Summa philosophica juxta scholasticorum principia : complectens logicam et metaphysicam

211쪽

habero doterminatum limitem unde stat major Milao rem autem evidentem utamus ergo conelusio admitti

273. Perfoetio est ipsa realitas qua eras gaudet. Hi de Si Spectetur CompleXive, quatenus illa omnia onsideruntur quae enti, inspectu ipsius natura inesse obsent dieitur perfectio tot ilis si se eontra realitate Vari 20 qud eidementi insunt singulatim poetentur, habebuntur perseetiones partiales. Omissis iis qu3 hue non pertinent, gemus de perfectione totali quam Considerare o SSumus Vel

in se; 4 vel quoad modum quo e Xistit; - o vel quoad relationes, quas hab0t ad alia entia. in artiouli partitio in triplidem aragraphum.

274. Realitas, qua in gaudet vel quibusdam limitibus circumserit,itur vel nullis id est vel omnem in se complo-etitur perseetionum, vel ea foetionem hab0t limitatum. Illa Dei si propria 000, oreaturarum; hae proinde sinitum sunt Illo in sinitus. 275. En 0rgo nitum in illud si quod imitos habotin sua perso otion limitis ut m nomine intelligitur negatio ulterioris ualitatis; si quando dieitur intolligoni infinita signi sentur intolligontia quae uno et non alium habui gradum in in se a sentis ei gnos iiivi. Hine limitis notio partim positiva si partim negativa Si positiva

quatenus realitatem aliquam Xprimit negativa autem quatenus ista realitas se ulterius non Xtendit.

212쪽

196 METAPHYSICA GENERΛLIS.b Nonniilli liilosoplii e Cartesialiis 1 20sertim docent finitum ens cognose non osse nisi per infinitum, cujus negationem SSe Volunt, proindequo deum in siniti volingonitum esse vel intuitivam dicunt. Sed eoipiuntur. Nam qua positiva est, idea sinit res ipsas contemptundo nequiri potest ut patet quatenus autoni limites in ludit perperam asseritur in ea contineri negationem infinitatis. Sum ei quippo ad eam habendam negatio Cujuseumque perseetionis, quam vel in aliis rebus deprehendimus, vel dari posse quasi a priori OgnOSCimUS, Og DOSCendo Q. non repugnare ut illai perseetio Sit major. Si ne eesse nonus ut eum oceani Sinu aliquod a Comparem US, ut ejus capalitatem limitatam esse Cognoscamus; sed sumet ut illud a comparemus eum capaciori Vol etiam sumet ut mente duplieomus apaeitatem illius ipsius vasis, quod ab

oculos Ob Vel Satur.

o Ens nitum vel pluribus constat partibus, vel nullis: si prius habetur en compoSitum Sin. alterum, Simple X. Unde ens eo inpositum illud est, quod ex pluribus constat simul junctis Simple X, proprie loquendo, dieitur illud quod in partes non Xtenditur. Attamen notio simplieis mere negativa non est; te et modo negativo definiatur; hujusmodi quippe verba quandoque charius id quod poSiti-Vum St, ignis eant. 276. De ni in sinito proprius agundi oeu est in Theo- dicen. Hi qu aedam adnotabimus. a Infinitum ab indefinito toto eo lo differt. Indefinitum aliquid didit quod jugiter ereSeere potest; unde actu initum est. Diui solet potentia in nitum, quatenu mari US majuSque Semper Oncipi potest, quin unquam ad ma Ximum uetu deveniatur. Hoc mathematici intelligunt quando V. g. loquuntur de quantitatae infinita. At infinitum proprie dictum actu taleeSt actu negat quam eumque limitationem in realitate

qua gaudet, ita ut quidquid periectionis concipi potest, ab

eo actu poSSideatur.

213쪽

DE ENTIUM PERFECTIONE. 197b Lochius notionem infiniti eum notion o innofinitimiscet quando asserit illam ho Paeto efformari, quod finitae puri otio nos interminabili in orententorum Serienuuid intelligantur. Human Underst Book , oh. 17. Eum errare patet. Quin finitum, quantumvis multiplicetur, Semper Seil Sum ra)bet, Seu semper ad aliquid sinitum ad ludit. Notio infiniti ab ori diuonda st per totalemae positivum limitum remotion m. Si limos non tota litorremoveatur, finitum X aliqua arte habebitur : si nugati vetantum remOVentur, quatenus ab omni limite riviscinditur, habebitur tantummodo notio in determinata qua ad sinitum aeque ne infinitum ens Significandum eonti alii poterit. o Vel X auo is his sequitur nos proprie ad deam sentis infiniti non assurgore, nisi quando de Deo cogitamus. Atque hic ad difficultates 1 se ea vendas, distinguere juvat intor deum atque ipsius objectum. Iston in se Spectatuos quid finitum : est enim actus montis nostri ; sed nihil prohibo quominus hi notus infinitum objectum repr00Seniet. Repi sesentationem hunc esse non OSSe adsequatum evidens est Sed vera est repraesentatio sentis infiniti,

quippe ad quod ita refertur, ut ad nullum aliud referri

k2. - De Dersectione, Deci ut existenili Oilo.

277. Finitum iis ab insinito omnino divorsum habet

existendi modum. Infinito uompoti 14000SSitus imi nutu bilitas aeternitas; finitiis contra xistentia est ContingonS mutabilis, temtiora non Seopus istius aragra sibi non in oest ut hae omnia rol oritur, verum ut urunt notion univeru Sensu de Cluretur.

278. Ens ne eessarium si id quod ita est ut non OsSit non esse quod autem ita est, ut OSSet non QSSe contin-sen appellatur. Illud ergo Xistit vi suo naturpe esten a se istud lio ipso quod indisserens est ad existundum vel ion ῬXistendum, ab aliqua lausa producatur

214쪽

198 MEΤAPHYSICA GENERALIS. Oportet. Dato anten iuod Sit ens otiam eontiti gens necessario Sese dieitur; Verum ne eoSSita ista non est

ub8oluta, sed hypothetica. Absoluta necessitas soli senti infinito competit. Loquimur de existentia; quia si ablino PraeScindamus, nudamque essentium entis sinit spectemuS, datur Verus SenSu in quo ne eessitatis nota et huiucompetit, ut diXimus agente de essentiis serum n. 177 . Attamon vo tunc ingens datur diserimen Deus enim suae ne eessitatis rationem in se habet dum rerum essentis noeessitatem suam ab ipso Deo derivant. 279. Ut iis finitum contingens est, Sic etiam est mittabile infinitum e contra immutabile. Id ut intolligatur, mutationis notio declaranda est. Mutatio generatim loquendo est transitus ab uno modo se habendi ad aliunt; hino mutari en dicitur eum aliter, a se habebat, haberes indipit. Jam vero in mutatione tria diStinguenda inus tiroprio nomine Philosophi Vocant terminunt a quo terminum ad quem, et utriusque Subjeetum. Terminii a quo illo si unde indipit mutatio, ideoque est ipsa re prout et ut antequam mutationem Susciperet; pde ipsa res prout est, OStquam mutationem induit, est terminus ad quem; utriusque subj0otum est illud quod remanet idem in utroque termino Si enim nihil remaneret, res mutari non diueretur, sed ipsa totaliter cessante, alia loeo ipsius, substitueretur. Multiple porro datur mutatio hujusque diversitas pondet a termino ad quem non inullieiter Sumpto, Sed Seeundum id quod de novo habet. Pro ut

istud est quid aecidentale vel quid substantiale, ipsa

mutatio ne ei dentalis evadit vel substantialis Sio si lignunt mutetur in statuam Dilia novi iubetur rίPterquam nova partium dispositio : ergo mutatio erit noeidentalis Si o Ontra, e una Substantia sint alia, et in hac aliquid prioris substantis habentur, mutatio erit Substantialis. Hoc aelius intelligetur, quando de natura corporea agendum erit. Utraque mutatio intrinseo vocatur, ut ab alia diserimine-

215쪽

DE INTIUM PERFECTIONE. 199 tur quae Xtrin8eo est. Hae habetur eum tis in tota sua realitate manet quoc erat, Seu pol Sevorat esse i dem

se quia mutatio in aliis sentibus sui, ervenit illud prius non amplius ad haec Ordinem habet luem habebat, velor linem quem non habebat, haber indipit. Hi duellaru tis, ens mutabile est ii id quod eapa est transseundi ab

uno statu ad aliuni inti nutabile, eui transitus iste re-ΡΠgrant. 280 Demum ens tum finitum, eum infinitum spectari possunt respeetu durationis, citia nilii est aliud quam perseverant in Xistenti 20. Duratio ab Xistentia non re, sed ration distinguitur; quod in Sua resius de elarat: Ex istuntia didit adlualitatem rei Xtra uia enu Sas absolute, et non connotando rὶ00Xistentiam aliquam duratio vero Eoi perseverantiam a cluam in eadem e Xistentia; qu00 perseverantia tu ira est aliquid distinctum ab ipsa Xistentia, Sed uoti notat, Secundum ni Strum Conolpion E Octinia Drpe eXistentiam jusdem X istenti CD, Seu luod tu es X istentia conseipi possit ut XiStetis ante quodlibet instans pro

quo clurar cliuitur V Disp. et Disp. L. 0 et 11 .uo Duratio, quae enti sinito Competit diuitur tem s. Quid tempus Sit, nenio est clui non into igni; at eum illud definire aggredimur, disieulantibus obruimur. Aliquid

dicere conabimur Temporis elementa tria sunt: i 00teritum, PraeSen et futurum. Proeteritum et futurum cli-euntur relate a d i sesens et relate ad istud do finiuntur; illud si quod fuit pro0sons hoc quod 1 90Sen erit. Quid autem est pro sons Est id quod aiunt Augustino Confe88. XI. 15), ita raptim a futuro in rimSens tranSVOlat, ut ulla morula sexton datur.' Unde diei poss0 Dici quod cogitationi ore Xistit; quapropter Pra)sen Coneipitur ut punctum ali quod indivisibilo. Ergone tempus X indivisibilium momontorum ad litio ii constabit Nullo

216쪽

200 METAPHYSICA GENERALIS.Cosm. lib. III , . b. Momenta suunt et sibi sucoectunt, quin tamen, inter illa, interruptio ulla habeatur. Undo illi liilosophi qui tompus esse dicunt suo essioni duratio-Hem, Ptimam, quantum dari potest, temporis desinitionem nobis tradere videntur. Hinuo'. tempus reale a rerum mutationibus hi distinguitur. 2'. Quod realiter nutiooXistit, est instans praesens B non autem instatis A quod jam ro teriit; neque instatis , quod adhue non Xistit.

Quare tempus ecundi tm uam totalitatem, quatenUS C. Complectitur praeteritum, 1 ἴUsens et futurum, toti Xistit Dis in mente. 3'. Tempus potest per mentis abstractionem Considerari in Se praeseindendo a rerum mutabilium

existentia et tune habetur id quod vocare solemus tempus possibile, seu absolutum, aut imaginarium et deale, quod nihil si aliud quam possibilita SueeeSSioniS.b Duratio, quo sentis infiniti propria est dieitur inter nisus duratio scili00trius nullum initium nullum snem

nullam Sueeessionem praesesert. in desinitur a Bootio: in torminabilis vitae tota simul aeterieeta OSSeSSio. Quatenus intorminabilis dieitur, excluditu tuni initium, tum sinis muni otius tota simul esse asseritur, XCluditur omnis Suoeessio. hae plura in Theodieea.

281. Si nitum serie otionem non Singillatim onsidere-mUS, Sed quatenus en resultat e Colligatione quadam quam os inter se habent, deveniem v ad notionem ordini8 qua eon eludimus an Ontologiae traetationem. Ord , dosinitur: dispositio plurium ad unum aliquod si eiendum. Hinc duo sunt ordinis elementa milititudo et unitas quam ob rom ordo tiam Solet diei initas in luralitate. V 0-quiritur multitudo siquidem re una, quatenu una St, Ordinari non potest; unde multitudo hab0tur ut ordinis

materia ς requiritur etiam unitas Ordinata enim ea dicuntur, qud Seeundum aliquam rationem ommunem vel sibi

217쪽

DE ENTIUM PERFECΤIONE. 201 invicem sueeedunt vel simul coexistunt ad umdem suom obtinendum. Hinc unitas labori potest ut elementum formale ordinis. Porro ut ordo in robii thaberi non potest, nisi detur intelligentia, quae multitudinem disponat ad

communem finem, Sic e rerum ordine ne eeSSario Seendere debemus ad causam intelli entem. 282. Notioni ordinis amnis est notio pol hri, quod ii Sum ordinem ad perseetionem adducit. Multiplex dari solset pulehritudinis definitio ; si pulchrum dieitur quod visunt

Seu cognitum laeet vel unitas in varietato vo ordinis splendor. Illa prior ulultrum desinit ex osse otii posteriores dupΡ, quid in se Sit, potius attingunt. Pulchra dicuntur lupe visa placent Sed haec, ut ita dieam suavitas quam manifestatione Sui puleliram eontemplanti affert

non est Cum en Confundenda, quam CognoSeen e X Peritur

quando ertitudinem asSequitur, vel quando in bono os- Sesso gaudet. Delectatio, Ilam Ulehrum Se eum fert, non praecise e re veritate aut bonitate profluit, iue lisse non desint Verum ex eo quod montem rapiniit ita figat in sui contemplatione, ut eam grato quodam Sua Vique SonSupersundat. Jam vero deleotationem hane pro lueor pulchrum nequit, nisi Omnia ordinis elementa in se iubent, taliquid aliud et hoc aliud est rerum va) ieta8, quum ordo non dieit. Porro quemadmodum ordo multitudinem perfuit, si perficitur a pulehritudine quatenus ob illiquem dum plendorem assert. Hinc potest pulehritudo diei splendor ordiniS.

218쪽

METAPHYSICA SPECIALIS.COSMOLOGIA

283. Absolutis seneralibus quaestionibus quae de ente ejusque proprietatibus, partitionibus et eausis Xpondi Solent, gradum nune faeimus ad triple philosophi e objectum mundum Seilicet, hominem a Deum. Primum X his ut nomen ipsum indieat Cosmologia attingit, quae rO- inde sesinitur solentia mundi. Nomen mundi multiplieiter accipi solet hi eo intelligimus rerum materialium uniVersitatem. Has porro Cosmologia non Xpondit Singillatim, ut patet, Sed per generalia prinoipia. Traetationem totam in triplex caput dividemus; quorum 1 inaum aget de

mundo generatim alterum de singulis entium corporeorum inSSibias, eorum naturam Xpendendo tertium deesseetibus supermundanis, Seu de iis Peribus quae, quamvis sensibilia sint, ire tamen creatu SIPerunt.

CAPUT PRIMUM

DE MUNDO VIAIBILI GENERATIM INSPECTO.284. Rerum Summa p0 est primo Xpendemus Ud nam sit mundi origo, in qua traetanda aliquid de Panth0ismo die0mus agemus deinde de fine ad quem mundusereatus est demum de mundi initio aliquid delibabimus.

219쪽

DE MUNDI ORIGINE 203ART. d. - DE MUNDI ORIGINE.

285 Philosophorum sentetitis circa mim di origiliem ad tres redue possunt; prior oeurrit ad Xistentiam materiae impro duet 0 altera mundum e divina Substantia, juxta pantheistarum lue ita derivat tertia mundum a Deo orerentionem provenire nisi mat. Triplicem hunc originis modum primum declarabimus deinde thesim statuemus, in qua duabus Prioribus Sententii rejectis, Stendemus mundum nullum alium, quam Per Veri nomini creationem, originem habere OtutSSe.

286. Priorem sententium alii alio modo defenderunt, set adhue paue tamen, defendunt philosophi. At omn0s isti modi ultimo reducuntur ad opinionem Platonis et Aristololis. Ille asseruit materiam, qua tundit Constat, ingenitam esse; sed modum et Ordinem, iuem munduSΡrsebet, a causa intelligente, nempe Deo, Pro VeniSSe. Juxta hanc opinionem, Deus esset formator, non autem creator mundi Aristoteles, e contra, ipsum mundum improdii etiam esse m euit; ita ut eum materia qua Constat, tuin etiam modus quo disponitur vi Sud naturae

existant. Nos inter haec duo minime distinguemus; quia

si probaverimus materiam impro luetam SSe non OSSO,

sortiori repugnare dicendum est illud quod Aristoteles

287. Noe divorsam inibimus viam in altera Opinione confutanda Panthoismi licet multiplices sint formiae, iis

omnibus idem subest fundamentale dogma, unicam nempe esse subst tritiam, eamque divinam. Hine nominis ratio. Pati eis tanton potiores antheismi formas indieabimus, tum quin in hane qua)stionem non amplius redire intendimuS, tum etiam ut molius innotoson systema oo nihil esse aliud quam lisurditatum origo i qem Unde ' forma

220쪽

204 COSMOLOGIA.

explicat mimili originem per emanationem rati Seuntem a divina substantia quatenus rerum Omnium Semina ne materia, o qua res Constant, in divina Substantia existere, 0Xtra quo ipsam emitti di euntur. Hanc antiquissimam formam apud Indos praesertim notam, et a Pylliagora ejusque asso elis setontificis formulis X pressam, media aetate emortuis vocarunt Seotu Erigena et Jordanu Hi uno. 2' forma xsilient originem mundi per evolutionem sentem immanentem. Hanc etiam antiquitus Cognitum Si Deuto XVII. uisentisi eo apparatu propugnavit arueli Spinora. Systematis Summa in eo Si sita, ut unica admittatur sub- Stantia, necessaria, Impro lueta, infinita, cujus duo Sunt attributa, cogitatio et Xtensio. Hae substantia agere necessario dicitur, Sive quatenu cogitan est, SiVeriunte-DUS X tenuen quatenu Cogitans, diversas pro uel cogitationum serios, qua Sunt dixerSae hominum mentes; quatenus X tenSa producit corpora, eum omnibu Suisus sectionibus. Hinc use videntur entia articularia non sunt nisi modi ext sensionis et cogitationis, asse otiones sollido illius unico substantiae ; et setonium assectiones substantiae insunt lato quid intelligi debeat nomine vo

theismum oum dealismo, Xplieat mundi originem erevolutionem immanentem dealem admittit nempe res nihil sessu aliud quam identia hae nomena Qua VieeSiStaterita forma subierit longum osset Xpendere. SyStematis analysim videre potes apud Latines, vel etiam apud Tongiorgi aut Liburniore. Nobis uti est indieaSSe omnes

Danitieismi formas in eo Convenire ut unicam Substantiam admittant, oujus petera entia non sunt nisi modificationes aut manifestationeS. 288. Vera doctrina de origine mundi Continetur eventionis dogmate. Creatio eommunitor definitur productio rei et

nihilo Creatio dieitur productio id enim quod sit, non est actu antequam fiat. At licet id quod producitur actu