장음표시 사용
171쪽
17 et Innitutionum Dialecticarum
esse falsum,ut diximus. Quod deinde contingens ex cotingenti colligatur, in hac ipsa regula ostedimus. Quod denique contingens ex impossibili concludatur in has argumentatione perspicies, Omnis lapis loquitur,& homo est lapis, igitur homo loquitur. x inta. Quinta regula. Ex impossibili sequitur quodlibet, id est,tum necessarium,tu contingens, tum impossibile: impossibile autem non nisi ex impossibili collias tur. Quod autem ex impossibili cocludatur neces-1arium,& continges, ex tertia, & quarta regula perspicuu est. Quod vero ex eo recte colligatur impos sibile, ex hac consequentia intelliges, Omnis lapis eprpditus vide di facultate, smaragdus est lapis, igitur: smaragdus est praeditus videndi facultate .Quod de- a.dι t. nique impossibile non nisi ex impossibili, concluda-1 .ct s. tur, ex eo apertum est, quia si ex necessario, aut conme . . tingenti colligeretur, dari posset in bona consecutione antecedens verum, & consequens falsum, ut ex dictis facile intelliges . Sexta. Sexta regula. Quicqv d stat cum antecedente, stat cum consequente: no tamen quicquid stat cum consequente stat cum antecedente. Ita loquuntur Dialectici.Sestis vero est : Quicquid verum esse potest cuantecedente, potest etia verum esse cu consequete , non tamen vice Versa, Vt si haec est bona consequentia, Hoc est homo,ergo est animal, est autem verum asserere aliquid esse hominem,& esse bipes,erit etiaverum asserere esse animal,& esse bipesm on tamen
si vere dixeris aliquid esse animal,& quadrupes, cotinuo vere affirmabis, quod sit homo,& quadrupes. Ratio vero prioris partis huius reguis haec est,quia si aliouando id, quod stat cum antecedente, non staret cum consequente, tunc sane everteret coseques no Conuerso antecedete, quo fieret ut in bona cosequentia daretur antecedens verum, & consequens falsiim . Posterior autem pars confirmata relinquitur exemplo adducto. EX Eo enim patet, aliquando id, quod stat cum consequente, no itare cylm antecedente:
172쪽
dente:quod satis est ad confirmandum institutum , M t m mo ponas consequentia illa esse bona, ut re vera e, materialis in no formalis, ut ex dictis facile itelliges p 'Septima regula. Quicquid repugnat consequenti, GHucti repugnat antecedent imo tamen quicquid repugnat stra pro
antecedenti repugnat cosequenti: Prior pars ex eo nunci a- patet, quia ali pquin aliquid verum esset cum ante ce t m. dente, quod verum no esset cum consequente, sicq; I. datetur in bona consequentia antecedens verum, Si pristconsequens falsum, quod fieri non potest. Ex hanc θ 3. pri. priori parte huius regulae colli potest illud protrio δ. θε.
tum Dialecticorum pronnnciatum, In bona conseia Non ta-quentia,ex opposito contradictorio conseqtietis in men ex fertur cotradictorium antecedentis: ut si h ςc est bo contradιna consequentia, Socrates est lapis,ergo non est se restrio ansus particeps, licebit ita coneludere, Socrates e sen recede sus particeps, ergo Socrates no est lapis .Item si haec ris infera est bona consequentia, Omne animal est album, igi- tur conintur omnis homo est albus,licebit ita concludere, ali νradi quis homo non est albus, igitur aliquod animal non risi conseest album. Nam si ex contradictorio consequentis qMentis, non concluderetur contradictoriti antecedentis & ut ais ita nec cotrarium ) posset utique contradictori u co Aristor. sequentis stare cum antecedente: aliquid ergo reputa Si non eδgnaret consequenti, quod no repugnaret antecede cluder ei: id qε prior pars huius regulp no admittit. Poste- tur comrior pars vel hoc uno ex eplo stabilitur, Hoc n6 esse traaiam hominem, quod repugnat antecedenti huius conseia rium anquetie: Hoc est homo, ergo est animal, no repugnat recedetis conse quenti,eiusde cosequenti aes Bucephalus si qui ergo necdem,qui non ect homo, est animal)igitur non quic- νοntra- quid repugnat antecedenti, repugnat consequenti. ria quia Octaua regula. Ex quocunque sequitur antecedes, sequitur consequens:& quicquid sequitur ex conse inferturquente,sequitur ex antecedete .Exempli causa, si ex corraria nomine sequitur animal,& ex animali substatia, ex insertur homine sequitur, ac concludetur substantia. Item si contradi
substatia sequitur ex animali,& animal ex homine, Morium.
173쪽
substantia sequetur ex hom ne: quod idem est ordiane coverso. Ηφc regula ex eo probatur, quia cum in hoc concludendi modo minimum sint tres cosequetis , si tertia non fuerit bona, nullum erit incommo. dum, si detur in ea antecedens veru, & coseques falsum .Faciamus igitur aliquid esse hominem, quod tamen non sit substantia. Aut ergo cum ex homine cocludit animal, aut cu ex animali cocluditur substatia,datur antecedens verum, SI consequens falsum, quod est contra hvpothesim : ponimus si qui de priores duas consequentias essJe bonas .Possunt autem in hoc concludendi genere multo plures, quam tres,iuo gi consequentiae.Semper enim extremu conseques letum colligetur ex primo antecedete: ut si dicas, Si homorat . - est,animal est: si animal, vives si viues, corpus:si cor primo μή pus, substantia: igitur si homo est, substantia est. Novisimu stri hanc gradatione vulgo appellant argum etatio μ acer nem de primo ad ultimu, Greci σωρεύτην, hoc est, MAEt O. acerualem,ut Cicero interpretatur .Quod vero ideCισε. 3. ait, hoc gen' argum etationis vitiosu esse,ac captio diu nos. sum, no ita intelligendum e ,quasi non recte conclua Acad. dat Na si oes priores cosecutiones, ex qb' extremae
Π- .pria texit uerint apis,nihil vitii erit in extrema. Sed id mo. ε . propterea asserit, qε in hoc cocitato progressu co- sequetiaru, quarum alis aliis, quasi grana granis mi. nut tim adduntur,saepe ineptς cu aptis permiscetur iri. quae teporis breuitate no facile Pnoscontur: quo fit, ut tota cogeries 1 spe hole secutu capiat. Sic Stoici fallaciter cocludebat, oe,qδ mo aliquo esset bonii. - esse honestu Si bonum igit optabile: si optabile,expete dursi expete du,dignitate habet: si dignitate habet t. laudabile em si laudabile, honestu: igitur si bonu est, honestu est. Hic tertia cosecutio e uitiosa. Multa. n. sui expeteda , q no habet dignitate, ut non ulla utilia' alia qus da iucuda .Fit aut Sorites interdum ex'. . uniuersalib. enunciationibus,ut si dicas, omnis homo pst animal, & omne animal. est uiuens, & omne
uiuens est substantia, igitur Ois homo est substatia.
174쪽
sed hare de regulis generalibus consequentiarum videntur satis.Iam ad argumentationem, quae tertius,
si exendi modus est, aggrediamur ,
ARgumentatio ex argumeto, quod est eius quasi mens,nonas inuenit. Dicitur enim Cicerone Argume. Ructoxe, argumenti explicatio .Planius tamen, S vis aum s. vocabuliυ&natura rei hac definitionc pspici pot: meni frArgumentatio est oratio, tu qua ex argumeto expli- g me CayO,altera pars q aestionis concluditur Argumen- rationi
xum est in tum quid ad faciendam fidem, hoc est , in porri
medium, quod assumitur ad aliquid probandum. rionibus Quaestio est in dubitationem ambiguitatemque ad- A Sume ducta enunciatio. Quae quidem Vtranc partcm con ιμ- 14 tradictionis inplectitur,affrmationem, scilicet, & Argum negationem,alteram expresse, alteram amplicite: ut, tum . sit ne omnis vivus anteponenda opibus, an non Bst ΩΜμssisque omnis quastio aut uniuersalis, ut quae dicta est: qui . aut particularis, vi si dicas,Vtrum aliquis pauper sit Boet. ν. felix, nec ne:quae duo genera dicu tur Tl es: aut sin de ilis putaris, ut. Num socrates sne nota criminis cicuta rep. nauserit,ms dicitur Hypothesis.Τunc aute argum e Thesis. tum explica xi dicitur,cnm sic oratione dilatatur, ut 'poιών. 3d institutum confirmandum aptetur, Exempli cau sit .sa, si ,pposita prima illa quaestione, Sit ne omnis vir- ρβ-tus opibus anteponendaran non, velis affrmativam cto argupaxtem confirmare,necesse est, ut primum exquiras men in m. medium ad id effciendum. Quod si inuenexis vixtu- explic tis definirionem, hoc est, Psic habitu,qui bonum ef- νi di ἔ- scit habentem,& opus eursu drum xcddit, iam ha tur. bebis argumentum. Est enim mediu hoe accommo.. a. eihi c datissimum ad institutum concludendum. Si vero ar gumentum Tepertum ita oratione dilataueris, ut di- cas, Omnis habitus, qui bonum e ficit habentem, op ' eius bonii reddit,est opib* anteponedus, omnis autem uirtus e huiusmodi habituS, igitur omnis vi
175쪽
Ces que tus est opibus anteponenda, effeceris tandem argu-DAE Hren . mentationem . Diximus namque argumentationem νυ -- esse orationem in qua cx argumento explicato altedio Πεν ra pars quaestionis concluditur. sunt r- Reiici tur ergo ab hac definitione Cosequenti psμmen' omnes carentes medio, ut cum quaelibet enunciatior itoneri ex seipa co Iligitur,aut una aequipollentium ex alia Aet me aut ex uniuersali paticularis,aut ex couersa conuer αννευε tens quas supra diximus non esse argum etationes. εχ μνη- Cum enim huiusmodi consequentiae medium no asia sumant ad aliquid concludendu, argumento careat neu μμ recesse est Nuo fit, ut argumentiones dici non pota GAEn ur . sint .Reiiciuntur etiam argumentationeS ex aperte
- falsis, quae, etsi modo aliquo argumentationes dici oti msi possint, eo quod ex medio assumpto aliquid co nclur Hrion dunt, ut fi dicas, Omnis equus est lapis,omnis leos πιδε est equus, igitur omnis leo est lapis , tameu cu nihil xuas cε suadeant, non sunt argum etationes, de quibus agat sequeη- Dialecticus,nifi quatenus formam argumentationii
participant.Reijciuntur ergo,quia mediu,'uod aia pra hetn- sumunt, non est argumentum,eum nullam faciat co. ἀοι ν - sequentis fidem. Illae igitur consequentiae duntaxat Alta des hae definitione c6prehenduntur,qus SP medio Connitio αν- stant,& ex anteeedente necessario, ni probabili,aut ' Iumen, unod tale esse videatur, ad faetendam qualemcunq; rarionis. fidem, affensionemve consequentis comparata sunt-Ut ε. ΗΟe genus,praesertimi eum ex necessarijs,aut proba Rώer ad bilibus aliquid coneludit vocatur ab Aristotele Theo: L. nunc ι τόδε id est, demonstratio, lete accepto de- Cice. mon strationis vocabulo , nunc πιπις, hoe est fides , - .rram a. seu probatio: nune hoc est ratiota Saepe etiam ' A . pri argumentum appellatur eo quod totum argumenta. ma erit. tionis robur in avgumento positum est- s
passim Vm i gitur argumentatio sit oratio,in qua ex apgumento explicato altera pars qutationis ex
176쪽
. CIuditur,Vt diximus,perspicuum 1ane est, ad structuram argumentationis Eduo esse necessaria. Alterum Argumσcst inuetio argumentorum:alterum accommodatio εμ ερδε Corum ad institutum eo firmandum, ques vocatur tu ρε .ic dicium. Et inuentio quidem suppeditat materiam tu ιμ dicium adhibet formam. Vnde cum forma rei, quae m t m. arte conficitur,sine materia esse non possit, plurimi δη uentis
sunt, a qui dicant necesse esse, ut prius de inuetione, 'Τρeήiquam de iudicio differatur .Quibus ego cum Arillo ν ttele non prorsus assentior Nam etsi ad conficie dam uri diargumentationem prius exquirendum est argumen βμο- . tum ,& inueniendum,quam ad quaestionem aptetur, μή, ἡ ι tamen Vt argumentationum formae intelligantur , μν - .non est necesse arte tenere, qua via & ratione inue- pr niti possint argumenta ad quamcunque questionem vi inue tractandam. Satis enim erit,sim confectis iam argu νεφη. mentationi b.eiusinodi format ostendatur. Quinetia .um sit, Cum formae Omnium argumentationum, de quibtis quAE Dialecticus agit,non differant a formis earum , quae is AE ci ex aperte falsis enunciationibus conflant, no dubiu a vi Cia est, quin sumptis quibuscuque vocibus, ignorata pror ce .inro. sus uniuersa inueniendi ratione, forme earum,& tra θενε perctari plane, S perfecte intelligi possint. Mitto quod multi famulta necesse est dicere in tradenda inuentione ar- quunt-gumentorum, quae, nisi argumentationum formas per spectas habeas, minime assequaris, ut patebit in Progressu; cum tamen, ut huiusmodi formae intelli- Duytix gantur, nihil necesse sit ex inuentione mutuari. Non iudicis est igitur, cur prius inuentio argumentorum traden i da sit, quam iudicandi ratio attingatur.
Sed animaduertendum est duplex iudiciu a Dialectico tradi oportere :alterum,quo quisq; sciat singu .
las coli ruere argum etationes: alteru,quo intelligat,
qua methodo, S via argumeta ota, q ad aliquid tractandum assumuntur,inter se disponenda sint. Quan. uam ergo prior iudicii pars ante inuentionem trai debeat, ut diximus,posterior tamen, nisi post in- , entionem trδdi non potest.Inuetione siquidem do
177쪽
r 8 Institutionum Dialecticarum.
cetur Varietas argumentorum, qua qui ignorauerit, ordina in argum et is, considere no valebit. Nos igitoi se it esi Arist. siue in tradi oda argum etatione in Comune Ara 'ρ- siue cli de demo 1tratione, ac sullogismo Dialcctico isti pri. disseremus, prius eam iudicij parte, qua singularia arpui. U' gum etationum constructio intelligitur, quam inuenσρp. tionem argumentorum trademus. Quibus est actis, A i. 8. ad posteriorem,quae tum ordo,tum collocatio, tum Φ. . ρm dispositio, Sc methoduS appellatur, VeniemuS-
sionem. A Rgumentatio saepe ab Arist.in quatuor generamini. diuiditur:in syllogismii, inductione,enthymeisit. 6.ς p. ma,& exemptu. Alias in duo tantu priora, quod en. r. 4Vρρsi thim ema sit imperfectus syllogi unus,& exemptu ins Onε Let ductio imperesina. Sed nos priorem diuisionem ut in magis perspicuam,di vulgatam persequemur . pri. 33 Syllogismum ergo , qui Latine ratiocinatio dici o I. ρ'. tur, aut est simplex,sue categoricus,aut coniunctina. θ φρ. siue hipotheticus . Simplex igitur, siue categoricus Io ct i. syllogii mus, autore Aristotele, est oratio, in qua qui Rών. μή busdam positis ali ud quiddam ab ijs, quae posta zheod. a sunt,ex necessitate accidit, eo quod haec sunt. Cuir Dolog. audis r Quibusdam , intellige quam paucissimas esu rario nunciationes sinplices , frustra namque plura ad ainarιο hibenda sunt, ubi pauciora sussic unt. Satis auten Simpl. π sunt, duae, ut paulo inferius ostendemus . Adiectunti tu . si est positis, io est, concessis, quae est grauissimorum με οβ te. auctorum interpretatio , imo etiam videtur Ari. sui/. r. stotelis primo ad Theodecten libro , quia Sullogii Prist. I. mus cum sit argumentatio, atque adeo potissim una ctuibus eius genus, fidem faciat necesse est,atque ita Ex cona .Cap. cessas ad id quod no c5ceditur,progrediatur. Quoda o. P - & ex generibus, in quae diuiditur Syllogismis, De .Hν. monstrationε, inquam,Syllogismo Dialecti eo, Pse idographo, & Sophistico, quae omnia ad fidem ia-
178쪽
quam , seu assensionem ex concessis e sciendam co parata sunt,plane colligitur Concessa autem, de Co-scssa simi, quae aut necessaria,aut probabilia videtur Auer fine seuera talia sint,sive non sint, sed modo videanta ro. eo tur. Cum audis Aliud quiddam ab iis, q posita sunt, ἰρέρ , O intellige conclusionem diuersain a qualibet prsini L. βρ .sarum, sue praecurrentium propositioncm, atque ita δή φθt. diuersam, i careat argumento, quo neutra aliarum c te. O. Caret. Ex necessitate accidere idem est, quod necesia Tho. xio sequi, atque concludi Eo quod haec sunt, nihil δρQ. Valiud significat,quam Ex vi formae. Sic enim breuissi QS C me complector horum verboru vim.Haec autem particula iccirco addita est, quia syllogisimus simplax Genius non concludit tantum ex necessitate materiae, ut alie ' με. Pleraeque argumentationes, sed etiam ex necessitate inliμd Tormae,seu modi .colligendi . . . . quidamι- Si crgo verbis huius definitionis vis ordine sepa- ηνοσxare a i yllogismo simplici caetera omnia, hunc ordi βοnem tene. u dicitur oratio ,reijce voces simplices. c d r. Cum dicitur In qua aliud sequitur,rei jce omnes ora Eo quoationes, quae no sunt consequentiae, imo & omnes co- uxosequentias, q uae non sunt argumentationes. Cum di Alexis .cit Positis rei jce oes argumuntationes ex aperte fal- ΩΜa reffcis, quarum antecedetia a nemine ponuntur, siue co anzM
Ceduntur. Cum dicitur, Necessario, rei jce omnes co a dissolsequentias probabiles . Omnis enim syllogismus est o Consequentia necessaria , no quod omnis necessaria i colligat conclusionem multi enim colligunt non ne Omnis cessaria, ut Syllogismus Dialemcus,Pseudographus ollegi S Sophisticus sed quia omnis necessario concludit, ne sue necessariam conclusionem,sive probabile, sue quae talis esse videatur. Cum dicitur, Eo quod hac tacluatriunt, reijce Omnes argumctationes necessarias ex vi no ramae materiae duntaxat. dicitur Quibusda, id est, qua omnis paucissimis, seu duabus simplicibus cnuciationibus, cessaria xeij ce syllogismos, hypothetic is, qui quidem tres mi coator nimum simplices eminciation ante concIusionem cocos .
179쪽
I8o Instituti mi Dialecticarum
I logismos simplices conglobatos,quasis hic est, Omisne corpus est substantia,& omne vivens est corpus, & omne aianest vivens, igitur omne aiat est subna 1 ρεδδε- tia, pluribus quam duab' sumptionibus Costat. Hi vero necessarid reiiciendi sunt, quia nullus eorsi
est simpliciter unus syllogism , sed plures copii Cati.
s η, R - C Yllogismus simplex aut est absolutus, aut mod o lis.Simplicis materia,duplex propinqua, S remopsti' ra. Materia propinqua sunt propositiones, ex quibus
f ε.. o. proxime syllogismus extruituriremota vero sunt ter rist. ν. mini,ex quibus conficiuntur propositiones. ProposiTeram. tio est oratio,quae aliquid de aliquo afirmat,aut negat: Vt, Omnis virtus est laudanda. ulla virtus est Verbom repudianda .Diciturq. proposito,quia in argumen- ut ne latione ad aliquid concludendum proponitur. ctis pr Terminus vero est, in quem resoluitur propositio. incaru . Huiusmodi est solum praedicatum,& subiectum pro cum D - positionis, ut Laudada, est virtus in priori .ppositio--iecto , ne.Na verbum Est, cum fit forma propositionis, non'πον es est pars,in qua propositio resoluatur, nulla siquidere min' res artificiosa resoluitur in materia,& formam, sed lex. solum in partes materi s , quae quidem remanet post Averro resolutionem:vh domus non resoluitur in materiam, Oode ἰο- & figura, sed solum in partes materiae, hoc est, in la-σst , o pides,calcem, ligna,& tegulas, quae permanet dis Boat. de luta domo.Sic igitur cum verbuEst, qua ratione Co-1Tu L putat praedicatum cu subiecto, seu adsignificat eorsi
inare. Compostionem & coniunctionem, non maneat dis- In quas soluta propositione, seu nequeat intelligit,ut ait Ari arter stoteles,efficitur,ut non sit pars, quam,proposirio ineatur resoluatur, ac proinde sit terminus. Quanqua verbσVolui propositio, quatenus oro est, in plures parteS, quam Fera rL in duas resolui possit haec enim. Homo sapiens est Axio . diues, resoluitur in tres, haec vero , Caelum iu premui AE .peri.L.est corpus maximu,resoluitur in quatuonia aliata
180쪽
rater Sextus. igi' mitto plures, in quatenus est propositio, hoc est, ' uatenus aliquid de aliquo affirmat, aut negat, in.
uas latum dissipatur, in eam, quae assirmatur, aut ne mist 'μοgatur de altera, Ss in eam,de qua altera a firmatur, νηφpρ aut negatur, quae sunt praedicatum,&subicimim. με ν' , Huc iam pertinent dmisiones illae termino ru, quas in di βη iuniores initio suarum summularum inculcant. Alii tonium enim sunt simplices,siue in complexi, ut nomina, de parte verba, alii coniuncti,siue complexi, ut definitiones , reseruia& aliae pleraeque orationes. Simplices vero dicuntur tur . tum aequivoci analogos iiitellige tum uni voci: tum Diui concreti, tum abstracti: tum communes, dum singula nei ις res,&identidem alijs,atque alijs nuncupationibus, Uinorμ- quibus in initio diximus, nomina generali significarione accepta appellari. Dictitur porro termini, hoc nomine, quia in ipsos terminatur, ac finitur resolutio syl logi smi,ut initio dicimus: vel quia hisce pro- Cur Nepositio terminatur, ac finitur. - minthae 'Alio modo materia syllogismi absoluti qυadru- nomine plex dicitur:Necessaria, Fbabilis,& qius nec neces- appeti msaria, nec probabilis sit, sed tame aut necessaria, aut rur . probabilis esse videatur. Sed cum syllogismus abso- Alia dia latus in commune nullum ex his quatuor generibus uisio m inateriae sibi determinate assumat, sed ex quomodo- rerια incunque concessis componatur, nihil amplius hoc Io 'quatuo co de hac materia dicemus. Priora vero duo genera genινῶν qup totum genus syllogismorum, de quibus nuc agimus determinate ubi vendicat, planius adhuc tractanda,& explicanda sunt.
OMnis syllogismus absolutus tribus dutaxat ter
minis,& duabus propositionibus, unaque con 3. pri. 1 scytisone constet, necesse est.Nam conclusio, quae an aώ requa probetur, in dubitationem , ambiguitatemq. adducitur, duobus latum terminis perspicue costa