De iure familiarum apud Athenienses libros tres conscripsit A. H. G. P. van des Es

131쪽

In te iura patris in liberos etiam refertur abdicatio H-berorum, quae graee απο ei dieitur quod ius, voeabuli vim si spectamus, nihil aliud dicere possumus quam promulgationem per praeconem, ut gil omnibus innoteseeret filium domus paternae non amplius esse participem. Grammatici et lexieographi magnam nobis reliquerunt copiam testimoniorum hac de re, at veteres sero ad unum omnes nos deserunt. aia memoravimus Dionysii logiam, udo discimus patri lieuisse liberos dicto non audien es foras eligere eosque ab hereditate excludere, unde sequitur abdicationem non sine e heredatione fieri solitam esse Aliud quoddam praeterea videtur exstare testimonium Demosthenis, qui lotus lamen dignissimus

est qui diligentius inspeetetur rator inquirit 1ideatne filio

a valde memorabilis thesis est aliquot ante annos ab I. c. a Asse de abditatione apud Atheniense promulgata nigama ij ita ood regum e veto 1855 V, p. 232, uitare attico reo lieuit atri filium abditae at domo ei eis non cognita a iudie causa, repetenda ut videtur ex impietata eius erga DL Em Forma sui ἀποκήρυξ ccii a promulgatio per praeeonem, ut omnibu innotegraret filium ne amplius partieipem esse domus paternae neque aes alienum, si quod des neeps euntriserit, ad patrem pertinere. Quamquam testi inonia destant v labitandoem est, quin pace eum filio in ratiam redietis eum ieeipere potueri in domum e in iura familiae Exheredatio iure romano martitur in Basilicis ἀποκερωεις, perperam; nam valde interest in e uitam. quo poenam. Exheredatio post patris obitum vim et emeaeitaram habere tuet pit es Gothoisodus ad cod. VI, tit. γ, consti , Quaeret Iieat an Siosamilias thenietas abdieato remedium suerit onerasum, quare querela inussi elo, testamenti sui in soro romano. ceterum, quae Plato de lego xi, 266ed ML F. p. 92 D. Leph. l loeo Ilustri de abdieationis forma a Dpubliea, quam ipse informat, praeeipit et a modi sunt, ut et aendare ulu Me videatur, quae in thoe in tuto vi 1 Miue adisset. 2 ad, Baret. p. 1006, 9 39. In oratione ipsa legi ar a με - ωι -- . . lari ετ vi νόμον δέ - ριου Hieron Wol ad hae annota.

iii πινες -- να Iνα malim . ς- . suo G H. Seli aeter iusto fascili toris' dixit sed hi ita ustirando non omne omni ha ademi dubium, mihi saltis non persuasit numquam reperies cibo, o x να te . a 'ν ,

νε eo tante omittitur, stu si additum mariti e Steph. l. p. 1 3l ν 1s expell,tur. In latibus amant eruditi grammatici voeabulum appingere, ut quoque laetum est in Leset, or QTim. p. 3 9 15, ubi emblema πεπαιηκρυ iam deletum est post vocabuIa - δια δε νυρα--, ἐάν τις st. εχ παοῦδα - reaediae βρε- D Nostro vero lota, ut nune egitur, trun

132쪽

126 nomen sibi a patre datum mulare . quo u si iste legem ostendere potest, ' inquit, quae filiis suorum nominum potestatem stat id quod iste nunc dieit recte decernetis si lex, quam omnes nostis aeque atque ego, in parentes auctoritatem consertnn modo imponendi nominis ab initio, sed etiam si voluerint delendi, atque ego ostendi patrem, cui lege potestas ea ah tur, isti Boeoti mihi vero Mantithei dedisse nomen, qui vos potestis alia quam quae ego die iudiearet Vocabula ad rem nostram laetentia in eo dicibus dupliei modo

Ieguntur: τους γαιέας ποιεῖ malis οὐ μόνον θέσθαι τοὐνομ' ἐξ ἀρm αλλὰ καν παλιν ἐξαλεῖ φαι βουλωνται καὶ ἀπο-κκρυξαι. In libris areianis FΦ contra καὶ πάλιν ἐξα- λε aci ἐαν ι υλωνται καὶ ἀποκηρυξαι Utraque lectio per se proba est Deilli via quaeque tamen in tali re non semper veram Idictionem tradunt, sed saepius explieandi gratia inventa sunt: in trieatior autem et magis recondi a prior est lectio M. καν πάλιν ξαλε α βουλωνται καί ἀποκηρύξαι, quae sine dubio vera habenda est. Doctissime autem de hoc loe interpretando valc-kenarius egit, cuius sententiae lubens subscribo: eontendit aetor parenti soli ius esso nomen liberis ini ponendi a que id ipsum, si velit, eum alio rursus commutandi parentibus potestas conceditur οὐ ρι νον θέσθαι τούνορ ἐξ ἀρκης ἀλλὰ καὶ παλιν ἐξαλεῖψαι ἐαν βούλωνται, καὶ ἀποκηρυξαι Nemo erit, opinor, qui de generis abdieatione hoe intelligendum amplius censuerit. post valekenarium nemo sui qui hae ita intelligenda esse non censuerit. Me vero rationem non perspexerunt ii qui summo viro adversati sunt agitur enim in tot oratione tantum de nomine, nulla sit mentio de liberorum

ineat ententia, quae inesse debet orato enim alia dicit, alia diem videtur diei Mil. v si oeotus legem indicax qua ponat filium sui ipsius nomini,

potestatem habere di quod eum volat se dieere nego. Propter uois auctave in vieinia librarii eati aberraverunt, et praetervidi hie eribendum mae ς --. .m ove a m κτὲ, ut saenius alibi legitur dira aptae Is de te tr. hor.

133쪽

abdieatione patri sui ius liberis nomen imponendi e si voluisset adimendi quod si laeero vellet, opus erat ut huius rei omnes certiores saceret eamque per praeeonem promulgandam curaret. Haec est illa promulgatio, de qua noster orator agit, et spero ore ut omnibus in posterum persuasum sit hune loeum nihil laeere ad abdieationem quam traetare coepimus Ab iis vero qui negent haec ita se haber indieatum velim ubi tandem in nostro se legatur ob παῖδας krtitiostiti licuisse parentibus. Novam igitur cognovimus legem, qua statuebatur parentibus ius suisse liberis imponendi nomen et si ita vola Erint mutandi. Ioeos Aristophanes 3 enarrat eontroversiam inter strepsiadem eiusque uxorem ortam esse, quod nomen suo recens nato lilio imponerent, neque possum quin eius versus describam: μετα ταυθ' Am νῆν bis. θ' ιὸς υτ σι ἐμοί τε δὴ καὶ τ γυναικὶ τἀγαθῆ,

περὶ τοὐνόματος δὴ 'ντευθεν λοίδορουμεθα

Ex oratoribus asserre exempla quibus apparet parentes seminper hoe iure usos esse supersedeo, cum ubique nulla opera in . veniri possint nusquam tamen incidi in nominis mutationem. Nune lamen oblata occasione primum videamus de modo quo nomen a parentilius liberis suis imponeretur. Hoc solemnimodo fiebat decimo die postquam insans natus erat ' Ham cration ' et Suidas' tamen auctor Aristotele reserunt id quo-

134쪽

128 que fieri solitum esse die septimo ille praeterea asser Ioeum

ex oratione Lysiae adv. Eteoclem, εἰ γνησM. Sed eorumdem exstant quoque alia testimonia ), loco vero alieno. Uterquescit. nisi mavis arpoeralion, a quo Suidas sua sumsit, iuorat. c. Theocrinem' legerat, sicut etiam nune legitur ut GD δε διαλιπόντας τοῖς αἰποις ταυτως ἐν δεκαζοντας καὶ τῶν αυτων ἱερων κοινωνοῖντας. Vera lectio, etsi turpissime depravata servata est a codice parisino non ita magnae auctoritatis cui numerus est 2956), ubi pro ε δικαωτας legitur συνενδεκα τι τας, unde emendum est συνδεκαπεύοντας, i. e. una decimum diemeelebrantes. Praepositionem σύν eam vim habere, qua ἐν careat, non es quod moneam, neque utramque saepissime on-susam esse. Quid δικά i, sit ipse Harpocration docet ), sei l. iudiees καται κάδας orrumpere, quae significatio nostro loco nou convenit, nam serino est de sagrorum communione. Quod si Harpost rationis testimonium ' verum est Lysiam vel omnino auetorem orationis c. teoclem usum esse vocabulo βδομευε

σθαι quid impedit quominus noster usurpaverit eodem modo formatum συνδεκατευειν, us Schneiderum quoque maluisse video Vnum ad dero utile videtur quae lexieographi de hoo instituto tradiderunt pleraque manaverunt ex schol ad Arist. Axes ':

δεκατην γάρ ποτε παιδα ris κληνει πέπινον εν απτει κἄρτι καθευδον.

Tandem vero veniamus ad ipsum ἀποκηρύμη institutum, quod, cum iam alam tractare instituerimus propter emo-

135쪽

a es

sthenis oeum, qui illud speetare videbatur, revera ion specta I at aliquamdiu imisimus. Hae in re tria genera testimoniorum exstant, exicographori mphilosophi sophistae ad unum omnes sontes sunt, unde perraro iuris allici diseiplinae aliquid frugi redundat omnes dei neeps inspiciamuS. Hesychius ): ἀποκερυκτος voeatur is, qui propter vitia duino paterea eiectus est. Suidas in tam ητον γενέσθαι ἀποκηρυχ ναι του - nonnulli dicunt diserimen esse liter ἐκπρει τον et ἀποκήρυκτον hunc enim ut poenas det oras eiici, illuui a patre suo in aliam dismum dari in adoptionem. Moeris ): ἀποκήρυκτον, attiee otiris πιν, hellente e nusquam apud veteres oecurrit. Hesychius in ἀποκηρυχθέντα, ἀποβληθέντα .Suidas ὶ ἀπον νουσιν. Iudicat quoque liherorum ἀποκήρυξιν.

Lex seguer . ' ἀποκηρυκτος is qui propter vitia paterna domo eleelus est homkrος vero qui alteri in adoptionem datus est Idem ): ἐκποὶητον γενέσθαι- α πονο ρυUῆνα ἐκ του γένους. Deinde eadem quae Suidas loe supra laudato'. Ammonius' idem tradit quod etiam ranius lillo δ): Pol lux denique reser vocabulum ἀποκήρυκτον nusquam ἐν χρωει

136쪽

σρ παλαια occurrere praeterquam apud Theopompum se ii, pergit. οὐ δε Θεοστὸμπω -αθμητὸν εἰ ἔρι νε α κρισιν.

Lexicographorum cumulavi testimonia, opus laedii plenum, quae indieant admodum iis nolun fuisse iuris attigi institu Luna, quo parentibus licuit liberis omnein generis communionem interdieere. Alii videntur eon sudisse ἀποκηρυχθέντας et x MM-rae alii certant sitne atticum oeabulum αποκήρυκτος necne. Ipsum vero vocabulum ἀποκήρυξις non nisi apud reeentiores oc- eurrit J. omnia tamen ostendunt quam exilia sint quae de abdie alione novimus. Verbum ipsum ἀποκηρυττιι signis eat aliquid per praeeonem promulgare Plutarchus' . . narrat Ariphronem voluisse αποκοιρυττειν Alcibiadem, Periclem vero vetuisse dicen. lena eum, si mortuus esset, per praeeonium δι τὸ κῆρυγμά uno die prius appariturum larg si vero salvus esset, reliquam

vitam ei non vitalem fore. Huic loco ab dieandi signis ea it ouem alidi eo nam e Periclis monito apparet Ariphroni in animo suisse per praeeonem promulgare Alcibiadem domo ait iugisse eique qui profugam aut vivum aut mos tuum sibi indiearet praemium promittere: Ne facias,' Pericles eum horta. tur, si nivi iam interierit, uno tantum die prius noveris: si autem vivit, reliqua vita eius plano perdita eril, nam prae sui ipsius Iae inoris et tuae pronauigationis pudor in omne genus flagitior in ruel. V Video quoque Meterum ' hune Plutare hiloeum ita accepisse et gaudeo eum attulisse gravissimum a gumentum, quod impedit quominus de abdication cogitari possit tutori scit non licebat ἀποκηρυξαι. Eadem per praeconem promulgandi signifieatio hie illi Oeeurrit ): hine sequitur eidem verbo inesse sententiam

137쪽

publice vende nil per praeeonem, qua de re non dubitaturi . Quidquid igitur uer praeconem promulgatur mica1ρυτ retras dieitur nihil refert sitne deretum publicum an res privata. Igitur censendunt est liberorum abdicationem, si Attici noverint, potius propter formam quam propter rem ipsam ποκή - ξιν die tam fuisse res enim ipsa potius m ὐις diei suisse l. Pater uim filio generis ommunionem απαγορεύει, quod deinde, ut omnes seiant, per praeeonem promulgat, ἀποκηρύροει Ἀπαγορssum ha signi stealione iam apud veteres occurrit, veluti apud Herodotum j, qui narrat Chilonem Hippoerati Pisistrati patri, suasisse uxorem non dueere et si ei natus esset filius hune ἀπιΘασθαι, ' ut vitare ea lamitatem sibi ex prodigio imuit uentem. Eodem modo usus est Euripides δὶ:

Pluribus exemplis parco et Ioeum Platonis' asserre sestino, quo uetus elatissimus an Assen, ut vidimus, ensui philo sophum in republica, quam ipse insor mare ita praecepisse de abdicationis forma, ut emendare voluisse videretur quae in honinstituto vitia deprehendisset Plato autem haec: dissensiones patrum est in libe is suis oriuntur et liberorum eum patribus malo es quam par est, in quibus patres fortasse existimabunt legislatorem portere sancire, ut liceat ipsis quando voluerint filium oram omnibus per praeeonem abstieare υπὸ κηρυκα

138쪽

ὰa aurai. ut secundum legem amplius non si filius, lilii eontra, u ipsis te ea parentes moebis vel senectute consectos quasi desipientes in iudieium voeare. Haec autem in hominum omnino pessimorum uoribus exsistere solent; nam si dimidium eorum malum est, velu si pater non est malus sed filius, vel eontra non oriuntur calamitates a tanta proficiscentes inimicitia. Et in alia quidem ei vitale filias abdicatus non neeessario civitate ni amittet, i hac vero in qua hae leges erunt in aliam regionem patre arens eiiciatur ne eessa est ad domus enim quadraginta et quinquies mille nulla potest aecedere: quoei rea oportet eum qui iure hoe passurus si non a patre uno sed genero abdicari δει is si ui Faeei dudum vero est hac in re se undum hanc sero legem quicunque iracundia in animatur haudquaquam seliee, sive iure sive iniuria, ut que me unque genuerit et educaverit uno eupiat e cognatione sua exterminare, tui non ita simplieiter neque illico lieehil id saeoro, sed primum convocato eognatos suos usque ad patrueles et similiter si ii eognatos maternos et oram his eum aecusato dieens eum dignum esse qui ab omnibus genere abdicetur υκκεκηρυχθαι ',

atque filio quoque saeuitatem dato ad dicendum se non meruisseu tale quid pateretur et si pater persuaserit illis et adstipuislatores iactus suerit ex omnibus cognatis plures quam dimidium eorum, calculum serentibus praeter patrem et matrem et causam dieentem filium reliquis omnibus qui adulti sint, sive mulieres sive viri, ita et hae ratione lieebit patri filium abdieare αποκηρύττειν , aliter nequaquam. Abdieatum τὸν ἀποκυ-Σθένταθsi quis ei vium silium adoptare voluerit, nulla lex prohibeto cum

adoptare iuvenum enim mores inultas in vita mulationes quandoque solent subire abdicatum αποκηρυχθέντα vero si intra decem annos nemo adoptare voluerit, curatores oriun qui post

heredes legitimos nati in oloniam millendi sint his quoque rite prospieiunio ut in coloniae partem veniant.

139쪽

Τotum oeum descripsi non ut atticam legem proponero vi. derer, sed ut appareret philosopli institulum nobis multo melius eo uitum esse quam verum iuris attici institutum, et ut simulcaverem ne quis temere ex philosophi lege vellet esse e re quomodo Athenis abdicatio locum habuerit. Quae denique Lucianus in Abdieato reser iuris instituta de abdication hi in censum venire nequeunt sunt enim mera sopitistae figmenta nulla lege

nitentia.

Unum tantam ex Allieniensium historia nolum est abdicationis exemplum Themistoclis, quod tamen a Plutaroh iam refellitur. Cornelium Nepotem' si audimus, a patre exheredatus est, quod tamen, si praetermissa eo atroversia de abdi. cationis fama sitne omnino vera an non minus accurate dictum est. nam exheredatio tantum post patris obitum lotum habere potest, abdidatio autem fit patre vivo ). 0mnia quae exstant testimonia de abdieatione cum contrabimus, lateamur nee esse est huius instituti solentiam sere nullani esse, alque ita quidem ut ne statuere quidem possimus num illud ius revera exstiterit. Si vero exstitit quod propter magnam testimoniorum popiam et Platonis ea de re institulum verisimile videtur, rogari potest eur apud veteres ipsos nusquam exemplum abdicationis oceurrat respondere placet Isaei verbiis: omnes animam agitantes sedulo invehi hoo, ut domus suae

desolatae ne fiant, sed ut sit qui manibus suis inserias inserat ei reliqua iusta laciat quapropter, si qui improles ipsi sint. lanien filios sibi per adoptionem arrogatos heredes relinquunt: neque privatim modo ita decernunt, sed ipsa quoque respubliea

idem ratum sanetumque voluit esse lege uim mandavi respubliea archonti, ut provideat ne quae domas desolatae fiant.

1 Themist. e. 2 Themistoelet a patre abdicatum esse idnaxare θην υ tradunt valerius lat. v , , ext 2 et Aelian. 11 12.2 in vita, . . 3 es. p. 12S, . l. 4 ile poli heri p. 60, 6 30.

140쪽

qui laniam suarui familiarum curam gerebant non saei leus suisse videntur iure filii abdicandi qui donique a legibus

filios eatenus iliabus praeserti videbant ut his tantum dos daretur, eum illi in omnes patris saeuitates succederent, horum animos adversatos fuisse puto eiusmodi instituto quam ob causam ne miremur nullum abdicationis exemplum ceurreret neque manet pationis, quae xstiteritne apud Athenienses nec ne ne coniicere quidem possumus. Ut tolum hoc institutum sere ignotum est si quoque nihil liquet de ei ionibus quae inde nasci potuerint omni necessi ludinis ineuio diffracto omnia ossi ei et iura parentum et liberorum inter sese valere desiisse apparet. Cum abdieatione aliquatenus omparari potest ius revocandae adoptio uis de quo supra iam egimus . Quod ad iura parentum in liberorum bona nihil nos doeent veteres, praeterquam filiis qui sui iuris nondum eran per testamentum non licitum fuisse liere dem seribere quamvis pater mortuus esset huic se ilieet ius erat heredis scribendi quod ratum erat, si lilius priusquam in suam pervenisset tutelam dieiusupremum obiisset J. Denique patri ius erat tutores liberis suis nomi nandi, si moraretur antequam hi sui iuris laeti essena, et silias aut inter vivos aut per testamentum despondendi harum vero rerum exempla asserre nunc supersedeo, cum illa tutelae institutum speetet, de quo nune mihi non agendum est, haec vero nuptias, de quibus iam alio Oeo De actionibus qua ex patria potestate originem ducunt pau-

41 lib. I, I, 2.