장음표시 사용
131쪽
DE TESTIMONIO MUMANO. 117 ART. III. DE CRITERIO TESTIMONIL HUMANI.
152. Rerum cognitio dupliciter aequiri potest, Vel quatenus nosmetipsi rem attingi rarus, quo in ensu habetur Scientia vel quatenus reni us firmamus aut negamu nliorum auctoritate inniXi; et tune rem erodimus, seu fides habetur. Fides aliorum testificationi omnibus hominibusne eeSSaria est ea prima OStra dias regitur per unipi deteritorum notitiam comparamus saeta PSn coddVa, ius in locis, a puncto telluris quod incolimus diversis Contingunt non aliter nobis innoteseunt; scientipe hJ Sicae quae Varias qualitate loco tempore, diuturnasque observationes Supponunt, en innituntur uno Verbo, SOCietas omnis tum domestica tum Civilis, tum religiosa iis suetis innititur quae nonnisi per testificationem cognosti possunt Vides hine quaestioni momentum.153. Qui propriam cognitionem alteri quocumque modo signissent, is testis nominatur ipsa cognitionis manifestatio, testimonium assensus ui praestitus, des id quod tosti fidem conciliat, auetorita voeatur, qud reSUltat e XCognitione et veracitate testium, seu e eo quod teStes Verum cognoseant et dicant. Jumvero ' testimonium Si eutari potest vel e parte testantis vel e Pario rei testat se. Si primum spectas est divinum aut humanum, Drout Deus est qui loquitur vel homo: lino fides divina Vel humana Si alterum, si dorem alioum aut historicum prout circa doctrinam vel irea notum aliquod ei Satur. 2'. Testes vel propriis ipsi adultatibus noti experientiam habuerunt, et dicuntur immediati sive etiam eidati vel ad facti notitiam non pervenerunt nisi aliorum testinionio, et dicuntur mediati se auriti. Qui, si eodem leuat Ore ViXerunt quo factum contigit die utitur eo evi vel comta uel Si non multum I OSt, vocantur suppure ἰ remoti autem Si
132쪽
t uidioli 3'. aeta ad osteros transmittuntur vel orati truditione, vel historia, vel ionumentis. Traditio oratis est series non interrupta testium sibi uocedentium, quorum alii uoti originem, alii aetatem nostram pertingunt; liistoria est testimonium serit ii mandatum; er Onumentum autem intelligimus opus aliquod hominum iii dustria consevium, cujuS De eventu CujuSdum memoria ad posteros transmittitur: ut Sunt tempti , Statuae, Dum is
154. His deo iratis, qua rimus quin etiam sit vis testimonii lium an humani inquam dubitari enim nequit quin divinum ostimonium sive dogmaticum illud sit sivellistorioum omnino infallibile sit Certitudinis motivum. Distincto est opus. Si quiestio sit de testimonio dogmativo, quod, ut diXi, versatur iren doctrinam aliquam, id
raro iis vestitur ircumstantiis, quἴ noeeSsari e Sunt aduSSenSum Certum obtinendum. Nam nequit aliquid ei sedison admitti uti verum roster , luentis auetoritatem, nisi certo constet ii Sum ii quentem eo ooeptum Sse ne ille
de ruptorem atqui, quidquid sit de hoe altero certe primum illud aueis admodum in ensibus Constare potest;
unde sapientum auctoritas misi omnes conveniant in eumdem doetrinam est motivum Sumeiens ad assensum prudenter adhibendum, non tamen sum cietas ad omnem
serrandi formidinem omnino depellendum.155. At quid olat ad histori eum testimonium Danturne circumstantiae in quibus vadat infallibit motivum uertitudinis 3 Hoe ita osse ipsa natura suadet. Sunt tamen qui negant; - et quid quidam non negarent et dicunt humanum testimonium majorem mitioremve probabilitatem quam Oei ab usu moralem Certitudinem Oeant -- praebere posse ut Veri noni inis Certitudinem numquam.
Dantur set alii tui vim humani testimonii non insiliantur quando qu Stio est de saetis eoim vis Sed negant eam tantam esse ut eram gignat ortitudinem eum laeta praete-
133쪽
DE TESTIMONIO HUMANO. 11 9rita inguntur Haec is praesertim morum opinio qui revelatae seligioni infensi sunt His positis :
Disti=iotione ueta inter testimonium humanum oremuticum atque historicum, a88erimo quasdam dari circumstantius in quibus ei timonium humanum, quoad facta eo in G,
156. Nullus potest esse errori loca quando faetum Ognoseitur uti Contigit cognoscitur autem uti fuit, eum testes nee in pereeptione fuerint eoopti, seu in eo referendo sint de oeptores; atqui non raro se iis duobus conStare pote St. Nam, ut a Priori XOrdi inur, error in Sensitiva pereeptione esse nequit Si ne ultus Sit Oete disposita et convenienter adhibita atqui quando multi sunt testes, qui idem laetum unanimiter reserunt, eorum 1 neultates nequeunt non Sese reo te dispositae et convenienter adllibito, ergo in istiusmodi faeti pereeption nullus QSt error. Sestia opinanti, Oliinandum etiam est om=hium testium sensus infirmos fuisse; siquidem semo non vidit quod alii viderunt omne eodem morbo laboruSSe; On- Stat quippe eo unam atque eamdem rem eodem modo PereepiSSe - Omnes ubitane et momentanea infirmitatu fuisse correptos siquidem nullum huju Di I)00SSit signum nudumque remansit Vestigium omnes domum initi mos suisse quin do illa infirmitato Ssent onsoli quivi omnia: bsurda Sunt. Aut dicemus sensus non fuisse re et adhibitos si factum sensibilo sit ut omnino obvium vel Si maximi sit momenti ita ut summopere referat illud recto percipere vel otium si sit valde insolitum, quo in uasu seimus omnium diligentiam et attentionem Xeitari solor 3 Atque animadvertas, volim, hic agi de fautoiPSo, non autem de ejusdem natura, aut ausis, aut etiam sine quem gens sibi proposuit Fieriti potest ut homi-
134쪽
120 LOGICAE PARS ALTERA.nes multi quod se vidisse, audixisse, tetigisse testantur, illud nequo viderint, neque audierint, neque tetigerint Quis hiae opinanto in ferati
157. Alii suando etiam Constare potest te Ste non SSedeceptores. Omnes et Singulo Casus, in quibus id on- Stare potest, hic numerare nee OlumVS, nec OSSUmUS; Seque late referre susticiat: 1' CASUS : Quando multi testes factum eod0Vum referunt, iron quod hau ipsis e SSet noXia, Certum St OS non esse deceptores. Naturali enim propensione homines
Sui cona modi sunt amantes, et qui quid sibi noXium esse putant, essugere conantur. Si quis igitur mendauium
disseminaret, quo Seiens ne volens graVissimi Sui QOmmodis noceret, hie contra rationem rectumque SenSumageret et insanus ab oninibus haberetur. Hujusmodi vero insania ostium multitudinem simul corripi supponi non
potest, quin ineui rufur in absurdum. 29 CASUS : Quando ni ulti testes laetum eoae Viam referunt, ii ea quod fraus ipsis esset inutilis uertum est eos non Sso deceptores. Nam ipseo est generalis se indolis hominum, ut Conge nitunt habeatit oritatis amorem, Qui non Contradi eunt Sine peculiari quodam commodi aut Oluptatis motivo. Porro si multi tostes vellent decipero quando ipsis mendaciunt inutile est, mutaretur te id generalis et quidum in ingenti hominum numero ; quod SUPPOHere Omnino repugnat. Ilo majorem vim habui quando esto potate, natione religione Studiis educatione moribus divorsi sunt; o quippe in Casu mon inelum CSSet certo quibusdam inutile; nam in ea adjunotorum diversitate, divers00 inio contraripo sunt singulorum utilitates et neceSSitates propensiones et cupiditates. 39 CAAUS: Quando multi testos optime inter Se Onoordant in rotation tum faeti, tum lurimarum ju Cir-CumStantiarunt qua nivis notum inter se inire non potuerint, tunc Certum est eo non esse de CeptoreS. In eo enim
135쪽
DE TESTIMONIO HUMANO. 121 casu si tostes deciperent, hujusmodi concordia multorum testimoniorum circa lurimas saeti circumstantias, fortuito casu explieanda esset. Jam vero hujusmodi suppositio deis ordinis, menti nostrae a natura in Sitis, non minus repugnaret, quam Si litteris alphabetieis io more nullaquo arte projectis, Xinde Iliadis, ne id, SV I rodiisse ooma
49 CAAUsu Quando multi testos sunt probitatis fama
in SigneS, Certum est O non esse de eoptores. Quamvis senim nullus sit homo in lio mortali Orpore Peregrinans,
quantaeumque Sit illius robitatis fama, qui non possit aut
virtutem mentiri aut data eua Sione, a pristina virtute sonielis iterum descereri attamen si inulti homines, integerrimae probitati fama gaudentes, omne SUPPonerentur aut esse eeretiori animo hypo erit pd, aut qua Si e composito sua virtute simul Xuidisse oontra recto hominum Sensus pugnaret hujusmodi suppositio. Ergo aliquando Onstat testes non esse de oeptores iren suetum Op0vum; aliundo constat eosdem ali luando non esse de oeptos Ergo tostimonium hominum ut aliquando verum certitudinem do facii QOἴdVi S. 158. In variis ea sibus Supra memorati magnum SSenumerum testium Suppo SuimuS; quid Si essent audi potestne et tune adesse iistorica Cortitudo Potest, quotiescumque talis erit testium numerus, ut sine absurditate supponi non possit eos Simul ensibus suisse orbatos ut Coti gelii tum ori tutos amorem abjeoisse Sino moti aut ineommodum utilitati eientes ne volentos antel OSutSse. Immo qui edam dantur suo tu atque iis dum adjunota in quibus vel unius hominis testimonium ad verum ortitudinem adducere posset. EX perientia oonstat. imne ita cognOSuimus quinam nostri sint arentes Quis sani hominis vel mortem sustinoniis qui eam depreeari non modo poSAut sod etiam maximis ri miis affici si a tum quod Constanter affirmat, denegaret testimonium in du-
136쪽
122 LOGICAE PARS ALTERA.litum revocet Attanaei ensiim istum Similesque liesis
159. Dices in t0stium multitudine non inveniri nisi individuoruni collo otionemri Ergo ad fide in iaciendam non adest nisi auctoritas oujusque individui colle elim sumpta. Sed uetoritas singulorum individuorum toti praebet nisi probabilitatem ergo in multitudine non invenitur nisi Sumnia probabilitatum, e qua certitudo emergere nuda potest.' Huic sic respondet Liberatore, e quo Objeetionem Xeripsimus: Dist primit m ante edens : In teStium multi iustiti 1ion invenitur iiis individuoru in collectio iis Comitata adjutietis qua de eeptionem et conspirationem in mendauium, Seu desiliendi Causas, vetulit, coire . iii adjunetis destituta, neuo. Similiter dist. eonsequens ergo ibi non datur nisi auctoritas cujusque individui ab actuali desectu libera cono eo imple Xa, nego. Ad SubSumptam PropoSitione ut uiriter' di8t. auctoritas cujusque individui non praebet nisi probabilitem, si individua singula spe etentur, concedo vel transeat Si simul, neu e quia illa uia animitas in datis adjunetis ostendit nullam fuisse fraudem nullamque dede Ptionem.
is testimonii historio eoaretanda non e8 ad facta coo Pa. siquidem ea dantur rerum adjuncta in quibus plena cum certitudine faeta pro terita hominum te8timonio in ubi, ast frmure 688umu8.360. Faeta praeterita, ut diXinius in praenotatis, ad PoSteros transmittuntur vel per orate in traditionem, Vel per historiam, vel per publica monumenta : Atqui etiam relate ad ista certo constare poteSi nullum Sse errorem,
nullamque fraudem Ergo. In hujus minoris probatione, en omnia Supponimus, quae in raeeedenti Propositionestatuta fuerunt Quare :
137쪽
DE TESTIMONI HUMANO. 123 1'. De ruditione orati Mocliis quo sibi invicem Suocedunt uti in generatiotio quibus constat oratis traditio,
0jus legitimitatem probat obstat enim ille modus e
circa factum grave et Publieum error aut menda elum praevalent. Nam Singulae generatione non Subito eVnneSeunt,tio in arum loco Subeunt alip generatione omnino noVίθ, sed sensim in SenSU et lier arte Sibi Sue cedunt; at Smagna rimp eum Secunda generatione Simul Xtitit, secundae eum tertia et Si de ceteriS; ita ut non plures sed unica generatio in tota traditioni serie esse videatur. Porro in liujusmodi Sueuessioni ordine impossibilo est uteirea factum graVe et Publicum error invehatur. Homines enim dirimani generationem pertinentes, qui in eo unctavi Xerunt, errorem ignorare non OSSent et contra fraudem vel deceptionem non reclamare. Iisdem motivis pariter reclamarent ii qui ac Secundam generationem pertinentes, in tertia vixerunt, et si de aliis. 2'. De Historia. Si e una parte constet aliquam historiam auctori Vel tempori esse cui tribuitur neque quoad faetorum, quae refert, SubStantiam SSe Corruptum et, altera parte si constet nihil ab auctore fuisse oonscriptum quod veritati non sit Conforme seu alii Verbis, si onstet historiam esse authenticam, intectram, et veracem, tunc autum ab historia transmiSsum penitus Certum est et inconcussum. Atqui de his OnStare non raro poteSt. Ergo Minor per arte Probatur. a Dantur charaetores, quibus innoteSeere certo potest uti talis historia sit genuinum opus auetoris cui tribuitur vel auetore latente, Saltem ejus Sit tempori quo Seripta reputatur. Pr HScindimus ab iis haracteribus qui intrin-8eo nuncupantur: ut sunt eonvenientia Styli et rerum cum auetoris ingenio, speculi gentisque in dole, moribus, institutis et Sententiis aliunde notis Commemoramus qu*ddam tantum sex indiuiis emtrinsecis Ai thentietis si illo libor cujus authontiuitatem testatur orali traditio, ab origine
138쪽
124 LOGICAE PARS ALTERA.libri usque ad nos nusquani interrupta ut etiam Fuditio scripta, id St, serie Scriptorum qui singulis aetatibus quandoque etiam variis in regionibus hune librum veluti talis auctoris Semper laudaverunt. Si enim liber, qui hujusmodi scripta traditione gaudet, fuisset Suppositus ac
recentius compositus, Omne alii libri, apud quos illo commemoratur, uriter SUPPO ni debuissent, antiquioribusque auctoribus fraudulei iter adscribi. - Aliud etiam X trins0oum authonticitatis indicium sunt vani inutileSque otiatus eorum, qui alicujus libri nullientieitatem vertere Dituntur Sollieot tanquam genuinu habendus est liber quom examini iterum atque iterum hostili monte subj000-runt uritiei, nihil tamen roseientes et Contra cujus authontiuitatum adeo levia se contemiptibilia rationum momentu congeruntur ut iis attendere minime dignetur
quisquis artiunt studio alienus est. Hoc ultimo libri sacri Judpeorum et Christianorum dumtaxat insigniuntur. l, Itilogi ita historiae consistit in eo quod ad nos ea venorit qualis ab auotore seripta fuit. Quando vel minimam removet mutationem, intereritus libri dieitur absoluta quando aliquas Patitur aeuidentales mutationes, intereritas dicitur substantialis. Hi eo sum ei ad hoo ut notis prout 0ritis sidos habuntur et relato ad istam rolietis indiciis intrinse eis, extrinseca in die in hoste sunt 1 secipua. Libri 'ollutio cum vetustissimis textis, sive manu seriptis Sive impressis; quod si liber iste iam primitivis textibus eoi cordet, patet ejus integritas. Aliud xtrinsecum integritatis indicium invenitur in fama pulli a quam Semper obtinuit aliquis liber et in cura relisiosa quam Pud gentem multam sui asservatus. Id etiam ompetit tantummodo libris aeris, contra quos pr*deipue Ophismata adversariorum diriguntur. Inoilius Si ognoscere integritatum librorum qui temporibus nobis propinquioribus Seripti fuere consulere ossumus ipsas prima editiones quae viventibus auetoribus, diis suerunt.
139쪽
DE IESTIM ,NIO HUMANO. 125 o Veracitas telarum erit torum iee non eientia Onstar potest iis dem in dioii Sinus dedimus in prima arte Nullus datur error fraus nulla, si historicus referat nota coaeva, publica graviS que momenti; PSi S lue narratio, COI)tu Deorum te mine Contra dicente, pervulgata sit. In eo enim usu, Vel unius 4istoris testimonium, testimoniolaequivalet ope vae generationiS, qud dum silet, narrationisvoritati adlis rore ensetur. Si res falsus narravisset Scriptor circa autum grave et publicum, multae adversus eum exoripe fuiSSent reclamatione S, qud Postero latere non potuissunt. Idum cliens Si Scriptor sit factis posterior; nam in eo casu certum Si eum depromi Si SSe narrationemo certis fontibuS, nempe X hi Storia ope Vn aut e traditione orati legitima. Si enim Seriptor, etiam factis osterior, palam asserret grave plen lensque actum anten inauditum, ne unquam Seriptae orative tra litioni mandatum, non minus aperte a Sili QOdetaneis contra dioeretur, quam si uotum opevum inXisSet.
3'. De Monumentis. Conditiones requisitae ad monumentorum logit imitatem sis sunt ut testentur laetum momentosum et ut lieum se ut publie fuerint recta ipso
facti tempore, nullo eoaevorum contradi eonte. QuotieS- cum ius adsunt istae liu eonditioneS, monumentum Veram certitudinum de sueto conseri, quo J. 0Statur. Pr*0- terquam enim quoci hujusmodi monumentum nouessario
sibi ad noxam absent ali quam traditio non scriptum Veloralem, nullus est insuper qui tanta polleat auctae in aut tanta ea plus sit insania, ut Publi eum audent extruere monumentum in momoriam laeti, oujus falsitas omnibus osset manifesta. Quod si longo tempore OS suetum monumentum fuerit constitutum tunc non ipsius facti oritatem immediat declarat; sed tantum opinionem, quae erecti monumenti tempore apud omnes ii ea factum illud vigebat deinde vero investigandum remanet, utrum e hac
140쪽
126 LOGICAE PARS ALTERA.vulgata opinione legitime conciridi possit ipsius laeti
161. Ad quasdam dimouitatis solvendas liae prae oeulis juvabit habore. R. Temporum lapsu testimonii ortitudo
in Oli modo non deereSeit, Sed aliquando e Contra rosei et roboratur. Non deeroseit, quia idem Semper manet morale testium corpus quandoque roboratur, quia temporumla PSH VnneSeunt Omne errorum ausp0, Si quae fuerint; quale V. g. SSent animorum Xultatio, partium studia,
animositates aliaque hujusmodi Praeterea quo tenil ore remotius est faetum, eo pepius ad Xamen fuit revocatum et vehementius impugnatum Si hujus est generiS, ut On- tradidere non arvi multorum intersit. Si ergo factum incone USSum remanSit, nonne Xinde novas Vires aequirit 32S. Fatemur nonnullas esse orate traditiones, historiasque immo et monumenta, quae nullam merentur idem sed i negamus traditiones illiis ampla esse, uniformeS Constantes, et ire factum Versari quod ii astre sit publi-CUm atque notorium; - b negamus tiam in illis historiis ea reperiri nota S, qua Supra retulimVS, quum Vel ea, quae asserunt facta ab aliis historiis eodem tempore seriptis impugnentur; Vel ignorantia aut des mala uetorum nullo negotio detegi possint. Quod demum ae monumenta attinet, ea certe Si recte Xaminentur, indieiis ulna
Statutis, minime respondere reperientur.3'. Nullia datur ratio assovendi a quae diximus ad miraculi applicari non posse. In miraeulis duo attendi debent faetum ipsum sensibile, ejuSdemque causa. Jum-Vero faetorum causas rimari ad historiam nullatenus pertinet, nihilque commune habet cum historico testimonio; sed si spectetur factum sensibile tantum, cur eodem modo
cognosci id nequiret odium in sanctam Iesu Christi
religionem mentes istorum hominum caecat, Si dicere nolimus eo mala fide tenebra Spargere.