Praxis medica cum theoria. [Tomus primus]

51쪽

2o praveos dirae, Lib. I. dij 3.j.etinetiberis deo caryophyll. ana Θ. s. croci &salii

gemmei, anagr. vij. Pulverentur omnia,&perfundan tur succo maioranae, ac denuo exsiccentur in umbra.

Postea excipiantur Oxymelyte scillitico,& fiat masta pi lularum,de qua capiat 3,g. vel 9.h. semel in septimana,

duabus horis ante prandium. Postridie syrupi, aut pilularum, tum etiam bis, aut in septimana capiat dosim optatae sequentis. I . Conser. xad acori, aut etinalberis & corticis citri condit ana Ll. conserv. fior. salutae rorita. ana 3.vj. nuscis moschatae condit. J.g. myrobal. condit. n.j. the. riacae veteris, & confectionis aikermes, ana 3.iij. pub.ueris electarij diambrae esidia schi dulcis ana Ciun syrupo conditurae corticis citri fiat optata, de qua capiat ad magnitudinem castaneae mane duabus horis

ante pastum, ruperbibmido parum vini generosi medio. iterailuti. Potentius cerebrum roborabit balsamum sequens, cuius guttae iij. vel iv. per interualla sumi potuerunt

cum vino, vel iustulo. , . . binnuclamosinatae 3. iij puluinalamnae, thos, ει carabes,an.5.g. moschi, ambrae griseae, an. 9.j.. Cum sissicienti quintitate olei cxiij humani, reducantur ad bessimi consistentiam. Oleum cranij humani huic usit idoneum parabitur, ponendo rasuram crini, non humati in retorta cum

vini albi f. q, & digerantur iii B. M. per aliquot dies, poria distillentur in arena ad cestatem prodibito eum aquae supernatanS.

Hoc lialsamo possint etiam inungi nares interiores hora somni , ad cerebrum i essicacitet roborandum. Aliud tamen balsamum paratu facilius ad nares altem interius inungendas , & valde efficax componi poteri

52쪽

me flor. arantiorum cerae albae 5.j. Liquent euissimo calore. Deinde adde ol. succini purissimi S. olei stillatiiij salutae , & rorismarini, ana gutt. xv. olei spicae gut.v. Fiat balsamum Vtilissimum etiam erit causticum inurere posteriori parsis ceruicis, ut materi quae in cerebro sensirn collia gitur, per hanc etiam viam sensim evacuetur. Denique ad cerebrum exsiccandum atque roborandum essieacissimae sunt aquae thermales Iulphureae,nitro ,ac bituminosae,quales sunt nostrae Betilucanae. Ex quibus fiunt embrocati'nes seu irrigationes capitis per aliquot dies, praemissis vacuationibus Gniuersalibus ea rumque usu grauissimos capitis affectus discuri quoti diana docet experientia. Vtilissimae etiam erunt aquae thermales in potu usu patae ad roborandum stomachum, qui cerebro maxime compatitur. Ad eundem finem praescribendus erit putiuis digestiuus in hunc modum. Coriandri praepar. S. 3. sem. anisi , &feniculi dulc. ana 3. iij. cinam. & nuc. mosch. ana 3: ij. corati praeparat. rasurae eboris , & marg. praep. anas. . sec-

chari roset. ad pondus omnium, 'el pro delicatioribus, pondus omnium duplum, fiat puluis , de quo capiat cochl.j. post singulos pastus,nimI desuper comedendo, vel bibendo.

nuntur differentiae, coma, letharsea carus, & re.

53쪽

ΣΣ Praxeos Medice, Lib. I.

plexia; quae cum viplurimum ab iisdem causis orian tur eandem curationem postulant, ideo unico hoc capite comprehendi possint. .

Differunt autem inter se quatuor isti affectus, quddin comate, seu cataphora, seu subeta Avicennae est quidem somnus profundus . sed a quo aeger excitatur ; &oculos aperit & respondet, moxque iterum profunde dormit: in lethargo est somnus comati similis, sed cum febre & delirio: in caro a ger febre caret, Vt in com te , sed in eo somnus est profundior, ita ut aeger exciatatus oculos vix aperiat, & non respondeat, s1cuti in praedictis ue attamen vellicatus sentiat,& integra maneat respiratio. In apos exta somnus est profundissimus, &omnimoda sensus & motus priuatio, excepta respiratione; atque ita aegri nζque oculos aperiunt j nequere ondent, neque sentiunt & respirationem habent

docilem.

Cauia horum affectuum plurimae assignari possunt Prima & potissima est humor pituitosas , vel aquosus in cerebro praeternaruraliter contentus, qui in munori copia cumulatur, & cerebri substantiam irro-xans, ac restigerans, eiusque meatus insensiles obturans,coma generare solat. Si vero in eadem copia collectus putredinem concipi tuesue in tumorem collectus

sit siue per totam substantiam dispersus, lethargum

producit. mando vero 'aiori copia collectus est sine putredine & totius propemodum cerebri substantiae imbibitus, carum efficere consueuit. Ac denique si copia adhuc maiori amuis non selum cerebri substantiam, sed etiam ventriuulos oppleat, aut saltem mole cerebri concidente comprimat & angustet ; necnon principium neruorum in basi caluariae a cerebro prodiens premat, & spiritui animali transitum praecludat, apoplexiam facit.

54쪽

secundo a sanguine etiani redundante in cerebro,so-

rosi astectus genera i solent, si nimirum nimia copiali illius vasis contentus crudior, serosior, ac frigidior

fuerit, spiritus animales condensat, & motui ineptosessicit, tum copia cerebrum grauando , liberum eorum commeatum impedit, ac pro maiori , vel minori copia maiori, vel minori Digiditate grauiorem, aut leuiorem affectum producit ; sicque tum coma , tum carus, tum apoplexia ab hac causa generari potest. , Asanguine etiam extrauasato, & cerebri ventricu

los opplente, vel comprimente affectus soporosi, praesertim apoplexia , generari sollet. Id autem contingit rupta vena in cerebro, vel ob plethoram ω vasa, vel ob contusionem capitis insignem , vel etiam ob

vulnus punctim , aut caesimi factum, quo venae in cer bro diuidi, multumque sanguinem profundere comsileuerunt. Sola etiam crinil fractura cerebrum comprimendo stuporem ac comatosum affecturi produc re potest. Tertio a tumore, in cerebro genito , & pondere seo grauante, comarosum affectulo geuerari posse dubium non est. Et huiui rei exemplium referrur a Platero in Barone quodam obseruatum , qui longo tempore a tonitus , & somnolentus , nihil secutidum rsitionem agebat , cibum nec petebat , nec nisi per vim intrusim capiebat, nec lectum nisi coactus accedebat, sed ad melisam tota die brachio thnixus, oculisqua clausis veluti dormiens sedebat , nec nisi interrogatus saepisisque admonitus quicquamsed tunc quoque quas ad rem misnime pertinebant, re nnbat, At post obitum illius

aperta caluaria, inuenta est in cerebro glandula magna dura sipra callosiam corpus genita, cui s causa esse pinruit Jctus quem in capite longe ante morbi: principiun ,

55쪽

24 Praxeos Medicae, Lib. I. Quano vapores immodici ad cerebrum delati comatosi affectus sympathici causa esse possunt. Si enim copiosi & halituosi sint. ψiritu, animales aggravant,&veluti caligine suffu11dunt , quemadmodum nubes in

maiori mundo Solis radios obtenebrant. Si vero crudi, toresfuerint, cerebrum adeo humectant, ut languidum

ad actiones obeundas fati Sic ebrii sopore pronvidisti

ano a vaporum ex vino , & crudis alimentis eleuatorum

copia, detinentur. Sic pueri lumbricis laborantes coqvinosis affectibus c0rripiuntur, a crassis & copiosis v Poxibus ex audorum de pituitosorum humorum copia eleuatis. Sic in febribus nonnullis intermittentibus soapor inexpugnabilis accesilonis initioαontingit,ob crudorum, is putrescentiam in Venis humorum, praesertim mesarescis contentoilum, copia;qui a calore febrilis pataoxyses attenuati, multos vapores ad caput transmittunt, talemque oporem inducunt qui interdum cosi sente frigore, vel rigore cellat, interdum vero usque ad finem par γfini permanet, prout vapores crastior*s, aut tςnuiores magis,aut miniis copiosi facilius, aut diffa

inintd a medicamentis narcoticis nimia coina ast Iumptis somnus ira profundus excitatur, ut multi ex

imprudenti Upij vsa in somnum perpetuum demersi

norint. Talis etiam 'is narcotica in quibusdam anim alibus reperitur, ut in torpedine. Sic etiam ex morsit Aspidis soporem lethalem induci refert Plutarchus in Cleopatrae interitu. In humanis etiam corporibus qualitas haec nar esca generatur ex maligna humorum putredine, quae in malignas ac pestilentibus febribus reperitur, Unde comatostis affectus in huiusinodi s bribus sisissime contingit , qui malignitatis certissimus est index, & furum mortis non Iaro prae

nuncursis

56쪽

siona diagnosticae varias seporoserum affecturiesiRstientias indicantia, in earum distinctione in principio huius capitis fuere proposita. At signa causarum hosaiseetus producentium ita se habent. A pituitosis humoribus in cerebro restagnantibus affectus seporoses produci testantur habitus pituitosus, aetas senilis, aut puerilis, regio & tempestas frigida &huntida, consiletae per os & nares pituitos, excretionis seppressio ; & quod aeger ante inuasionem capitis grauiae, oculorum obtenebratione , & totius corporis segnitie affectus fuerit, quodque non raro in ipsse inor bo pituita per os & nares effluat, aut in gulam defluens

ab aegro frequenter deglutiatur. lA languine verb soporostim assectum generari signi ficantilethorica dispositio,rubor faciei,&capitis dolor assectum praecedens.

Tumor in cerebro genitus vix vilis indiciis inter

nori potest, sed la caluariae Nertione post obitum

aegrotantis detegitur, ut in casti supra propositoinere dites. Syinpathicum affectum vaporibus ad cerebrum eleuatis oriundum ostendunt , primh absentia eorum

signorum , quae idiopaticum affectum significant. S cundo signa indicantia peculiarem affectam partium, a

quibus vapores ad cerebrum traiitaittuntur. Sic a veni, triculo vapores huiusmodi eleuari testantur, crapula praecedens, ructus acidi, aut nidorosi, aliaque crudo rum humorum in ventriculo, alii'ue partibus ventris

inferioris redundantium indicia. Si veth a lumbri oriantur, propriae inri signa apparebunt, proprio capite descripta. Quod ad prognosim attinet: omnis seprostis ais ctus periculorus est ; sed -quo maior & profundior est mnus, a quo aeger dissicilius expergiscitur, eo Hraius

57쪽

a 6 Praxeos Meilicae, Lib. I.

Iortendit vitae periculum. Atque ita carus comve, g ethargo pericviosior est;apbplexia caro, quae si fortis fuerit, omnino incurabilis censetur ab Hipp. Aphor. 2.fin. a. qui sic habet. Ap lexiam fortem siue e s possibile, debilem υero non facile. Foriis verta dicitur poplexia , in qua respiratio inaequalis, inordinata &interdum intermittens est. Si vero ita se habens respiratio magna vi exerceatur , fortior censenda est: si a tem respiratio penitus prohibeatur,fortissima est. Conrietra vero ubi respiratio aliquem seruat ordinem , debutior existit, quae doctrina proponitur a GaI. commem. hor. praedicti. Valde periculosus est comatoses affectus, qui acuti simo morbo superuenit. Vel enim caloris natiui extinctionem signincat, vel malignam & venenatam qualitatem , quae in febribus matbnis cerebrum plerumque solet impetere. Qui per consensum partium inferiorum

fit comatostis affectus,& a. vaporibus ex iis eleuatis,m, nus inseri periculum.

Lethargo assecti in septem diebus moriuntur ; si vero hos effugerint , sani evadunt. Hipp. secundo de

morbis.

i Affectus comatosi in senibus ut plurimum lethales

esse consueuerunt. Cum enim propxer caloris natiui inopiam, debilem habeant facultatem concoctricem,& expultricem, fit, ut materiam mobificam superare, re expellere nequeant eam in primis quae 'in cerebro redundat; siquidem cerebrum tam sit pars corporis frigidissima , aduentatile senio. caloris imminutionem,S tandem extinctionem , citius quam resiquae, pati

consueuit.

In lethargo parotides sit peruenientes, vel pus ex auribus emens cum immuni i ne symptomatum, salutare; sigruficat enim dominium naturae supra causa '

58쪽

ci p. II. De Asiecti binsoporosis. 1

morbificam, quam Vel expellit ad emunctoria nondum perfecte concoctam Vel in pus coniuersam per ductus

naturaleS euacuat. .

Qui ex lethargo seruantur, empses fiunt, ex Hip. lacoac.9 3i morbis. Haec sententia,Vt sonat. & ut plerisique interpretantur , experientiae non respondet. Vix. enim verum empyema eΣ lethargo genitum , vlli videro contigit. Sed veritati est consentanea Mercurialis interpretatio, quae Vel emnicos , seu sepperatos hoc loco esse intelligendos, quibus per aures, Vel n res materia purulenta euac r. Docuit enim Gal. m. hor. 7. ct Aphor. per empyema Hippocratem non selum quae in thorace, sed quae etiam in singulis partibus fit, suppurationem intelligere. Soporose asseistes a causa frigida oriundo phrenitidem succedere bonἡm : quandoquidem a calore intemsiore phrenitidem essiciente materia pituitosa, actistum

soporosum prioducens, concoquitur. .

Apoplectici in septem diebus pereunt, nisi febris apprehenderit. Flip 2 de morbis bor.3 1 tit. 6.tem febris acuta esse debet, dcessentialis, ab humorum,& spirituum effervescentia oriunda, Ut possit materiam morbificari discutere. Si autem remissior fuerit,& Φmptomatica, qualis apparere consueuit in apoplexia,quae a dispositione inflammatoria cerebri, & nimia sanguonis copia in venis illius contenta, exoritur, morbum non imminuit ; quin potius phrenitica quaedam *mptornata accersit, quae facultates animales debilitant. Et in hac causa phrenitis soporose affectui superum Iazens non est bona, ut in superiori prognostico dic fatur. Praeterea febris morbum solutura alia conditione indiget , ut nimirum a principio morbi accidat, dum natura adhuc in suo res re consistens validos co-

59쪽

18 Praxeos Meditis, Lib. I.

natus exercere potest; quae enim iam progresse mo ibo superuenit, salutaris non est , Ut docuit Hippi in Coacis. Apoplentica, inquit, affectiones derepente μι- tutorio modo sentes, febre temporis progressis accidente, pernicios. NApoplecticis ἐφίδρωσις superueniens mala 'ill, enim sedatiuncula senimam naturae oppressionem sagnificat. . b Ad horum affectuum curationem,sicut & reliquorum Omnium, tria instrumenta medica necessitia suntlaeta, chim ia, & pharmacia. Diaeta in horam affectuum principio tenuissima est imperanda, quia morbi sunt acutissimi; ideo solis iuuCuus aegri nutriendi sunt per 'dilucida interualla vir patis. In declinatione vero, & in curatione prophylaciica eadem diaeta conuenit, quaein frigida cerebri lim temperie descripta est. -- : Reliqua duo instrumenta sequenti methodo sunt

usurpanda. I

Quandoquidem huiusmodi affectussoporosi praecipites sunt periculo pleni,sedulam Medici diligentiam

postulant, & in talibus casibus remedia festinanter administrandaiunt. Primo igitur Medicus ad affectum aliquem sopor sum vocatus Majgrum confestim a graui illo se io ex citare cohabitur;bmnibus sensibus obiecta vehementi osserendo. Atque adeo oculi radiis solaribus , S: luci Φlendidae obiiciendi. Aures clamoribus, strepitu,&sinitu concutiendae,3. in primis aeger proprio nomine magna voce saepe 'pellandus est. Naribus acriaint ruta, castoreum, cetum, obiicienda. In os & palatum itidem acria huicienda. . Tatius tactionibus , vellicationibus , pilorum emb

60쪽

sionibus,tigaturis, digitorum complicationibus,& aliis huiutinodi irritandus. Clyster laxans praescribatur,primum ex decocto comiam Lut citius paretur, in hunc modum. V. Decocti communis clysteris st . i. g. hierae picrae, R diaphoen. ana j j. H. lilior.& rutaco ana δή. g. metilis anthosati J. ij. salis 3. j. Fiat clyster , inliciendus

statim. I. Dum haec fiunt,serio apudie meditari debet Medicus, sin venae sectio celebranda sit quandoquidem in hisce affectibusRuod dixit Celsiis de apoplexia,sanguinis deis

tractio et occidit velliberat. Conuenit autem venae se-Godi sanguis causae principalis, vel adiuuantis,uel sine qua non rationem habeat viresque ferant. Vires autem nonactionum animalium ablatione aestimandae sies,sed quales ante morbi inuasionem fuerant. S enim tum satis fortes fuerunt,etiammunc permitium,

nisi plane fortis sit apoplevia. Neque vires sunt debiles

per reselationem, sed'er oppressionem. . Si vero nullo modo sanguis pe et,aut vires sint v xe deiectae, aut aeger admodum sene venae sectio omit

Statim vero & sine omni mora, siue noctu, siue 1 terdiu, as ctu quis corripiatur, venae sectio instituatur,& quidem ante clysterem,si quamprimum iniectus noti erit. cetur tamen prius corpus , & aperiatur Venain brachio. Hoc etiam aduertendum est, utilius ac tutius esse non una vice mittere quantum opus est sanguinis , sed per Vices,' intra tamen paucarum horarum spatium mam per iteratam illam staguinis missionem,& mat xia facilius mouetur,& vires non deiiciuntur. Inspici

'post primam venae se mem aegri facies, & pulsus exploretur. Et si color faciei viuidior reddaturo rei i-