Summa philosophica juxta scholasticorum principia : complectens logicam et metaphysicam

61쪽

coneluderes, Si ex ista propositione: Si Petrus loquiti r vit inferres Atqui Petrus Mou loquitur Erreo non virit ἔ, 0l: Atqui Petrus vivit Er/90 0quitur. o Si tumem conditio et uotiditionatum tam areto in uillo

Conne etantur ut alterutrum sine altero SSe nequeat, tune

quo eunque modo sint 3llogismus Semper re et concludit: V. g. Si Petrus vivit, respirat. Respiratio et vita ita contieetuntur ut te ut tonio vivere nequit quin respiret, ita nee reSpirare, quin Vivat. Hoc in Casu re et diceretur; tqui Petrus respirat Ercyo ivit vel Atqui Petrus nonnis it Ero non re8pirat. 60. Alius sest syllogismus disjunetirus, oujus nimirum imajor propositio est disjuncti' a. univer i loSitn POPOSitionis disjunetivae verit 10 - up tum habetur eum diS-junetio est completa et diversa membra oppo Sitionem rΛ'Se ferunt Quo possunt euiirrere. Primum Si duo tantum dantur in disjunutione membra tune affirmato uno in minori debet aliud in conclusione negari vel negato uno in minori, aliud in eo nelusione oportet umi metur. Secundum si plura dantur membra, tune affirmato uno in minori, linsimul neganda in otiolusione vel negato uno in minori, alia dis unctive mi manda in conelusione Vel omni US. Praeter unum, Legatis in minori, illud unum debet in conclusione ampniari Ratio est quia in proposition disjunetiva unum tantum poteSDeSS Verum. EXemplum Subjungimus Aut ver est aut aestus, aut nutumnuS, aut layemS; Atqui est ver Ergo ne ita est CDStaS, neque autumn US Deque hyems Vel Atqui non est Vera Ergo aut est aestaS aut autumnus, aut hyems vel Atqui neque S aestas neque autumnUS neque hyem Ergo est Ver.

61. De inque syllogismus conjunctivus Vel copidativ est ille oujus major propositio est conjunetiva. HujuS-nuidi Syllogismus tum Solini rite concludit, eum iubet Pro POSitionem Degantem, cujus una ars stabilitur in mitiori ut altera ejietatur in conclusione V. g. Nemo ervire

62쪽

48 LOGICAE PARS PRIMA.

potest Deo et divitiis simul At Viti Parres servit initi a Eruo non servit Deo. Si autem irria lini S rejiolatur an aliani stabiliendum, nulla est nee QSS irin ori elusio, ut si quis dient in ullato exemplo: Atqui se ius non servit divitiis inferri non potest se tum ervire Deo, quin posset ullis vitiis detineri. Valet tamen illatio si nihil detur medium v. g. Petru non pote 8 8imul mo eri et quiesceres aeque recte diXeris : Atqui movetur Eryo ion quietoli Atqui non moretur bo quiescit.

CAPUT QUARTUM.

DE ARGUMENTATIONE MATERIALITER SPECTATA. 62. Haetenus strueturam argumentationis considerari inuis de ipsa praemissarum veritate solliciti minimo fuimus. Id uno i pdstare intendimus. Ut ob eulos ponamus traetationis Ordinem notamus Per Rrgumentationem nos et Veritatem Certo tenere, hoe est sine formidine errandi vel eam non perse et sed probabiliter tantum ratio linando consequi Vel errorem pro Veritate ample et t. II in ut quantum Satis Si hane rem Versem HS Igendum

est de argumentatione demonstrativa de diale elida et de sophisticu His aue de Inductione addemus.

AB T. q. DE SYLLOGISMO DEMONSTRATIVO.63. Omnium ratiocinationum nobilissima est demonstratio. Definiri solet ividetis alioujus propositionis ex veris notisque rineipiis de luetio. V Alia est simplex quae nimirum unico ratio0inio alia composita quae pluribus ratio ein iis apte connexis constat. In utraque principia esse debent vera se falso enim verum inferri nequit.

Debent esse nota prius quam eonetuSio Saltem respeetumenti DOStrae men enim OStra ita est eomparata ut a

63쪽

DE SYLLOGISMO MEMONSTRATIVO. 49riolo ad igit Otu in irogrediatur. Quare 'hibori noli debent tanquani rinuit in denion strationum nisi aXiomata definitiones legitina P, XPerimenta indubia, Propositio ies denique aut per Se notae, ut etiani demonstratiae. In demonstratione autem duo urit attendenda, modu8 SQ. probationis, et probationis me di . Hi ne demonstrationis diverspe partitiONOS.

64. Duobus ni odis institui potest demonstratio directo

nempe et indire elo. Probatio , directa, fli 2 et hiensiva dieitur, est eum ostendimus Praedionium otiolusionis Subjoeto convenire Vel non on Venire Per nota aliquas, qua vel consultis rerum naturis, vel CODSUltu XPerientia

Sive in subj0eto, sive in riae clienti cleproliendimus. Habes probationem diro e tam in hoc exemplo Sunimum lion una est amandum atqui Deus est Summum bonum ergo Deus est amandus. Prol)atio i in directa Seu 'Iovio' quae et reductio ad absurdum vel ad impossibilo dieitur stetim, SSumpta contrudiutoria propositionis Proband00, X ea conclusionem de duo imus evidenter absurdum se quo intelligimus propositionem undo ea fuit ses falsum, etho ipso illius contradictoriam nempe Propi Sitionem

lii Sitio Cai 8a prima est interna di eum ita Qui qui

Hae arguendi ratio leo invictissima sit intollectum tamen Veritatis perspieiendo eupidum non satis illuminat ut Dei probatio uirueta non ei sim assumit medium quo

Stendat D are et quomodo res vera sit, sed solum falsum non esse irrefragabiliter vinuit. 65. Demonstratio, Si medium Poetes sillo utitur, alia

64쪽

50 LOGICAE PARS PRIMA.eS a priori alia, a p08teriori. Medium elum seu aedius torniinus aut est enit Sa JUS UOd de duo itur, adeoquelirius aut est ejus leni esse et US, ne proinde posterius. Cum medium est ausu, tum Probatur esse eius Per Causam, sitque demonstratio a priori ut si tuis ostendat lunam descere atque obseurari e tot ire posita inter eam et solem. Quunt Vero medium est esse eius, tum probatur Causa ei esse otum, sitque demonstratio a posteriori ut siquis e uml ra alieujus Corporis, corporis ipsius figuram deducat. Ad demonstrationem ut sit a Priori re VOeatur ea, in qua e rei natura colliguntur ejusdem attributa a ProprietateS V. g. OPPUS St Xtensum ergo est divisibile ad demonstrationem a Posteriori revo datur alia, in lun X attributi ae proprietatibus olligitur rei natura V. g. nim HS Cogitat ergo est Spiritualis.

66. Quod ut lenius intelligatur notan una est dupli-eem osse distingui ordinem lognitionis set rerum illelootou8, hie ontolii i/8 Voeatur. Jamvero hoc in oeo prius et posterii/8 non ad ordinem bigio una sed ad oratologieum et ad ipsarum rerum objoetivam doliendentiam refertur. Si enim poetetur ordo logietis in qualibet 0- monstratione cone isto est Posterior rosemissis, ab iisque dependet; at in ordine ontologico id non semper Contingit. Hinc si medius terminus Contineat rationem ni O- igieam Cur r00dientum subjeoto Conveniat et repugnet demonstratio si a priori; Si e eontra r*0dientum One 1-sionis eontinent rationem ciniologienni Cur medius terminus sit identiens una subjeeto habetur demonStratio a POSte

riori. Non enlin X. gr. ordo mundi, e quo OXistentia

Cujusdam suprenam intelligentiae ordinatri eis olligitur ostratio eur suprema intelligontia ordinatri X Xistat; sed hoste ipsa intelligentia est ratio eur in mulido sit Ordo. 000

Paveis colligentes dioimus: demonstratiotiem esse a priori Cum B IUSa arguimus ad esse et uni Vel a ratione d ratio-

65쪽

67. Tria inquit S. Thomas Lib. I. Post Analyt. I 0 ei.

I. inveniuntur in actibus rationis. Est enim aliquis rationi Proeessu ne eeSSitatem inducens, in quo non est possibile esse veritatis defeetum et per liujus rationis Pro-CeSSum Seientiae certitudo nequiritur. Est autem alius rationi processuS, in quo ut in pluribus Vorum concluditur, ne tamen neceSSitatem iubens. Tertius vero rationis ProeeSSUS OS in quo ratio a vero sesiuit ropter alioujus priueipii deiectum, quod in ratiocinando erat obServandum. ' De Primo rationis roeessu gimus in i peeedentini titulo de tertio sermo erit in sequenti hi Seeundum VerSumus. Proesessus istiusmodi non proe odit X certis

prinoipiis ad uertam Conclusiotium principia probabilia

Sunt, em PQ e Sunt quae quamVi omnem errandi formidinem non Xeludant Probari possunt a viro prudenti ejUS ille SSola Sum mereri. Quoniam OtioJUSi e Proba

bilibus irinoipiis do lueta probabilis intitum modo est syllogismus ipse diate tieu voeatur talis quippe si

eo ne lusio ut in utramque artem disputari possit. Omissis aliis potissimum hi agemus de argumentatione quu)0St eae analoreia et eae hypothesi. 68 Analouia resse accepta est proportici seu similis ratio quam habent luo ad alia duo; tune autem ab analogia argumentamur, eum e Comperta tin Prol Ortion O. aliam proportionem non compertam inferimus. Sic e X. gr. Cum Videamus bruta quoad multa nobiseum Convenit se in corporis struetura ne tibia ne moti lius X quorum in lal Objectorum praesentia, et in Cone ludimus en quemadmodum DO Videre gustare et Q. Plineis,in autem quibus inniti Solet argumentum ab unalogia i se ore sunt: ea HS;PSimileS, qud nece SSario agunt, Similes rodueunt esse et us

66쪽

52 LOGIC E PARS PRIMA. quod in uno S nili uni ut et Valet etiam in aeteris ros

similes similibus prolirietatibus instruo tru sunt juxta similos typos onditiae, Similibus legibus gubernantur. Hs00 aliaque hujusmodi riuuit in probabilia tantum sunt liuo uodam maXime Probabilia sint; hine conclusiones a Sola analogia de luetae er se probabilitatis

fines non Xuedunt per e, inquam, nam Possunt aliunde eSse erip0. Argumentum Ur ab una logia, quotiescumque

ad aliquid probandum utimur imilitudine vel ea emplo. timur similitudine eum X attributis, vel effectibus, vel

causis unius analogi, Olligimu qui Sunt alterius analogi. Utimur e Xemplo, uni a re aliqua gesta Progredimur ad aliam similem quam fieri posS Vel debere Contendimus. Si res non sit gusta sed sola, qtid tamen ut ge Sta narratur sexemplum diuitur parabola Vel pol Ῥu8. Argumentum ab analogia os maxime in usu, illudque incrementa naturalium seientiarum ma Xime promo Vit. 69. Quando neque ratione detegero, neque e Xperientiadisuere, neque a malogia colligere OSSum HS Utrum re aliqua sit aut non sit tunc ad hypothesim Onfugimus h. e. liquid X consideratione adjunctorum statuimus, quod ieet ignoremus utrum Sit Si tamen esset, illorum oninium rationem redderet; ideoque eon eludimus plus minusve probabiliter Verum Sse quod onimus. 34 othesis USUS praesertim in rebus hySi eis obtinet. Hi usus statis legibus est moderanduS, ne hypotheso Somnia ann Videantur. Undo 1'. antequam hypotho sim statuamus distineti eo n- optibus rem XPlieatidam attingamus oportet; quare nil unqua Vel Sum On Sideretur Varii illius tutus, proprietates, adjuncta notentur atque in Vieem conferantur, ut mutuae relationes innoteseant. EX in attenta oti Sideratione variae Suborientur in mente ratione S. H. ad reme XPlieandam tu minusve ne eo modatae apparent. R. Ut

hae rationes tanquam hypotheso polii OSSint, nullam absurditatem involvere debent, ne Ol positionem aliquam

67쪽

veritati ulli jam not 0. Qui sic se habent eonferanthreum eo quo st XΡlicandum Ssumitur; qud quo e iis leniorem rei adjunotorumque rationem viae et merito tan- quam probabilis iubeatur. Q. Quo magis compleXum est factum, eo hypothesis, lusu illud aeeurate e XΡlient, est probabilior. Sane hvΡotho se quibus tum adjuneta omnia clusiae rem in PraeSens e Stiunt, XPlieantur; tum pri Pteriti jusdem se status ratio re blitur, et status futurus prae-nutiolatur, id que non semel et iterum sed jugitor tantumpi deseserunt probabilitatem, ut prudens quisque illis ne qui0Seere debeat. 70. HypotheSis, quiae eumque ea sit probabilitatis sinus non Xeedit. Non enim est impossibile ut alia adsit in-Cognita ratio, quC Caecille rem e XPlio et riviaeque sit illa X sua Vere et realiter res en deat. Quod si hypothos0somnos possibiles alieujus noti reeenseantur, et Probetur

li 00bit absolute et proprie diei a Certitudine Con eludere. Id dum addidit hypothesis evadit thesis.

ART. III. DE SYLLOGISMO SOPHISTIC '.

71 Grudum jam inuimus ad tertium rationis i OooSsum suum X Divo Thoma commemoravimus illum se . in quo ratio a vero defuit propior alioujus irinoi pii dolacium quod in ratio ei nando erat observandum. Hujusmodi prin- illi do foetus Oeatur a laeta. Hine en argumentatio

quo salineiam eontinet op sma se grae eo fonte dicitur. Sophisma si rgo argumentatio sua sub ori Poete ad falsum et ab ui dum a bine it Originem Vel nonna Ha dum disputandi libidino a se a pravo voluntati ΡrOPOSit O0rroris intor opulo disseminandi. Vol a montis praeei Pitantia perpetuo traXit. Sophismata vel e Propria a QM-jus solentii materia desumuntur; Vel X Ommunibus luibusdam sontibus lanuriuntur ot Por omnem materiam Sorpore Possunt IJhi in se a Sunt ut prinois in aut Onolu-

68쪽

hil st, abutuntur, qui ex eo impossibilitate ni creationis probare conantur. Hujusmodi ulla eius non ad Logicam sod ad diversas solentias dissolvere pertinet. Logica re-uenset Sophismata e communibus fontibus hausta, Desiis imperiti de eis iantur. Plures horum sol liismatum fontes assignantur ulli tui a vocibus, alii qui a rebus originem l iubent. De sophismatibus in vo eo nihil uicemus ex iis ius hue usque die tu utit, dissolvi possunt; attendantur diversorum syllogiSinorum tradit. regul*0. Agemus tantum de Sophismatibus in re, non quid in de omnibus sed de potioribuS. 72. Praecipua sophismata in re sunt qua Sequuntur. 1'. Petitio priri eisit. Est hoc loco ritieipium ipsa Con- Clusio, lud prinoipium dicitur, luia in disputationibus lirimo loco prolio nitur. Porro principium elimii eum illud ipsum quod est irobandum, quod tu ab udVel Sarici negatur, nil sui probationem adducimus vel idem aliis Morbis Xlirimendo vel otiendo 1 pdmissam quae rata hu-beri non possit, nisi quatenus illud ratum habeatur. Adpetitionem principii revo ratur in ulu vitiosus, in luem inuidit lui x duobus quis probanda illi sunt, alterum erat torum probat ut si qui S laetolati Cur tellus non mori eatur reSpondeat quia sol movetur Solem autem o Veri e eo colligat quod tellus non moVentur. 2S. Fallacia non ausin pro ausa, quae in eo est ut faetum aliquod alioui tamquam enus ae adseribimUS, Cum CVel ne ii CaUS non it, et e X hoe varias conelusiones de duo inius Generatim lio admittitur sophisma eum asseritur tamquam causa vel id oluod tantum praee edit vel eo-mitatur esse otum a si valeret frutum: hoe post hoc, vel cum hoo ergo ex hoc vel J id quod est mera Oeensio ad Cujus praesentiam res sit; si interdum sophi- Stile bonorum Opera damnantur, quia inde mali ad faeinora

69쪽

DE INDUCTIONE. 55 incitantur 0l o ic quod tantummodo conditio est adesse eius ositionem requisita sic impie adsui ibuntur Deo mala moralia, quae permittit. 39. Ionorantia elenchi. In hanc fulladium impingunt qui dum alterum consulare volunt, relieta propOSitione, quam eontra adversarium probare deberent ad aliam d0- monstrandam deflectunt. Hoc vitio laborant protestantes cum catholicos idololatria noeusant, eo quod Saraetorum imagines ne reliquias Venerantur ac si oeserent atholici eum cultum esse anotis tribuendum, qui divinitatis est proprius Hoe Sophisma originem habere potest vel mentis deceptione aut ignorantia, vel a voluntate plus mi-

4 . Fallueta a diei simpli iter ad dictum se undum quid et vi et et 8a. Habetur fallae in a dicto se eundum quid audietum simplieiter eum id quod verum est relati' e Solum vel cum aliquo addito assumitur tanquam verum abSoluteo sine ullo ddito et vide versa hab0tur falladia a leto simplicitor ad totum oeundum quid eum X e quod Verum est tantum a s eisione saeta ab aliquo addito deducitur id ipsum verum osse hae vel illa addition laeta. EXempla obvia sunt. Hoc sophisma multorum Vitam regit, eoque innititur ob nidorum effatum M ubique licere quod per se licet.

ART. IV. - DE INDUCTIONE.

73. Inductio generatim si transitus a singulari ad uni-V0rsale, qui vel lotium habet in soli ideis, eum sellidet ex iden Singulari, i p uisionis ope ideam universalem es sormamus vel in judiciis iunii judiuio singulari s sol ma-mu UniVorsalo. Porro hi non do duis vorum d judieiis agimus. Judietum autoni ipsum aliud est analyticum aliud synthotioum. Quando judiolum singulari S analyticum vadit universat per mentis absta notionem et lis o0St origo lii in ei piorum analyticoruna, quibus mens noStru

70쪽

56 LOGICAE PARS PRIMA. instri litur. Prius enim intelliginaus X. gr. hoc totum 88e maju8 8ua parte, dein, abStruetione ueta, Cognoscimus omne totum esse tale. Unde Singularia non inserviunt adprobandam veritatem rinstillii unalytiei, quod intellectis

terminis atot Sed 1 debent menti terminorum notitiam, et dant Oeensionem efformandi vineis ium. Quando vero judicium Singulare non est nalyticum, tune si transitus

fiori potest ad justidium univorsale, id fieri debet modiantuindultione de qua hi agimus quaeque definitur : arbumeu- tutio per quam de u eoto niversali eo ueludimus id quod, ea perientia oeente, de quibusdam invularibus Jrmavimus vel nectavimus. in deductio ab universali dos senuit ad particulare indueti sex particulari aseendit ad universale. 74. Ex hac do finitione colliges nos hic minime agere de illa inductione in qua inferiora omnia ad Xamen O Catitur, quaeque de toto idem Complexiv assi nant vel negat quod de Singulis jusdem inrtibus Xperimentaliter affirmatum aliten vel negatum fuit nae purum habet

utilitatis ot per se patet. Hano nam unti luis fuisse On-liertum quidam asserunt, Sumniis iudibus Laeonem X- tolleti te quem omnium primum veram inductionis naturam germanumque ejusdem usum invexisse diuunt. Eminet in

IV. 00 2 . Quod Laeon ipso ita Senserit ultro QOnee limUS. Agen enim do induetione ut nos una post ullos desinivimus: Verum ad hujus induetionis inquit, sive demonstrationis instruetionem bonam se legitimam qua nil lurima adhiben hi sunt mus adhue nullius mortalium Cogitationem Subiere V No . Oro. b. 1. upli ex . . Et alibi eouitatuo visa): Cogitavi t illud inquit restar induotionem

tamquam ultim uni t unicum robus subsidium et perfugiunt. Verum et iiij iis nomen tantummodo notum esse Vim et usum homines laetonii latuiss0. V Quo jur idusserat idemque repetunt ejus nudato vos neSei OG Cum, Ut Omittam SeholaSticos qui Baeonem neceSSerunt inllique