장음표시 사용
441쪽
num meam ore meo;quae est iniquitas maxima, & negatio contra DE VM altissimum Huc pertinet quod in Hesiodi Theogonia nccelo antiquissima diuinitas tribuitur:& Plato in Cratno auctor est primos Graecorum illa, quae etiam Barbari, pro dijs habuisse, .
Solem, Lunam,terram,astra,& coelum.Haec enim cum semper curriculo in orbem ire cernebant, currendo, quod Graeci ρειν appellant, θεους id est, DEOS appellaste.
Ad statuas igitur vel mortuorum homi
nunt αποθεύσεις, aut certum aliquem ritum
sacrifieandi reserendum est, quod certi homines apud quasdam gentes primi religio- ilium institutores suisse dicuntur. Tametsi origo idoneque statuarum usus tam recens est, ut Or- loxum.
pheo vel Numae attribui possit. Hunc enim mox a Bello, qui NINI pater fuit, non solum profanae,sed & sacrae literae incepisse te- stantur.Nam Pliniuslib. ς Naturalis ni storis capiteis de Bhbylonia sic loquitur: Durat 'adhuc ibi Iouis Beli templum; inuentor hic 'fuit sderalis scientiae. Eusebius in chronicorum principio Assyrios Belum pro numine coluisse affirmat. In sacris literis Vero tam celebris est huius Beli cultus, ut omne ido dum Beli nomine,aut Syriace Baali,V'cetur. casa de causa dominus per Oseam dicit sm oseaea.ea D a I turum,
442쪽
tui UITI. vi verus Israel non amplius DEUM
sed appellet. Quana iam edim hebraico idiomate uxor virum : I id est dominus meus appellet, quia tamen eadem vox idolum si urat, idcirco non vult DEUS vel nomen cum falsis diis commune habere,
. sed id est vir meus a fideli populi, s
lutari cupit. Ante Ninum vero Epiphanius,&post eum Suidas,Serug diuersas inmines elaborasse scribunt, easque diuinos ore colendas persuasisse. Lactantius veroadm dum probabiliter coniicit primum Prome. theum statuas pro numine colendas erexis se,ac inde 'atam fabulam ex luto ipsum primos homines efformasse.Fulgentius j'mythologia Syrophanem quendam in Aegyp to primiim idololatrice auctorem statuit. Hunc enim,quod in libro sapientis dicitur. filio suo defuncto statuam posuisse, familis
arn vero eius, ut domino gratificarentur, fores illi simulacro obtulisse, ac odores incendita, reos deinde ad ipsum cofugientes. ven iam consecutos esse. Hinc credi coeptum
aliquid diuini idolis inesse. De idololatriae
igitur origine in au toribus classicis multa inueniuntur, de religionis vero, in uniuera. sum primo ortu altissimum in historijs silentium. Atque haud scio,an ullus mortalia
443쪽
ium eIve nume,quod ab hominibus coli det beati Protagoras tam dubitauit: librii enim Nemo eo ob quem Atheni est urbe pulsis estuic incho to statuerς auerati Dediis existant ne an non existant, GT certum non habeo. Quin neque Plinius pronuntiare audet, nullum esse Deum. Si quis est,inquit,torus est sensus,totus animi, totus sui. Lucianus quanquam in Ioue tragoedo rideat DEI prouidentiam,in Philopseude tamen is, qui sapientis personam sustinet quales audi oris sententiam in dialogis ex- plicare solent cum ipsi impingeretur, quod , deos nWaroi, respondit se quidem credere Deos esse, sed superstitionem damnare. Averroim ex eodem ore calidum & frividum efflare, supra demonstratum ςst. Quocisi i inen nonnulli existerent, quibus certo pe suasum esset, non curare DEVM res hum*nas, ac nulla idcirco religione colendum, quia illi, minima qusdam totius humani generis particula existunt,ni hilominus in cultum ac prouidentiam DEI totum orbem ςonsentire dicendum esset. Consensus au tem generis humani quid aliud est, quam vox ipsa naturae' Quod maius indicium v ritatis, quam toriam diuersi status, cqpditi onis,sexus,aetatis,in unum dogma conspira
tio' Aristoteles magnum quid stas errepi probaturus coelum esse detorum it -
444쪽
corruptibile domiciliuiti,tana Grscis,quam i. Barbaris id ab antiquo psuasum fuisse dicit. At nulla opinio antigor, magis'; in omnium gentium mores inoleuit, quam Dei pr' uidentia res humanas admihistrari; ut sit aliaud nihil, ipse prosects humanae naiyrae r uerentia nos comouere posset ad hanc sententiam ampleetenqam . Qui enim totum genus nostrum erroris redarguit,quid aliud quam naturam, cuius ipse particeps est,contumelii afficit'Quanto satius esset,cum Terentiano Chremete homines cum simus, humani nihil nobis alienum putare, quam . o tum hominum contemto iudicio non tam insos excellere quEm ad brutorum cIansem reseredi esset videri Prisertim cum nuI-la re aeque homo a bruto,quam religione de D Ei cognitione discςrnatur. UFid respondendunt sit
velogandum esse rerut singuiarum prouidentiam vetoberum amburium toti
OST demonstratam Dei priuidentiam tempus nunc esset argumenta, quae contra obijci
eo munere,quam plurimi viri Aricti
445쪽
magna cum laude versati sint: & maxime quia tempus nundinarum a typographo huius operis editioni praestitutum in propitiquo est, duas praecipuas, &omnibustiotissimas duntaxat obiectiones depulsurus sum, quarum prior ab humana libertate, reliqua vero a casu & fortuna sumitur.Sic igi A gyimem
tura quibusdam DEI prouidentia oppugnatur. Si DEVS res singulas urat, etiam eas pr scientia cognoscat necesse est, non tum quando am&pro- existunt, verumetiam aeternis seculis ante-
'quam fiant.Nam si quicquam prius ignoratum , postea nosce inciperet, mutationem subiret ipsitis intellectus. Sed DEI natura prorsus immutabilis. Si autem singula pria
usquam fiunt a Deo sciuntur, qu ro an ceri. 'tam an vero dubiam eorum praecognitionem habeat' si dubiam ιneque, cum existet, salua immutabilitate sua, certo illa nouerit.
Si certam actum erit de arbitria libertate re contingentia prorsusque fatali cunctan 'cessitate euenient. Nam seri non potest; ut de rebus incertis & instabilibus certa cognitio habeatur. Posito eni m, quod res aliter te habere possit, etiam DEI praescientiam fallim .posse statuendum erit ac proinde D E VM non esse Deum.Quis enim pro DEO illum habeat, in quem error di deceptio cadere possunt Dicet sorisquispiam,nunquam e
446쪽
oeeurritur risurum DEUM, sed potuisse non praesciri, solutio, quod fiaturuin praeuidet, atque ita nullam
ex eius certa προγνωσει necessitatem in rebus
subiectis consequi. Aliquid ad rem faceret ea responsio, sit DEI praescientia a rebus quae ' cognitioni diuinae subiac9,Vllo modo pena' deret. Sed hoc perquam absurdum esse videtur. Nam quicquid in DEO est aeternum. ac necessarium existit, nec in immutabili &simplicissi ina natura ullus est locus cotingvitiae. Rursum, si Dei cognitio 'lla ex parte a rebus cognitis penderet, ab ijsdem quoque persei itionem sui intellectus consequereturi Atqui Dei maiestate indignum est, a creaturis ei quicquam persectionis accedere. Sed, ut hoc omittamus.quomodo qusso possent tres sutur nec in seipsis existentes,nec statam J&frmam cum suis cati sis connexionem ha- . 'bentes diuinum intellectum ad sui comprehensionem excitaret Quanto mesius D. Augustinus, cum scientiam futurorum D Eo tribuere vellet. censuit eam non rebus cognitis effici, sed earundem effeci ricem esse Hic in ille nodus, qui tot praeclara ingenia
torsit, nec usque in prisens,Vt verum fatear,
a quoquam ita itutus est, ut nullus persit scrupulus. Quid igitur hoc loco facturus sumi An post tot docti ssi morum hominum inanem laborem me unum tam perplixar
447쪽
' LIBER v. a 31 dissicultatis enodationem suidisse dicam'
Arqui ea minimὶ ferenda arrogantia esset.'i An tacitus hanc obiectionem praeteribo Sed tunc causa inferior videbor. Vt igitur ex . tam scopuloso loco saluus in id tum eua dam, primum iubens fateor, postquam me diu, mi illumq; ea cura libertatem cum prἴ- scientia conciliandi exercuisset, ac ir ultos auctores ea de causa euoluissem, nunquam tamen vel ipsum me quicquam inuenire pru ruisse, vel ab alijs inuentum deprehendere, . quod animo meo omni ex parte satisfaceret. Itaque hic meam ignorantiam no gryuatim confiteor. Neque tamen idcirco a fide prouident ae diuinae desciscendum , aut eari ulla ratione in dubium vocandam es e,Epi- cureis concedo. Quid enim stultius, qu m per id, quod ignotius, aut certe non magis
notum, dogma vllueuertere' At minus, aut
saltem non magis illustris est humanae vota Inntatis libertas, quam DEI cuncta dispentae santis prouidentia. Porro non esse liberta. Libertatε' tem prouidentia notiorem, multis modis o
flandi potest Primum enim si de rationibus
Q agatur, eae ad prouidentiae confirmationem iem.
'tam mulis ac validsallatς sunt, ut pro liber- tate nec plures, nec validiores adserri pos sint. Si vero de experimentis sermo fiat, ne-
quo ca nobis in causa prouitantiae descisse,
448쪽
ex praecedentibus liquet. Dices sorte, illa ex historiis petita, libertatis vero suae quenque singulis momentis periculum facere posse. Imo vero quisquis anteacta viis suae tempo- ra ad inemoriam reuocet, huic facile quaedam diuinae curae erga se documenta occumrent. Sed non tam illustria, quam libertatis,sorth dicturuses.Imo vix scio,an euidentiora.Non enim assentior iis, qui tam explora' tam esse cuique suam libertatem existimat,
quam ignem esse calidum, nivem albam deoque non posse eam demonstriri, sed vellit principium p se cognitum supponi debere;
nam si adeo illustris esset eius notitia, non tam multi fatalis necessitatis patroni . inue nirentur. Experimur quidem non cogi voluntatem noli rami sed tamen quam saepe suuenire persentimus, ut contra mentis mea. liora probantis iudicium deteriora sequamurἶId autem cum fit,non solum non per esitamur ullam voluntatis libertatem , sed tra etiam suspicio nobis seruitutis ingeri tur. Quodsi autem affectuum animi moras per experientiam nota non sit, neque membrorum usum in nόstra potestite sitatum esse illo modo notum erit. Prius enim suam electionem voluntas in potestate habeat necesse est, quam corporis membra,
quibus isquod elegit exequatur. At dicet, quispiam
449쪽
i II BER V. ij quispiam, experiri nos quod consultemus.
consilium vero non est, nisi τ οσδεχομενων, i id est quae fieri aut non fieri possunt, unde essicitur, etiam nos libertatem nostram ex perimento discere. Sed facilis ad liqc responsio. Nam ud consulationem sussicit,ut id, de quo instituitur deliberatio, cum volumus. ossi mus, quandoquidem de eo quod etiamsi cuperentus, non possemus tamen es si eere,ceu sunt volare, coelum digito attinge' gere&similia, nemo sobrius deliberat.i Anautem voliuntas emclendi sit τ ἐφ' ἡμιν, ex consulatione non ita perspicuum est, quam ignem calere. Diceret enim qui iam satipatronus consilio itain unum partem determinari hominis voluntatem, ut in aliam se sectere non queat. Insuper inulti insignes' Theologi docent primam voluntatis mut)- tionem, qua homo impius ad DEVbi cor
uertitur, non esse in ipsius impii potestare. Sic enim D. Augustini doctrinam de gratia
operantq&cooperante intelligunt. Atta- men impius non experitur,alio modo sec5-
uerti ab impietate ad iustitiam,si quo in po-
liticis stillo unius rei deserto , aliud nouo quodani usiderio illectus,tractare incipitin Atqui id necti oportebat,si libertatem suam inpoliticis experieptia cognitam haberet: eontrariorum enim idem iudicium, di qui Ee ealorem
450쪽
catorem percipit,etiam frigus perci piat, ne cesse est. Quare qui nonnunquam se liberavi, voluntate persentiscit,idem quado non
libere quippiam aggreditur. id haud dubi
perciperet. Insero igitur ex illi omnibus arahitrij libertatem rationibus inui cthiuliani esse, sed experimentis pr0babilibus dun- ,
taxat M Si vero ab auditaritate sumta argumenta inter se comparentur, ea multourmiora incausa prouidentis,quόm libertatis inuen turus es. Nam intei sapietes non ilum Stoiici fatalem necessitatem defenderunt: sed de Plato voluntatem diuinam, ita omnium re rum causam constituit , ut fati patronus a Iulius si- nonnullis existimetur . Poetae vetustissimi
ventu . a ie0 huic opinioni addicti fuere, ut mor- tem idcirco est, fatum appellarin quia unicuique fatalis moriendi hora prete . . stituta sit. H istorici gentiles & nominatim xege Dio- Herodotus, Diodorus,Curtius, mutarchus,doxum dς lege humanas gubernari conten dunt. Similiter & vulgus hominum Ethniacis temporibus ineuitabili cunctae necesii
late fieri existimauit,& post evan et ij prae didationem Manichaei, VVicclassistae, Lit et uni & nouissime Caluini sic bertatem
arbitria negant. Prouidentiam vero numi. nis horum nemo se dubium Vocat. .,