장음표시 사용
111쪽
tra Insitutionum Dialecticarum. Contradictorijs exponentibus exponii & similite se
cundam & tertiam. Primam uero , & tertiam subalternis,&eodem modo secundam, S quartam . . p. De oppositione exclusiuarum. Cap. X X.
Non inutile quoque fuerit, s harum enuncia
tionum oppositionem intelligas. Aduerte igitur, primam & secundam esse contrarias: tertiam,&quartam sub contrarias: primam uerb quai tae, εἴ secundam tertiae contradicere : denique primam esse subalternam tertiae,& secundam quartae, quod faciale quiuis ex conditionibus oppositarum, Se subalternarum, adhibita expositione cuiusque poterit colligere. Verum ut haec melius teneas, accipe has qua . tuor dictiones. Igne Τonans Malos Perdit Quae quatuor praedictis enunciationibus eo ordi ne, quo a nobis propositae sunt, responden . Deinde aduerte,in singulis esse duas uocales,qus significam qualitatem,& quantitatem exponentium, A uniue 1alem affrmativam,Euniuersalem negatiuam. I particularem amrmativam , SI O particularem negatiuam .Haec si animaduerteris, simulque duo illa , quae paulo superius diximus, in memoriam reuocaueris primam, scilicet & secundam enunciationem esse exponendas copulatiue, reliquas disiunctive, itemque priorem exponentem eodem praedicato, eodemque Iubiecto constare debere, posteriorem uero eodem praedicato, sed excluso subiecto , facile, ac expedite narum enunciatibnum & expositionem, & oppotationem memoria retinebis . Id, quod totum in hac de scriptione perspicitur, ' Q
112쪽
Τantum animal est Tantum animal non aegrum. est aegrum . Id est. Contrariae. Id est. Ig- Anim.est aegrum & Τ Anim.no est fgru Mne.Nihil,quod non sit nas. Omne qδ non est animal,est aegrum. animal,est aegrum.
Contra dicentes. Non tantum animal Non tantum animal non est aegrnm. est aegrum. Subcontrariae.
los. vel aliquid, quod dit. Aliquid, quod non non est ani. non est animal est Di
est aegrum. aegrum. σποι-- Subalternata. subalternata. mano ex Duo tamen adhuc admonebo, quae trito sermone cisau in hac materia diculur. Alterum est,Dictione exclu- com νμ suam non excludere cocomitantia,hoc est,ea, quae . subiectum exclusiuae necessario consequutur, Exem Conne Pli caula,cum dico,Tantum homo loqui potest, no βε επι ετxcludo animal nec alia,quae necessario ae homine no
P aedicantur. Alterum est , Exclusiuam & signi, di m
113쪽
g i . Institutionum Dialecticarum.
verbi affirmati conuertim uniuersale assirmativa. Iar si quidem sunt bonae conuersiones, Τantum anihlal est aegrum, igitur omne aegrum est animal. Tantum homo loqni potest igitur omne, quod loqui potest est homo, 8c ita reliqua huiuS formae.
De exceptionis enunosationibus. Cap. XXI. .
Taee.=fi T Xceptiuae enunciationes dicuntur , quae constat Ma qiu. -C signo aliquo eXceptiuo, quale est praeter, di si sis d.s quod est aliud eiusdem significationis. Hoc vero, si- seiat si g num fere semeer excipit aliquid subiectum fi pa snum .ae xicipatione,co sortioue praedicati, ut si dicas:Omnee.ρ iou. Himes praeter hominem, est rationis expers. Verum ne hoc loco ineptas exceptiones admittamuS, relegadae hinc sunt illae, in quibus, id, a quo fit exceptio Id a qua V sire dicitur de eo, quod excipitur. Quis enim ausi .aeeis diat ita loquentem, Oninis homo praeter beluam p io υι- rationis particeps λItaq; solas eas exceptivas adisjὸ diιi mittamus hoc loco, in quibus id,a quo exceptio fit d. b., d. Verὸ affirmatur de re excepta . Quanquam vero id , . . a quo fit exceptio nonnunquam signo particulari .ωὸihi botatur, ut si dicaia Aliquis rex praeter Crae sum fuit,u diues, Aliqua regio praeter Italiam est ferax bono. Ida Φυ, rum ingeniorum iratio tamen exceptionis poscere fis .aee. Uido itur, Vt id, a quo fit exceptio , notetur signo vni iii. - ue sali. Excipere enim Vst a toto genere parte detra .Fi d. here.Itaq. minus propria cesenda est exceptio,cum ι., si,h. id a quo fit exceptio, notatur signo particulari quo fit, ut de ea in praesentia nobis loquendnm no sit. In
cxceptiui: Igitur en unciationibuS, quemadmodum
aese.,ii exclusiuis, vel signum & verbu assirmatur, ut si di- . ui cas: Omne mobile, praeter caelum interire potest aut ouis isὸν signum affirmatur: ut Omne animai,praeter ho- . idὸ minem, non est rationis particeps,aut utrunq; negarii ut si dicas, Non omne mobile,praeter caelum, no potest interire: aut signum duntaxat negatur, Ut si dicas, Non omne animal Praeter hominem, est bipes
114쪽
His etiam omnibus hoc commune est, ut expon tur una quadam coniumstaenuciatione composita Comm ex duabus exponentibus simplicibus,qliarum prior nis ratio constet eodem subiecto, de praedicato ita tamen, ut e onera in subiecto ingetur id,quod excipitur,de eo, a quo di excoexcipitur posterior autem constet eodem praedicata priua. to,& eo tantu subiecto, quod excipitur.Prima itaq: exceptiuo exponatur copulatiue, priori exponente rvniuersali affrinatiua, 8c posteriori uniuersali negativa, hoc modo: Omne mobile, praeter caelii, interire potest,id est,omne mobile, quod non est cstunt literire,potest, SI nullum caelum interire potest. Secun- ada, quae in contraria primas, etiam copulative exponitur, sed prior exponete uniuersali negativa,&lposteriori uniuersali assirmativa, hoc. modo : Omne animal praeter hominem est rationis particeps, id est nullum animal quod non est homo, est rationis particeps, & omnis homo est rationis particeps. mi vero, quae est subalternata,primar, SI contradictoria secudae,exponitur disiunctive, priori exponente particulari affirmativa, & posteriori particulari negatiua, hoc modo : Non omne mobile praeter caelum no potest interire,id est, Aliquod mobile, quod non est caelum, potest interire, vel aliquod caelum no potest interire. Quarta deniqῖ, quae cotradicit prima, sub alternatur secundae, est sub contaaria tertiae, etiam , disiumstiue exponitur, priori tamen expone te particulari negativa,& posteriori particulari affrmativa hoc modo, non omne animal praeter hominem, est
bipes, id est, Aliquod animal, quod non eli homo non est bipes,vel aliquis homo est bipes. .
Atque ita patet, priores, quas exponi copulatiue, itemq; exponentibus uniuersalibus: duas vero reli- Copor quas disiunctive,& exponetibus particularibus. Praeterea, exponentes contrariarum esse contrarias, sub ters φηContrariarum subcontrarias, contradicentiu cotra psti. dicentes,&subalternarum sub steri aS .Quae OmlMa ne .cernes in sequetis descriptione, notatis priaeum hiscit . H a qua
115쪽
a 16 Inmtutionum Dialictitarum
quatuor dietionibus. Caute Ced as Prisco Mori.
Quae eodem modo indicant exponentes exceptiauarum,quo superiores exclusuarum.Ρmma enim significat exponentes primae , & caeterae quae sequuntur,eodem ordine exponentes reliquarum. SubalternaRS.
Omne mobile praeter cae- Omne mobile prster celum interire potest. Ium interire no potest. Contrariae.
Cauia omne mobi.quod O- Nullum mob.quod non est coelum,in non est cstum interire potest,& terire potest,&Nullum coelum inia das Omne coelum interire potest . terire potest.
Non omne mobile praeter Non omne mob.praetercstu no potest interire. celum interire potest.
116쪽
Zibra Tertius. II Id est. Id est.
Pris- Aliquod mobile , Mo- Aliquod mobile , quod no est caelu, quod non cplum,n 6 interire pol. vel potest interire , vel eo Aliquod es tu in- ri Aliquod coelum interire non potest. terire potest. Subalternata. βubalternata. Da reduplicatiuis enuneuitanibust. Cap. XXII.
ΕNnuneiationes reduplicatiuae dicuntur, quae Costant dictione aliqua geminate , seu reduplicante, Vt Vocant. Veluti si dicas, Homo quatenus est homo,est disciplinae capax.Illa enim dictio, Quatenus, quia apta est ad aliquid geminandum , & iterandu, reduplicans,& reduplicativa dici solet, quemadmodum & caeterae, omnes eiusdem significationis. Duobus autem modis accipiuntur hae dictiones. Altero, ut notant in subiectis rationem aliquam, secundum qua ipsis conueniunt praedicata quod specificative accipi appellant)ut si dicas, Homo qua homo e, estipecies,Homo qua est homo, est grammaticus. Nec enim sensus est,causam cur homo sit species, aut gramaticus, esse,quia est homo quandoquidem hoc pacto omnes hymines essent species,atque grammatici sed sensus est,quod ratio conueniens homini, cuqua simul reperitur ut sit 'ecies, grammaticus, est ratio hominis, non Socratis tantum, aut Platonis , quanquam etiam Socrates,&Flato, qua sunt hi homines grammatici dici possint.Altero modo accipiutur, ut significant aliquid, quod subiecto conuenit , Use causam praedicati, quod vocant redeplicative accipi ut si dicas, homo qua homo est,Vel, qua rationalis naturae est disciplinae capax. Omissa igitur priori acceptione, quae minuS propria est, quod ad posteriorem attinet hoc tantum dicendum videtur, multo facilius Si familiarius enunis
117쪽
. cIationςs,qὶa:e hunc sensum continent, per fingulas fi t ρ φη causalas exponi, qua per 'qualuor, aut quinquo ex pone .it ut a plerisque exponuntur Itaque assumaca*ρω- tiua reduplicationis & verbi, perfacile exponitur
νεμ 3 per causale, omni ex parte agrmutua, hoc modo
nuς -- Hordo qua est ration iis, est disciplinae capax,id est i homo quia rationalis est, disciplinae capax est AmoVt Och mali 'a autem reduplicationis duntaxat, exponitur mu δ, per causalem negativum solius consequentis, hocp-υε- l do: Homo,qua homo est, rationis expers non est Lut ' hoc est, homo qa homo est, no est rationis expers. ov. ιτ. Negativa vero,&reduplicationis,& verbi, expσni t V pes causalem negativam coniunctionis,& consis quentis hoc modo. Homo non qua homo est, non
est grammaticus, id est, homo non quia homo est ,3 gr'mmaticus non est. Negativa denique solius redir. plicationis exponitur per negatiuam solius comunctioni silaoc modo: Homo non qua homo est, grammaticus est,id est, homo non quia homo est gra
R μρβ Nonnunquam tamen illud . Qua non in eo sensu ρ usurpatur, quo significat aliquid esse vere causam 4e praedicati,sea conditione quandam sine qua praedictarat catum non conuenit subiecto, ut si dicas, Ignis quia conditio prope est,calefacit.Atque hoc pacto illud Quia,non a proprie accipiendum est in expostione, sed tantum qua no . Ut declarat conditionem sine qua non, ut vocari solet Ueruntamen hic sensus non proprie reduplicati uam efficit enunciationem, sed reductione quadam. Possent autem huiusmodi enunciationes eodem oradine,quo superiores, disponi sed quia res nihil ha- bet d1fficultatis, simul etiam quia in hisce multus iam fortasse videor , huic tractationi de oratione
118쪽
De ordine, ae modo tradandi partis DiaIectiea: item quid
th-Xplicatis iis omnibus, quae tribus disitieni dra di modis, Diuisioni, inquam, defvitioni, sim & Argumentationi sunt communia , se,quitur,*t ad ea, quae singulorum: propria sunt , veniendum fit. Ac de diuisione quidem &definitiones lita ratione per se consideratur , S species disserendi modi existim t. sic enim a nobis in pt entia tractabuntur) nullum opus habemus, ab Avilio tele ex instituto editum. At tamen si ex iis, quae ille a r umentationis causa in Analyticis, & Topicis dehisce disseruit, ea, quae ad hunc locum attinet, de sump serimus, aliaque non nulla ex alijs libris, prim serimi Metaphysicis , asciuerimus, nihil praeterea erit, qai bd magnopere videa air requirendum. Nam
etsi multa sunt,qua de diui fione,& definitimae quφ-ri, ac disputari possunt , tamen difficillima quaequeno ad Dia lecticum, sed ad Metadhysicum spectant. Diuisio igitur, quod ad Dialecticum attinet, in oratio, qua totum in suas partes diuidituriri s dicas hominis altera pars est animus, altera eorpus. Am maliu aliud homo est, aliud bestia . Totu quod diu, ditur,& a quo incipit diuiso, Diuisii apud Dialathi 'cos appellatur: partes vero in quas diuisio finitur ac terminatur, membra diuidentia, vel membra diuisionis dicuntur. Hinc is' testige diuisionem esse quem H dam
119쪽
diuidi. Id non propria dιωrdia
tro Inslitutionum Dialecticarum.
dam sciendi modum. Nam cum totum in suas Parates diuiditur,tunc distincte , qua totum est, decla
Da distinctione vocis multiplicis. Cap. II.
Duplex vero diuisio traditur a philosophis:aIte
ra vocis multiplicis, quae Di itinctio nominaturi altera rei,quam in Partitionem,& in eam, quae magis proprie diuisio appellatur,di buunt.Distinctio est diuisio vocis multiplicis in sua significationes, aut sensus, ut si dicas. Huius vocis. Acutum alia fignificatio est, qua significat acuta figuram,alia qua transfertur ad 1onum acutum,alia qua ad saporem acutum, & huius orationis, Littus ars,alter 1ensus est,Quod littus aratro proscindas, alter quod opera perdas .Hoc dictum intellige de vocibus,quae nec habent varias sismificationes, nec varios sensus sque principales, sed tales,ut in ipsis sue significationibus,sue sensibus, aliqua videre liceat unitatem ordinis, aut proportionis: vi patet in tradit is exemplis . Nam si vox multiplex habuerit plures significationes, aut sensus aequae principales sine o dine ullo, aut proportione,qus aliquam faciat unitatem fignificationis ut haec vox Gallus,quae ex aequo significat homine Gallum, & Gallum auem: & haec oratio,Audiui Graecos vicisse Τroianos, q ex aequo significat, audiuisse me quod Graeci vicerint Τroianos,& quod Troiani Graecos non videbitur eius distinctio ad vatum genus diuisionis proprie reuocari: quia id no proprie Diuiditur, quod nullo modo est unum. Totum enim ut docet Aristoteles unum quiddam,qua totum est,esse debet: Sive igitur ita dicas , siue huiusmodi voces modo aliquo diuidi concedas potest enim earum multiplicitas quodammodo dici Vnu ratione unius, vocis,in qua cernitur, omniS enumeratio significationum,aiit sensuum vocas multipliciss
120쪽
cis,seu verb diuisio sit,seu quod amodo diuisio, nolmine distinctionis proprie comprehenditur,de qua omni, ut de re in disserendo per necessaria multa prs cepta tradit Aristoteles . Haec de primo dii oianis genera dicti. sint. Nunc ad alterum , quod partitio nominatur, veniendum est. Da partitiane. Cap. II I.
PArtitio est diuisio totius quanti in partes, qui- ν. Tv.
bus integratur , partium integrantium nomine i 3 intelligo eas,quibus tota aliqua magnitudo,aut mul Pμης ι .litudo extensa est. quid. Hoc modo membra corporis humani sunt partes integrantes corpus humanum, & ordines Reipubli-Cae totam integrant Rempublicain . integra Quoniam vero partes integrantes aut sunt re . hoc est, eiusdem naturae, ac appellationis cum toto , quas cognatas & similiares vocant, ut partes με carnis,& partes aquae, quaelibet enim pars, quae car- sim t ne integrat,caro est, Ss quaelibet aquae est aqua, aut rei ετερα--, id est diuersae naturae, ac appellationis, Arig. . quas multigenas,& dissimiliares nominant, ut mense ἔμbra corporis humani,& partes domus , neque enim ner digitum dixeris esse corpus humanum,aut parietem I . ue domum, fit, ut duplex sit diuisio in partes integrates fle.μα aaltera in similiares,altera in dissimilares. Priori modo diuiduntur quantitates continus,& Dupi xalia pleraque ut aer,aqua,& caetera huiusmodi, po partiti'. steriori diuiduntur quantitates discretae, animalium corpora,& alia permulta tum a natura, tum ab arte Divisio
Composita. ' totius poAd hanc diuidendi formam reuocari potest diui- restatesio totius potestate,seu virtute,in suas vires, seu po a pumtentias, quae saepe numero apud Aristotelem partes rιtionem vocantur,ut si cicas,antini rationalis altera pars est veμμ qua intelligit,altera:qua cupit. Causa huius reuo- υιν. cationis