장음표시 사용
141쪽
x a Institutionum Dialictiearum
tem Aristoteles in omni descriptione primu ponen Is ἐν scri dum esse genus , deinde addendam esse Unam pro-ν -- prietatem,ut in adducto exemelo.Nec ζnim, Ut ait, primo p. addendae sunt plures, ni fi is, qui desinit significet, sen naum multas descriptiones conglobatas tradere , ut si diaest 1 - cat, Homo est animal dilciplinae capax ad riden--4, 44' dum,& ad flendum natum,asserens se non Vnam taninde una tum descriptionem afferre . sota H. Reuocantur ad descriptionem , seu proprium prierm. complexum, definitiones illae, quae loco proprie-3. ορ. . tatis constant collectione aliqua communium ae-Defcria cidentium , quae orationem recurrentem facit cum
p io ε definito:qualis haec est, Homo est animal bipes, im-
ex cotis plume . 'βιο n. c. Quanquam enim horum neutrum sit homini pro uni m prium , tamen ambo iuncta cum homine recuru
rrum. Reuoeantur etiam ad descriptionem definitio- Descrι- nes illae,quibus genera definiuntur per differentias, priones quibus diuidunturivi si dicas, Animal est corpus anigenera malom rationale, aut irrationale . Nam differentiae ex dis' diuidentes genus non pertinent ad eius essentiam. renibi. Reuocantur etiam,quanquam minus proprie, ora-quib. di tiones illae, quibus oratores, aut Poeti longo sermo Miraturia ne rem aliquam communem descrbunt, ac depin-DUcria gunt.Cicero gloriam quasi describens ait , gloriam priones esse,quae breuitatem vitae posteritatis memoria conorareri4 solatur, quae essicit, ut abseres adsint,mortui vivant, ae po/ti- cuius denique gradibus etiam homines in crium vi-- rera deantur ascendere .Huius generis est descriptio,qua commu Virgilius famam depingit, Fama,mqui malum,quonium. non aliud velocius ullum:mobilitate viget,viresque Cis rost aequirit eundor 8 quae sequunture Dixi has oratio. Nuoue . nes minus Sprie reuoeari ad descriptiones,quia sae4. Aen. pe non reciprocantur cum re quae describitur, aepe . post, etiam constant verbis translatitii a quibus Aristotea . ει c. les,quia obscuriora sunt, cauenuum esse in definiestro. a. do admonet.Explicationes etiam rerum singulariu,
142쪽
isiue breues, ut apud Philosophos,&' in communi sermone,siue longiores, ut apud oratores, aut poetas, Deser quibus in de scribendis personis, xegionibus, uresb. ρήistne fuminibus,montibus,& lucis utuntur, ad hoc genus r m Hs reuocari solent, Extremum locum obtinent dum- ρὶβ in, brate quedam, & metaphoricae explicationes , si Explie quando rem facile ante oculos proponunt: qualis rimes illa apud Cui dium, Stulte, quid est somnus gelu met ris nisi mortis inlago;& illa apud Horatium. Ira fu- phorico, xor breuis est. Nam & lis orationes descriptiones Ouid.
Dicitur autem hoc genus definitionis descriptio, CΜν -- quia xei naturam non omnino exprimit, sed primis scriptio quasi lineamentis adumbrat Dicitur proprium, quia dictas, hoc tantum commune habet cum uera definitione , - deis quod conuertatux cnm re. Dicitur etiain oratio con friptio, undione una, quia non significat unam duntaxat dicat νMaturam,ut eaque simpliciter definitio appellatur, proprisi. sed multas convinctas in eadem re, ut ex di et is pa- Cur oras
, iunctu Da definiriana causa lis . Cap. IIII. ne unMINtex descriptiones numeratur causalis definitio, quae hoc modo definiri solet, definitio causalis eo ratio explicans quid ditate rei ex genere , S causa Causa aliqua, causisue extexuis. Causae exterias Sut sifficieS externa. N Finis,adde si placet exemplar, Effciens quid sit Finii, satis apertum esst Filiis est id,gratia cuius aliquid fit, quo pacto beati do H le1tis 2 finis rationalis creatur. Exeplar est forma externa, cuiu imitatione res Exemst, qualis est imago, quam pictor in tabula referre , hiar. atque exprimere enititur, Ex causaeficie te sic fere definitur vox a d Arist,Vox est sonus quida editus x.daan. ab anima ictu aeris respiration e utracti, cum ipsum s. ad fauces allidit.Bx fine hoc modo definitur anima, Anima e forma, qua primo uiuimus,sentimus , SC in δ.de AE .ltelligimus. Ex causa exemplari sic potest homo deβ ι. niri,
143쪽
rq Innitutionum Dialectitarum. niri, Homo est animal factum ad imaginem & similitudiuem Dei.Interdum autem plura , aut etiam omisnia genera causarum externarum in eadem definitione iunguntur, ut si dicas. Homo est animal a Deo ad
FHς με similitudinem diuinae mentis factum , ut sterna feli- A qm citate perfruatur. Faciliusque est ex omnibus simul
η - F- causs,quam ex una tantum rem definire , quia raro
mut ς-- una duntaxat, si nihil aliud addatur , contrahit g Pl nus ad speciem definiti. η ' Quod fi quis obijciat,has definitiones non vide-
εχ ri descriptiones, quandoquidem non dicuntur paterβnt m facere rei naturam cx proprietatibus, aut acciuentirem 40 bus, sed ex causis, occurrendum est hoe ipsum, quod vi ε. est effici ab aliqua causa , aut ob aliquam causam , Obiectist' aut imitatione alicuius, esse proprium ut accidens Folutio, re cum ad essentiam eius non pertineat , EMUM Nonnullae sunt definitiones e1sentiales , quae Cam sentio sales etiam dici possunt , quae nimirum ex causis ' 40- internis rem declarant , utpote ex materia & for-ni3ione ma rei,aut ex utraque generi adiuncta, de quibus ste σι eautim dice inus, sed quae causis externis extruuntur fe-sat. ' re sunt, quae causales dicuntur.Nam illata magis Pla-pellari. cuit essentiales rppellari ἀm definitione essentiali. Cap. V.
3. rep. 4. Efinitio essentialis, ut Aristoteles definit , est Ita oratio quod cuid erat esse significans .Hoc est Rari - oratio, quae conuersim significat quid ditatem, es en με sunt tiamve rei, quae definitur. Rari si unum est hoc genus serim definitionis, saltem in 1ubstanti js. Sed afferri solet Da dem exemplum animal rationale. Cum autem omnis etimriones sentia,quae definiri potest,constet ex materia,& forma,aut saltem ex genere,& differentia,illae enim coponuntur essentia re ipsa,& physics,hac ratione tatum,considerationeque ut supra diximus,essicitur, utilea oratio dicatur significare qd quid erat esse rei, iquae constat nominibus propriae materiae, ac formae
144쪽
rei quae desinitur, aut generis S differentie .Exemplit Causa, hae O rationes, an iurat costans ex corpore tali ρηο & animo rationis participe,& animal rationis parti Ορ ἀμι Ceps, sui definitiones esset tales hominis;prior, quia ς- μημs coitat nominibus significanti by propriam materia, g'im dc formam hominis. posterior, quia constat nomini ηε θεννι bu S proximi generis, Proximaeque differentiae eiusde . 1 Ita sit, ut duplex sit definitio essentialis,altera ex P. Use ro. Pria materia,& forma generi adiunctis,altera ex plox Xam O genere , & proxima differentia. Potest tamen Ofinitio loco proximi generla poni genus remotum cum om Usenti nibus differetijs interiectis , ut si dicas, Homo est . substantia corporata , quae interire potest , viums, ῆρς' pro
sentiens SI rationis particeps. . . A mige
At Aristoteles saepe docet unius rei unam tantum neris po- esse definitionem essentialem . Non recte igitur as- - ροιεν seruimus, duas ciusdem rei tradi posse essentiales de g nus rafinitiones, alteram ex materia & forma, alteram ex mori M. genere & differentia. Verum hic nil obstant .verbis 're enim no modo dus, ut diximus, sed etia plures esse rν omni Possunt.Nam etiam illam, qus ex genere, dis inferentia rem declarat, duobus modis sieri posse do- ων eclis cuimus, caeterum significatione una tantum sit necesse est. Omnes enim, quae allatae fuerunt eandem om- Solutio. nino essentiam significabunt. Atque hoc pacto in-' ἁμε ν telligendus est Aristoteles. Vrgebit fortasse aliquis, cto iniet prometque hoc modo . Aristoteles docet multis in ligendulocis omnem definitionem essentialem conitare ex Nogenere,& differentia, nisi ergo ille fallitur, nulla costat ex materia,& forma rei, praetermissa differet . mm esse Sed resistendum e hoc modo,propriam materiam, innixio& forma rei,seu potius constare ex .ppria materia, ηε senac forma rei,quod in hae definitionis formula gene riale .ri a dijcitur, vice differentiae haberi, idemque om- Dubit nino valere. Eundem enim gradum humanae natu- - .rae significat hoc verbu Rationale, & haec Costans εοlutio tali corpore, recto, scilicet, aut quo alio modo id
explicaueris, & aio rationali, atque ita res habet,
145쪽
x46 ynmtutionum Dialecticarum.
in caeteris speciebus rerum, quae materia, M forma
Rc uocantur ad hoc genus definitiones illae,' con sant sc nere rc moto , di differentia proxima Prae- Aepuit ' te iistis aut omnibus, aut quibusdam different ijs,e ε interiectis , ut si dicas, Homo est substantia corpo-
pr/t rata ,ratronis compos, vel , Homo est corpus ani- ruot malima rationale. Reuocantur etiam illae, quae loco differentiae proximae constant nomine materiη- ΤΜ propriae , aut formae duntaxat, ut si dicas, Homo est animal constans recto corpore, vel homo est ani H . mal constans animo rationis participe. Hae namque g- omnes significant conuersim quid ditatem rei et sin ηε aliquam eius partem , aut partes praeterm Itiunt, re Iota m/- no cantur & illae, quae fiunt ex genere, & cnumera re ta . tione partium integrantium pertinentium ad essen Amt f - tiam rei, ut si dicas , Domus est integumentum eX-ε coo- p arietibus,& tecto, hoc culo constructum,
stant. Respublica est communio ex ordine sacrorsi miiD fisi nistrorum, nobilium,S plebis,& aliae huiusmodi. siones ex Sed quaestio est num definitiones , quae genexi , sonum differentiae proprietatem aliquam adiungoni , ia ratιone effencialibus definitionibus debent numerari, vili partium dicas , homo est animal ratione beatae vitae capax dotegra vel, Homo est animal rationale natura nransuetum sium . &ad ciuilem communionem aptum. ReprehenduNon de- tur enim ab Aristotele, Cui quaestioni dicendum vstitia- detur, his definitiones nile quidem redundantes , cnes . satis sit ea in definitione collocare, quae ad euenti gς rei pertinet,atquς hac de c)usa ab Arist, non problan i se ri,caetexu non esse ab essentialibus ex cludendas, cha F νε - stant enim pardibus conuersim significantibus esse tria ρη tia definiti, etsi alias adiungunt, quae nullam essen priuate tiae parte fignificent. Multo minus excludendae erilis diu set ab hoc genere, quae constant nomine aliquo, quos
ρ οι σέ non significat quide essentiam defin ti, sed est eius sentia- modi, ut sinu ipse essentia definiti intelligi non γιεν. fit, Vt si dicas, Pater ςa xeuxum quid, cuiu respo
146쪽
ctus ad filium terminatur. Nam etsi nomen filii nonsgn ificat ullam partem essentiae patris , tamen sine ipso essentia, & natura patris intelligi nullo modo
Dicitur hoc genus definitionis definitio essentia- Iis, quia essentia rei exprimit Dicitur ab Aristotele simplicitcr.Definitio, quia simpliciter, ac placiρ re definit.Dicitur termin quia cognitio rei ab accidelibus externis profecta, no potest ultra definitione essentialem progredi, sed in ea Quasi in perfecta rei apprehesione terminatur, ut ipse autor huius nominis exponit. Dicitur denique oratio, qua unu significat, quia ex materia, S forma,ac omnino ex genere & differentia, ex quibus definitio essentialis rem declarat,vna constat essentia , non item ex genere, S proprietate, aut ex genere, & accidentibuslex quibus descriptio conficitur.
susima sis indiuiduans Porro non omnis res eodem modo definitur, defini 'Id, Quo cernere, po filis ante oculos praedicame ιur es εtis, facile est.Nam extrema eorum, id est, genera su- rial torprema,& indiuidua no definiuntur essentialiter, sed In .iuia describuntur, illa, quia nulla constant differentia, .MAE . haec quia non sunt uniuersalia, ac proinde non defi- fribi seniuntur,i is remote, ut dicemus.Describi tamen mo tent. do aliquo consueuerunt indiuidua ex multorum ac- oeso cidentium collectione. Vt si Platone dc finias, homi- cies definem quendam Aristonis ex Perictiona filium, ve- niri posteris Academiae principe, aut alia huiuscemodi ora Iunt estione quis nam ruerit explices. Media vero interie- sentiatiacia inter haec, hoc est, species omnes, essentialiter ier Iu=possunt definiri, cum omnes constent generibus & flanti-
Citerum in his definiendis varietatem multam corpora- inuenies. Sola enim substatia coxporea, & species, to . - si λ a quae
147쪽
i 8 Innitutionum Dialectitarum
. quae sub ipsa collocantur, definiri possunt ex matem 't rra, & serma, quoniam hae tantum species ex mate-επm ria,forma composita sunt. Iam vero si praedi-- π camentum substantiae cum caeteris conferas , solas f D substantias intelliges simpliciter definiri essentiali ε- , I ' definitione, ut placet Aristoteli. Accidentia enim F ut ait, non habent simpliciter quod quid erat esse , si pi ci quid ditatemue, sed quodammodo, quia non per νεη δε - sese, sed in sola substantia, quae per se existit, Coha M U rere possunt. Vnde fit, ut omnia modo aliqtio perserati/ti substantiam, in qua cohaerent, definienda sint. Alia a sitio ter tamen cum significantur nominibus abstractis, νε . quae sunt propria ipsorum, aliter cum significantur
7.- ώ. concretis Nam cum abstractis significantur, ponen . Α, ct da est substantia, subiectumque in casu obliquo , ut r. fi dicas,Simitatem esse curvitatem nasi. Cum autem Om i concretis nominibus significantur more substanti ac νήρ - rum,tum subiectum ponendum est in recto, ut si di- si modo cas,Simum est nasus curuus. AEliquo I Non modo autem ac ei dentia omnia, siue proxi-sub'- - me,siue remote, per substantiam definienda sunt ,ria den- sed etiam inter accidentia reperias plurima, quae iunt Μη alijς praeterea additamentis egeant.Cuiusmodi sunt aliter . omnes habitus operantes, potenties naturales,& re-νame ab lata omnia. Habitus enim huiusmodi, & potentiae, strorein per suos actus, aut per obiecta , quae suos actus ter aliterco minant,definiuntur, ut scientia,& virtutes. Sic Dia-
creta . lectica dicitur esse doctrina disserendi. Sic philos Habit' phia naturalis dicitur scientia,quae agit de rebus naoperates turalibus. Sic iustitia dicitur virtus, qua quisque alij τ pote tribuit,quod eius est Sic aspectus definitur vis quae- νιε oe dam naturalis, quae in coloribns percipiendis veris- per μοι tur.Relata vero omnia per ea,ad quae referuntur, de act*;aue finiuntur, ut pater per lilium, dominus per seruu, Mobrecta vice versa . Alia quaedam sunt in definiendis rebus Aesiuiun obseruanda, quς instructiorem postulant lectorem,etur . quam sit is,quem hisce institutionibus informamus.
Nunc super est ut definiendi methodum, hoc est
148쪽
. . V . Liber Quartus. a sviam , & rationem inuestigandae definitionis trais
De usa. ae ratione inuectigandi definirimam. Cap. VII.
DVas methodos ponebat Plato,quibus omnis rerum cognitio,& scientia contineretur, Divisa scilicet,& Colle niuam. Aristoteles ver b etsi no omnino hoc probat docet tame hisce duobus modis in uestigari posse definitionem,diuisione,inqua,& collectione, Diuisione quidem hoc modo .Sumatur,ait, primum id,qnod communius est,tatiusq; patet, quales defini eda,deinde illud ipsum diuidatur, mox dis strentia,qus rei conuenit, addatur primo attributo, rursus,si nondum oratio reciprocabitur cum re proposita,dividatur id totum,quod assumptum est, tandemque eo usque fiat progressio diuidendo , donec oratio propria efficiatur, quae nullam in rem aliam transferri possit. Exempli causa, si homine definire velis, accipies primo loco aliquod genus hominis, verbi gratia substantiam, quae omnium latissime patet, dicesque Homo est iubstantia.Deinde, quia su stantiarum quaedam sunt corporis expertes, ut intelligentis,quaedam corporais,qualis est homo, addes, Corporata .Sed quia corporatae substantiae partim interire non possunt, Vt coeli, partim possunt,e quibus est homo,addes, Quae interire potest . Rursus , quiae earum substantiarum, quae intereunt, quaedam nouviuust, ut lapides, aliae sunt viventes , in quibus est homo,addes, Vivens. Verum ne id quidem satis est. Uluentium enim quaedam nil sentiunt, ut plantae, quaedam sentiunt,in quibus homo numeratur. QuZ- re adiungendum est, Sentiens. Sed commune adhuc Nam eorum, quae sentiunt quaedam sunt expertia rationis,quaedam ratione participiant, Ut Socrates Plato. Addes igitur, Rationis particeps, quod satis erit.Nam totum hoc,substantia corporata, quae im: Κ 3 terire Plato iaSophsa 6 Ph
149쪽
I so dissitutionum Dialecticarum
terire potest, uiuenq, sentiens, & rationis particenet soli homini conuenit,& cum eo reciprocatui Existima ergo, te hac via,&ratione inuenisse homini- Cfinitionem, quod eodem modo in caeteris rebus d finiendis ob seruabis Quod autem Arist. eodem loc o- ait,singulas differetias hac methodo inuestigatas las eius patere, quam id , quod definitur, non uni u. rseqς i - aecipiendum est, differentia si quidem, quae proximeri- ' ' eoponit speciem, non latius patet, quam species , Ut νε ε idem docet, sed λlum cum nota suppetunt. - s essentiales differentiae. Τunc enim siepe cogimur diar ε 4ςβ- uidere ea, quae accepimus in ea accidentia, quorum νεμή- singula latius pateant, qua res,quae definitur, omniae autem simul iuncta cum eadem recurrant.Vt si diui
das animal in bipes,& non bipes, deinde animal bi- - ρρ δή pes in pennatum, & implume , tum definias homior. m. nem esse animal bipes implume. .s . Collectione vero seu similives consideratione, ut eam vocat Arist. hoc modo inuestiganda est defip ' nitio ,: primum si velis infimae alicuius speciei defi ni- σε φριμ tione eolligere, inspicies in indiuiduis illius rationere ρνε is aliquam, ob quam nomine talis spei nominatur,eaq; Uu ' erit definitio talis speciei.Vt quoniam animi magni
ιδ με ιν tudines Alcibadis.Achillis,& Aiacis: sunt indiuidua
Mit ε. unius speciei infimae magninimitaris, fuerunt enim quam n millime, hi autem homines dicti sunt magnanimi, qui equo animo contumeliam pati non potuerunt,prinius enim ob hanc causam bellum patriae intulit, alter implacabili exarsit iracundia, tertius sibi mortem co asciuit: efficitur, ut definitio huius infimς speciei magnanimitatis sit, Aequo animo cotumeliam illatam ferre non posse .Qua etiam arte colliges definitionem eius magnanimitatis, quae in Socrate, & Lysandro fuit hanc esse , Aequabiliter seeundamin aduersam fortunam ferre,quoniam hac de causa magnanimi appellati sunt. Deinde si velis eolligere definitione alicuius generis, videbis num rationes diuersarum specierum habentium id e com
150쪽
mune nomen conueniat secundum tale nomen in una aliqua ratione, quae simpliciter una sit, nec ne. Nam si conuenerint, ea erit definitio gcnerisssin minus, tale commune nomen erit aequivocum utrique
speciei. Exempli causa, si ratio eius magnanimitatis, quae fuit in Alcibiade, Achille,&: Aiace, cum ratione magnanimitatis Lysandri,& Socratis, in hoc conueniat, quod omties existimauerint se dignos esse rebus magnis,atque haec ratio se una simpliciter, haec sane erit definitio generis utriusque magnanimitatis , quod magnanimitatis generali vocabulo appellet ur.Quod si non fuerit communis utrique,aut certe non fuerit una simpliciter, sed analogice dunta- . xat quod ego magis crediderim non erit utique definitio alicuius generis utriusque magnanimitatis , sed cuiusdam analogi, quod similibus quidem rationibus, sed tamen diuersis dicatur de utraque. Et ita
Ae prior qui de methodus definiendi exactior est, M.tho
& naturae ordini, perfecisque disciplinae conuenies: dus inust posterior autem, qua plurimu utitur Socrates apud fragandi Platonem, etsi minus perfecta est , tamen inuentio- definitiis nis ordini est accommodata. De qua quidem intelli- nem pergendum est illud Aristotelis, facilius esse minus uni diuisio uersalia, quam magis uniuersalia ad magis uniuersa nem exalia defini te: atque iccirco a minus uniuersalibus ad Horem , magis uniuersalia esse progrediendum. alterata
DIximus de definitione, deque via,& ratione de eo prior fini edi, nuc de definito aliquid dicamus Quin 3. post. que autem sese offerunt in hac re animaduertenda. ys. Primum est, duplex dici solere definitum apud Di lecticos: propinquum, & remotum. Definitum pro . Duplex. pinquum quod & primum,& immediatum vocant a siniis est illud, quod proxime explicatur definitione . Res Proρε motum vero quod secundarsum, & mediatum apia qMum.