장음표시 사용
151쪽
pinquo continetur,definitione declaratur. Exempli causa,cu dicimus, Equus est animal hinniens ,equus est definitum propinquum, Xantus aulcm Buceph IusM caeteris ex singulis, sunt dc finita remota, quo-mam equus in commune explicatur proxime definitione illa, singuli autem solum ex quadam consecutione, quatenus, Videlicet, commune Equi nomen,&naturam participant .Eadem ratione, cum dicimus ,
Animal est corpus animatum sentiens,animal est definitum propinquum, homo autem, & bestia, atque adeo singuli homines,& sngulae bestiae, sunt definita remota. Vnde planum fit, definitum remotu nec omnino, nec conuersim explicari dc finitione ea, cuius respectu dicitur definitum remotum, ac proinde non esse simpliciter appellandum definitum. Alterum est , omne definitum, quod definitione una explicatur, unum per se, hoc est, unius essentiae esse debere . Nam cum definitio fit, velut quaedam expressa imago alicuius cssentia quot fuerint essentiae,quae definitione explicatur, tot sint definitiones necesse est, Hinc fit, ut Arist. set etia id, quod est unii per accidens, ut est homo albus,quia non habet una duntaxat naturam, sed multas, no definiatur, definitione, videlicet simpliciter una, Pluribus enim definitionibus complicatis fatetur ille , hac posse definiri: ut si dicas, Homo albus est animal rationale infectum colore dispartiente visum . Quia vero nomen aequivocum non significat unam tantum naturam essentiam ve, sed multas, hoc etiam cssicitur ex dictis, ut nullum aeiquuocum definiatur, nisi prius distinguatur : quod per vulgatissimum cst apud Dialecticos . Hoc vero eis in omnibus aequi uocis communiter praecipitur, tamen in quibusdam analogis quodamodo non seruatur. Quaedam enim definiuntur nulla prius facti ipsorum distinctione, tapud Aristotelem Principia,Natura, Motus, Sc alia perinulta .Si tamen loquamur de definitione, quae fit simpliciter,
152쪽
omnino vna,dubium non est, quin semper hoc com- II
mune proloquium seruetur. Nunquam enim defini tio omnino ulla illi aequivoco assignatur, nisi voca- bulum aequivocum pro uno tantum significato accipiatur. Tertium est,omne quod definitur,esse uniuersale, ut Aristoteles saepe admonet. Unde fit, ut verba illa ,
Quod quid erat esse,& alia similia, quibus Aristotelas utitur cum de definitione , aut de quidditate rei loquitur, semper accipiantur apud illum pro quid-ditate,essentiaue uniuersali. Causa cur sola uniue
salia definiantur haec est, quia singularia Deum opti
mum maximam excipio) sunt mutabilia: uniuersa lia vero nunquam mutantur, nisi ex accidenti, ratio '. ne, videlicet, singularium. Homo enim exempli gratia, propterea dicit nasci, interire, S omnino mutari '
quia Socrates,aut aliquis alius ex singulis, mutatur: id, quod modo eodem accidit in caeteris. Cum er . go definitio debeat esse rei immutabilis est enim ' φprincipium,& fundamentum scientiae, ad quam non ad mictuntur, nisi res, quae ex se mutabiles non sint .essicitur, ut omne definitum debeat esse uniuersale . Sic enim fiet, ut nulla in ipsum, ratione sui cadat mu tatio. Aliae sunt rationes, quibus id, quod asserimus, ρ η '
solam inqua uniuersalia definiri, os edatur, sed hςe di una sussiciat hoc loco , Quod quidςm plane intelligitur de definito propinquo. Nam remote dubium δμsVn non est,quin singularia definiantur. Verum hic dis. sensio est inter Dialecticos. Quidam enim non agno Nodonscentes ullam rem uniuersalem, quae si in singulis r indiuiduis, quaeque primo , ac proxime significetur mρ μ' nomne unaueisalis, dic ut definitum propinquit no sit re esse rem uniuersalem significatam nomine uniuersa- niue ii,sed ipsum nomen vn iuersale : atque ita cum dici- satiι βοmus. Equus est animal hinniens, hoc nomen Equus nome esse definitu propinquum, singulos vero equos, qui niuem - eoru sententia equi nomine proxime significatur, lo No- ο dofinita xempta.Alii poneyxes nomen uniuersa - minatis la
153쪽
ZVi H le, proxime significare rem uniuersalem, quς existae Hy. - . in singulis, remo te aute ipsa singula, indiuidua ve, di cunt, definitum propinquum cste rem uniuersalem , P que proxime significatur nomine vnniersali hec est enim,quae Pioxime explicatur definitione dc finita ἔ- . Ut vero te mota esse illa eadem, cuae illi astruunt. Sed Alb. D. contra priorem sententiam aliquando dabitur di, Th. sco. sputandi locus: nos polleriorem probamus . O M, Quartu est, omne quod proprie definitur , aue de θηρ ἱ- seribitur, esse speciem alicui gcneri subiecta, auri n-prid a fi mant, aut subalterna: quia in omni desinitione, aut finitur, descriptione proprie dicta, ponendum est genus rei, es spe- quae definitur, & ei' differetia,aut proprietas, Hinc σευ . intelliges, cur nec geri ra sumnia, nec d fitentiae, ap .met, 4 prie definiantur. Nullius enim generis lanet species σCur nec & si differentiae respectu suorum indiuiduorum for ηρη tasse sint species, ut Rationale respectu huius rario summo natis, quod alio loco discutiemus. Descrrbuntur ta- nec dis men quodammodo differentiae more proprietarum ferenti4 concretis nominibias significatarum. Nam ut dies- definio mus, Dissiciplinabile est animal, quod do strina im- νμη pro' bui, potest, sic dicere possumus. Rationale est ani- . mal, quod rationem participat. Porpb. Quin tu est, figmenta, ut cnimaeram, hirco ceruu ,ἀε Λ & alia huiusmodi no definiri definitione rei,sed norie. minis tantun , ut placet Aristoteli. Itaque, ut ille ρε- vult; cu dicimus, Hircoccruus est animal ex hirco, disse &ceruo cogitatione confictum, lensu hic est, No retia de men hircocertii fignificat animal confectu ex hirco scriban- & certio . Causa nutus sententiae est , quia figme
rur . ta non habent veram qu1dditate ,essentiam ue,quae Fumem definitione rei explicetur, hahent tamen verum no- ea non men,qil definitione nominis declaretur. Vnde illae.
definiun Id,inquit, quod non est hoc est, esse non potest ne-rur dem mo scit unquam quid est, sed quid oratio , aut nΟ-nitione men significat. Ueluti quid significet Hircoceruit Prei, sed cipi potest, quid vero hic certius sit intelligi no ponominis test.Id quod eo de libro pluribus verbis exequitur.
154쪽
si cui tame placuerit, poterit sine discrimine has figmentoru definitiones nomine definitionis rei quodammodo ,etsi remotissime, comprehendere. Nam etsi figmenta non sunt res , tamen quasi in extremo'. gradu rationem rerum participant, quam ob causa res fictae appellantur. Hoc vero mihi cum Arist. do- μοῦ. ctrina pugnare non videtur. Docet enim idq; no se a β' ι .mel etiam definitiones accidentium esse nominum n. e . interpr tationes, quoniam accidentia non sunt sim . - ρφ- pliciter res, siue entia.Saepe tamen concedit, haec ex o 7 m. plicari definitione rei,quia etsi non sunt simpliciter φ δ. o. entia,tamen quodammodo sunt entia , sicque a nu- U , mero entium non penitus excluduntur. Η e de defi m a.
nitione dixisse suffciatmunc ex pluribus Draeceptis, quae ab Aristot .ad bene definiendum traduntur, ea Potis ianos tantum subiiciamus, quae plus utilitatis afferre mum L
P Rimum praeceptu est, ut quicquid definitur,deia ribos. finiatur ex notioribus. Quod quidem vel ea de o. αδ causa primo loco posui, quia nihil est minus feren- Cy s. dum, quam id esse obscuriim , ad quod quas caput Non d omnis disputatio redigitur. Id enim est definitio. finien/s
Hoc prsceptum non serua hi, qui translationibuSi trunita-raesertim remotis, & disci libus, rem definiunt, ut eiὸκib. ominem, arborem inuersam . Nee vis Item, qui utuntur definiendo uerbis parum ustau bit in sitis,ut si quis medicus imperet aegroto, ut sumat Ter tatis rigenam, herbigradum,domiportam, sanguine cas- Nec εχ sam, ut aegrotus cocleam intelligat. eterbis Ite qui ex' verbis ambiguis definitiones extruut, ambia
ut si quis hac oratione. Elementum primum, uelit Ib gui .eera, quas eam describendo, fi gnificare, Haec enim verba ambigua sunt,& in aliis etiam rebus pos uni, intelligitur enim, literae sunt primae elementa sermo nis,sic unitates, sunt prima elementa numeri,S ma-
155쪽
116 Institutionum Dialecticarum.
teria,ac forma prima elementa rei naturalis. AdmittuntuI,tamen ambigua uocabula in definitionibus, ct Ombε cum uel additur aliqua particula, quae ambiguita-γ- μή tem verbi ad unam significationem trahatur ut quis proximae definitioni addat hanc particulam, Sermonis)uel ex rebus , de quibus disseritur, aper- εκ i te constat, qua significatione uocabula sumantur. ist . Item qui idem per id ipsum definiunt, Nihil .n .est
notius seipso. Hoc autem aperte, ac uerbo eode, fe-
.s rὰ nunquam accidit, sed implicite,alioque uerbo, u η potἡ , cum in definitione ponitur aliquod nomen , pqr quod definitur, & declaratur per ipsum definitum. i . . ut fi quis definiat sole astrum, quod dum dies est nosi v.' strum hemisphaerium illustrat.Nam cum dies definia
tur motus solis super terram,efficitur, ut tandem sol , , definiatur Per solem . . N ς ς. Item qui contrarium per suum contrarium defi-Wμνium nivi, ut si quis definiui bonum esse id ,quod est malo
contrarium. Huiusmodi est illud , Virtus est uitium σω μm fugere:&1llud , Prima lapicntia stultita caruisse. ε- ρο- - Causa est,quia contrariorum eadem est scientia,&Hρημν. , cognitio. Vertim hic modus definiendi non est via
. . que adeo repudiandus .. sed ob ij ciat aliquis contra hoc primum praece-obi M. ptum, omne relatum per illud ipsum relatum, ad quod refertur, es e definiendum, ut . docent Philoso- Sol tist. phi, relata uero inter sese, cum sint simul natura, esse NMm. aeque nota, aut aeque incognita, ergo non quicquid ιβι uum definitur esse ex motior ib.mag sque perspicuis defipers μή niendum. Occurres tamen,Nullum relatum si pro- quid νε- prie loquendii est definiri per illud relatum, ad qσsrrur , refertur, sed per respectum suum, qui in illud termiG ia- natur, ac desinit.Uerbi causa, pater non definitur Pt r. filium, sed per suum respectum, qui in ipso inchoa- Alberi. tur,& in filium desinit. Csterum,quia nullus respe- o pra/. ctus intellisti potest sine suo termino, fit, ut respech μή uti- patris intelligi non ualeat sine filio,sicque in definis Viή ς-s tione patris necessarib ponendus sit filius,pariq; ratione
156쪽
tione pater in definitione fili): & cstera relata indefinitionibus eorum relatorum, que ad se uicissim
Quod igitur philosophi dicunt relata , quae sese mutuo respiciunt, per se inuicem esse definienda; . non proprie accipiendu est, sed quasi dicant,neces sario alterum in definitione alterius esse pone dum, ut quorsum tendant sui respectus Γ per quos relatavere, ac proprie definiuntur,intelligatur. Nunc autem etsi relata ipsa sese vicissim respicientia sint aeque cognita, aut incognita , tamen respectiis ipsi risunt naturs ordine notiores, quam relata. Itaque in . . relatis etiam definiendis hoc obseritatur, ut quod
definitur,ex notioribus explicetur. Secundum praeeptum definiendi. 3 Cap. X. T . .
ALterum prsceptum est, ut definitio sit propria De L
definiti, ut Aristoteles ait, hoc est , ut nec lac tio debettius pateat, quam definitum , nec minus late, sed conuerti
Cum eo reciprocetur . - . cum de
Hoc praeceptum non obseruant, qui extrunt def1- finitio. hitiones aliis etia rebus conuenientes, ut si quis te ram definiat,corpus, qnod deorsum suapte natura ' fertur.Hoc enim i alijs etiam rebus vere dicitur. Ite qui assignant definitiones,quae non conueniunt Om .pibus coprehensis sub definito: ut si quis definiat aquam corpus simplex frigore concretum. Nec . n.ois Mult aqua hirore concreta est. Quod si terra definiatur, circum corpus simplexi quod in infimum locum suapte na- fruturtura fertur : aqua uero corpus simplex, quod inter nomina terram,& aere suapte natura quiescit: hac ex parte inter rareete habebunt definitiones, quae cum rebus, quae ratione definiuntur, recurrant,reciproceturque. Hinc colli qua non ges,multas circii ferri nominum interpretationes, sunt bois
quae non sunt bonae demitiones , vel quia latius pa- ne ἐν itent, ut si dicas. eologus est,qui de Deo loqui uri tionυ.
157쪽
is 8 Institutioηum Dialecticarum. Consul est qui paviae consulit, vel quia minus late,
ut fi dicas, Geometria est ratio metiendi terram, Saepe igitur aliquid addendum est huiusmndi interpretationibus, ut bonete definitiones habeantur. Quod plurimae etiam descriptiones Oratorum , & PO et rum desiderant. Teνtium ρ-reptum dasiniendi.
Nihil in t C Ertium praeceptu est, ut nihil in definitione dedo itiρ I st, aut supersit;Deest autem aliquid, cum posi-nν ἀν- to genere remoto non adhibentur omnes interiectpuero . . distet entiae, ut si quis dc finiat hominem esse substano ενι βω- tiam rationis participem. pe esse Hac de causa docet Arist. aut definie dii esse geneaebet. re proximo , ut si dicas, Homo cst animal rationis . v x particeps, aut si remoto , adiungendas esse generi omnes differentias, quae a genere ad definitum uiaque inueniuntur,ut si dicas, Homo est substatia corporea, interitus capax,uluens,seties,& rationis parsuid se liceps.Deest etia aliquid cum res,quae definitur,cOp sit si stat materia, & forma, nec tamen loco da flarentiae nδ ηνέα utraque ponitur, sed altera tantum, ut si homine dedet inde sinias animal constans animo rationis participe. Id fuitiona autem dicitur superesse,siue redundare in definitio-
.ιορ. β. ne, quo sublato,ea quae remanet oratio , satis aperte rem declarat.
Sapagro Exempli causa , si quis definiat hominem anim lmas am- rationis particeps,bipes, illud Bipes, dicendum erit Et Mos ali superesse, quoniam eo detracto satis planum fa-omia cit reliqua oratio definitum . Saepe tamen non da- νων νη- tur.vitio, quod Plura verba ponantur in definitio- desimi a ne, quam quae satis esse uideantur, quoniam raro id nisusqr cenietur superuacaneum , quod aliquanto Vertius faciιe in rem declarat. Qu re rarius hoc vitio,quam luperio , sinua ri,laborat definitio . ,
D r. Quanquam ne illud quidem semper pro uitio h
158쪽
stuarium ρracutum definitionis , Cap. XLII.
Liber Quartus. Psyhendum est, quandoquidem graues auctores,neminutissime omnia persequantur , multas saepe omittunt medias differentias, praesertim cum facile intel
O Varum prirceptum est , ut desinitio fit breuis ,
modo breuixas obscuritatem no pariat. Nam .P definitio cuiusque rei fit caput totius diibutationis, 'V ρηεbquae de re habetur,vitio haud dubie no carebit;quae pH longior ueri quam ni facile memoria teneatur, ex / ς δέμ .Pediteque eum opu fuerit in medium afferatur . a re PQuantum ergo di natura rei, & perspicuitas,patientur,breuis esse debebit definitio , etsi nonnunquam . aliquanto longiori egeat expositione . ex ιε Hoc praeceptu praetermittunt, qui tot particulas f t ne in definitione congerunt, quot sunt dissicultates in .i με utractatione rei, quae de initur.Nam etsi definitio, ut Τερ δε auctor est Aristoteles, a talis esse debet, ut ex ea omnes dubitationes , quae de re habent, dissoluantur, caltate- non tamen necesse est,ut singulis pene argu-tis di τεν θην luendis singula verba indefinitione ponantur, quod . si ili' multi faciunt, sed ut ita sit consi ituta, ut ex paucis ης , facile omnium obiectorum solutio colligi possit. Sae ι .pMi. pe tamen sophistarum importunitas cogit pluribus verbis xem definire, quam simplici ter definienda fo- ret. Qua ratione Aristoteles fatetur se longiori In in v
elenchum definiuisse. fitiatione dGni. Alia quadam tracipia qua in inustatione dignitionis rionis seruanda sunt. Cap. XIIII. per diui
flonem qPorro cum diuisonis methodo inues etatur de fi frua
nitio, tria qbstrua da esse docet Ar i sic te les. Pri- αώ. mum, Ut omnia praedicata, quaesumuntur,praedicen- ρρο. sur in ipso quid est, hoc est, essentialiter. Fere tamen 1 .
159쪽
m6o distitutionum Dialecticaram
cogimur alia sumere attributa, quia ignotae nobis sunt,maxima saltem ex parte , rerum essentia.Alterum, ut omnia naturae ordine coIlocentur, ita, scilicet, ut communiora praeponantur minus communiabus quo ad intelligendi rati onem. Nam quo ad stu. - partium orationis, saepe differetia praeponitur generi, ut cum dicimus, Dialectica est disserendi scientia Verum cum plures differentie in definitione ponuntur, fere fit, ut situ etiam verborum comunioreS a tecedant minus communes Neque enim dicimus.
AiaI esse corpus sentiens, alatum, sed corpus aiatsi sentiens,& ita fere in reliquis .Τertium, ut nulla differentia praetermittatur. Quod utique fiet, si omnia quae ante sumuntur,dividantur adaequatὸ in proxuma me bra diuidentia, quousque tota oratio cum definito recurrat. Quoniam vero in genere proximo rei, quae definitur, continetur omnia, priora, tu gene- ra, tum differentis, docet Aristot. loco eoru omniuposse poni genus proximum Ad, quod saepe necessario faciendum erit, ne longior qua par sit, fiat defini
Boet. 4e tio. Vnde Boethius, si omnes, inquit, species suis nΟ- diuisist- minthus appellaretur, ex duobus soIci verbis omnis e. fieret definitio Vt cum dico quid est homo, quid mihi necesse esset dicere,animal rationale, mortale, si animaI racionale esset proprio nomine nuncupatu In inme- Cum autem collectionis methodo definitio inuestis g Fatur hoc unu precipit Arist.diligeter ea ueri, ne duasnitio a minus comunibus ad comuniora progredimur, alim per qua incurramus squi uocatione. Latet namq; magis eoilectio in communiorib* squi uocatio Et enim, P animi inane quid gnitudo ea, qua in Alcibiade, Achille, S: Aiace legi- obserua mus,uni uoce illis conuenerit, nemo dubitat.NumIs m. etia ambigit in Lysandro, & Socrate alia quandam eiusdem Oin orationis magnanimitatem fuisse , sed nu magnanimitas, que de utraq;specie dicitur,sitvni uoca,nec ne id sane, quia de re communiori est quς stio, non ita facile perspicitur. Si ergo ex rationiabus uni uocis inferiorum unam rationem,qup Vniuis/ co
160쪽
i ce inferioribus conueniat,collegeris,ea erit definii tio superioris. Sin autem ad unam omnino ratio-i nem non accesseris, intellige vocabulum communei aequitio Cum esse. Haec praecepta definiendi sint satis. i Ceterum ant quam ad argumentationem pergati duo velim anima ciuertas, alterum est saepissime vera me, verba, quae actiim fgnificant, ut Sentiens,ridens,& alia . I με huiusmodi, pro ipsis facultatibus in definitione, ac-cipi, ut sentiens,pro eo , quod potest sentire , ri- g ψω dens pro eo , quod ridere potest. Causa est, quia prρ QMapud Latinos fere non sunt nomina in posita facula foco talibus , alterum est in his praeceptis quaedam esse Πιμι in quorum praetermissio essicit,ut oratio non sit omni G Dono definitio,qualia sunt ex quatuor definiendi prae- δε aecinceptis primum,& secundum, qusdam verb esse,quo piatur . Tum reiectio non id prorsus essicit, ut oratio non si N. definitio, sed hoc tantum, ut non sit bona, & apta , . definitio,qualia sunt tertium,& quartum:Atque haeduae animaduersiones in praeceptis etiam diuidendi obleruandae sunt.