장음표시 사용
221쪽
minium sibi seruet ac vere dici possit τα πάν' Xenopho ., o έειν x3ι ΞΠ μίζειν, quod ipsi a Xenoph&te attribuituricum alioqui naturarum qua- dam velut emincipatione suam potestatem ,non pariun imm nuisset. Si enim creaturae
sine Dei sociali opitulatione suas naturales functiones obire valent, intelligi profecto nequit,quomodo in ullius minimae rei acti onem quicquam iuris habeat, sis tuo generali illo influxu,quem Philosophi statuunt, nisi
ipsam eius, quod remorari vult naturam a Gestruat, id vero, cum eius bonitati non sa- tis consentaneum videatur unquam est facturus, Si ergo non ea lege mundum prodi xit, ut omnium cius motuum sibi potestatem retinuerit, non fuit possibile talem sum creari. At vero,cum non sine manisma ratione quicquam diuinae potestati sit exi- mendum, ecquae est illa ratio, ob quam n γ. getur DEVS sic eum instituere potuisse Anchis N metuit quisquant si nihil sine Dei spe ciali synergia fieri posse dicimus, nullas in ' agendo partes ipsis creaturis r linquic Sed Molutio. frustra hoc m tuit. Si enim color quamuis sne lumine sui similitudine in ere n5 queat progignere, recth tame illi' similitudini; propinqua causal dicitur , cur non &simili ratione proxima agentia suorum effectuvin
causae manebunt, etiamsi a bsque Dei specia, ali
222쪽
ali quadam cooperatione omnes eoru vires torpescerent i Vltimo cosiderari velim De- H Lum tanquam ens per se primam omnium rerum causam esse, non solum Nuia auctor . est primorum indiuiduorum, unde caetera ducunt originem, nec ea duntaxat ratione, quod uniuersis ex aequo generalem quandam curam impenditi, nam ita non magis rorum quae reuera sunt, qurim que non exi
stunt, modo possint existere, causa esset, quemadmodum auus non magis est causa nepotum,qui iam geniti sunt, quam eorum qui adhuc gigni possunt. At si volebat Aristoteles cum diceret, ab hoc ente, id est, i DEO pendere coelum & terram, & uniuer sam n*turam, nihil attulit dignum tanto promistar hiatu. Sed tunc demum vere causa uniuersae naturae esset, si, quod Christia- in orum literae docent, omnia verbo virtutis suae eum in modum portaret, ut ipse spiri tum suum auferente deficerenti& in pulue-
F admodum huc usque torum niuersum speciali DEI prouidentia administrari docuimus, itan csgillatim
223쪽
praecipuas eius partesdiuinae curae subiectas esse demonstrabimus.Commodissime vero a coelesti corpore ordiemur, tum quod illud suprenuina in uniuerso locum obtinet, tum quod expeditior ea tractatio futura sit, in qua neque Philosophos nobis aduersos habemus.Vt autem ordine procedat lisc no stra disputatio primum non esse motum coeli eo modo naturalem ostendemus ecundo qui d neque animae impulsu in orbem voluatur; tertio motorem externum, quem et 'tribuimus, oportere intelligentis naturae euse; quarto etiamsi negandum non sit, inseriores quasdam intelligentiqs coelum conuertere, totius tamen coelorum regiminis primum dictatorem Deum esse probaturi sumus. Ac non moueri coelum sponte nat irae
v suae, his argumentis planum sit. Nulla res motu naturali incitatur, nisi extra locum suum peregrinetur.Est enim unicuique com cuiusque res loco eius incolumitati melius cosultum sit. Atqui coelum in ipsa sua naturali sede cqnstitutum irrequieta vertigine circunfertur . Non est ergo motus eius II: naturalis. In aper motus naturalis semper
quandam 4νομαλίαν seu irregularitatem habere pori impetus a natura impressus, quo in i
l cum suum naturalem, si quando vi ex illo
eiectus fuerit, reseratur; eo quod in natiuo
224쪽
bere cernitur, contrariam illi, quae in violento motu percipitur. Vt enim vi proiecta quanto longius progrediuntur, tanto lentiori motu seruntur:sic ediuerso quq natura
mouentur,quanto longius procedunt,tanto concitatior eit eorum impetus. At vero coe- tum ac sidera aequabilem & regularem i no- , mni aeternitate motum retinet, nec diuturnior est nostro seculo primi coet i diurna periodus,quam Ptolomaei vel Eudoxi temporibus fuit. Adde his, quod eae cauis,quae ex vi naturali quicquam efficiunt, si nullam ipsis remoram materiae patientis contraria διάθεσ*asperat, momento temporis suam actionem abistuant. Lumen, quia nullam sibi contrariam qualitatem ex aere pellit, si naul cum lucido corpore in ipso apparet. Nec dubitat Aristotelcs grauia de- Aristo. lib. orsum casura esse, si spacium per quod se Phycruntur omni corpore obsistente vacuum
esset. Sed nihil in coelo ostendi potest, unde
motus eius retardetur.Quid enim illud erit An medium' Atqui coelum non per ullum medium, quod eius celeritati moram afferre possit, sed in seipse reuoluitur. An orbis unus cotra alterum nites' at si eiusmodi o bium renisus in coelo admittitur,motu S eo rum violentus erit. Sed vim in rebus perpe- ituis nunquam reperiri vulgatisiimum est. . Cum
225쪽
aris DE PROVIDENTIA DE 1 Cum igitur nulla ratio reddi possit, quare
motus coeli non sit momentaneus, si natura lis, a motore extraneo coelum moueatur nec sic est. Praeterea videmus Planetarum spheras, diurna coeli vertigine contrarium suo proprio motui crirsum Pagere; quocitam cum unum idemque corpus non possit duobus contrarijs motibus a natura cieri, si unus eorum naturalis ponitur,alter naturae contrarius,ac proinde violentus erit. Itaque ut coelum a violetia liberemus, alium quam naturalem in eo motum agnoscere dei,
mus. Ad lisc coelum, in quo stelis inerrantes infix t. nonnunquam celerius,nonnunquam tardiris progredi videtur. Ante Ptolomui enim tempora,centesimo quoque anno,gradum Vnum in consequentia fixae stelatae promouebant; Ptolomso vero usqueadblahometen Aratensem multo citius, hoc
esst 66. annorum spatio gradum absoluisse dicuntur, ab illo deinde usque ad nostra
tempora rursum eorum motus accelerari
ν coepit. Nam singulis In annis intermedio tempore unus gradus respisndet. Quam ενο- hιαλiαν ad squalitatem hactenus nemo reuo
care potuit, nisi per quandam psiorum siue i myndi, siue Zodiaci deflexum &libratio- nem,qualem etiam polis epicycli Mercurij i Astholo. ' tribuunt Astronomia: p iti. Atqui cum ta-
226쪽
non possit ad ullam speciem naturalium motuum,quos Aristoteles enumerat, restr--hu iniri, nihil aliud restat, quam ut is externo mo- speciem natorsi tribuatur Denique si motus coeli natu- turalium
ralis fingatur,quaestio mox difficilima ex- reserri pos
plicatu suboritura est,an naturalis illa propensio per quam in orbem voluitur, in Una aliqua coeli parte Blum resideat, an Vero seque in singulis.Si in una coeli parte vim eius motri em sitam esse dicas, huius parti= natura alia erit quam caeterarum: etenim qu rum est eadem natura eorum quoque natui ales facultates non distinguuntur. Quare neque continuae sibi mutuo erui. Quae enim naturis discrepant,continua inter se es e n queunt, Quod si, ut tam grata in modum euites, vim motivam omnibus coeli partibus communem esse dixeris, mox inferam in plerisque eam superuacaneam fore. Nam quanto quaeque parginal, aequinoctiali remotior & polis,icinior, lato tardius, quod omnes norunt,mouetur.Sed si in quaque illarum vis mouendi naturalis otios non set,omnes quia eadem vi praeditae sunt, pari celeritate mouerentur: id vero cum mini md sat, quaedam coeli partes alieno motu trahuntur , nec ullus in ipsis propensionis admotum nMuralem usus e sistit. Plura ad huius
227쪽
ius rei confirmationem argumenta profer rem, nisi quae hactenus allata sunt, prorsus euincerent, alium a naturili esse illum motatum, qu0 coelum in orbem couertitur. Hoc tantum adiicio vix ullum Philosophum reperiri, qui non quiduis potius commentus sit, tu m coeli reuolutionem a natura profi-Coesuri a cisci admiserit.Quin neque satis fidei nostr
naturanio cosentanea est illa coelestis mot' causa. Cum
ueri no est enim huius mundi vitimus dies sinem perpetuae siderum conuersioni in arcanis literis
allaturus esie dicatur, si ad illud us i tempus. ὀρμῆ quadam naturali incitata suere, ali lugfingamus oportet, qui deinceps per vim ea retineata e pro naturi sus propensione ruta sum moueri incipiant. Sed quis credat DE-VM coelcstia corpora violenta. stabilitate fixurum esse' Atque hanc rem non ideo mi hi hoc loco commemorandam duxi, quod Philosophis quicquam exauctoritate sacrarum litetarum pr iudicari velim;sed ne sotate Christianorum ij, qui tardi iri ingenio' praediti sunt, nec vim rationum nostrarum satis assequuntur, non multum referre existiment, an coelum a natura, an ab alio prin- Obiectio. cipio moueri dicant. Attamen quia subinde Aristoteles hunc motum naturalem appellat, & in scholis pro axiomate iactatur, cu- iusque corpori naturalis esse aliquem mo-
228쪽
LIBER III. 2ον tui in naturalem, ne quenquam hae rationes . probabilitatis quadam specie sic inescent, ut sibi adhuc liberum esse putet vel asi ensum retinere, vel virilibet parti accedere,opera 'pretium erit hos scrupulos de medio auferre. Quod igitur ad ARISTOTELEM at solutio. tinet, tam is diserth in 8. Physicorum & inia. Metaphysicae suam sententiam expressit, ut etiamsi faterer me non intelligere, quid sibi velit, cum in primo de coelo motum quinti corporis non aliter naturalem dicere '
videtur, quam elementorum , non ideo tamen cuiquam integrum futurum esset, ex v-no paulo salebrosiori loco tam apertis eius verbis insidiari. Interim, si quid coniectare Coelii quo possum,videtur mihi Philosophus ea de cau sa motum coeli naturalem appellare . quod 'δη intelligentia motrix animae quandam rati-' onem ad coelum habeat non informatis, sed moHentis & gubernantis, quomodo Platonis secta animam in corpore motoris officio fungi dicebat. Quod autem non prorsus πι- na sit haec coniectura, patet ex libri secundi ide coelo cap. a. ubi coelum esse animatum de habere principia sui motus affirmat, idque bnon ex Pythagorsorum sentetia,sed ex sua. -vt ipse verborum contextus ostendit. ἡμΛ
229쪽
inquit, nobis desinitum cst,in ijs quae principium motus habent,eiusmodi facultates in-
esse C loquitur de politionum differentijsJ
coelum vero antimatum existit, ac motus sui principium habet. proculdubio & superum di inserum&c. habebit. , Coeli rata vim moueri ab an a, sidymia,quae a Gabi oruta u.
te non sit locutus Aristoteles. luodque omnino impostibile t coelum a principio interno astar animalium moueri nuc demoni traic aggrediemur. Quae disputatio tanto impeditior eri quanto: maior est eo- rum auctoritas; qui contrariam sententiam. stat amplexi . Ea vero maxima &grauissi- ma est. Non enim solum antiquitus credi tum fuit,sideribus mentem ac rationem in-- esse. ut ex Homeri illo ςarmine per picitur ἐλιος 3ς παί' ορα καίονα. ντ' ἐπακουει.Verum i& Aristoteles, ob verba superius memorata la nonnullis huc trahitur, adeo ut neque conuas-Diuus Thomas in Aristotelis lectione G . , tu P. γλ νρυξ versatus, neget ipsum huc inςlinasse.
230쪽
Quin & Cicero libro seclido de natura De orum lac exponit Aristeselis rationem,qua' probatur coelum a natura haud moueri, ut is vitam inesse sideribus, dicere videaturi' i. Verba sic habenti Ordo siderum & insmni
aeternitate constantia, neque naturam signi- scat est enim plena rationis) neque sortu nam; quae amica varietatis constantiam re- spuit. Sequitur ergo ut ipsa sua spontE, suo sensiu ac diuinitate moueantur. Nec vel biasi laudandus Aristoteles in eo quod omnia e qui mouetur aut natura moueri censuit,aut vi, aut voluntate. Moueri autem Solem & - Lunam & sidera omnia. Quae autem natura move ntur, haec aut pondere deorsum, aut leuitate in sublime ferri: quorum neutrum ostris contingeret, quod eorum motus in i orbem circumque ferturiNec vero dici po test vi quadam maiore seri, ut astra contra naturam moueantur Restat igitur,ut motus hstrorum sit voluntarius. Haec Cicero. Porro D. Augustinus in sito Enchiridio cap. 18.eumque iecutus D. Thomas, hoc ita in me. Augusti ii dio relinquunt,ut non silum Christianae fi di non aduersari ed neque manifesta ratio te conuelli posse significent. Sed nec illud malae. . quidem certum habeo inquit D. Augusti