장음표시 사용
431쪽
'corpiis immigratio non ita accipienda esti quasi mens alicubi antecorpus extiterit hoc enim expressh negat inna. primae philosophiae cap. 3.Verba eius liqc sunt:- μὶM- κ . -υντα ἀτι--ελὶθος, ἄμα ὁτε γὰρ υγιάινει ὁ ἀνθρωπος,τοτε ευγε:α. m. id est: cauis quidem motrices, ut prius natae existunt, quae vero ut ratio, simul. Cum enim sanus est homo, tuc sanitas
existit. Nihil adiud ergo sibi vult ijs ver-
his Aristoteles, quam ab extraneo agente' Deo r*cens creatas animas in corpus immit ti,clide viterius consequitur etiam infra I nam collocata singularia eius prouidentiae subiecta esse. Praeterea primus actus voluntatis Aristotel i est a Deo; unde, quomodocunque id intelligamus, semper essicietur sublunarem mundum Deo curae esse. Nam ii idcirco id verum est quia anima hominis. cum a Deo crearetur, faculta*m nacta est ab otio ad actum se transserendi , singularum rursus animarum Deus opifex consti . . tuetur. Sin quosque primos voluntatis mo tus in hominum voluntate pr'ducit,neque
sic dubium erit singularem ab ipsb humani generis curam geri Posteriores deinde peri patetici lic Aristotelem interpretati sunt,ut
Dei cura etiam ad res lingulas extendi vo-inerit.Auctor libelli de mundo ad Alexan
432쪽
driim,qui,si non Aristoteles,certὸ peripat ticus fuit, adeo non negauit specialem prouidentiam, ut etiam cuique pro meritis , DEO praemia reddi eorum exemplo confirmet, qui dum ex Acthnae incendio parentesiuos in humeris efferrent, flamma se diducente incolumes euaserunt. Eadem '
riani &aliorum veterum Peripateticorum sententia fuit Sed neque Averrois sibi in im Averroi, pia sua opinione constitit. Nam in io. Ethi. . coru scribens. perinde ac Aristoteles fatetur bonos viros esse Deo charos, & primum librum de coelo enarrans, ait se diu intelligentiam cuiusda dicti Aristotelici inquisiuisse,acsandem . DEO inductum esse in veritatem, quo nihil ineptius dici potuit , nisi in
particulari hominum is pudia diuino nutu pendeant. Quid igitur in tanta in utranque partem argumentorum probabilitate Aristotelem sensisse putabimus' An,quod nonnullos dixisse video, hoc ipsum egisse, ut nunc in hanc, nunc in aliam suspicionem
trahendo lectorem, suam sententiam tege ret' At virum de humano senere tam prata . clare meritum sinegraui causa tantae hypociferiseos ins mulare, mihi religio esset. An pa rum memorem eorum,q'ς uno oco dixit sς alijsco'trarium decreuisset Facile ut id.
433쪽
σε PROVImpini 1 nrt crederem adduci possem si de hoc solo do
gmate tam diuersa scriptisset. Nunc vero cum aequὶ difficile sit eius doctrinam dea nimae immortalitate, & mundi effectione, , , quorum Vtrunque nonnunquam apertisii- me confitetur cum aliis quibusdam eius decretis conciliare,non obliuione: sed sbidio secum ipse pugnare censendus est. Haud Gnim verisimile tantum virum adeo infideli 'suisse memoria,ut quid prius de rebus maximi ponderis statilisset, tam crebro obliuis ceretur. Denique facilius est,falsas Aristote licae repugnantiae causas resutare, quam V ras in earum locum substituere. Si quid i men coni jcere possum, videtur mihi telo maximε in eam de prouidentia,animae immortalitate , mundi ex nihilo creatione sententiam propensus suisse quam Ecclesia ex sacris literis edocta, ample jur. Multo enim illustriora sunt eius sn illam partem, quam in contrariam testimonia. Gia tamevidebat ex hisce dogmatibus, multa cons qui humano captu longe superiora,& suis principiis hava consentanea, maximὸ vero quia gentium,eligiones vanas & superstiti-ςsas esse cernebat,admodum parch de iisto cutus est, & aliquando etiam nonulla dixit, 'unti non immerito se de im pietate suspe- secit. Nihilominus quod eo tempore quor
434쪽
tes autem caecae noctis tenebris circuRfusae
homo animalis, & a sensuum iudicio pendens hac quantulacunque rerum diuinarum cognitione imbutus fuit, argumento vixi)s, qui posteaquam solis meridiani sui gentissima luce omnium Osuli feriuntur,vi dere nolunt, nihil caecius, nihil deploratius, nihil periticacius inueniri posse. Post Aristotelem vero de alijs minutioribus philosophis verba sacere non est operspretium. Si enim ille probabile existimat res singulas a Deo curari, quis moueatur Epicuri id an severantissime negantis auctostate' Ne tamen ij, quibus vir ille haud satis cognitus est,putet me tam contemtim de Epicuro lo- qui, ut causis quam defendendam suscepi inseruiam, non ab re suerit gustum quendam Epicureae subtilitatis lectori praebere. Priamum singit mirabilis hic, si di)s placet, philosophus spatium inane infinitum, in quo
innumeri 1'undi ex atomorum corpusculorum cohaesione & disset tione visissim oriantur,& intereant Epiςuro igitur corpora ςx punctis indiuiduis componun*ur, aer sunt in ea dissoluuntur, ac ideo salsum est,quicquid de linearum quarundam ad inatricem asymmetria Geometrae docent, Lisa
erit ipsa puncti definitiinac plurima alia in-
435쪽
commoda sequuntur,quet hoc loco emine rare longum esset. Ait praeterea sensus nunquam falli, ac proinde solem, quia nobis haud maior videtur, bipedaldem esse.Dialecticam velut prorsus inutilem a Philoti,
phia resecat: virtutem facit voluptatum an cillam. Multa alia sunt huius hominis delia ramenta, quae ipsum talem ostendunt,ut magis idcirco probanda sit DEI prouidentia, eiusmodi portento displicuit. Quodsi sectae principi omnem fidem insignis eius stupor& vecordia detrahunt, multo magis Lucr iij, Plinij, & aliorum qui talis magistri se discipulos & mancipia prbsessi sunt, auctoritas contemnenda est. Vt igitur finem huic capiti imponamus, quia omnium poetarum, oratorum, philosophorum, & eo rum qui apud Barbaros sapientiae nomine clari fuerunt,una vox est, DEI prouidentia hunc mundum, & praecipuὸ res humanas, administrari paucis Epicuri de grege porcis reclamantibus, nemo deinceps prouidentiam in dubium vocabit, nisi qui tantum v rorum sapientum consensum,nihil ad veriaetatis dijudicationem momenti habere amis
436쪽
LIRER QCAPUT IX. O N solum vero sapie, tum sententia est DEO res hominum curae essesed cuncti mortales tacito quodam 'naturael tam sensu idem decernunt. Id qtie
ut eo modo se habere intelligamus, sciendum est nullam unquam gentem, nullum populum toto orbe terrarum repertum, qui non existimaret esse aliquem Deum colendum . Ac si aliquando ea de re dubitari potuit, nunc certe, cum totus orbis peri stratus est, omnium gentium ritus ac mores inliteras relatae, res saec notior est, qu m ut ambigerede ea quisquam debeat. Inuenti in nouis insulis hominρs 46Mδες, ἀνωιοι, &plusquam γυμνοποδὸς χαριεντα , ferino ritu vitam propagantes. literarum omnium rudes,qui tamen quales unque caetera suerint. aliquod numen sibi colendum censuerunt. Multas bybaras gentes Romani patefecer sed nullam quae religione careret. Itaque Cicero audacter libro pri ode natura De-Orum, in omnium, inquit, animis Deoruni notionem impresistis sanatura. Quae est Ginim gens, alit quod gemis hominum i quoa non habeat sine doctrina anticipationen, quandam Deorum ' Non loquitur ille qui- Dd a desti
437쪽
dem de religione . quia Cottae Epicurei pe sonam sustinet, sed reuera nunquam in viligente quicquam pro DEO habitum, quod non & coli debere putaretur. Quibus eum in modum constitutis, quaero 'num sita natura homini studium religionis insitum, an clυθὰiρετρα sponte susceptum. Si a natura sit illud colendi numinis desiderium, non potest non veritate subri um esse. Est enim natura hominis in veritatem propensa, &
errorem tanquam rem naturae contrariam
auersatur, adeo ut neque qui alios sallere student, sibi verba dari, aequo anim o serant. Si vero minime naturalis est ea de cultu numinis pes suasio, praeter naturam homo diuini Inetus iugo pmitur. Atqui incredibile sine impulsu naturi homines libertatis amatisiimos diuum formidine tot milibus annorii humiliari potuisse. Quaero deinde num ipse sibi eam colendi DEI necessitatem 'fingat,a' vero principum & legum metu in illa seruitute contineaturApsum sibi feligionis 'necessitatem propter inopiam iudicii sangere aliquam probabilitatem haberet, si de solo vulgo ferino feret; nam haud pota
sum dissileri, quin propter iudicij inopiari
se multis superstitionibus imperita multitudo astringat;verum qui inter caeteros paulo meliori sunt iudicio, non patiuntur sibi
438쪽
LIBER V. viisem illud seruitutis genus imponi. Quis ςnim mediocris cordis homo no ridet dit rum in faustos & ins iustos distinctionem At religioni tanto quisque addictior est, quanto sapientior. Ad thaec non ideo credidere gen tes numina,quae sibi confinxerant, esse colenda, quod rq bus humanis magnae vel nWxae, vel utilitati esse possent, nec in eqruin, falsis diis si per sς coliderentur,quic quam Ocςurret Unde videri potuerit eos di- uini; honoribus assciendos esse , Sed quia natura hominis ad religi0nem, inuitabat, nec quis D E V S qua religione coli vellet, propriae mentis acumine quisquam perspicere poterat, idcirco ibi numen suspicati sunt, ubi nullum esset,& cum maxime contra peridula I terrores protectorem Deum natura requirat, id unde aliquod in rebus dubiis subsidium sperabant,diuinitatis quippiam habere arbitrati sunt. Ita intelligendum, quod Symmachus gen ilis ait. utilitatem homini maxim Deos adseruisse,isi enim quaedam anticipata notio iii animis praecessisset, de alicuius numinis cultu &obseruantia,quae consecutionis necessitas sui set,ideosuicqvim pro Deo habendum esse. quia vel admodum utile rebus humanis,vel
magna vi nocendi praeditu esseti Omi's
igixur animi per salsas religiones deiectio. . Dd a P
439쪽
mento, ut tu ais, subnixam, tempus edax rerum nihil iuris habuit φ Atque tam uniue salis, ac diuturna hac in re concordia etiam argumeto est, neque principiu auctoritate, aut cuiusquam hominis suasu religiones deorum in hominum vitam inuectas esse. Vt tamen omnibus modis haec res manifesta fiat, aliis hoc idem rationibus ostendemus. Constat igitur principes, utcunque eXtemnam simulationem legibus a populo extorquere posse concedantur,non tamen animis
hominum dominari: religio vero non solum in lingua hominibus sita est, verum in eorum cordibus etiam firmissimas radices egit. Vanissimum igitur hoc commentum est quod principes religionis onus tanquam ικοῖμολυκεκη suae plebi, ut eam in ossicio continerent, minis asi terrore imposii
rint, etsi Statius id probasse videatur, cum i quit: Primus in orbe deos secit timor. Nihilo verius est,quod apud Euripidem Sytaphus ait. suisse videlicet quoddam tempus,
quo sine ordine vivebant homines,hanc V ro perturbationem. legibus stibiatam esse. Cum vero lex apertas iniurias tantum prohibere clam autem multi alios iiderent,s
pientem quendam persuasisse hominibus, esse numen quod immortalem vitam duce. stati omniaque audiret ac videret. Haeci
440쪽
inquam nihilo verior est de religionis ortu sententia. Vt enim donemus rudi vulgo, quod facile in errorem impellitur. tale quic quam persuaderi potuisse, quis tamen credat viros graues & sapientes ullius impostoris suasu adduci potuisse, ut omnium sua rum cogitationum inspectorem& arbitra ceruicibus suis imminere crederenti Praete- rea si ita se res haberet, utique hoc ab historiarum scriptoribus memoris proditum es isti atqui nulla huius rei vestigia in ullo pro- Oxigo reli bato auctore deprehendi possunt. Roma-givnum norum sacra a Numa Pompilio instituta es.se, vulgatissimum est. Graecorum Oigias cum e Thracia aduexit Orpheus. Nullane Vero ante hos in orbe religio erat. nihilne
t tus mundus tanta DEI ignorantia laborasse dicatur. Multo enim ante hos salsarum re- ligionum architectos, vera pietas erga Vnum D EVM in Iudaica gente viguerar Et longe antiquissima est idololatria, qua Soli& Lunae quam reginae cogi nomine Phoent..ces colebant, diuini honores attributi sunt. 70h ar, Quocirca Iob ipso Mose antiquior,ad innocentiae suae testificationem etiam hoc affert, quod Soli de Lunae cultum non exhibuerit.
Si, inquit, vidi solem cum fulgeret, & lunam incedentem clarh& lautum est in a