Summa philosophica juxta scholasticorum principia : complectens logicam et metaphysicam

121쪽

DE CRITERIO AUCTORITATIA. 107141. Prob. 1'. Generati in Auetoritas sive divina, sive humana non St generale veritatis eritorium, si testibus nullam possumus udi tibere fidem quin qua dum SuPPO-nantur ei to eognita, independenter ab eorum testimonio

Atqui ita est. Num antequam testibus idem adhibero

POSSim HS Certo Ogra OSCere debemus: -u testes aliquid dioere atqui id e reipimus ensibus X tertii ; ergo in ullam fidem adhibere possumus enSuum relationibus, suomodo certi erimus nos testimonium arripuiss03-b)testes sibi dem mereri atqui id constat ratiocinio prObando se eos ne fuisse de Ceptos nec esse de oeptores Si ergo mens immediate Dorcipiens et ratio Cinationem consteiens Semper deuiperetur, quomodo constabit do eientia testium eorumdemque veracitate 3 - e nos percepisse ea qui e teste dicunt atqui hoc refertur per conseientiam; ergo si conseienti. fidere non OSSumus, ut adversarii Contendunt, Venilium alorem apud nos haber poteritauetoritas 3 seu tria tuni liomini tum Deo loquenti aptari debent. Patet ergo, si cognitiones aliunde inustu

erronepe in Vel in Certae nullam idem esse amplius OSSibilem. Quapropter homines isti, dum auetoritatem Xtollere videntur, omnia ipsius fundamenta destruunt.142. Prob. 2'. Speciatim contra Lamenna iS. Nam - α Si hominum consensus esset generale Veritatis eriterium, ad rem aliquam certo cognoseondam vel eonSen Su omniu- requireretur, Vel pluriu)n. Si prius Certitudo evaderet im-ΡOSSibilis nemo quippe nities et singulos homines valet interrogare si posterius tune assignanda regulit St, CUJUS ope quilibet Os it judicar quani artem generis humani pro Variis ensibus obse ut in torrogare. Sed iterum hoste

regula vel assignanda est e Consen Si omnium, Vel PlUtium tantum et Sio in indos nitum rodit i r Stio. Ergo aut diei debet consonsum do torminari non , isSON Ut On-Sen Sus determinandus est lior ratio non individualem. Pi innim uoddit iri terium sinutile; alterum uoti trudi Cto-

122쪽

108 LOGICAE PARS ALTERA.1 iiiin. b JUXta opinionem quam eonfutamus nemo privatus de ulla re potest esse eertus; ' ergo inferimus neque privatorum olleetionem c prodestare osse agitur enim de essentiali imperfectione, quae X Oileotione nullamaeeipit mutationem. Re quidem Vera, nil non CrederetniSi quia Secundus aliquis et tertius, ete , rederent deinde Seeundu DOD Crederet, nisi quin primus et tertius, et hic HoriniSi quia rimus et Seeundus crederent. Atqui nullueXinde rovenire potest Certitudo. Primus enim non posset firmius Credere, quam illi ex quibus redoret; sedisti ne per o solos quidquam crederent ne ille CX I imo, qui illi uilliue rederent, redore OSSetit. Ergo QPU-gnat ConSen Suna, ut ut generalem esse Solum veri admittendimoti Vum pro rivatis qui Sunt per se ineat aues CertitudiniS. c Denaum, caeteris omissis, die utit me diu tumanseoognitionis nudam sibi fidem mereri, ideoque coniugiendum SSe ad Communem auctoritatem; V Atqui omnium liominum Consensus negat facultates nostras osse fallaces: Dilii enim gravius homilios habent quo se minini deee-ΡtOS OSSe Stendant, cluam ieere eo ipse id intime ea perior ipse mei oeta is vidi est prorsu eviden menti, seto. Ergo. 143. Prob. Sipediat in contra Hiiet. Praeter ea qu*d diximus in 14nio argumento quod, si de haberi ne clueat 1iis Cognoscatur Deum esse Deum SSe loeutum, De O JUeloquenti esse obediendum: qud omnia per legitimum usum

nostrarum ineuitatum Cognosci debent; Sequentia urge-mUS: - a Ut men eredat Corto OgnoSeere debet sen- Sum Prol OSitionis quae revehitur; credere enim est

admittere aliquid determinatum et propositio quae nulti

sensu determinato crederetur, ton Crederetur, ut Patet.

Porro ille sensus propositionis redon ip vel certo inno-tosuere potest naturaliter, vel per idona tantum. Si prius ruit adversariorum eritorium; si OStertia S, Sequitur absurdum. Etenim tune ut innoteseat enSHS cujuSque

123쪽

DD CRITER EVIDENTIAE. 109 vocis propositionis revelat;0, revelari sebo iste sensus; ergo re liuirit Ir OVa 1 OPOSitio. Porro ista nova propositio terminis Ora Staret,in Ilorulii Sensu non OSSet innote- seere nisi calin Propositione, et si in indefinituin ergoniani inni haberetur Sensu quί0SitUS ergo ne fides. b Insuper, si revelatio esset rine it tu in uniculi certitudinis,

hau seposita homines deberent de uinibus dubituro ergo se dubitare deberent utrum bonitu vel intum sit Deum Colere aut blast,hemare arentes venerari aut interficere set o ipso omnia fugit in Sine culpa Perpetrare OSSent. Atqui haec confoetaria sunt manifeste absurda et tamen

legitime inieruntur ex data opinione. Ergo opinio ipsa absurda est. - Quid quod ipsa divina revelatio positive contrarium doeeat nonne legimus apud Paulum c Γ0m. I. 20 Invisibilia ipsius a creatura mundi per ea qud laeta Sunt intellecta conspieiuntur 3 V Et in libro Sapienti m XIII. si tantum potuerunt seire hominos ut

ΡOSSent aestimare Spue ulum, quomodo hujus dominum non fauilius invenerunt. aeteris asserendis abstinemus; quae diXimus abunde probant generale veritatis criterium in humana vel divina uetoritate reponi non POSSe. ARΤ. II. DE CRITER I EVIDENTIAE.

144. Quoniam cum Sanionibus philosophis universale veritatis criterium in evidentia reponimus, antequam ad id

probandum aecedamus, tribu qu90sitis respondere debemus; scilicet ' quaenam Sit genuina evidenti: natura; 2'. quot uple ejus artitio 3'. quam nam vim ili mentem nostram Xere eat. Atque ut a priori exordiamur, omineSli Oi'unt evidentiam non nisi traiislata significatione tribui

veritati Propositionum proprie competit visioni sensibili,eSt Dilia Ttari seu prominen objecti orpore nisibilita , qua objectum es porrigit intuendum. Transferimus autem

124쪽

110 LOGICAE PARS ALTERA.iiomen ab ordino sensibili ad ordinem intelle et ualem, propterea quia utriusque objeota simili modo noultates suas determinant. Quoniam autem tria con eurrunt ad evidentiam Sensibilem constituendam, ν ea tu se objeoti, is SiUSpra 8entia, et tuae qua objectum intuentem percellit, et sui visionem determinat, tria otium ast evidontium intelligibilem ori Currunt. Haec utit i enutietationis Veritas

quo respondet realitati objecti, luod se per Visum manifestat; i motiva apta ad nunciationis neceSSitatem Stende udam, quae rospondet tuo objecta sensibilia collustranti; - o horum iotivorum manifestatio votive SPectatarius menti si se respondet objuot sensibilis praesentiae. Ex iis tribus duo pi ora sunt absoluta et objectiva, uti patet tertium est relativum; sed confundi non debet elementum relativum ad subjectum eum elemento subjectivo. Etenim otium elementum relativum est Objectivum; nam mani se Statio up eone urrit ad evidentiam constituendam stieetari debet e parte Objeeti, quatenu Smanifestationem sui inuit seu, ut diXi spe turi debet votive Judicii veritas tune est ne eessario intelligibilis eum

lion tantum apparet rem Certo quodam modo Se habere sed etiam aliter sese habere non posse Seu eum manifestum sit rem ita esse necessitate absoluta vel hypotholica. Quare respuenda est partitio evidentis in obj0utivum et Subjectivam. Quaevis evidentia seeundum omnia elementa quibus constituitur, Objeetiva est intuitus autem Videntide X istens in subjoeto seu manifestatio nunciabilis PISSi Ve Deo tuta, non est evidentia Sed videntiae effectus. Igitur hiae redit videntiae notio, quod praedienti et subjecti id sentitas vel diversitas ne eessitate liqua Constitutam se osserat. Hinc evidentiae definitio: Iudicii set enuno abilis necessitus mensi innote 8 en ; et breViu necessaria

veritatis intelligibilitas. 145. Multipl0 distingui solet videntia. Ratione - modi quo menti assulget, videntia alia os immediata alia

125쪽

DE NITERI EVIDENTIAE. 111 mediatu. Immodiu tu videntes Si in illae propositiora es quarum neueSSita Der se ipsam innotosuit mediate vero

itide, quo se evidentibus rinoipiis videnti illation do- ducuntur. Ratione b neuessitatis quam habunt udioia obj0etiva dividitur in absolutam et hypotheticam. Quaedam enim os, Xtra nanem hyliothesim et Sub quacunque hyt,othesi tales Sunt ut aliter Sse non Possint; qu*ddam vero tales Sunt, facta quadam hypo ille si liuet absolute loquendo aliter se habere possint. Rutione i motivorum 1 0 noeessitatem manifestantium vel dividitur ii metaphy-

dieta de ortitudine vel in intrinsecum et intrinsecam quatenus ne eeSsitas Vel ipso objeet vel auctoritate innititur. De evidentia e Xtrinseca nudum hi sermonem liabemus de ea ne turi sumus in Sequenti artioulo. 146. uperimus demum quamnam Vim evidentia intrinseca eXorat in saeuitatem intello otivam. Hsse ineuitas du-Ρ citer eonsiderari potest vel per Se praeseindendo ab in- suxu alterius facultatis; vel quatenus agit sub influxu voluntatis. In priori casu evidentia omnino rapit intel-J0etu assensum. Intellectus quippe est facultas ne oessaria ergo eum objectum nutu illam filoit, assensu vel dissensus, prout res fert diei neeeSSario debet unde a vero

ovidonii intellectus er se resilire nequit. At idem omnino diu nequit, quando intervenit Voluntati influXus. Eo in usu distinguendum est inter evidentiam immediatam et mediatam. Si evidentia immediate assulgeat, uetus impediri nequit, ob rationem quam dedimus at si veritas non sit immediate videns, potest voluntas intellectum a

Consideratione motivorum, quae rem undent, Vertere, et

ad Sophismata contrariae vel contrudiutoriae propositionis conVertere; quod Si sint, evidentia mentem non assuit quemadmodum tu clauso oculo non perstringit. Eo tamen in uasu vera certitudo de fulsa propositione non habetur, ne haberi potest; quare poteSt ore tenu Pro PO-

126쪽

112 LOGICAE PARS ALTERA.sitio illa orta diei sed certa et videns nullatenus Potesta mento existimari. His uelaratis :

identia objective spectata, seu necessaria rei istellisi-hilitas i. constitu debet i universale eriterium veritati8. Quamobrem 2 sententia enati Cartesii reji ienda est, dum identiam ube et iram seu perceptionem claram et distinetum ponit veluti eriterium omnis laturalis ortitudinis.147 1 PARS. Voritatis erit oriunt sesso debet a in- fallibiliter eum veritate eonne rum I Seeu inemen esset nil certitudinem pro lueendam . b universale siquidem hi non inquirimus rationem proXimam sed ultimam, qua cortitudo omnis naturalis innititur, ab ea pus scindendo quod nonnisi humano testimonio nititur iii trinsecum se eus pareret fidem non eientiam; Seie.itia autem objectum attingit Jer intrinse eas rationes l immediate notum ut paulo ante de elaravimus Atqui videntia in Selisu a nobis Xplicato his conditionibus respondet Ergo

in ea constituendum est generale veritatis eriterium. Probatur minor: 1'. Illud infallit,ilitoris eum veritate Onne X Um, Seu R-pa produeendi certitudinem, quod necessario expellit omnem formidinem errandi Atqui hoc praestat videntia. Nam omnis formido errandi excluditur eum On Statrem aliter esse non posse quod ipsum tum habetur cum

rei Deeessitas, vel opposito enunciationis impossibilitas menti innotescit; Atqui hoc praedis diei evidentia; Ergo respondet primae conditioni quam veritatis oriterium sibi vindient. Aliis Hrbis evidens si illud nunciabile, cujus ne eessitas affulgo menti Sed ne eessita nequitassulgere menti quin sit in re id enim quod non Si

apparere non poteSt; quae autem propOSitio neceSSaria est,

ea falsa esse nequiti Ergo Atque hie per rati Sennam

127쪽

DE CRITERI EVIDENTIAE. 113i toto nullum errorem necesSarium diei Posse. Nam iii tot lectu non letorminatur e nee essitate ad judio tum nisi

media vid sentin se cognitae ubi autem datur evidentia ibi nulla potos dari falsitas. 2'. Respondet etiam univorsalitati. Nam illud quod

i uti orantem vel ad experimentalem Atqui utriusque ordinis udie in ultimo innituntur nunciationis ne eeSSitate, Seu se videntia objectiva Ergo Revora judiein rationalia vel immediata sunt, vel mediata in immediatis motivum; SSenSUS est ei SPieuita ne Xus necessarii qui vig0 inter Pr edientum et subjectum mediata autem tum orto habe

horum judiciorum cum tertio aliquo Men quilii e noni sui osuit dono nexus fiat ita in tolligibilis ut ludunt rem aliter esse non possin Ideni dicas de iis udieiis use X-l orientia in tertia ut Xterna innituntur. Certus Summe cogitare me Videre rem. Cur quin me ogitantempereipio quia Sela SUS e Xterni rem reserunt. Sed si qui uras oui id nequeat esSe falSuni, nonne respondem VS quin

illud luod e reipio nequit non esse Vides ergo in evidentiam ultimo refundi artialia motiva uertitudinis;

Ergo oritorium hoc respondet universalitati. 38'. Respondet tertis et quartse oonditioni, Siquidem motivum hoc ipsi rei nos de qua orti sumus et Pro'dicatum ita est eum subjecto con noxiam ut nulla ac hunc nexum percipiendum indigeamus demonstratione. Aliis verbis, immediate patet hoc prine illium omne eviden est rerum siquidem qui in tolligit quid sit evidens se eo deducit immediate veritatis deam. 148 2 PARS. Si quis vim data demonstrationi asSe-Cut US St, is apprime videt quo vitio eritorium artosii laboret operae tamen pretium si diruete oontra illud agere. Unde ' Criterium veritati ost auSa seu Principium quod generat certitudinem vel lium est id quod

128쪽

114 LOGICAE PARS ALTERA.

mei ut intelloeliis in veritate quiescat. Atqui id praestat non pereeptio, Sed Veritas obj00ti intollo elum iri ad ans ipsa pereeptio est esse eius evidentite. Quare pereeptio est conditio n000ssaria ad habendam certitudinem de obj0eto sed lite inquirimus ipsam ausam meientem,

quae auSn e diuti est ne eessitas rei. 2'. Criterium Curiosi reddit mentem humanum mensuram VeritatiS dum eonstat et in Ontologia probabitur, Veritatem esseeognitionis nostri mensuram muta cognitio nostra dieitur vera nonnisi quia rei veritati respondet. Illa opinione admissa pereeptio nostra non esset amplius imago et

repr0dsentatio rei, Sed SSet Ornan, fundamentum, Xemplar rerum quod dum SSerimuS, nonne Cognitionem nostram divinpe aequiparamus atque iam Sternimus Panthoismo ' β' Id quod est subjeetivum Variare potest et variat cum ipso subjeeto cognoseente cita ut mutetur pro dispositionibus uniuscujusque. Quid fieret de rerum veritate si tam labili fundamento dicatur inniti Stat ergo

illud quo asseruimus jure se hane opinionem ejiei.

149. Die in I. Si videntia esset universale eriterium veritatis 1'. veritas esset veritatis oriterium quod autologiam continet; S. nullum daretur signum quo a falsa ejus poete discerni posset; nemo de errore Ona incip0SSet quae Certe Spernenda non Sunt.

Respondeo. S. Nulla datur tautobigia, quia veritas objective et ontologie speetata Statuitur ut criterium veritatis subjective consideratae objectio valet contra Cartesium ejusque sectatores, sed nihil probat contra OS. 29. Quum nulla detur falsa evidentia, non est cur uteobjeetioni respondeamus. Caeterum assignari potest Signum aliquod quo evidentia vera a d Sa ejus spe ei Seeer- Iintlia'. o quidem signum non est aliquid ab ipsa videntia distinetum alioquin enim in indefinitum rimere-

129쪽

DE CRITER I EVIDENTIAE. 115retur aliud signum ultimi signi; sed signum est ipsuevidentia, qud vivido luminis sui fulgore Se ipsum munifestat. 3'. Vt intelligimus quid tertia objeetio Valent. De error homo hoc PSO eonvincitur quod stonditur evidentiam stare pro propositione opposita illi, quam ii Seamplectitur. Objeetio hare etiam Valorem habere potest

contra eos tantum, qui Videntiam Xplicant per perceptionem claram et distinetam. 150. Dieunt II. Evidentia non est generale eriterium

veritatis, quippe quum dentur u iein infallibilitor vera

quae ea nullatenus innituntur; Ceo Sunt udi tu sensus communis. Immediata videntia non gaudent et nihilominus admittuntur ab iis qui mediatam sibi vid0ntiam comparare nequeunt. Id Vel e eo probatur quod nexus rationem homines, rude praesertim, reddere non OSSint. Ut liui objuctioni occurras, hodo tenea S: a Communis naturae sensu est inelinatio quaedam seu ut nonnulli loqui amant, rationalis instinetus naturali 0 invindibilis ad assentiendum quibusdam veritatibus ad vitam hysidam intelle elualem et moralem nXime neeeSSaritS. Dieitur sensi s non ciuia sne ullas Organica est: est enim ipso intellectus; sed quia illum passive quodammodo experiuntur homineS dieitur autem communis

quia omnium hominum patrimonium est. 0 hi judicii agit objectio, quod nullam omnino vim habet. Nam i

quaenam tandem Sunt Veritates ad hune sensum Pertinentes Etiamsi eos audiamus qui maxime ejus objeetum dilutant, se veritates sunt vel nuneiationes artiales principii a salitatis aut prinoipii offerentis logit imitatemeriteri evidentis vel pineis in prima moralitatis quibus ordo moralis innititur Atqui se omnia vel immedia nevidentia gaudent vo talia sunt ut pontanen mentis ratiocinatione ab omnibus deprehendantur. - Quod vero objiciunt: hominos qui de his veritatibus ei sua Si Sunt

mediatam evidentium habere non posse; V asseritur, Sed

130쪽

116 LOGICAE PARS ALTERA.uiiiiiiii probatur nitio uini quae additur nullius stinomenti, quum aliud Sit ne Xum oroipero aliud rem ita cognoscere ut quis Statim valeat demonstrationem consiuere. Haec eum requirit ideas luras et distinetus rerum, tum etiam Supponit mentem Satis Xeroitum et evolutum.151. Dicunt III. cum Bulmos Philos . furi . . I. e. XXii. n. 221 Prineipium evidentia non est evidens. Nam, inquit laudatus a uetor quando nam propositio est Vi-

dotis cum in dea subjeeti P0 dieatum videmus Atqui

hoc in re nostra desideratur. Evidelis est Chare ViSum, seu apprehensum ab intelle et u luminoSissimo modo ; verum

diuit conformitatem ides cuni objecto. Jam Peto, utut analysi subjiciatur ideo idea lare visum, Poterone detegere hane aliam eonforme objecto minime sane. Ingens

hie habetur transitus sit transitus ab ordine subjectivo ad objectivum.

Respondeo auetorem Veram evidentis naturam non esse

a Seseeutum Ratio ei natio, quam fauit, ponit ut prineipium propositionem evidentem illam Sse, oujusli pudieatum videmus in dea Subj0oti. V o valet quidem retiit ad propositiones analb tiuas Sed ultimo propositio synthetieaost evidens Dum eruuior dolore apitis, numquid mihi non est evidens propositio Mihi aput dolo Vl et tamen in dea me non continetur corte dea dolorem habentis' Insuper dum diei in conceptu rei lare visi non depre-hondi duum consorinitatis eum objeeto, manifestum est pro re hare visa ipsum intelligero visionem mere Subjectivum alioujus rei, et asserere hane subjeetivum Visionem non continere notam conformitatis eum Objecto viso.

Ceterum ipse transitus de quo Latine loquitur, manifestat ipsum non loqui de evidentia objectiva in sensu a nobis explicato. Desinitionem evidentiae a Cartesio mutuatam si, ut hilosophum decet e Xpendisset, reperitSSet inlSam, neque in aradoXon illud devenisset, principium evidentiae non est evidens. Tedeschini, ostea. Ἀ