장음표시 사용
131쪽
I; a In Istutionum Dialectitarum
tem participant. Hinc etiam fit, ut hae non sint bonae diuisiones, animalium aliud est bipes , aliud quadrupes, aliud plures habens pedes, item,aliud est bestia, aliud homo, aliud angelus, prior, quia diuisum latius patet, quam membra diuidentia simul accepta: posterior, quia membra diuidentia simul sumpta latius patent,quam diuisum. Sed est quod obijciat aliquis contra hoc praec pium . Huius enim bonae diuisionis, Hominis altera
pars ratione, considerationeque componens,est animai,altera rationale, animal,quod est membrum dio uidens,non modo non minus continet, quam homo
sed etiam latius patet, cum de pluribus quam homo praedicetur: Item huius bonae diuisionis, Alborum quaedam dura sunt, quaedam mollia, alia liquentia , membra omnia simul accepta latius patent, quam album: dicuntur si quidem deiebus etiam atris, Ut de beno, de pice,& atramento .Priorem tamen facile dilues,si dicas,animal,quod ad praedicationem attinet,latius patere, quam hominem verum quod attinet ad essentiam, hominem plus aliquid continere , complectitur enim in essentia sua rationale , quod non complectitur animal. Posteriori autem obiectioni sic occurres,In omnibus diuisionibus siue pense, siue per accidens totius uniuersalis in partes stabiectas, semper diuisum in singulis membris diuidentibus subaudiendum esserdiuu autem, molle, liquens,etsi latius patent, quam albu , si nihil aliud addideris, tamen sic in uno quoque subaudias albu, iam albo adaequabuntur : Nam aeque late patet albis perisse,atque totu hoc .Album durum,album, moi te,& album liquens. Ad posteriorem partem huius praecepti pertinet illud, qd aiunt Dialeci ici, Cuiusq. bonae diuisionis membra omnia,vel copulatim, vel disiunctim simul accepta,reciprocari cum diuiso,vd scilicet, de quo dicitur diuisum,dicatur copulatum, aut disiunctum ex membris diuidentibus, S Vico Versa.In prioribus ergo quatuor generibus diuisio
132쪽
num, copulatum ex membris diuidentibus, cu diuiso reciprocatur,in quieto autem, disiunctum. Exempli causa , si hominis altera pars est animus , altera Corpus, homo aute de Socrate dicitur, totum etiam hoc copulatu, A nimus, & corpus dicetur de Socrate: & e contra copulatum ex corpore, M animo etiam homo. Quanquam Socrates non proprie dicitur animus,& corpus, sed concretii quid ex animo , & corpore. Si vero animalium aliud est homo,ali ud hestia, animal autem dicitur de Socrate, totum etiahoc disiunctum, Homo,vel bestia dicetur de Socrate, & vice versa, si disium tum ex homine & bestia ,
etiam animal. Secundum praeaptum bene diuidendi. . Cap. XI.
SEcundum praereptu est, ut quantum fieri possit, in. ρ'. diuisio fiat in proxima inebra diuidentia. Quod Ο q. tno saciunt,qui corpus animatum diuidunt in homi Bρη. 4
nem,bestiam, arborem, fruticem;& herbam, transi- . Misi Jiendo duo immediata generat, animal, & plantam. Sunt enim illae remotae, ac distantes partes subiectae corporis animari. Prius ergo diuidendum est anima Cur totum corpus in animal, & plantam, quae immediate tum Io subiiciuntur animali, deinde vero distribuendu ani- pe diu mal in hominem, & bestiam, atque planta in arbo- domus 'Tem, fruticem,& herbam, Saepe tamen diuidimusto in pomeum in partes remotas, quia ignotae nobis sunt pro- re romoximae,ac immediatae. ta . .
Terriam bana diuisonis praceptum. Cap. X II. Ex s. TExistim praeceptu est, ut in diuidendo non una ν. dot eranto pars totius nominetur,& altera, ve i reli- ib. quae si plures fuerint duam duae, negatione illius si- malim Snificentur , nec tam multae nominentur, Vt lon- I.
133쪽
I3 4 Inmtutionum Dialecticarum .
gior aequo fiat oratio . Nam si unam duntaxat paristem nominaueris, & alteram vel reliquas negati αne illius significaueris, ut si dicas, Magnitudinum ali; est linea, alia non linea, non videberis proprie explicare in partes id, quod diuiditur, quia negatio alterius partis non solum non est differentia , ut ait Aristot. sed nullo etiam alio modo proprie pars , siue componens totum , sue subiecta toti. Si autem multa admodum membre volueris enumerare, ut si dicas,animaliu aliud est homo,aliud elephas, aliud smia, aliud canis latrans,aliud hoc,aliud illud fingulas nimirum species infimas percurrendo, oratione feceris, quam nec iti absoluere, nec alius complecti animo possit . Cauenda igitur sunt haec duo vitia indiuidendo, quia diuiso inuenta est causa explicanis di rem in partes,ac dilucidandi, non tenebras offundendi. Τribus tamen de causis cogimur interdum diuidere rem in partem-unam,& Iin negationem eiusmodi partis. prima est,ut faciamus diuisionem necessariam, & quam nemo negare possit. De q uacunque enim re vera est assarmatio,aut negatio. altera est, qui saepenumero reliqua pars, aut partes ex opposito illi respondentes,earet nominibus positi uis, quo fit ut ad negativa sit confugiendum, ut cum diuidimus substantiam in corpoream, M incorpoream, Et animal in rationale & irrationale: quia ignoramus veras differentias, quae angelum, Se brutu animal costituunt, si forte brutum animal est una quaedam species animalis. Tertia est, si partes, in quas diuisio immediate facienda est,suerint plures, quam perspicuitas diuisionis ferre possit. Tunc enim omnes praeter unam significande 1unt nomine negativo, ut si dicas Bestiarum, qusdam sunt pennatae,aliae implumes:nisi velis qualdam partes nominare, reliquas vero omnes paucis verbis complecti, ut si dicas. Figurarum redii linearum, quaedam est trium lateru,quaeda quatuor, at ae vero plurium. Colorum quida est candor, qui-
134쪽
quidam nigor, caeteri vero sunt medii inter hos, Animalium aliud est homo , aliud elephas, aliud simia ,
aliud canis latrans , alia sunt ab homine remo tiora.
Quod si quis contra hare obiiciat, has diuisiones οβ ρπιν
esse bonas , & nulla rone reprehende das , Infinito rum aliud est lx finitum ditiisione, aliud infinitum additione, aliud infinitum essentia . Caecorum quidam sunt caeci mente, ali 1 sunt caeci oculis: & tamen membra omnia diuidentia esse negativa occurres , s.lurisso cum diuisum est negatiuum,membra etiam diuidentia, in quae, ut in partes per se subiectas diuiditur, negativa esse oportere, no ita tamen,vt alterii fit negativum alteritis,nis necessitas copulerit, hoc si quidevst,quod cauedum esse diximus . Harum aut diuisionum membra negativa quidem sunt, verum non ita, ut alterum neget alterum, sed ut quod uis neget in parte,quod suum diuisum negat in totum. Luartum praceptum sena diuidendi . Cap. IIII.
Quartum praceptum est, ut membra diu dent a P
si non re, certie ratione sint opposita, id est, in sic μm ter se sic affecta, ut nullii in alio includatur Sic enim omuibus hoc loco pro omnibus generibus diuisionum nonae iseisio oppostorum interpretor .Huius praecepti praeterinis b.
sione vitiosa sunt hae diuisiones, Corporis humani comm alia pars e caput, alia thorax,alis manus,aliae pedes de ur. aliae oculi. Uluentium aliud est planta, aliud antimal, aliud homo. Nam oculi continentur in capi , t . erat,& homo in animali . Vt autem hoc praeceptum Arist. .peculiari ratione quinto generi diuisionis accomo de part detur hoc ex probatissimis autoribus colliges, no- im.I. mine oppositorum intelligenda esse repugnantia, re ex hoc est, ea, quae de eadem re simul assirmati non Noe. do possunt. Hac enim de causa ait Aristo t. non recte diuidi animalia in natantia, & alba , nec rursus in ne a1 4 urbana
135쪽
i 36 Innituitionum Dialecticarum.
urbana, & siluestria , quod eadem & natantia , alba esse possint, nec non & urbana,& siluestria. Et
Boethius eadem ratione reprehendit diuisionem 4 i animalium in rationalia,& duos pedes habentia,&corporum in alba & dulcia, quod eadem corpora reperiantur,quae alba sit, & dulcia; eademque animalia, quae 8c duos habeant pedes , & sint rationa- Iia . Nec immerito huilismodi diuisiones reijciuntur, quoniam hoc pacto non recte dices enumera domebra diuidentia, Aliud est hoc, aliud est illud, quae tamen diuidendi formula quinto generi diuisionis propria est At dicat fortasse aliquis, Ergo hae diuisios,iectis nes a Philosophis approbate vitio no carebunt, Bonorum qu sdam utilia sunt, alia honesta, alia iucunda: Habentium magnitudinem, quaedam sunt longa, alia lata, a lia profunda : si quidem eadem actio esse potest Se utilis,& honesta,& iucunda: omneque cori us est longum,latum,& profundum, hoc est, habesongitudinem aliquam, latitudinem, Se profundita-δρlutio. tem. Huic obiectioni sic occurres: Membra diuidentia huiusmodi diuisionum esse repugnantia si prior formula diuid edi seruetur,ut si dicas, Boni alia pars subiecta est utile,alia honestum, alia iucundia. Continui permanentis, seu habentis magnitudinem, alia pars subiecta est longum, alia latum, alia profundu rquandoquidem una pars subiecta non est alia. Quod si posterior diuidendi formula qua maxime Philo- ε/pe con sophi utuntur)seruanda est dices primum multas diεreto a uisiones fieri nominibus concretis, quae tamen intel--bstr/- ligendς sunt quasi facte nominibus abstractis, cuius Hir in modi est illa apud Artitotelem. Quantu partim cotidiuiden nuum est partim discretu:discretii,inquit, est ut nu-Ao Usum merus,ia oratio: continuit aute ut linea, superficies,
paratur. ips& locus Nam cum iis c non sint quanta, sed qua με . . titates, necessario quantu in hac diuisione pro quantitate accipi edum est. Atq; hoc quidem pacto nihil est difficultas in propositis diuisionibus.Si qui e me
136쪽
Liber Tertius. 337gnant inter se.Nulla enim res dicitur simul utilitas ,& honestas,aut honestas,& iuc ditas,aut iucuditas,& utilitas . Nec vero unqtiam vere d1XCris , rem
eandem esse longitudinem, Ese latitud: nem, aut latitudinem & profunditatem,aut profunditatem,& lon- Sδρε νε-gitudinem. Deinde dices, repugnantiam membrota pu βο-rum diuidentium saepe numero non in verbis,sed in memsensu, quo diuisio usurpatur, sitam esie, Vt in illa Pythagorae diuisone,Forum,qui ad ludos Graeciae con εο θυμfluebant, quidam spe victoriae, alij quaestum faciendi ceruitur cupiditate, alij visendi stadio ducebantur .Hic quod νμε ver ad verba attinet, nulla est membrorum diuidentiu . . repugnantia .Fieri enim potuit, multi & lucri cupita Tusc. hditate,& spectandi simul studio duceretur. In sensu
tamen cernitur repugnantia, si hoc modo diuisione interpreteris: Eorum, qui ad Graeciae ludos una praecipue de causa confluebant, quidam spe victoriae,&caetera. Haec igitur ratione dices probari posse diuisiones illas nominibus co cretis usurpatas, ut sensus prioris sit huiusmodi. Eorum , in quibus aliqua una bonitatis, appetibilitati sue, ut ita dica,ratio potissimum elocet, quaedam utilia tantu, alia honesta solum, alia iucunda duntaxat nominantur. Posterioris aute, huiusmodi Eorum, quae aliqua Vna dimentione excellunt, quaedam longa solum, ut hasta, alia alta t discus, alia profunda tantii, siue crassa, ut globus,appellantur. Quanquam hic sensus vulgo magis,quam apud Philosophos posteriori diuisioni triouitur. Has vero solutiones diligenter notabis, ut multas usurpatas diuisiones a calumnia vendicare,
possis. Sed haec de diuifione videntur satis.
137쪽
essentiam aliquam , naturam vel declarat: ut aiat rationale. De clarat enim natura hominis. Vt
autem diuisioni diuisum, sic deis finitioni respondet definitu qcynihil est aliud , quam id , cuius quid ditas , cssentia ve explicatur.Sed nos de definito tum dicemus,cum definitio, nem, S genera omnia, i ii quae diuiditur, methodiiq; de di definiendi ,explicauerimus De finitio igitur, quae Finitio etiam apud Latinos appellatur, ab agrorum sanibus accepit nomen. Nam ut agrorum fines agros definiunt,& claudiit, aliosque ab ali is secernunt, sie definitiones,quibus reru naturae declarantur, essen tias earu circumscribui, aliasque ab aliis distingunt. Cuρῶ- Dicitur porro definitio Oratio, quia unum tantu nosinitio men non potes: est e definito. rufinitio enim diuinis sit Ora cte subiicit intellectui, quod nomen definiti costiserio. pio ponit.Vnde cum de omni essentia, quae definitio
I . v 4. ne explicatur, duo conceptus formari possint, alter, o si. quo essentia,quae declaratur,conuenit cum ali Is,al-νορ. F. σν ter, quo ab eisdem distinguitur, fit necessario, ut ommeta .. nis definitio duabus minisum vocibum constare de 3 s. rex. beat, altera,qus gignat in mente conceptum c onue. . nientiae,alteria, quae distinctionis, differentiaeve , Ita ergo
138쪽
ergo fit, ut omnis definitio sit oratio, quanquam ex plicatio nominis per aliud clarius , ad definitionem auctore Aristotele reuocatur, ut si quis dicat, Honestum est decens, Quod vero additur, Quae essentiam IJ ΤΑ Α, aliqua, naturamve declarat, id diuersam reddit Definitionem a caeteris orationibus:nulli su uidem,prqterquam definitioni, hoc munus deman)atum est. Illud tamen non videtur praetereundum hoc lorico, nomen definitionis duobus modis ab Aristotele accipi .saepius enim accipitur pro ea sola oratione, I 6, quae de definito conuersim pratdicatur qualis est 1i.nis Milla.Animal rationale, coparatione hominis,ut dixi missa mus ut cum ait,ipsam hois rationem, definitioneue piis nisi vel est, vel erat, vel erit, aut aliqd tale addatur , ei iνουν
non esse en unciationem,quia unum est,&non mul- ρνο
ta animal gressibile bipes. Et iterum , in definitione ν=ialea
nihil de aliquo praedicari .Et rursum,definitione ta- ρο. lem es e debere, ut ipsa proposita, statim, nulloqιn inocio cognosci possit, cuius rei sit definitio. ac lin- a hov. ade esse vitiosas, quibus, ut intelligi possit, quaru re-xum sint definitiones, opus est adiungere nomina rerum,quae definiuntur . quemadmodum in obsoletis veterum pictiaris, nisi titulus aliquis ascriptus es et , nemo poterat intelligere, cuius nam rei, quaeque pictura esset. His enim locis, aliisque quam plurimis : νε νplane accipit nomen definitionis pro ea sola rati ne, quae de definito conuersim praedicatur. Aliqua .aedo uero sumitur pro tota enunciatione, in qua insuper continetur definitum quale est totum hoc, Homo est animal rationale ut cum ait, Definitionem Atmo
aut esse principium demonstrationis, aut concluso- aeeehelo nem, aut totam ratiocinationem sola verborum col a. post. Iocatione a demonstratione disterentem S rursum, θOmnem definitionem esse uniuersalem & asimati- ροΠ.ro. uam. His namq; verbis aperte comprehendit des ni- tum nomine definitionis. Posteriorem acceptionem 'p'
amplectitur Quintilianus cum ait, pinitionem esse Lib. 7. rei proposito propria, di dilucidam,& breuiter co- cap.
139쪽
x o Institutionum vialecticarum
prehensam verbis enunciationem. Nos priorem , ut magis usurpatam, libentius sequimur. Da definitiona nominis. Cap. II.
Omnis Uanquam vero omnis definitio modo aliquod suitia dici posset definitio rei, quandoquide omnis .ici ρ - essentia, qus definitione explicatur, alicuius rei eruset modo sentia est, tamen Philosophi in definitionem rei , &aliquo nominis definitionem deuidere consueuerunt,res si ε. gnificatas a nominibus significantibus distinguetes. Definitso itaque nominis, quam Aristoteles nomi- .ps. γ nis interpretationem, vulgus Dialecticorum definio ro.ει tionem quid nominis appellat, est oratio, qua quid-γ. meta. ditas nominis,naturaue declarat: ut totu, hOC,VOXqus hominem ex instituto significat. Hac enim ora- a. pos . tione explicatur natura huius nominis Homo, qua-aο. tenus quodam est nomen: Nome non accipitur lio exuiL loco presse, id est, ut a uerbo distinguitur , sed proditas ct quocunque uocabulo, seu categorem a te, Quid ditas natura uero,& natura nominis, e ipsa eius signi sicatio:quo nominis fit,ut nihil aliud sit, nominis quid ditatem, & naturas ipso explicarem ei' significatione patefacere.Id, qd duo eius m bus fit modis:altero,definitione soli nomini, ql de-rnifica- finitur, congruenti, qualis est ea, quam in exemplum sto. attulimus, a itero, ipsa definitione rei significatae Sae-Duabus pe enim qui ignorat significationem uocabuli, ea modi rex uerborum formula rogat, quid illud significet,ut qd pluaruν sit res significata rogare uideatur, cui plane satis f nominis cit,quis rei significats definitionem reddit, ut si quis significa percontetur, quid sit Geographia , intelligere cu- 'ria. piens significationem nominis, alius uero res Ponde-D OL at, esse scientiam, quae de magnitudinibus differit,derio rei finitione rei explicata censebitur significatio uocapδι alia buli.Itaque, qu quere, ac simpliciter est definitio cui esse rei, poterit hoc modo alicui esse definitio nominis, d πιιio haec de definition et nominis deque modis, quibus si- nominis. gnificatio nominis explicatur, dixisse sit satis.
140쪽
Est autem hoc genus definitionis plane necessa-Tium non modo, cum aliquid demo strandum est. vi sit Aristoteles quodam loco ait, sed omnino cuiusque ' ς D . disputationis initio, ut idem alibi fusius, &c. Philota ri nomisophi docent . nis inter Ad hoc genus reuocantur orationes illae, quae de- ρηες tis Clarat origine vocabuli, ut cum dicimus, Consul est in I. qui Reipublicae utilitati consulit, Sol est , qui inter A Iastra omnia solus luceti Fides est, qua fit, quod dici- & 8. te. turrAbstemius est, qui abstinet a temeto, Quas Grsci ἡδ. Cic.
Voca ut e τυμολογ ιαε hoc est, veriloquia, quasi explicationes vocum, uae veram adhuc retinent signifi- φηCationem earum, a quibus sunt ortae Cicero nouato vocabulo notationes appellat, quia verba sunt re-4 . rum notae. Nam hoc idem inquit, appellat Aristote-
DEfinitio rei, quae vocari soler definitio quid
ret,est oratio,qua essentia res, naturaue expli-Catur. Quae rursus, ut diuisio rei, in duo genera tri. s' it stbuitur,in descriptionem, quam Aristoteles S pro- Prium, Morationem colunctione unam Vocat, atq; I '. . in desinitionem essenti Hem, quam ille tum simpliciter,acabiolute definitionem, tum etiam terminu, π 't iam orationem, quo unum sigpificat, apppilat. De-- u scriptio eode auctore, est oratio, quae non significat. σἔ φρ.q uod quid erat esse rei soli autem n est, S conuer- Α' sim de re praedicatur , ut animal disciplinae capax q/ρ . comparatione hominis . ' . . . ς' iQuanquam enim haec oratio conuersim deho δρο- σmine dicatur,id: est, necessario cuim homine recj- η t . Drocetur,tam nou significat conuersm hominis. n
Nam disciplinae capax esse, non pertinet ad ho- . minis essentiam : animal autem, etsi pertinet, ta- si πmen non τ iprocatur cum homine . Docet ata ρ ρ gra