장음표시 사용
111쪽
compositione ita. Prioris eXempla habes in pluribus somniorum aut deliri ina aginibus alterius, in artificum peribus. Multum artes imaginutioni lubent. D tota hac quaestione Dugali te vari dignus est qui legatur.
ART. III. DIE VERACITATE INTELLECTUS.
124. Quamvis uniea sit ne ultus intelle e tualis cognosci-tiva in anima nostra, Varii tamen nominibus desigluatur, pro motorum diversitate ad qui natura sun destinatur. Hinc dicitur eon 8ehentia, quatenus asse otione noStra intellectualiter Hieri intelliuentia vel intellectus, quatenus immodiat nonnullas veritates intelligit de Simpliei appre- helasione, qupe huc refertur, jam egimus /tio, quatenus cognitiones aliqua e aliis de dueit; demum nemoria, quatenti Praeterito notus Servat ne resert. Sp0po indisori minatim his appellationibus utimur. Fauultatem intol-l0etivum quoad ipsius Merauitatem hic ea Samus; non
quide in id probando, siquidem id supponeret illud ipsum
quod est probandum; Sed tantum thesin declarantes. Q usedam rius notanda Veniunt.125. Judicia alia immediata sunt alia mediata. Judicia inmio diata versari possunt vel irea ideam vel iren a
etiam Faetum porro esse potest internum Vel Xternum. Si nosmetipsos V. g. cogitantes advertimus, notum percipimus internum; in circumstantia corpora contem Plamur eorumque Phenomena attingimus, notum ContuemureXternum. Unde intellectus tum in ordinu donli tum in orditi saetorum judicia immediata colligere potest. Veritates autem quae nobis immediate non patent attingimus ratiocinio, cujus Ope veritas ignota e notis deducitur. Verucitatem rationis non dolendimus nisi quatenus ratio- Cinium supponatur materialiter et formaliter veru in hoc est nisi quando constet praemissa esS Vera utque SyllO-
112쪽
98 LOGIC E PARS ALTERA.gismi rogulas fuisse Servatas. De utilitate ratiocinii non est cur agana US. Legi OSSunt quae habet Tongiorgi aut
126. Ut quae de consulentia dicenda sunt pote intelligantur, 1'. notanni animana dupliciter in seni et ipsam redire oSSe incomplete et o0M 'Flete cine Omplete, quatenus una facultas alterius ineuitates uetus ut litigit complete quatenu Subjectum Ogitan Se peruis it tanquam fundamentum et fontem totius elixitatis quam Xere et Jam-x0ro prior ille reditu competit otium Sensui interno et sub lio respeetu . liomas diei erit art. sensus redire quidem in eis it ad SSentium suam quia non Solum cognosei Sensibile, Sed etiam cognos Citis Sentire. Quum ni in sensu pluribu viribus polleat, optini potest per Unam e iis, quae altior est Versari Circa aettones reliquarum ad inseriorem gradum ortinentium. At isto reditus ne impletus est, Siquidoni Sensia internu SuOSProprio eius attingere nequit. Alligatus quili P est Organo et Organum, quo saeuita informatur, nequit in seipsum retorqueri Fae ultus autem intellectiva ut Probabitur in organion est; ergo non modo attingere O te Stactus aliarum aeui tutum, Verum etiam SuOS. 29. Aetiis Consolenti: 'eflexione constat. Per istam ros0Xionem eius animae attinguntur Sub ostieetu non
obj0etivo sed subjeetivo. Nimirum mons in aliquemnetum redienS eum ConSiderare otest vel ut est asso ei loentis cogitantis vel ut XPrHSSio rei cogitat se . seu ut illa rosioxio dieitura sed dum Prior 8ych0l0 Vica, OSteriorontoloui a nominatur. Consolentia nutem cogitationem ipsam et subjectum ea asse et una reSpieit. Conjungimus ista duo, quia illa asse otio oneret attingitur et prout est; est autem non in se sed in subje et quod informat.
3'. Discrimen maXimum est inter conseientiam et Sensum internum. Disserunt e parte nouitatis Siquidem con-Seientia est in organica Sensus internu saeuitas organica.
113쪽
DE VERACITATE INTELLECTUS. 99 Dissonant ex parte obj0eti. Siquidem sensi is internus attingit facta sensibilia tantuna consolentia non modo idde, Sed
facta etiam si iritualia. Disserunt tundem ex parte modi quo objectum attingitur, Siquidem sensus internus attingit purum factum, conseientia cognoscit istud ipsum factum intellectuali modo quatenus formam propositionis illi tribuit. Conscientia dicitur quandoque ensu intimux retineri potest nomen, dummodo recte intelligatur. 127. Quoad memoriam duo notamus. Q. Memoria est vis revoeandi qud antea cognovimus. Est duplec: ensitit a se intellectiva. Illa versatur ei rea sensationes haec etiam ii ea deas. Putant liqui memoriam sensitivam avi imaginandi minime disset re id alii, gant: siquidem
didunt per memoriam Sensitivam non modo revoeari Sen Sationes, Sed etiam eas Cognosci ut prpetoritas. Animal enim simul memoratur Se rius sensisse in rieterito et sessensisse quoddam praeteritum sensibile S. Thomas, Sumina I ' P. Q. LXXIX. a. i. . Certum autem est memoriam intolle olivam, ut saeuitas quaedam si ab intellectu minimo differre. - 2C. Memoria duplicem habet operati ,-tiem, pontaneam et vo intariam. Aliquando enim cogitationes et ipsa Sponte Sua nobi reeurrunt etiam iam nolumus aliquando Pro Voluntate re VOeantur. Nemoriam in quibusdam magis, in aliis minus tenueem esse eXPOrientia doeot. Soimus etiam eam adjuvari multum attontione et asso elatione dearum. Quo majoi est attentionis gradus ad Objeeta, eo facilius a memoria retinemuS; et spepe sit, ut eourrente Objecto quod una eum alio attentione quadam pereeptum est, hujus idea Dimo recurrat. Hinc undante nus explicatur eur inter tot objeeta qua CognOScimuS, quaedam optime, alia obscure admodum Vel nullo modo revoeare possimus. Hi ΡOSitiS, quae Praecipua sunt in thesi defendemuS.
114쪽
Fuoultus intelle tiva est ab omni errore immunis 1'. tum quando judioia immediata profert tum Q. Ou veritatem
iVnotam e notis certo quodam ordine deducit tum P. quando, attinuendo uo actu8, rejiezi0nem Xer et Mycho-locticam.
128. R PARS. Eatumis intellectus in udieiis imita odiati proferendi erraret quatenu aliquid proferret quod non est in obj0eton atqui id evenire non potest eum do his judiciis qui estio est. Judicia enim immediata vel sunt a priori, vel a posteriori. Jam Vero judistia a priori assirmant
Ρr pedicatum in Shabjeoto contineri, Seu Sse de ratione Subjecti ut in exemplo totum 8 maju8 ua parte, amrmatur
partem esse elementum subjeoti totius Atqui in hoo judicio mens nullum addit elementum extraneum illudami mat quod videt illud videt quod est quomodo erroriri sepseret dum dicas de judiciis imm0diatis a posteriori: num in istis intelle eius distinete eontuetur id quod reperitur in ipsa pereeptione sensibili. Sit exemplo Sol illi
minat. Sensus Xterni raebent Solem eum Sua luee Gu-tellectus, laeta analysi, Solem a lue distinguit; deinde lucem de sole firmat. Unde simplieiter hirmat illud quod est ergo ejus actus nequit falsitate laborarae Cp0torum X dietis de certitudine constat nos aliquid posse certo cognosuereri atqui intellectus nihil posset eum certitudine cognoscere, si judicia immediata falsitate laborarent. Nequit enim mens assequi veritatem in judiciis mediatis, Si immediata eum omni certitudine non innote- Suant. Quare pars hae nonnisi a Soepti eis denegari posset;
129 2 PARS Ropugnat ut mens idem simul amrmare et negare cum Veritate possit; Atqui si error timendus esset vel quando ratiocinium Si malet taliter et formaliter
115쪽
DE VERACITATE INTELLECTUS. 101Verum, mons idem Simul posset affrinare et negare Ergo. Nam si ratiocinium est formaliter verum, cinctuSi recte fluit e praemissis ergo si supponuntur praemiSSO OSSeverse et salsa Conelusio conelusio aciem sint ut amrmuretur et negaretur: amrmaretur in praemissis quae illurn Ontinent negaretur in illatione ; quod quisque videt 8Se
absurdum.130 3 PAB S. Hi eo pars si diluoide probatur a Liberatore Looica, P. 151). Veralitas consolenti in dubium Vocari nequit, quin hoc ipso in apertam contradictionem sint lapsus. Nam dubium is sum ut a struatur, inniti
debet renunciatione conseientipe. Ergo hujus Veracita Seodem tempore, quo impetitur, mi matur. Et Sane, qui dubitat, is aut e dubitare consuit, aut non . Si non On- scit, falso asseritis dubitare. Undo nim id novit Sin autem Conseit jam inietur veracitatem consolentiae, ejus ei sim testimonio nixus aliquid mi mat nempe dubium
Ciatione ConSeientitae, vel proveniret, alteratione objeeti. Vol ex alterutione potentis , vel deniquo O impedimento modii. Nihil liorum est approbatione dignum. Nam Objoetum in testimonio consolentis non aliud os nisi ipsum factum internum. Ergo quoeutique modo alterari singu-tur, ipsa alteratio in objeotum eonvertitur. Neu fingi potest error ex alteratione ineuitatis, Dum facultas imple Xo in organica alterari sequit, cum omnis alteratio non Proveniat nisi e lini te organi. Denique error PrOVenire nequit e parte medii, num lio e loeo medium nullum est, sed objeetum per se mi ei potentiam, ut intime Conjungitur propter identitatem quam habet iam subjecto. Idde ille.
131. Ut satisi eius dimoultatibus usu si ori solent contra
116쪽
titionem principit. Aliud est facultatem esse limitatum, aliud eam esse fallacem inde male quis argueret Si e eo
quod onSeientia V. g. non manifestet internarum affectionum enUSIS; ne modUm HO XCituntur: noe earumdem naturam eon eluderet eam Oti SSe medium idoneum cognoseen ip veritatis. - EX eo quod multi erroneu doceant. 0 tamon ratio uinio utuntur, nihil erui potest Contra rationis veraeitatem Siquidem eorun errore Vel e regularum negleetu PrOVeniunt; et coo quod illud supponunt uti vertina, quod valde dubium aut etiam falsum est Tros liraeeipuas Objectiones indieabinius.
432. Dicunt 1 Mons est essentialiter allibilis Atqui illud quod si essentialiter fallibilo verax diei nequit:
Ergo Quod argumentum Vel e eo robur ueeipit quod infallibilitas unius Dei sit attributum.
Respondeo Mens est essentialiter fallibilis h. e. essentialiter eum errore aetii conjuneta a Si deberet in omnibu errare, neqως essentialiter talis ut possit erraro dist. in omnibus nereo in quibuSdam, ubdi8t. Per Se euo; per aestidens, quatenus in iis quae non evidenter affulgent potest e propria limitatione tamquam conditio no et ex influxu voluntatis tanquam causa, ad imprudentia et falsa judioia pertrahi, cone. Perperam autem additur in fallibilitatem ita competere Deo ut nulla ex parte enti finito Ciui Veniat. Nam quemadmodum esse aut intelliuere modo infinit perfecto convenit Deo et secundum aliquem modum imperfecti participationis et imperseetae imaginis, Vere tamen, eonvenit et inin erentis intelligentiis ita dioendum si do in fallibili tuto. Hinc dum se insultibilitas stimparticipata nullo limite Coaretata, atque talis ut intrin- See repugnet error in divina monte oininis infallibilutus est articipata, ad qu-dam nati tum Se e Xtendit, nee
117쪽
DD UERACITATE INTELLECTUS. 108 repugnatini iod humana mens errore per aeuidens insulatur et de laeto sepe insio itur. Vides ergo infinitum discrimen quod inter utrariique infallibilitatem into resedit. 133. Didunt II. Ita es habet intelleolus ad verum ut voluntas ad bonum Atqui voluntas naturaliter in malumisendit Ergo etiam intellectus naturaliter tendit in
Rospond0o: In tollectus ita se habet ad verum ut voluntas ad bonum, quatenu verum est objeotum intellectus proprium, et bonum S Objectum Proprium voluntatis, cono maj. simili modo Sese habet si comparentur inters objecta propria intellectus et inter Se objeeta ropria voluntatis; neuo. Nullum enim Verum, Cujuso umque ordini Sit, Opponitur alteri vero ita ut nuntverum comparatum ad aliud Vadat falsum ut bona licet per se ordinata sint et harmonice inter Se cohereant, per accidens tamen fieri poteSt ut ii pedam altiori bono opponantur et evadant mala: Si bona sensibilia liuet bona SenSui S DP Sunt mala rationi Insuper incluto argumento PSa lino deneganda est voluntas senim non tendit naturaliter in malum sed tondit essentia-
litor in bonum. Quod si in turdum libor se dotat ad id
quod est malum Secundum rationem, non tondit in illud quatenus Hul OH 8t, Sed quatenus est bonum. Undo argumentum in ipsos adversarios hoc auto retorqueri poss0t: Ita sese habet intelle eius ad Verum, te uti volnntas ad bonum atqui voluntas non potest tendor nisi in bonum ergo intellectus e sese non potest tendere nisi
in verum; et si aliquando tendit in falsum illudque am-li lectitur, id est per accidenS. 134. Dicunt III. In ratiostinando memoria utimur; Atqui memoria est fallax, se eerte ejus testimonium non est in dubium Ergo.
Rospondeo dist. maj. Memoria utimur quando utraque praemissa est immodiate Viden S, necto quando alterutra
118쪽
104 LOGIC E PAIRS ALTERA.noti si evidens immediate, sed colim habita demonstratione ipsius verita conStat corio. di8t. min. memoria Stialia improprie loquendo, quatenus non omnia reprodu- Cit, quae antea cognita fuerunt, cono.; S salla proprio loquendo, quatenus illud reproducit quod non fuit, volnon eo modo quo fuit; neso. Item, de teStimonio memoris dubitandum est, dist. cum actus repro luetio ObSeu ruest, vel dubia ejuSilem reeognitio cono. eum clare aliquem etiam re producit et eoognosuit ut antea habitum ne90. Quare unquam memoria orit erroris OeenSio, Si illud tantum amrmum iis quod memoria resert et e modo
quo refert. Atque do his satis. Consule, Si is, quae de memoria r.esertim habet Tongiorgi. Looica, p. 365 )
DE CRITERIO VERITATIS. 135. Ut an maioriam breviter simul et clare tractemuS, Primum genuinam Statuemus eritet ii notionemri gradum dein i iuuiemus ud riaecipuas de hae ro philosophorum opinione S; ne domum sententiam Stabilientiis quam unio Veram existimamus. Si quis autem multa desiderari in hac nostra ruetatione putet memoria is revocare debet nos compendium tantum philosophiearum quaeStionum
scribere. ARΤ. q. - DE CRITERIO AUCTORITATIS.
136. Tria sunt up ad veritatum conseque ibam et portitudinem pro dueendam eone urrunt, up n VeteribuS generi eo nomine criteria dioebantur. Quare eritorii nomen
tribuebant is vel intellectui quatenus in judicia imm0-
119쪽
diaia, alit etiam aediata rosilit; i vel cuilibet 0dio
aequirendi eognitionem rebus conformem ut uti seu SUSexterni, Vel interni, aut etiam intelle eius, non quidem quatenus udient, Sed quatenu ideas rerum Simpliciter nequirit; - e vel noti illi per quam veritas a falsitat distinguitur. Ne tamen ulla oriretur eonfusio illud primum oenbant criterium qu0d, vel criterium a quo; alterum criterium per quod Seu fontes veritatis tertium ei sterium secundum quod Veritas a falsitat distinguitur.
Hoc tertium proprie dieitur eriterium veritatis atque de hoc dum tuXut ii agimus de aliis jam diximus Critorium veritatis diei etiam Solet principium certitudinis,
propterea quia rationem ultimam Certitudinis i P0bet. Patet autem nos hi agere de cortitudine naturali. 137. Quiaestio minime est utrum aliquod detur veritatis criterium id nemo nisi Celitieu negat. Nam Ut meti Ssit orta in suis udieiis proforsendis oportet ut in iis non erret et simul ei ut e ton erraro Atqui hane inerrantiam et sude inerrantis Cognitionem naen habere nequit,
nisi quiaedam Sit regula qua dirigatur, Ut aliquod prinoipium quo innitatur Se CUS CR)CO modo geret, Cum Cognoscere nequiret utrum re et a SSentiatur necne, adeoque neu
ullam habere certitudinem Ergo hujusmodi regula seu prinoipium do tur oportet; Atqui id a sucis vocamus eritorium veritatis Ergo hujus exist0ntia in dubium
Vocari nequit. 138. Patet insuper i inui pium lio osse obere per se et immediate notum. Si enim singas eortitudinis i in eis iumper aliud seri notum hoc aliud deberet irius certo cognoSei et quidem vel per se se per aliud it sic in indos nitum. Porro repugnat ut aliquid Sit Certo antea notum i suam certitudinis principium : Ergo. 189. Inquirimus igitur quodnam Sit veritatis oriturium.
Qui edam philosophorum opinione Nullum merent Xamen. Nam is coe u naturo in8tinctus, in quo eriterium
120쪽
106 Lool CAE PARS ALTERA.ulti inium veritatis plures ex soliola suotiua eum Reidio reponunt, naturae facultati intello et ivae opugnat, cujus proprium St, ut nomen ipsum indicat, veritatem intus leuere. - b c alterium sentimentalistarum, ut propugnatura . . RouSSeau Constant et neobi, quatenus Verum ess didit id omne quod approbat et ropensione amplectitur interior quidam nimi affectus, mole sua ruit Siquidem, ut minimum dieam veritatem redderet incertam au mutabilem. - Sententia autem Gallus pii universale veritatis eritorium in conscienti H testimonio Statuentis, admitti nequit tum itin conscientipe testimonium ad ea Coaretatur iis intra mentem eraguntur tum etiam quia est aliquid mere subjectivum. ConSeientiae testimonium est conditio ad certitudinem iubendam non tamen Tatio, quae propositioni Veritatem manifestat. Quare his OmiSSiS, Constitandum lite Suscipimus eriterium raditionalistarum.140. Foliditas do Lamennais ut humanam rationem, quae ieeulo hil'SO, maxime in Gallia, juribus omnibus humanis divinisque conculcatis, sibi divinos honores usurpaverat, deprimeret, Vano et imprudenti consilio eo rogressus est ut illam non infirmam, sed nul in omnino esse contenderet Scepticorum cavillo Omnes mira eloquentia et verborum elegantia in medium rotulit teXpolivit contendens saeuitates omnes nostras Ogni Setti-Va esse altiloes, at tu ideo do qualibet 0rtitudin0 40-
sperandum esse, nisi ad humanam auctoritatem vel Communem lominum oti senSum nosmetipsos ro eis innuis. Ab
hac opinion vix differt Huotii doctrina qui universale Veritatis eritorium divinam auctoritatoni osse dixit. His declaratis:
Quamquam humana vel di ina uotoritate multa hominesc09H08cere po88int, et de facto coc/noscant nefandum tamen est in alterutra Venerale veritati criterium reponi po88e.