장음표시 사용
161쪽
Estat ergo,vi,quia de diuisione, ac d finitione iam diximus , deinceps dς Argumentatione, in qua plus operae D alecticus insumit, differamus . Sed quoniam argumentatio est quaeda consequencia, latius enim patet conseque'tia, quam an sumentatio, prius de consequentia,quam de argumentatione, dicendum est,Consequenti mitur, siue consequutio,est oratio,in qua ex aliquo aliquid colligitur,ut omnis homo est animal, igitur aliquis homo est animal;id vero,ex quo aliquid colligitur,ducitur antecedens, Suod autem colligitur vocatur tum consequens,lum concluso,quanquλim saeps tota consequemia conclusio nominatur Conseque0tiarum autem quatuom sunt genera. Primum est cum quaelibet enunciatio ex seipsa , aut ex sua aequipollente colligitur.Alterum genus est,chantecedens,&Wonsequens eisdem praecise verbis, eodemque ordine cos alis constituta sunt, sed tamen non idem valent, ut omnis homo est animal . igitui quidam homo est animal. Necesse est Socratem esse animaI,igitur non necet se est βocratem non esse animal. Nomine enim ver borum non complector hoc loco particulas ad qualitatem, aut qualitatem pertinentes. Tertium genus lest; ansecedens, & consequens eisdem praecist
162쪽
verbis constant,verum ordine conuerso , ut Nyllus. homo est lapis, quod igitur nullus lapis est homo, ne, cesse est, omnem homine esse animal, igitur necesso est, aliquod animal esse hominem. Atque ex coseque' . tib .hactenus enumeratis nulla dicitur argumentatio . sed consequentia duntaxat. Quartum genus est , cu Ω-δrta antecedens, & cosequens noeisdem praecise verbis, 'constant, quia in antecedente continetur argumentum aliquod, uno, aut pluribus verbiS comPrehen- .sum, quod non continetur in consequen ς. . . IDiuidi solet hoc genus in syllogismum enthymem . . 'ma, inductionem,&exemplum, que ratione argume, '. ti argumentationes appellantur,Syllogismus, est, Vt
si dicas, Omne vitium sugendu est, Omne mend ciuest Vitiunabigitur omne mendacium fugiendum est,si vi σέ- sol lucet,dies est,at sol lucet, igitur dies xst, Enthv-. η με .mema, ut homo est animal igitur homo est sesus pari In Maisticeps.Ηic adolescens diligenter nauat operam ut ris , igitur doctus euadet. Inductio vi , omnis hom. - est se ius particeps,& oia bestia est sensuvparticepta igitur omne animal est sensus particeps. R mul no diu tulit fratrem imperii consortem,nec Pompeium Caesar,nec Augustus Antonium, nec ali uis alius, cui ius ad nos memoria peruenerit,diutius imperij par-lticipem ferre potuit,nemo igitur est,qsii consortem γ 5 a imperij diu ferat Exemplum ut, Croesus indius ti s. ExςρI.
felicitatem inuenire non potuit ergo nec Cras*S. tu , Poeniet, Pisistratus impetratis a Republica custodiri ihu salutis suae,tyrannidem occupauit, ergo&DiO- i Λnynus occupabit.Ηaec Figentunc ψnsequentiarkMsti a
nera, quo ii alia haerim facile ad hycreuoca tur.
Rua sit bona, ac vitiosa epnsequentia, ct quomodo
internosci possint . . Cop. I L
DVplex quoque dici solet consequentia,hona,& Ronn e vitiosa.Bona dicitur ea, in qua aliqd ex aliquo seqηεντ, vere colligitur, ut quae in exempla sunt bactenus; ad- ria. L a ducta.
163쪽
18ι Institutinum Dialecticarum
ductar. vitiosa cst, in qua non vere aliquid con Cludr-' tur,ut si dicas,Socrates est animal, ergo est philosophus. Haec cum ita sint, eas tantum nos in definitio- ne consequentiae complexi sumus, quae bonae sunt,& aptae. Eas enim , in quibus aliquid non vere colligi- tur, non arbitramur dicendas esse simpliciter cons i quentias, sed vitiosas, Ss ineptas consequentias, que admodum Arist. syllogismum nil concludentem, noempliciter syllogis mim , sed vitiosum syllogismum
appellandnm esse censet. Duobus vero potissimum iudiciis inter nosci solent bona, & vitiosa consequefia. Alterum est, Si ex veritate antecedentis saltem &hypotes data , consequens verum esse deprehenditur, bona, S apta est consequentia,sin minus, vitiosa& inepth. Exempli causa,quia ex veritate huius Cnia Ciationis ocrates est homo , deprehendimus hac esse veram, Socrates est animal, dicimus hanc esse bonam consequentiam, Socrates est homo, ergo Socrates est animat: Pariq; ratione fatemur, has esse aptas Socrates est lapis, ergo & sensus expers, si Socrates
esset auis,volare hau δ dubie posset, quas etsi neutruantecedens verum sit, tamen ex veritate utriusque ficta . & data, utruque consequens verum esse deprehenditur.Has vero dicimus esse vitiosa, Socrates est
ρερη- homo,ergo est philosoplitis.Socrates est homo, e μ ενθ' go equus est animal, quia in priori datur antecedes
1 e ti , veru,& cosequens, falsum poster ris autem conse-- φν quens, etsi semper verum est cum antecedente, tame δε no edi non ex eo, quod antecedens verum est, deprehendi ratis νε- turiasse verum, qqippe cum antecedente existere ve
u - ro, posset consequens,s nihil aliud prohiberer, esse cedet i falsum.Ex hoc documento efficitur, ut ad bonam coo φονδε sequentiam non mossct non lassiciat veritas anteces Μεntii, dentis, & consequentis, sed ne requiratur quidem. s. ηε rq Nam, ut ex dictis perspicuum est, ex utroque Veroffui retur constare potest consequentia vitiosa, ex 'troque aus i em. tem falso bona & apta. Alterum. iudicium huiusmindi est.Si id,quod contradicit consequenti, Iepugnar
164쪽
antecedenti,bona est consequentia, sin minus,vitiosa Repugnantium autem nomine hic intelligo ea , quae sititui vere esse non possunt. Hoc documento intelligimus,illam esse bonam consequentiam, Socrates est homo , ergo Socrates est animal,quia haec nunciatio Socrates non est animal , quae contradicit consequenti, repugnat antecedenti Illam autem ἰCognoscimus esse vitiosam,Socrates est homo, ergo Socrates est philosophus,quia hoc pronunciatu Socrates non est philosophus,quod contradicit consequenti, non repugnat antecedenti. Neque enim Socrates,si non sit philosophus, non erit homo .Eadem regula iudicamus, illam esse ineptam consequuti nem, nihil colligentem , Socrates est homo,ergo equus est animal quia etsi verum esse ponamus,quod nullus equus sit animal, non tamen statim verum esse inficiabimur, Socratem esse hominem. i
Da consequentiasermali, is materiali. Cap. III. IAmvero bona consequentia, aut est formatis,aut materialis, itemq. aut necessaria,aut probabilis. Cosequetia formalis dicitur ea,quae vi form* cocludit.Ea vero dicitur ea,quae vi formae, cuius forma , modumue colligendi si retimueris, in quacunq; alia materia,etia impossibili,apte cocludes Exempli causa, dicimus hanc esse formale cosequentlam,omnis virtus est laudabilis,leperatia est V1rtus, igitur te perantia est laudabilis, quoniam vi formae cocludit Intelligimus autem eii concludere vi forms,quia seruata eadem forma, in quavis alia materia, et impossibili,bene cocluditur,ut si dicas, Omnis leo est lapis equus est leo, igit equus est lapis .Est.n. bona haec cosequutio,ut ex dictis apertu est Eade rone dicimus, hanc esse formalem cosequentiam,Necesse est omne homi ncm,esse animal, igitur necesse est,aliquod animal esse hominem, qunniam hac forma retenta semper apte concluditur, ut si dicas, Necesse est, omne
165쪽
166 Institutionum Diadecticarum.
leonem esse lapidem, igitur necesse est aliquem Iapidem esse leonem. .s - - Vt autem retineatur eadem forma,seu modus col
ligendi,primum necesse est,ut seruetur eade disposi- tio, seu ordo verboru, in quibus cernit vis consequutionisi. Nani si ordo huiuimodi verborum mutetur , , mutata haud dubie existi 1 rranda est consequutionis . . forma, ut Patet in his duab.cosequentiis, Ois virtus e qualitas.ois iustitia e viri', igit ois iustitia est qualitas: Omnis laurus est substantia, ois equ' est substatia, igitur omnis equus est laurus. Na quia in priori consequentia subiectu primae enuciationis est praedicatum secundae, quod non sit in posteriori cosequutione,alia certe forma est in priori, alia in posteriori .Deinde Opus est,ut seruetur ea de acceptio, id eq; acceptionis modus eiusmodi vocabulorum. Ex quo
sit, ut in his duabus consequentiis , Homo deambu- Iat , igitur aliquis homo deambulat: Homo est species, igitur aliquis homo est species : non si eadem forma, quia Vox Homo in antecedete prioris accipitur pro singulis hominibus disiunctive, in antecedente autem posterioris accipitur pro homine comuni praecise .Hs vero non habent eande formam, Homo surgit, ergo no sedet: homo surgebat, ergo no sedet quia acceptio vocabuli, Homo amplior est in post riori antecedente,quam in priori.
Na vox Homo in priori accipitur pro solis hominibus, qui nunc exiliunt iuxta differentiam teporis verbi, surgit: in posteriori aute, no modo accipi thrpro ijs, qui extiterunt, iuxta differetia temporis verbi Surgebat, sed etiam extenditur ad eos, qui nunc
ν. Eu . existiit,ut placet Aristoteli. Rursus necesse est, ut serteruania uetur eadem essentialis qualitas enuciationum prinda eadδ Cipaliu. Quo, fit ut hae consequutiae no sint eius lenausastia- formae, Homo est ammat tergo est sensus particeps.1s quaia Homo non est animal, ergo est sensus particeps, utar. quia antecedens prioris est a rmativum, posterioris negativum. Dixi principalium, quia si mut
166쪽
riber Sextus. Itur qualitas essentialis enuunctationum quarundamniinus principalium,quae includantur in subiecto aliquo, aut praedicato;non necesse est, ut mutetur forma, veluti si dicas, Homo,qui est iustus: est prudens. ergo hic est prudens, Homo, qui non est probuS,est j. imprudens, ergo ille est imprudens. Sunt enim eius
dem formae. δPraeferea necesse est, ut seruetur eadem quantitas chisiadaenunciationum, Quam ob causam hae consequentis .isis non sunt eiusde formae, Omne animal est senius par- ita, . ticeps,igitur homo est sensus particeps, Quoddam animal est rationis expers, igitur homo est rationis expers.Denique necesse est, ut seruentur eadem con ti=uada iunctio ires ad nexus principalium partium cosequu .adgra πtionis. Qua de causa hae consequentiae no sunt eiusdem formae. Si dies est, sol lucet, Quia dies est, sol tu is., ad cet. Haec necessario videntur seruanda c& si quae Sut h.ὰis, alia, quae ad nu, dum colligendi spectunt si forma
Consequentia materialis est ea, quae Vi solius ma- cacinorteriae cocludit. Ea vero dicitur concludere vi solius mater1se,qtiae vi quidem formae nil colligit, sed tamς ,.Halij. talis est, ut assumpta simili materia semper in eadem forma apte concludatur. Exe ii causa , dicimus hac esse materialem consequetiam, Homo est animal, ersto est sensus particeps, quia propter solam materias noc est, propter solam rerum significataru inter se affectionem recte concludit. Nam quia esse sensus
particeps ita connexum est cu animali, ut Omne animal necessarib sit sensus particeps, hac sola de causa apte cocludit, quia ex eo quod holito est animal, colligit eundem esse sensus participem . Si enim reten ta eadem forma dimi nitem materiam accipias , fieri potest, ut inepte concludas, veluti si dicas. Homo est animal, igitur est hinn tus particeps. Intellisimus autem superiore cocludere vi materiae,quia mirili materia assumpta, semper apte in eadem forma concladitur. Vt si dicas, Laurus est plata,ergo SestS expers. I. Nam
167쪽
r 6 dictitutionum Dialecticarum
Nam ut esse sensus particeps necessarib,ac uniuerso iconnexum est cum animali, sic sensus expers cu plita .Eadem ratione apte concludit ex vi materiae, qui sic colligit,homo est animal,ergo non est sensus expers: Laurus est elanta, ergo non est sensus particepsin ita in alijs. Uerum materia sis consequentia minus proprie dicitur bona,& apta . . Ex primo igitur conseque utiarum genere, Ut potes με sint cum quaelibet enunciatio ex seipsa,aut ex sua hquis mclier pollente colligitur,omnes sunt formales, ut si dicas, stosquε Homo est animal, igitur homo est animat: Omnis
3iε, 'Με homo est animal, igitur nullus homo non est animareri a mal. Quanquam viro prior illa sit 1idicula, tameno . est consequentia formalis, atque adeo maxime omnium necessaria, quemadmodum haec enuciatio, Homo est homo,est puerilis,tamen est enunciati O , a que inter enunciationes in priivis necessaria. Nil enim verius aut enunciatur,aut qolligitur, quam id ede seipso. Ex reliquis autem tribys generibus .quaedam sunt formales,quaeda materiales. Verbi causa , in secundo genere, cum ex subalternante colligitur subalternata,aut partieularis ex indefinita, est formalis cosequentia:aliquando autem e contrario est materialis,ut si dicas, Homo est animat,igitur omnis homo est animat:I n tertio genere conuersiones quidem sunt formales consequentiae, ex reliquis autem nonnullae sunt materiales, ut reciprocationes, quae
fiut ex subiecto,& Pprietate , aut ex definitio & definitione,veluti si dicas, Omnis homo est disciplinae
capax,igitur omne, quod est disciplinae capax,est ho, mo: Omnis homo est animal rationale, igitur omne animal rationale est homo.In quarto denique genere omnes syllogismi sunt consequentiae formales rcaeterae autem tres argumetationum formae sunt ma
168쪽
Liber Sextus. Iis tDe eonsequentia necti νiain ρνosabili. p. IIII.
Consequentia necessaria est ea, cuius conseques necessario colligitur ex antecedente: ut illa, So CV qu Crates est homo,ergo Socrates est animal .Quicquid ita neces enim homo est,necessario est animi. Consequentia saria. , probabilis est ea, enius consequens colligitur quidem ex antecedente, no tamen necessario, sed maxi Cosequν ma ex partς: ut si dicas, Haec mulier est mater, ergo di pr ligit filium:Agricola mandat terrae multa semina, er babilis. go magnam fructuum copiam percipiet, Haec enim non necessario sequuntur ex antecedentibus, sed fere semper. a
Cum igitur omnis consequentia sit vel formalis , convel mater1alis:& iterum vel necessiria, vel probabi- sequeri Ila:illud iam hoc loco animaduertendum e1t, omnes sint ne formales esse necessarias: ex materialibus aute alias cessaria, esse necessarias,alias probabiles . Quod . in . oes for--ρro males sint necessariae,ex eo patet, quia in hoc genere babilo. consequentiarum posito antecedente pcrpetuo sequitur coclusio Id quod facile est cxoplis 1 upra positis illustrare. Sed & Aristoteles hoc ipsum de syllo r. prio. 1gismo apςrte pronunciat, ut patet ex definitione syllogismi, quam tradit. Quod vero materiales consequetiae partini sint necessariae,partim probabiles, facile intelliges, si genera. singula percurras.Na in ijs,
quae ordine eodem eadem praecise vCrba contirent in antecedente,& consequente,& taine nec sunt epdem, nec aequi pollentes, haec est necessaria ex vi materiae, Homo est animal, gitur omnis homo est aiat, haec vero probabilis ratione itidem matellae, mater
diligit silium,igitur haec mater diligit filiv. In ijs aut, quae ordine inuerso colligui, haec est necessaria, Ois homo est rationalis,igitur omne rationale est homo haec vero probabilis,omnis qui diligenter dat ope
ra literis,sit doctus,igitur ol qui fit doctus, diligen
169쪽
IIo Insii tutionum Dialecticarum
ter dat operam literis , atque ambae causa materiae snon formae In enthymematibus etiam , inductionibus,& exemplis eadem varietas inuenitur, ut ex supra dictis intel I iges. Quanquam haec ex sequentibus fient apertiora. Nunc generales quidam regulae coesequentiarum ex supradictis eruends videntur, vo
facile quisque intelligat, quid ex quo apta conse quutione de hac enim semper loquor conclud. possit.
P Rima regula. Ex vero non nisi verurn , verum autem tum ex vere, tum ex falso colligitur. Prior pars ex ea probatur, quia si ulla costa sequentia ex vero falsum colligeret,iani non esset bona, Napta consequentia, ut pater ex prioti documento bonae consequentiae. Posteriorem patrem Confimmant haec exempIa, Omnis virtus est laudanda, O temperantia est virtus, igitur temperantia est lata danda: Omnis viriositas est laudanda,& temperantia est vitiositas, igitur temperantia est laudarida . Ambae enim hae formales consequentiar id, quod verum est, colligunt, sed prior ex vero antecedente , posterior ex Also . Secunda regula .Ex salso & falsum & verum, falsum autem non nisi ex falso concluditur. Prior pars hisce exemplis comprobarur. Omne animal est candidum, & coruus est animal, igitur coruus est candidus.Omne anima est nigrum,& coruus est animal, igitur coruus est niger. Nam utraque argumentatio ex salso antecedente concindis, sed prior falsum consequens, & posterior verum, Posterior autem pars huius regulae ex eo vera esse cernitur, quia si falsum ex vero colligeretur, daretur haud dubie in bona consequentia antecedens verum , & conseisquens falsum,quod supra taegauimus . Tertia
170쪽
Tertia regula. Ex necessario non nisi necessarium non aut ex quolibet ut aiunt)id e 1t ex necessario,&ex contingenti , & ex impossibili colligitur . Prior Pars hoc modo probatur.Necessariu semper est verum, contingens autem potest esse falsum, & impossibile semper est falsum, igitur si ex necessario recte Colligeretur continges, aut impossibile, dari posset
in bona consequentia antecedens verum,& cons
quens falsum, quod diximus fieri non posse. Poste rior pars hisce exempli s confirmatur. Omne animal
per se subsistit, de homo est animat,igitur homo per 1e subsistit .Omnis philosophus mouetur loco , deambulans est philosophus, igitur deambulans mouetur loco: Omnis lapis per se subsistit,& homo est lapis, igitur homo per se subsistit. Omnes hae consequentiae colligunt necessariam conclusionem, sed prima ex necessario antecedente, secunda ex contingenti,& tertia ex impossibili, Quarta regula. Ex contingenti nunquam colligitur impossibile, sed vel necessarium, vel contingenS: .ae contingenS autem nunquam ex necessario , sed Vel i i ii ex contingenti, vel impossibili concluditur. Quod θ i. igitur ex contingenti non colligatur impossibile ex eo patet, quia cum contingens possit esse Verum, im- sima
possibile autem semper sit falsum,si quis admitteret ,.
recte coisgi ex cotmgeti impossibile, cogeretur sane admittere, dari aliquando in bona consequentia antecedens verum,& consequens falsum, quod nequaquam admittendum est. Quod autem ex contingenti colligatur necessarium , planum e1t ex regula 1uperiori. Quod item ex contingenti colligatur contingens, in hoc exemplo cernes, Omnis grammaticus est dialecticus,& homo est gramna alicus, igitur homo est dialecticus. Quod vero contingens non colligatur ex necessario, ex eo perspiculi est, quia si colligeretur, dari posset in bona cosequetia antecedens verum,& consequens falsum. Necessariu enim non potest non esse verum, continEens aute potest