장음표시 사용
121쪽
r Innitutisum Dialecticarunt .
cationis est quia vires extensa costat suis patribus integrantibus quo ad totam extensione, sic res quae multa potest constat suis viribus , potent ijsve quo. ad totam potestatem. - . .
Divisio,via distinctione vocis multiplicis, O a
partitione secernitur, duplex est, altera totius estetialis, altera totius uniuerialis. Nomine totius eli sentialis intelligo id, quod habet essentiam composi' tam,suere,sue conscieratione: cuiusmodi sunt om τ' - nes species , quae per se ponuntnr praedicamentis ' ut homo,angelus color: hae si quidem res respς tuo pallium,ex quibus ipsarii essentia constituitur, dicutur tota essent1alia. Totum vero uniuersale accipio
σι respinu partium sibi subiectaru , de quibus dicitur Dμρ φη essentialiter,seu vide subiectis,ut loqtritur Aristoteή- ρ l lesiquo paci o substantia,& corporeii dicuntur tot uniuersalia respectu hondita is, aut animalis. Porro diri iis, uisio totius essentialis, ut iam significaxumus, duple Disim est,altera realis,siue physica, altera rationis, siue me p. taphysca. Diuisio phylica totius essentialis est, qua totu etiςntiale diuiditur in partes vere, ac re ip1a est sentiam componentes .Partes Vere componentes ei
sentiam rei sunt materi a , & forma. Materia cui pirio Formμ . Eui mineruarem exponamus est subiectum, quod ρυ-in se recipit. porma vero est perfectio, quae o dam , quae recepta in materia essentiam rei abloluit re ii di i Hoc modo corpus dicitur materia hominis, & anib sq. - nius forma. Ita diuiso,qua dicimus, hominis altera σμφη . partem esse animum, alteram corpus,est diuisio phyxu4 4i- fica.Dici autem solet haec diuisio realis, ac physica. vim et quia fit in partes re diuersas,ex quibus id,quod diui sest ditur,naturaliter compositum est eam re- Ad hanc diuisionem reuocatur diuisio compositi uoce ur. accidentalis in subiectum, dc accides,ut si dicas:A
122쪽
ris figurati altera pars est aes, altera figura. Reuocatur etiam diuifio quantitatum continuarum in par res diuisibiles, & indivisibiles, quoniam diuisibiles lant similes mater ia, indivisibiles autem formς quo, pacto linea duorum palmorum diuiditur in duos
Palmos,& in punctum, quo palmi copulantur. De diuisione metaphysica torius essentialix.
totum essentiale diuiditur in partes, sola rarione considerationeque essentiam Componentes. Huiusmodi partes sunt genus, & differentia . S Ia cnim ratione species ex genere , & differentia Constit ritur,ut homo ex animali,& rationali Ita fit totallo, qua dicimus, hominis alteram parte essentiai m esse animal, alteram rationale, sit diuisio m
taphysica. Dicitur autem haec diuisio rationis, &metaphy- 'sca, quia non fit in partes re d1uersas, sed ratione 'sola,cui diuidendi modus Metaphysicorum est pe-
ne proprius,ac peculiaris.Nam, ut in eode exemplo Jpersillam, animal SI rationale, quae In homine ce nuntur, eadem prorsus re sunt , ipse tamen homo' secundum eam quidem rationem , qua conuenit cubrutis animatibus est,& dicitur animal, 1ecundum
eam vero,qua ab eisdem distinguitur, est, & dieitur
o Ad hanc diuisionem reuocatur diuisio indiuidui quod saepe Aristotelcs a comparatione speciei voia in ivlcat ipsum totum ) in speciem & differentiam indiuiis ἐμε. i'
duantem, ex quibus non re ipsa, sed ratione, & cosideratione componitur. Homo m. & differentia in sdividuans, ex q.ibus Socrates costitui dicitur, eade ren omnino res sunt, verum Socrates secundum eam ra rniautationem, Guatum caeteris homibus conuenit, eis, duanre ac dicitur nomo, secundum eam voro,qua differt ab
123쪽
I14 Institutionum Di lecticarum
eisdem,est,& dicitur hic designatus homo, ae indi
uiduus.Sed accuratior huius rei perscrutatio nec adae' hunc locum, nec fortasse ad hanc artem pertinet. meto- Haec de diuisionibus totius essentialis videntur sa-ν, -- tis ..Da diuisiona totius uniuersalis in partes subiectas .
Triplex Iuisio totius uniuersalis in partes subiectas, seu inuimia . de quibus dicitur,ut de suoiectis,coplectitur,siua uni ut placet Aristoteli, diuisionem generis in species, πινθ/is speciei in indiuidua , & differentiae in species , aut
in par- indiuidua .Haec enim omnia, ac sola prpdicantur deret su- suis partibus,ut de subiectis, seu essentialiter, ut ex bisct . praedicamelis apertu est,exempla sunt, Animalium aeria. s. aliud est homo, aliud bestia : Hominum alius est Socrates,alius Plato, alij vero caeteri . Animatorum, alia sunt animalia, alia plantae: Rationaliu aliud Ioanivis. nes, al: a vera alia nominis indiuidua. Princeps ha- generis 3 rum diuisionum, imo & omnium, est diuisio generis neci ν in species, quam ut nobilissimam: & in philosophia prinς maxime necessariam magnis laudibus extulit Plato. ρο om Sed & haec,& reliqua huius classis, facile intelligunni*m. tur ex iis, quae in explicandis quinque uniuersalibus Rerum diximus,quanquam no ita sicile, reperiuntur, quia lossentio maxima ex parte ignotae nobis in hac vita sunt refera igno rum naturae,& essentiae .rantur. Ad diuisiones generis in species, &specierum in Diuisio indiuidua reuocanter diuisiones quorundam analo. gorum, ut cum dicimus, Principiorum aliud est principium viae, aliud principium motus, aliud princia pium temporis &c .item accidentium alia sunt quantitates, alia qualitates,alia relationes, alia extrins . cus adiacent. Nam etsi huiusmodi amloga non praedicantur,Vt genera, aut species de membris diuidetibus,tamen Proxime, ad generis aut speciei praedicationem accedunt. Loquor autem non de vocib ana alogis . l
124쪽
Libre Tertius. IIIIogis harum si quidem diuisio in suas fgniscatio
nes ad distinctionem vocis multiplicis pertinet, sed de rebus significatis. Nec vero de omnibus analogis id,quod dixi,intelligendum esse volo, sed de iis tantum , quorum nomina ,pro omnibus membris diuidentibus accipi solent,cum simpliciter, atque ab Iute ponuntur . cuiusmodi sunt, quae attulimus in exempla .Si enim dicas, Principium est, ex quo aliquid pendet, pro omnibus principiis accipietur nomen principij,& sic nomen accidentis, quod in nouem accidentium suprema genera diuiditur alioruque multorum analogorum,ut Motus, Causa tia similium, cum eorum significata definiuntur. Quod si analogum fuerit huiusmodi, ut eius nomen absoluiste,& sine adiectione. Postum non pro omnibus membris diuidentibua accipiatur, sed pro praecipuis duntaxat rebus signifiCatis, ut homo analogice communis ad veros, & de Pictos, cum enim hoc nomen Homo sine adiectione in enunciatione ponitur,semper accipitur pro solis veris hominibus, ut cum dicimus Homo est animal, Homo est ens , diuidi sane non poterit in membra analogica,si enim dicas, exempli causa , Hominum alius verus,alius depictus est, non feceris veram diuisionem, quia nomen diuisi pro solis veris homunibus accipitur . Id quod facile est cernere in cael ris huiusmodi. Colligituν numerus quinque βρadictorum diui--m persa olidamqua Adduntur diuisiones pre
HAEc quinque diuisionum genera, hac ratione
colligi possunt. Τotum, quod diuiditur, aut est vox multiplex, habens nimirum multas significationes, sensusue,aut res Continens multaS partes.
Si vox habens multas signisicationes,aut senuis,pria
mo diuision. genere diuiditur . si vero est res mulo
125쪽
tas cotinens partes,aut co Paratur cum partibίγ integrantibus, auteum partibus suam essentiam constituentibus,aut cum partibus sibi subiectis . Si cum integrantibus, diuiditur secunda diuisionis forma si cum ijs, quae suam essenti im vere,ac re ipsa componunt, diuiditur tertia: si vero cum iis,quae sola ratione quνrta, si denique cu partibus subiectis, quinta. Cum ig tur alius diuidendi modus es e non videa-- tur na ii quis alius Occurrit, facile ad hos reuocabiημε εμε turrisscitur, ut quinq; tantum sint diuidendi gene- s
ηρβ ' ra. Verumenimuero, hae omnes diuisiones,Vt eas ha - Ehenus explicauimus, sunt diuisiones per se.Diximus μ' enim, diuisionem esse orationem, qua totum diuide-ρ st ' netur in suas partes, hoc est, in eas,quae ratIO ne sui,
ληρ/ ' seu per se quod idem esinunt partes totius. Hi uiu Drur 40 Leniri, simpliciter, & ablolute dicuntur rei par
iq tes. Atq;hae quidem aut totius aequivocationem, am φε'i biguit temue vere efficiunt , aut ipsum vere integrant,aut eius essentiam re,aut ratione constituunt
aut illi subijc1untur,ut dictum ei Caeterum cum saepe totum in alia quaedam quasi Di suas partes, diuidatur, ut nuc patebit,quot sunt di uisiones per te, tot fieri possunt diuisiones per accu cci dens .Di Enctio quidem vocis multiplicis, hoc mo-Difti do: Huiux vocis, acutum, alia significatio est, qua si
ο ρ ρ gnificat id, quod stimulat tactum, alia qua id quod
ις ' pungit aures,alia qua id, quod ferit gustatum, ia cae-PHrt ' tera Partitio aute hoc modo: Huius anuli ex auro , per μέςi scilicet & smaragdo cofecti a itera pars est fulua, alve' - tera viridis .Diuisio totius elietialis physica hoc movius ρ do: Hominis altera pars est, quae mouet, aItera, quae ph mouetur. Metaphysica vero, siue rationi S, hoc mo- par ος-i do, Hominis altera pars est brutis animantibus Comden . munis, altera illi propria, & peculiaris. In his qua-Mες - tuor generibus cernis, membra diuidentia non essep sim, per se partes diuisi,sed earum acc identia. di Iam diuisio totius uniuersalis tribus modis peraceidens,fieri cemitur. Aut enim subiectium diuiωur
126쪽
or accidentia,aut accidens in subiecta, aut accidensis accidentia . In qua distributione. Iuniores omnes Boethium quem ex antiquis fere unum habemus, qui ded uisione ex instituto loquutur velut ducem sequvntur. Diuisio subiecti in accidentia tunc est, cum membra diuidetia accidunt partibus subie- ἰηcti diuisi, ut si dicas : Animalium aliud loqui potest , si aliud loqui non potes item aliud est rectum , aliud ν' Pronumtitem aliud est aptum ad risum, aliud ad hin Diuisioni tum, aliud ad latratum, aliud ad boatum, & caetera. Hoc namque omnia membra diuidentia accidunt in Acc3
partis subiectis animalis, utpote, animalibus diuer- de xi , sis. Diuisio accidentis in subiecta est , cum membris diuidentibus accidunt partes subiectat diuisi, ut si di Divisi
cas: Eorum,quae mouentur, quaedam sunt celi, quae cc de dam elementa, quaedam mista, item, Bonorum quae 'dam sunt in animo, quaedam in corpore, quaedam in biσrit . rebus externi si item, Colorum alius est in cygno , alius in coruo, alij in alijs rebus. Hic e cotrario ce mas licet membris diuidentibus accidere partes subiectas diuisi Nam quoddam moueri accidit coelis, aliud elementis,aliud mistis. Reliqua e X empla sunt D iis; G perspicua. Diuasio accidentis in accidentia tunc est, Λιιidδη- cum membra diuidentia accidui partibus subiectis ii, inaeae ius rei, cui accidit diuisum: visi dicas : Alborum es..istia quaedam dura sunt, quaedam mollia, alia liquentia . Hic denique cernis membra diuidentia accidere di uersis coxporibus, ut marmori, adidi, Sc lacti, quae sunt partes sibiectae corporis misi, cui accidit, ut fit album .i sed obiiciat aliquis,Ergo haec diuisio: Coloratorum aliud est album, aliud nigrum, aliud medio colore infectum,est diuisio per accidens quandoquidem membra diuidentia accidunt partibus subiectis corporis misti, cui accidit coloratum, quod diuidi tur cum tamen si diuisio per se generi S, videlicet, in x . species. Occurres tamen in his tribus diuisionibus, solutio. quem admodu in superiorib' quatuor generibus di- .. . uisio-
127쪽
uisionum per accidens, semper ponedum esse,qubdmembra uiuidelia non snt per se partes diuisionis. In hoc enim,ut ex dii iis perspicuum est , posita est ratio diuisionis per accidens,quae in his omnibus diuisionum formis includitur. At album, nigrum, &medio aliquo colore infectum, non sunt partes Per accidens colorati, sed per se illi subiecta, nimirum ut species generi. Quare non sequitur ex dictis, hanc, & alias huiuscemodi diuisiones esse diuisi
nes per accidenS .m dmisione generis In disserentias ct disserentia, disserentias . C p. VI I I.
SEd quaestio est,ad quodam genus diuisionis peris
tineat diuiso generis in differentias, & Communioris differentiae in minus Communes: ut cum dicimus . Animalium aliud est rationales, aliud irrationale. Animatorum aliud sensi is particeps , aliud sensus expers . Et quidem quod attinet ad diuisionem generis in differentias, negat Boethius talem diuisionem : Neque enim putat genus in differentias unquam diuidi, nisi cum speciebus nomina non sunt imposita , tunc si quidem cogimur, ut ait, nOminibus differentiarum species lignificare. Fauet Boethio Porphyrius, qui cum disserit de ossicio , &naciara disserentiarum, semper ita loquitur , ut dicat genera diuidi per differentias in species , nunquam vero ita,ut fateatur druidi in differentias avet similitudo tum naturae,ium artis,res siquadem natuis ratis non dicitur druidi in formas,sed per formas in varia composita naturalia, cera item non diuiditur in figuram sphaerae, SI tesserae,sed per has figuras duuiditur in sphaeram , & tesseram . Sed & ratio id videtur comprobare . Nam differentiae nullo m do videntur partes generis, nisi ratione speci rum, quae sunt partes generi subiectae, quo fit, ut
in eas non videatur diuidi per se genus , sed per
128쪽
acccidξs, ut in ea,scilicet, quae accidunt,hoc est, coueniunt partibus per se subiectis. Sic enim accidendi verbum accipi potest in explicatione diuisionis Per accidens, ut 1 ape accipitur apud Aristotelem. Utr. te. Quanquam hoc non est negandum diuidi per se ge-i nus per differentias, differentie si quidem contrahunt per se genus,quod proprietates, & accidentia 4
contrahunt per accidenS . iQuod si hec sententia non placet, dicito hanc divisionem reuocari , ad diuisionem per se totius uni uerialis in partes subiectas,quia differentie,etsi non subi)ciuntur prr se alicui uniuersali Neque enim esse νεώvllum in suis esstantijs includunt, )tamen constitu ut per se species , quae per subjiciuntur generi: quod is μ'-Vtique proprie ates , & accidentia facere non pos sese πηὸ
sunt. Modo eodem vendicare poteris diuisionem . . communioris differentie in minusi cpyamunes a di-- uisione per accidens accidentis in accidentia. Nam etsi minus communes differentie non sunt per se mori is subiectς magis communibus, tamen per se constituunt species, qus communioribus per se sub ij ciun 3'm νων
si cui tamen magis placueriti ut dicat hanc diuisonem esse per accidens,alius vero asserat Aristotelem septimo lib.Metaphysicorum aperte dicente, digerentias communiores diuidi per se in differenia r r. tias minus communes, occurit ille,id intelligendum obiectis osse de accadentibus, quibus utimur penuria eraru C pG a. disterentiarum Talia eo im stant vere genera quae- d m accidentium, ut esse pedatum , qtiod in excm MinN plum affert Arist. Id,quod apertius intelliges,si pera ς' pςndas id, quod ille ait. Differentiam communior nt'. ita includi in inferiori , t si minus communis adda- που φο- tur comuniori,committatur nugatio, ut si dicas: Pea οἷ- deS habens bipes. Hoc enim de veris disterentiis inta esset -xςlligi non potest.Dicimus enim homi ncm esse coria tu er si pus animatum senstiuum . rationalem, sine ulla repe
129쪽
1 3o Innuutionum Dialecticirrumnus communes differentve non includunt essentialiter communiores. Id aute qui diximus de diui fione generis in differentias uniuersales, accommodanduest eadem ratione ad diuisionem specie infimae in dis Diuisio ferentias indiuiduantes, id etiam quod docuimus deu,sj.n diuisione communioris differentiae in minus commuii: .ata nes, adaptandum est ad diuisionem differentiae uni- Marsali, uersalis in indiuiduantes. in india Quam vero utilis sit diuisio generis siue per diffe-mdu - rentias,sive in differentias, dici non potest, cum haec ras . Vna sit recta via ad diuisionem generis in species,&Villiιas ad definitiones essentiales. Sed quia rara admodum diuisi. 'apud nos, saepissime cofugimus ad diuisiones pernis sana accidens,quibus genera in accidentia diuidutur: viris ρὸν cum dicimus: Animalium aliud rectum est,aliud proa .u num, item , Aliud mansuetum natura , aliud ferum; nas. ruriun , aliud ingredi, aliud repere , aliud natare, aliud volare. Hec de d iuersis diuisionum generibus nunc qua verborum formula diuisiones lint conss.ciends breuiter dic mus, verborum formula diuisionei sint te ciend/. Cop. J X. svstvsir T. Iuisones quatuor priorum generum,hoc mo.
prist i l J doliunt conficiendae. Initio diuisionis pone nis. μήο- cium est nomen diuisi in gignendi casu sin laris num . meri, deinde ante nomen euiusque membri diuidentis insered aiunt he e verba,altera pars vel alia par aut similia: ut cum δieimus, Huius vocis Gallus aliast intβ signifieatio est,qua hominem Gallum significat, ali α η m. qua gallum auem: Teporis altera pars est transacta Hoc mo- altera futura . Reipublicae una pars ordine sacroruMo sit diministroru cotinetur, altera nobilium,tertia plebis: so in Hominis haec pars est animus,illa corpus:Speciei 'μ, si teras pars cossilues, est genus, altera differetia.Diuia βιο vi siones autem, quinti generis, quae sunt totius uniuersalis in partes iubiectas, positat quide eo de modq
130쪽
eonfici nominata natura partiu,ut si dicas,animalis altera pars subiecta,ei' homo, altera bestia. Verum seruata consuetud1ne diuidendi Philosophoru, hoc modo conficiendae sunt, Initio diuisionis ponendu
est diuisum in gignedi casu numeri pluralis, deinde sic M H
addenda sunt membra diuidentia sine nomine Pars: imul cum dicimus Substantiam alia est corporata, alia e- corporis expers: Corporum aliud simplex est, aliud xercito, mistum,animalium quaedam in terra oegunt', alia in Ut dicὸ aquis, alia quasi vitae ancipitis utroque in loco Vi- .uunt. Causa huius discriminis in diuidendo haec est, Ca dia quia totum in superioribus quatuor diuidendi for- serim mis,cum fit compositum ex suis partibus,potest esse ni .
unum tantum individuum,ut haec vox, hoc tempuS, haec Respub.hic homo. totum autem in extremo dI- uisionis genere, cum non componatur ex suis partibus, sed eas sbi subiectas habeat necessario est uniuersale,ut substantia comunis,corpus comune, animal commune,aliqquino habebit partes subiectas. Haec est igitur causa, cur in prioribus quatuor generibus nomen diuisi debeat esse singularis numeri, in extremo autem pluralis .Quanquam vero haec Inter dum non seruentur, sunt tamen naturis diuisionum 'accommodatissima. Reliquum est ut praecepta bene diuidendi tradam ., Primum praevium bene diuidendi. - p. a.
QVatuor potissimum praeeepta in diuidendo ob pel. x
seruanda sunt .Primum est, ut sngula membra diuidentia minus contineant,quam diuisum, omnia vero simul sumpta diuiso adaequentur. Hinc fit xt non sit bona haec diuiso, animalium alia sunt sensu Praedita, alia ratione,quia sensit praedrtunateque late 'Patet,atque animal, NH intelligatur cum particula Solo. Sic enim bona erit diuisio. 3Namque animalia aut sola sensu praedita sun aut rationem,& mcn