장음표시 사용
101쪽
r oo IusEtutionum malecticarum
negatis , vi ex impossibilis' siue assirmatis sue ne-C ivir' gatis, quia cum in omnibus lebellis aequippollentius ρης ηsi quarum descriptiones paulo ante tradidimus, repe-r ' riatur aliqua enunciatio ex necessario, aut possibilit r. a Frmato, qui harum reciprocationem tenuerit; nullo negotio intolligit in quas reliquae conuertantur. Enunciationes autem ex contingenti, quassu pCC Viver- rius reliquimus: si affrmativae qui)em sunt, eodem βρ o rin modo, quo absoluis, conuertuntur ut si dicas, Con- ἔφη ium tingans est, omnem hominem, vel aliquem homine . vigilare , ergo contingens est aliquod vigilans effex. strio. homine, si vero sunt negativae, non ite .Nam particu infine laris conuertitur simpliciter, uniuersalis aut e mini- β. mae. Haec enim conuersio bona est, Cotingens est ali quem hominem non esse album, ergo cotingens est aliquod lbum non esse hominem ; nunquam enim in hac formula datur couersa vera & couertens falsa: haec aut vitiosa, Contingens est nullum homine esse album,ergo contingens est nullu album esse ho' minem, conti ris si quide vera est, quia quilibet homo potest esse albus,& non esse albus, couertens autem est falsa, quia non quodlibet albsi potest esse ,
I .strio. & non esse homo, quippe cum necesse sit aliquod album, ut nitiem, aut cygnii in non esse hominem . Sed multae sunt dissicultates hac in re , quae postulant tu maiorem auditorum in Ielligentiam,tum extam longiorem tractatum , quam introductioni conueniat. Restat ergo, ut,quoniam enunciationes simplices utcunque explicauimus,de coniunetis deinceps, quod satis videatur, dicamuS.
vid sit enunciatio coniuocha. quam p'Iteti res Dialectici hypotheticam sepe vocant, iam supra a nobis dictum est.. Quot vero ei sint subi . .eta genera , quaeque sint singularum generum affectiones
102쪽
' ctiores nuc docebim'. ConiunAio,q forma est ensii elationis coniunct tribus modis comparari pote licum simplicibus enunciationibus, quaS connecsit., Aut enim iungit earum sententias, aut diuidit' Si ..h uis iungit, aut ordine consecutionis unius ex altera id . facit,ut,videlicet posterior ex priori .essiciatur, aut non habitat ratione eiusmodi ordinis. Si ordine consecutionis iungit sententias, vocatur coditionalis,ut
si sol lucet dies est: Si absque huiusmodi ordine, dic1tur copulativa, ut Socrates fuit philosophus,& fuit vir bonus:Si dcnique diuidit sententias , dinunctiva 'nuncupatur, ut aut dies est, aut nox est : Tria igitur' - sunt genera coniunctarum enunciationu, Concillo natis, pulativa,& Difiunctiva, quas Cicero con- nexum, Coniunctionem,& difiunctionem nominat.
Ac prima quidem iure, optimo dicitur hypotheca- ςi ria, quasi conditionalis, clim Hypothesis conditionem significet. Tertia quoque non immerito a Boc-thio in numerum hypotheticarum refertur. Nam ex apta & propria disiunctiva licet facere conditionalem, ut si ex illa, Aut dies est, aut nox est, ha Ac ess-cias,si dies est,nox non est,aut hapc,si nox est, dies non est. Caeterum cur secunda dicatur hypothetica ego plane non video, cum nec condigonalis sit, nec β P . ex ea nulla conditionalis .fieri possit. Neque enim quia vere dixisti, Socrates fuit philosophus, i& vir Num etiam bonus vere quoque dixerit , Si Socrates philosophus fuit, vir bonus fuit,Aut ,.si non fuit philo- μη r σε sophus non fuit vir bonus, aut si fuit philosophus, non fuit vir bonus, aut si non fuit philosophus, fuit υρρ ' vir bonus. No est igitur cur hypothetica dicatur, ni - . si forte, quia alteri enunciationi sit riplici iam positae alteram adiungit. Haec enim quasi suppositio Hypothesis nomine modo aliquo signiscari potest. i nuati-Qualitas essentialis enunciationum , quam affir- tu, conmmationem, & negationem dicimus , diis etiam Om- silctarunibus communiter coni aenis, verum aliter, quam sim enunc a
Plicibus. Sina plices enim dicuntur affirmativae, Sc ne rionum.
103쪽
tur. Quae constat duabu simplicibus, nam reliquum . genus, quia infini te angeri pqtest, ommittimus, aut
constat utraque affirmativa, aut utraque negatiua , aut antecedente affirmatiuai8t consequenter negati φρ μεμ 3ua .aut contra, ut, Si sol lucet, dies est.Si sol non in
cet, non est dies: si dies est ; non est nox t si dies non uia est, nox est. Quae complicationes ex simplicibus affir mali uis,& negativis, in copulati essetiam & disiun stiti istiuis speditari possunt. n. lis es Quomodo cunque autem conditionales ex sim. plicibus cqnfitiantur .dicunt Dialectici eas posse e L ήρ se Veras,& si omnes simplices, ex quibus constant, se sint saltae, ut si dicas, Si homo habet alas, volare ho poc ομεmo potest. Id quod proprium , ae peculiare in hoc si .enunciationum genere ex eo est, quod eius veritas V. H in sola consequutione consistit, quo fit ut si consccu έφη m. tio sit bona & apta, enunciatio issa si vera, quocun o que mo do quod ad veritatem,& falsitatem attinci, hi mPartes se habeant .Hac de causaeicit solet,conditio is nalem nihil ponere,quia ut fit vera, nec antecedenta 'e co/ si tiS, nec CCnsequentis veritate *equirit. Qua ex re ilia sist Iud etia Dialectici colligunt '. onis es conditionales L. itio veras esse necessarias, &omites falsas, imposiJbiles. ημ/ Na omnis bona consequestio est necessaria, ut aiunt hii ρ 'mnisque vitiosa,Mpnssibilis. Quod mihi non vide 'V. usque quaq: veru .himim hon id do diu irae con Νω φη ditionales ex futuris cotingehtibus probabiles cen- nis ον sentur, ut si diligenter opera nauaueris, doctus eua- altim 'des, sed etia ex praesenti tempore, ut si dicas ,s qua ira ver mater, est diligit filiu , quae enuncitatio cu inter ve- sit nec fraS numeretur, non in eo veritatis gradu ponitur , san - 'ut dicatur falsa esse non posse . Non tantu ergo ne cessaria εἴ impossibilis enunciationes conditionales reperiuntu , sed contiugens etia,Nec vero omnibus i bona Conlectitio eli nec ossaria,' sed quaedam etiam probabilis,ut post dicemus. Revocaritur autem ad conditionales primum Ra tionales, ut Sol lucri, ergo dies est. Omnis homo est G 4 ratio-
104쪽
ne enuntiatione eopulativa. Cap. XVI.
Copulativa enunciatio non habet certum num e Copuia rum partium principati v aut conditionalis,sed tisa non potest quotquot volueris principalibus constare, ut habον si dicas, Socrates philosophus est,& bonus vir est,& ωνιῶ η Platonis magisteib& caetera. Huius generis enuncia memmtio vera esse non potest, nisi omnes simPlices ex qui parariΜmbus, constant sint verae . Ex quo eficitur, ut data qu1- ρri ripacuque simplici falsa,ipsa tota falsa iudicetur. Est ite et copulativa tum cessariare tum cotingens: tumetia aeuidro impossibilis.Necessaria quidem si omnes. esus Rartes gra ur
sua; necessariae, ut. Deus est summum bonum,34 pee ad N iacat viii est summum malum . Contingens autem , si tare so omnes partes sunt contingentes, aut earu aliqua, α putari isquila impossibilis, modo partes ipsae inter semon p0 ua vognent,Vt Socrates est philosoph us,& est vir bonus, Nore i Deus est summum bonum,& Socrates est iustus. Na rsa si aliqua sit impossibilis , aut ipsae inter se partes re- sit . 393Pugnent, non contingens, sed impossibilis iudica da Canti erit,ut si dicas,Socrates est lapis , & Plato philoso- gent. phatur. Socrates sedet,& item deambu lata Impossi- ι ML
bilis vero est,si vel aliqva pars est impossibilis, vel ip sibii.
sit inter se partes sunt repugnantes, ut Patet in pro ximi SexempliS. . . - : , Reuocantur etiam ad copul aliuas aliae permultae grua r enunciationes, ut adiuersaliuae,& in quibus copara- uocaturtiones fi ut,& aliae id genus, veluti si dicas. Socrates ad copu , Rilphilosophus ; sed veram sapientia fortasse non est assecutus, Qv les principes sunt,talix fero est po APulus. Quin etiam rationales, ea ex pgute ad copulativas reuocantur,qub absolute ac simae,pinuit paretem antecedens & Ostnsequentem. , Caulales vero non tantii hac ratione, sed etia suatenus ast ut in antecedentqfimiitUri causa consequentis. Aliae sunt etiam conditiociales supra memoratae, quae ali ρ. t - r qua ex parte ad copulatiua xedihantur, Ut tempora' , Q
105쪽
ros Instituisinum Diasecticarum.
Da disiunctiva enunciatione' Cap. XVII.
Istunstiua quoque enunciatio nullum habet principalium partium certu numerum potest enim quotquot etiam volueris praecipuis partibus constare vel si dicas, mea nimat' aut est album , aut est nigraeo aut est ce uteicblotis,aut lutei, &c. ' Vtαutem dis unctiva sit veras iuxta veterum sutidem senrentiam una tantusti eius pars vera esse beta quo fit, ut falsa dicatur, vel cium; omnes sunt fal- Φό-i eum cymnes ver .EYempli cinsa hec est vera, Socrates aut ibquitur aut nothl6quitur, quia unu' eius pars, atque adeb la,'est ver a rhe autem aut sunt fals , Socrates aut est lapis, aut planta; Socr2inlius in Ghnat,aut est homo: prior quidem, uri utraque Imia est D lsa, posterior, o uia utracue verae. Rasio huius rei ost , quia cuin lais unctiva disiuiigat sententigkIillud: opus esse videtur, ut simplices enunciatio ς,ek quibus d i fiuncti o erilissat: ut repugii rex tes atmita ''t fures Vna Vere esse n6n possint. Quare aut omnes erunt false, aut si plures una fuerint vehς; non respondebit res disiunctioni, quare utroque modo dis unctio erit falsa. Itaq; si dixeris Socrates est homo, aut est rationis particeps, falsam protulerisenunciatione, qui a ipsa difiunctio ex natura mas 1ficat 1lteru ductaxat ex his duobus attributis Socrati conuenire, quod asserere salsum es .Recent inres tamen dicunt disiunctium esse vergm. si ve1 vria vel plures una, aut etiam bmnes parieSisint ve- si falsam veth nunquam, nisi omnes partes piat Pal- Assue hoc pacto dicunt hias enunciationes esse eris Abh Socrares est honidi aut est rationis part deys,aut delfibulat, aut mcluetur loco: alit Plato est 1d risuin aptus a ut Buc halus fid his o i tu : quas inveteres dicut esse falsas. Μihi verb hoc modo vide- eur dirimeda cotrouersia. Veteres quide accomoda
106쪽
svnctio enim ex forma sua videtur significare, plus - 'Vna parte veram n6 es e) iuniores autem generalem rom . . loquendi vshm magis spectasse. Solent enim disiun- μ οβ ρctiones huiusmodi, Aut Demosthenes perstinis ora- nu ἐρέω for fuit, aut c icero , aut certe nullus: Aut Miloni ris η . Clodiu s insidias fecit, aut Clodio Milo, solet namq; Rες δε ut verae conhedi ab ijs , qui fatentur & Demosthene re g νε peferctum Oratorem fuisse,& Ciceronem, itemque r/Miloni Clodium 8c Clodio Milonem mutuas paras se insidias Quoniam igitur communis loquendi usus τ' moin oratione non est aspernandus recentiorum sente g ε δε ria non videtur omni ex parte ropudianda: diar ut
Quod si quis ob ij ciat, eum qui ita loquitur, Aut
Socrates e homo,aut rasiti natis, hoc modo corrigi rum se solere.Imo vero & Est homo, di rationalis, uec alia νει de causa, nisi quia fallam profert disiunctionem: oc est em'icurrendum est, eum, qui sic loquitur, corrigi, non σαρ- ιε quod falsam pronunciet disiunctionei, sed quod repudi ineptam, Sc ridiculam. Ineptum est enim ac ridicu- da . Ium, exstruere disiunctionem ex enunciationibus ne obiectist cessarijs, aut necessarib conexis. Id quod in hac di- Solvite. sunctionu ratione, qui recentioris amplemus ; Occurri diligenter chlaendu est Nec tamen iccirco fuerit ne- rur alto Ceuasinna, ex simplici b. ropugnantibus inter se si obieco is nisunctid coiistratur, quia cum dicimus, Aut est clioni. hoc,aut est illud , non scin per volumus significare, Explic aut hoc tantum, aut illud tantum esse verum, sed sp- rur sen-pe Ita loquimur, ut salte hoc veru te γει salte illud Di di- declaremus. Quo pacto dubium non et , quin tota ncti disiunctio ex partibns non repugnantibus, atque M a F. deo fimul veris, vera esse possit. In hoc enimciatio hum genere, quemadmodsi insuperioribus , non lotum necessariae & impossibiles .iaehniniationes repcrituatur, sed etiam contingenteS. Aione . Nahsillae necessariae dicendae sunt, quae constant ex duabus, contradicentibus aut ex ijs quae ad cotradicetes reduci possunt: ut, Socrates loquitur, aut non
107쪽
x o 3 Institutionum Tialamarum.
Joquitum.Socrates est grammaticus,aut no habet artem emendate loquendi,& scribedi: Aial aut est Loaut est bestia,Itemque illae, quarum OeS parteS , aut
. . Vna,sunt necessariae: ut socrates est homo, aut non est lapis: Socrates est homo, aut non est grammaticus:Socrates est homo , aut est lapis. Quanquam iLlae,quarum omnes partes sunt necessariae, quia ridi- uti .culae sunt,extrui non debet, uti diximus.Contingens νηε . est, cuius omnes partes,aut aliquae, sunt cotingetes, . no n ita tamen ut sint contradicentes, aut ad cotradicentes reuocari possint,aut aliqua earum sit necessaria, ne tota disiunctio sit necessaria , ut nunc diximus. Exepla contingentium haec sunt: Aut haec mulier huius pueri mater non est, aut ipsum diligit: Aut . hic adolescens lapis est, aut doctus euadet.Impossibi d. les sunt,quarunt omnes partes sunt impossibiles, ut ocrates aut est lapis aut est lignum.
. De quibusdam enunriationibus expositione indigeniatibus. Cap. XU III.
A C videri quidem posset iam ad finem perdu
cta tota de oratione suscepta disputatio , nisi Dialectici post Aristotelem quaedam huic tractationi ad dissent, quae prorsus ignorare non conuenit. Haec sunt expositiones nonnullae 'uarundam Cnundiciationu, quae, quia ob quasdam particulas obscura. sunt,&expositione indigem, exponi bileS Vulgo iap- ... pellantur: Harii igitur quo ad satis, videatur trade: da est hoc loco explicatio, ne si quis absq; praemedi tata cognitione in eas disserendo inciderit, non faci. αες--r- le se possit expedire. Atque ex quam plurimus quas recentioru nimia fortasse diligetia, exposuit et ' cxclusi uas tantu,nos,exceptiuas.& reduplicati uas ' ut vocant,quam breuissime explicabimus, quoniam resi quae aut parum exhibent negotii, aut, nisi in re
coditissima philosophia , plana ac dilucide intelligi non possint, Fuerunt autem, hyiusua odi enunciatio
108쪽
num expositiones in hunc locum necessario disse rendς, quia sine cognitione coniunctarum ennnςiationum doceri nequeunt. 'De exclusiuis enuntiationibus . Cap. XIae.
FXclusiue enunciationes di cuntur, quς constant Exclusi
signo aliquo exclusitio, qualia sunt. Tantium, So ΜΗ 'ΜαJurn, Duntaxat, SI cetera si quae sunt eiusdem ni fi ε gna ea Cationis. Huiusmodi autem signa aliquando exclu ςt suadunt alia praedicata ab eodem subiecto. ut si dicas: 'μ des Praedicamenta sunt tantum decem, Homo est tan fc3ant. tum animal rationale: aliquando excludunt alia su bieeta ab eodem praedicato, leu ut aptius loquar a participatione eiusdem praedicati, Ut stidicas : So- - Alum animal est sensus capax, Homo duntaxat loqui .
Hinc fit,ut duo fiat exclusiuarum enunciationum geri genera, quorum prius vocari potest exclusi praedica nera enti', posterius exclusi subiecti, quod signum in priori clusium genere excludat aliquod praedicatum, in posteriori νῶ auunali quod subiectum,ut patet in traditis exemplis Ex riationis
clusiuar autem utriusq;generis quatuor modis effer Exelusiri possunt secundum immcdiatam affirmationem , ua μώ-S negationcm signi & verbi. Aut enim viruitque a L tuor mofirmatur, ut in traditis exemplis ut solum signum asia dis esse firmatur ut si dicas, Praedicamenta no sunt tantum runtur.
qutuque. Sola substantia no est in subiecto raut utruque negatur, ut fi dicas, Praedicamenta non sunt tantum decem , Non solum ans mal non est sensus ea G φημ' pax: aut solum signtius negatur, ut si dicas, Praedicata ημι ρ:menta sunt non tantum quinque,Non solum animal επρρη 'est vivens. His ita constitutis , aduerte utrunque ge ἀi excisnu exclusiuarum expolii eiiunctatione una coniunia si μω .ct ,seu hypothetica, composita ex duabus fimplici Prior εχ bos, quε exponentes dici 'lent.Ηarum prior costat psine ,
eodem subjectό, eodemque praedicato detractota seu ρ men siqno quibus 'enunciatio exponenda constat in m.
109쪽
qus vocatur preiacens, Posterior cum expopi e clusiuas prioris generis , const.it eo dcm stibiecto Scexcluso prεdicato. cum aute exponit exclusi uas posterioris, constat eodem praedicato D excuso sui tecto. Atque hec, cum peculiari nom ne ca eat, dicItur secti da exponens. Caeterum ex priori exclusi uarum genere dus tantum formae a nobis exponendae sunt,ea nimirum, in qua & signum, & verbum amrmanturm Prςdicamenta sunt tantum decem: & ea, in qua solum verbum immediate negatur, ut Praedicamenta non sunt tantum quinque. Nam reliquae duae formς non sunt fere in usu.At ex posteriori genere, cum omnes usurpentur, omnes sunt exponendae
Exclusiue igitur prioris generis , quas exclusi p- dicati appellauimus, si utraque ex parte assirmativae fuerint, exponendae erunt copulatius, priori expone te affrmativa,& posteriori negativa hoc modo :Ρrςdicamenta sunt tantum decem, id est, Predicamenta sunt decem, & non sunt plura quam decem, Homo est tantum animal rationale , id est , Homo est animal rationale, & non est aliouid ultra quam animal rntionale. Si aut e solum verbiam immediate negauerint,exponendae erunt disiumstine, priori exponente negativa,&posteriori affrmativa, hoc modo: Prfidicamenta non sunt tantum quinque, id est, praedicamenta no sunt quinq; , vel sunt plura quam quinque, Hόmo non est tantu animal, id e 1t, Homo non in animal, vel est aliquid vItra quam animal Nec vero satis est ita exponere negari uas, Praedicamenta non sunt tantum quinque. id est, praedicameta sunt plura quam quinque, Homo non est tantum
animal, id est homo est aliquid ultra qua nimal, Saepe q*im expositio ligc falsa reperietur, ut si ita dicas Praedicamenta non sunt tintum viginti, id est, sunt plura quam viginti:La8is non est tantum anim I, id est, pis est aliqui ultra quam animal, Nam eyun stationςε, quε exton qntur uni Ver*a CIBO Intς
110쪽
κySe 3 Se hoc genere excitistii um nihil am= o: u c ' Exclusiuae autem posterioris generis, quas Exclu- β pons subiecti nominaurinias si & signum , & verbum af υρ επι firmauerim,exponenda qrunt c9pulati ii prwri ex H- ponente indefinita, siue particulari a rmati ita, &eqsteriori uniuersali pegativa, hoc modo : Tantum c/- -- animal sentire potest, id est, animal sentire p9test , - , de nihil quod non sit animal, scia xii e potest. Si yei orson solum signium a Frinauerint, expoliantur copulative, priori inde fimia, siue particulari ninatiua,&poste riori voluerE Assirmatitia, bocmsio : Tantum substantia non est iii subiecto,id est, substantia non est in subiecto,& omne quod tio is est substatia est in subie56 si inem viroque negaM erant, e ponantur disiunctive priori uniuersali a firmat iug , di posteriori partic 'lara negativa, hqc modo : Non solum animal n qu ciliensius cae x,iq QRH imal est sensus capax', ve I aliquid quou' non est nurnas, non est sei suis sapax. Si denique sylurii signum negauerint,exponantur disiun fine,ptiori uniuersali negativa:& pG1Feriori particulari a Timatiua , hoc modo : Non solium animal est uiuetas, id est, uullum animal est vjuen vel aliquid qu- non est an hΦal, est viveni. V: - , . 'Itaque fi recte attendas , videbis. enunciatiosea Gha viae signum affigiant,id est,prii u secundam
oni copulati Η, pindrilc diponente indefinita aine particulari, quaeudini valent voc lacob& poste-
est, tertiana,SI quartant,expona At si mue, a c. priora expone te uni 'ersis,& posteriorii particulari. V dehis etiam eas, quae & fgnum uictum simul affirmant aut negant, id est,prina arri& tertiam, exponi priori assiimatiua,& polleriori negativas contra vero eaS quae alteram assirmant, a terum negant, id est, secundum, quarta, exponi priori negativa, & posteriori affirmativa. Denique primam & quartam