem d posita, neque tamen negari ideo potest, aquam sua natura frigidam esse, i. d. capta I 3.Respondeo: Calar quicunque est ab igne principaliter,quaten' ille a coelo s

vetur & conservatur, ignis vero ad terram atque in terrae visceribus est. Terra

sibi relicta nec calorem, nec stigus h bet, quibus vero in partibus frigida est, ibi particulas aquae adeste certum est. Quomodo vero etiam de puro Elemet to terrae ejusque statu pronunciaverit Keckermannus, siquidem id nusquam locorum est ξ Quod non est, non po

test dici quod tale vel aliud sit. Non

tam ab aqua stigida enecantur pisces, quam ab aqua conglaciata, ut non possint coeli atque aeris bonitate frui, qua non minus aquatilia gaudent, quam terrestria animantia. Non omnia quae moVei tur, calida sunt. Multa etiam moventur, quae inde potius refrigerantur, uti aqua cum serti impetu decurrens. Hinc aquae in cantharis diu asservatae, & ad teporem quendam redactae, restigerantur, si aliquoties de iisdem vasis in eadem permutati vicibus effundantur. Iuscula e

lida prorsum antrorsdm moventur,ut re

frigerentur. ) Recessus terrae frigidi quidem sunt, non vero stigidissima, estq; hoc inde ψ aquarum venis perlata sunt terrae. 6 aqua magis incalesci causa est quia fortius resisti eade i plus sei oris continet, ut diximus supra cap. 2,

Terra non ita resistit vel retinet

ob porositatem suamande est, quod ignia

276쪽

pertransit atque evaporat, donec justa copia citius vires suas exerceat. Imo actus peruritur terra, uti an ossicinis figulorum & laterariorum videre est, quam aqua. Hanc calefieri videmus,

peruri quis unquam vidit Z 8) Causa est quod ab igniculis ad Solis radios ebl-

lectis, & calorem producentibus, non

ita possint infestari. Ignis perinjectam terram suffocatur magis, quam e

stinguitur. Etiam ligna lignis accensis apposita arctius hoc efficiunt, cum nullus

fumo & flammae datur exitus. Fortius certe restinguit aqua, inde sunt Puteorum labores, cum flagrant incendia per vicos de pagos. Adeo quidem, ut ob defectum aquae comburantur saepius magnae civitates,quamvis non caruerint

terra.

III. Nont m rationibus quim sensibus nunc agendum est. Etiam hic Ca- non valet: Sensum dimittere in iis quasensibus manifestasunt, ct rationem quarere, infirmitas intestinus est. Cum ergo testetur tactus, frigidiorem esse aquam quam terram,standu es in hocseitiuum judicio. Atque debet aqua proprimo&adaequato frigoris subjecto haberi. Ita recte docent Toletus & Conimbrice ses l . Plempius lib. 2. Institui. Medica-τum pag. 4ς. n. Daniel Seianerius lib. s. Dit. P sic. pag. rv. IV. Gravismuin. J Terrae proprium est, summa gravitas. Insuper firma est,

cressa est, arida est. Firma est, quia omnium animantium , plantarum, arborum, metallorum, corporum aliorum sedes & firmamentum, ut moveamur &quiescant in ea animantia, ut plantae δύ& arbores crescant, ut metalla Avean . tur, ut corporum onera & moles sustine

antur. civi est,m firmius resistat incum henti oneri, itaque tutum liberumque aliis corporibus denegat transiitum. si id est, sicca non est . Falsum est quod scri bit Arnelius a Neque ignis inde quod maxime desiccat, siccior quam terra judicandus est. Id enim non per se, thi

calorisinterventu eisicit, quatenus cotaporum humorem suo calore exhaurit ac dissipat, at terra affusum humorem combibens per sesela exsiccat, lib. 2. Physious gia cap. q. Scilicet illud quod sicculm est, contiandit cum illo quod aridum est Terra per se arida est, itaque humorem aquae facilis imbibit, quod imbres desuper effusi luculenter testantur. V. Dubitat Nicol. Taurelius lib. ψ. Alpium caesurum pag. GL anterra sit gra,vissimum Elementum, aperteverb hoc negat Jordanus Bitinus Nolanus libro se Mundo. Rationes adfert: i) Quod mi ta aquearant graviora quam mixta

terrea, ut metalla docent, quae gra

viora sunt prae lapidibus: hi sunt mixta de terreis, illa de aquis, unde in male etiam liquidam resolvuntur. 1 Quoi causae gravitatis, frigus & humor sint maxime in aqua, non vero in terra. ;)Quod pulvis, qui terra soluta est, facile dissipetur in aere per ventos, & terrestria esiluvia in altum subvehantur ope Solis. Hac ille. Verum haec sententia

nova tantiponderis non est, ut comm

nem destruat, quam nobiscum defendit Aristoteles lib. 2. de Caeli cap. I . O lib. .

cap. q. Nam: i) Non semper mixta de simplicibus infallibiliter testari possin qui po

277쪽

quippe cum superveniat augmentum novum,4 quo natura unius & alterius hebetetur. Metalla sunt graviora prae lapidibus, non tam propter aquam insitam, quam ob totius materiati habitudinem. Scilicet, metalla sent admodum compacta & libera aporis: lapides sunt poris distincti, a quibus continetur aer, & levitatem quampia conciliat. ab Causa gravitatis est forma rei, non vero humiditas& frigiditas. 3 Sunt exempla

ab effectis permotum violentum. Certe etiam guttae aquae & effluvia ab iis orta dissipantur, sursum attrahuntur. Terrae igitur gravitate attribuimus. Hoc sensiis testantur,c5probant rationes manifestae.

VI. Etenim: i) Cinis ad summum

sidoctus &omni aquae contactu privatus, bene compacta, ut aer extrudatur,

mole, indatur in vasculum unum : aqua pura in vasculum aliud aequalis ponderis& mensurae, docebitque experientia, vasculum cinere plenum esse gravissimum. Quodsi pro atro cinere sumas aridum pulverem,perinde fuerit. i) Qui quid pervadit aquam, illud est gravius aqua. Atqui terra aquis injecta pervadit illam. Ergo terra est gravior quam aqua di petit fundum. VII. In medio unipersipendulum. JLocus est in mundo medius. Eaque occupavit terra centrum universi, hic quiescit tanta moles immobilis citra sustentaculum. Ovidius: Terrapitisimilis nulla' ei ne nixa. Quod enim Augustinus lib. r. de Genesi ad literam cap. 9. O lib.16. Ci-νitate Dei cap. p. Lactantius lib. L Institui. divinar. cap. 2 lib. a. de falsa relig.

i u Epistolam ad rapti Gregor. N

Ziangenus Epist. 7I. Theodoretus &Theophylactus notis ad cap. 8. Ebraeor. nec non

Bonifacius Episcopus Moguntinus apud Aventinum liL 3. Annal. Bolorum

negabant, esse Antipodes adversa nobis vestigia prementes, nec volebant crede re,terram pilae similem ab utraque parte habitari, id inquam acceperunt ab Epia curo, qui docebat, ab altera parte terraeesse immensum Chaos, & inaccessam abyssum, teste Lucretio lib. I, de natura

rerum.

VIII. Aliter esse, hodie ambabus m nibus largiuntur omnes postquam Indorum fertiles regiones & Boreales agri i culti Hispanorum atque Anglorum opera detecti sint. De qua re plura dicunt Christoph. Clavius commentariis ad Sphaeram pag. io 6. Io7. Josephus Acosta lib. 1. de natura novi Orbis cap. I. 2.sqq. Subtilis Scaliger ait: Quaerimus, ob quam causam res ad rem appellat sese, id est, ferrum ad magnetem, quare terra ad id quod nihil est,moveatur,non quaerimus, Exercitat. IIct. I. At gravitati post Dei gloriosi verbum medias hasce sedes Te ra debet, Psalmioq. s. Si enim fingas eam a medio hoc moveri posse loco, grave adscendet, atque superiorem locum astectabit. Pumstum vero quod terra occupat, nihil esse ac sila imaginati ne comprehendi, falsum est. Est punctum aut jacium illud naturalis terras

locus.

278쪽

exponunt Geographi. Caeterum Terra magnum Naturae Laboratorium est, in quo producuntur & foventur omnis generis metalla, lapides, gemmae, planxx, animalia. Luxuriant montes , campi, colles, valleses convalles, cinnumerasque subinde partuitant naturae opes, Quae perpendendo Seneca in haec verba erumpit: Non esse terram sine spiritu, Palam est, non illo tantiim,quo se tenet Partesque suas conjungit, qui inest, et-jam saxis mortuisque corporibus, sed il- Io dico vitali, vegeto & alente omnia. Hunc nisi haberet, quomodo tot arbustis spiritum infunderet, non aliunde viventibus & tot satis Θ Quemadmotum tot diversas radices aliter atque ali-eter in semersas foveret, quasdam summa receptas parte, quasdam altius tra, as nisi multum haberet animae, tam multa tam varia generantis, & haustu atque aliment' suo educantis Z Levibus adhuc argumentis ago. Totum hoc coelum,

quod j gnetis aether, mundi summa pars laudit, omnes hae stellae, quarum iniri

non potest numerus, omnis hic coelestiuacoetus, &hic tam prope nobis agens cursim Sol, omni terrarum ambitu non semel major, alimentu ex terreno trahunt,

ct inter se partiuntur, nec ullo alio scilicet qaam halitu terrarum sustentantur. Hoc illis alimentum, hic pastus est. Non pos fit autem tam multa, tantaque & se ipsa majora terra nutrire, nisi plena esset avumae, quam per diem & noctem ab omniabus suis partibus fundit, lib. c. quaesti

Rum nar ac sap. Neque aliter Lambertus Danaeus pari. r. yysica Christia 3ract. Hap. 28 X. Respondeo: Terra in se vitam non habet , nec spiritum vegetativum. Concreavit olim Deus Naturae opifex semina vegetabilium corporum, a quibus arbores producuntur,ab his semina deciadunt, quae terrae gremio se scepta foventur & ales uni, Genes. I. M. I 2. cap. 8. 22.

Neque ipsa plantis infundit spiritium,

non magis quam uterus vitam largitur animalibus a se retentis. Fovet sata perinde, dum secum habet calorem insitum, qui est esementaris a pervadente omnia igne,& calidum innatum,quod in siemine latet, excitante. Stellas a terris evocare alimentum , quo nu stantur, falsum est.

CAPUT OCTAVUM, Diatriba singularis de motione

Terrae.

SUMMARIA.

3. Testimoniumsensuum. 4. Lapis in alta prvectus.1. Copernici exceptio.

s. seris motin circularis.

7. Terra consistit super basin.

8. Exceptios ritur. v. Instantia Lan ,bergit. I O. Domus, turres imoncussae D. Solvuntur objectiones.

I. Em contemplatione dignissimam

I . esse. censet Seneca, ut sciamus in

in quo rerum.statu simur, pigerrimam

279쪽

sortiti an velocissimam sedem, circa nos Deus omnia, an nos agat, lib. 7. quasi.

ural cap. a. Utrum mundus terra stante circa meat, an mundo stante terra vertatur Communis est sententia, quiescere terram, moveri astra. Sensum enim dimittere in iis, quae sensibus manifesta sunt, & rationem quaerere, imbecillitas judicii est. Cum ergo omnium pateat sensibus, terram stare, & Solem Lunamque cum reliquis stellis moveri, hoc sensuum judicium acceptari debet, cum Parmenido Eleate, Pherecyde Syro, Platone, Anaxagora, Thalete Milesio, ocello Lucano, Empedocle Agrigentino, Democrito Milesio, Aristotele, Plinio, Cicerone, Plutarcho, Ptolemaeo, atque omni Veterum Sapientur' turba.

II. Rursum,quod terra moveatur,ortusque&occasus visibiles, stellis in coelo immoto quiescentibus, dirigat, conten. debant olim celebres in Schola Pythagorica Doctores, Philolaus Calaber, Ni chas Syracusianus, Timaeus Locrius, Zephantes, Aristarchus Samius, Heraclides, Eudoxus, de quibus commemorant Aristoteles lib. 1. ae coelo cap. Iaz. Cicero

lib. . Tu alan. qua . Plutarchus lib. 3. de lacitis Philo oph. cap. 13. Archimedes

Syracusanus libro de numero arsiae, quod conati fuerint nos mortales in sidus lucidum evehere, adeoque terram esse stellam ex Planetarum ordine, Lunae consti-mjlem & pari motu vagantem caeteris Planetis indicaverint. Deinceps restauravit Nicol. Copernicus lib. I. Reroluticaυ. cap. 7. lib. 3. cap. 3.feqq. lib. s. cap.2.

cap. s. seqq. 9 lib. 2. Philosophia rae cap. 2. Johan.Keplarus Commentario de eluamim ii pari. y, cap. 33. 3 . ct libro deflesia n cap. II. Is. orlib. I. doctrina Sphaericaepa ios. seqq. Andreas Caesalpin lib. 3. quaestionum Peripatet. se l. . ct s. Philip.

Laiadsbergius libro de circumvolutione temra , Petrus Herigonus Tomo s. Curius Mathematici pag. 6as. Gq.Renatus Ca

testus pari. 3. Meditationum Philosopb.pag. 64. seqq. Henricus Regius lib. a. Philostyri

natur. cap. g. 7. 8. 2. Thomas Campanella

Ologia pro Gaulaopag. I. a. Christoph. inclitus in consensu veritatis Cartesianapsi. zH. seqq. Johan. Plio cylides Holvvarda in Phet sica coeosti cap. es. Cumque Jacobus Galeui Florentinus Dialogis

editis de Systematis mundi, conaretur Opinionem . hanc propagare apud Italos, Cardinalium jussit evocatus veniebat Romam jam septuagenarius, flexisque in conssessu genibus revocabat, insit per poenitentiae salutaris titulo ei injungebatur, ut tribus annis fututis quavis hebdomada semel recitaret septem Psalmos poenitentiales,uti narrant Ianus Nicius Erythraeus pari. 1. Pinacotheca virorum ita lustrium num. is3. Iob. Baptista Ricciolus Dino I. Almagestinopipari. 2.psi,q97.

III. Nos proterrae immobili statione adferimus sequentia argumenta: i Quia

sensus testantur, moveri stellas & quiescere terram. Atqui sano sensuum judicio omnino standum est. Credimus oculis& auribus, ac non trahimus in dubium,quae vidimus quaeq; audivimus ipsi. Ut aquam moveri & quiescere vid T musa

280쪽

mus,ita quoque solem & terram.Omniuoculi teliantur hoc,non aliqui male affecti. Et quomodo a terrae incolis non sentiatur terrae circumvolutio, qui motum Oceani sensibus deprehendunt Excipiunt Copernicus, mittichius I. d. p g. 3 o. seqq. Laiadsbergius : Motio terrae non potest ab hominum incolentium sensibus deprehendi ob immensam sui magnitudinem. Sensus verbita percipiendo astrorum motu errant omnino, tum quod astra maximo patio a nobis distant, tum quod experimenta alia comprobant: Qui vehitur navi, ripas, littora, arbores ipsas moveri, severo & navim quiescere putat. Respondeo: Sive magna sit terrae circumferentia sive parva, non impediet quominus circumvolutio ejus possit notari a sensibus nostris. Quod vero oculis imponitur error, inconveniens omnino est, quando non semper decipitur,qui semel aciter ina decipitur.Cum non adsunt requisita ad sensum necessaria, errores contingere non

est mirum. Qui navi provehitur, ille celeri motu, loco admodum nutanti, rapitur, hinc illae oculorum instabiles apprehensiones. Talis deceptio non potest amotione terrae contingere, quam impe

ceptibilem &aequabilem esse,Geomachi ipsi adstruunt.

IV. Siderum altitudo corpora tanta non eripit visui nostro. Uti enim lux corporum maximorum patet, ita & motus

rateret, si quis talis esset. a) Quia ratio

confirmat, terram quiescere & stellas moveri. Probatur. Lapis in altum projectus recta serie ad locum illum, a quo emisius est, delabitur, si vero terra mox tur, subduceret se interea & alium longὴ locum peteret lapis. Tela quaevis de atacu emissa, globus de bombarda expulsus non ferirent recta scopum, sed prorsum

aut retrorsum caderent. Nec avis ulla r

peteret nidum suum,ubi pullos habet,interea enim, dum a nido si abest, ille cum arbore siistinente a s locum alium promovebitur, & denium post certum temporis intervallum pristino loco restituetur, nec tamen in eo permanebit.

V. Excipiunt Copernicus , Wittiuchius i. d. pag. 36 o. seqq. Gilbertus Anglus: Quandoquidem aer terrae super-hciei undique si a perfusus motum terrae sequitur, radius terrae sursiim in linea recta eductus, qui est gravium latio sursum versus, rapit secum, quae in aere haerent, non secus ac radii currulium rotarum ipsam rotam sequuntur. Ergo quoniam maxima pars aeris cum terra cita

cum volvitur, non est mirum, quando projecta in aerem una circumvolvuntur. Restondeo: mod aer inferior non moveatur ab ortu ad occasum, demonstrat satis motus corporum quorumcunque per aerem. Etenim si ita esset, tunc uti q; aer illis qui in eo moventur, magis r

sisteret ab occasu, quam ab ortu, sicut in amnibus contingere videmum, ubi major resistentia percipitur ex illa parte, unde aqua defluit, quam ex opposita,ninitiuadverso flumine haud ita prompre agitur quam secundo. Atqui aei utique aequa liter resistere animadvertitur iis qui per ipsum moventur, tam ab occasse quam abortu Porro no potest mobilis regio aeris secu rapereprojectos lapides, leuemissa,