장음표시 사용
51쪽
uid agendum sit in b ae libro . item quid sis vnr
Roxime sequitur, ut infinitam nominu& verborum multitudinem in decem ordines, & quasi classes, ut in promptu habeantur,redizamus. Hos ordineS VΟ-cat Aristo t. κατηδοριας hoc est, praedicamenta, quod in his categoremata, seu quae praedicantur, in ordinem coacta , dispofita sint Vocat etiam σν χοις quasi elementorum scri es, quod prim ad differendum elementa in his quasi classibus ordinata,&digesta sint. Sed quia praedicamenta nullo modo intelligi possunt, nisi quid sit gentis,quid sp ecie*quid differentia, mam pretpahim, quid accidens intelligatur , necessarib Mec quinque ante cxplicanda, sunt, quam quid sit praedicamentum, quot, & quae praedicam eta expon1mus. Quoniam vero haec quinque in eo conueniunt, quba snt uniuersalia, prius quid sit uniuersale , , test horum commune genuS, breuiter dicendum es . - Vniuersale est id, quod praedicatur de pluribus , subaudi eadem omnino ratione,ac secundum naturam: ut homo,enimal.Superiori libro nomen uniuersale definiuimus: nuc rem uniuersalem describimus. Hic tamen pressius rem, quam ibi nomen . Quid sit praedicari de pluribus ea tem omnino ratione, libro eodem expolvimus. Quid autem sit praedicari secun
52쪽
dum naturam,sic accipe. Ea praedicantur secundum naturam,sive directe cui dici solet quae sunt veluti formae eorum, de quibus praedicantur,quo pacto su periora praedicantur de inferioribus, & con notatiua de absolutis, vi animal de homine, & album de cygno .Huic contraria est quaedam praedicatio, quae με με
Contra naturam,& in directa dicitur, in qua videlita tist uir cet, contra fit ut si homo praedic tur de animali, aut ποιμ μ, cygnus de albo.Inter has' media est alia, quae & prae- δεμ inditer naturam,& ser accidens appelliatur, in qua nec rore .
id,quod praedicatur, est voluti forma eius, quod sub Pradicaijcitur, nec id, quod subijcitur,est veluti forma eius, tist pra- quod praedicatur, sed ambo unius cuiusdam alterius ter natu ut si dicas. Album est dulce,vel dulce est album, Neu rum seutrum si quidem est quasi forma alterius, sed, ambo per accisunt veluti formae lactis, aut sacchari. Vniuersale igi dens. tur, quόd generi, speciei, differenisae. proprio,& accidenti commune est ,& in haec quinque membra adaequata diuisione diuiditur, ita praedicatur de re- bus, quarum respectit dicitur uniuersale, ut de eisdepraedicetur eadem omnino ratione,seu quod idem
est)vniuoce, non tamen contra naturam,aut praeter
naturam quas praedicationes Aristoteles nomine praedicationis per aecidens complectituo sed secundum naturam, siue dire te.
Fniuersaliarentiis medis pradicari. Cap. II.
porro uniuersalia aut praedicantur in quaestione Quid est, aut in quaestione Quale est: Sc iterum,
aut essetialiter aut accidetaliter,& rursus,aut neces με imsario,aut no necessarib,seu cotingetem Ea praedican tiε .
tur in quaestionem Quid est, quae apte redduntur, cuquid na aliquid sit qusritur . Hoc modo prsdicatur virtus de iustitia homo de Socrate, quia s quis quaerat,quid sit iustitia,quid Socrates,apte res pode Pra is bit,qui dixerit,iustitiam esse virtutem, & Socrate eL ri. 'ise hominem ala praedicantur in quaestione quale est, D a quae
53쪽
a dictitutionum Dialecticarum.
quae apte reddutur, cum quale na aliquid sit, quaeritur. HOC modo praedicatur rationis particeps , rectu& alia huiusmodi de Socrate.Nam si quis roget quale nam animal sit Socrates, apte respondebit, qui di- ηεμις/' xerit,est e rationis particeps, rectit,& huiusmodi. Ea M' praedicantur essentialiter, que pertinet ad essentia in ν βω- , subiecti, Hoc modo prsdicatur de homine tu animal tu rationis particeps. Et praedicatur accidentaliter , 'us no pertinet ad ossetia subiecti. Quo pacto rectuinrδέες praedicatur de homine,& cadidit de cygno Ea predimst ac μ catur necessario sui hoc loco necellaria predicatio Mutcli. accipitur quς affirmantur de lubieeto, ut de eodem Pr/duo negari no possint absque subiecti euersione. Quo pa tqsecto disciplinae capax praedicatur de homine. Spquis enim negauerit, hominem esse disciplinae capace, cosequqns est, ut neget eundem esse hominem. Haec iccirco iam firma praedicatione de subiecto dicuntur, quia vel pertinet ad essentia subiecti, vel ex intimis essentiae principijs nascuntur. Ea denique praedicantur no necessarib, seu cotingeter, q ita. de subiecto assirmantur,ut de eode negari possint absq. subiecti. euersione. Quo pacto candidum praedicatur non moPrari do de homine, sed etiam de cygno . Ut enim non ne-rio colin gat hominem esse hominem, qui eum qui candidum g πε. esse inficiatur, sic non negat cygnum si ς cygnum, qui candidus est, qui negat esse cadidum . Qyaquam enim hoc falso dicitiin, hinc tamen non sequitur ut cygnus dicatur non cygnus,quippe cum candor cygni nec ad eius essentiam: pertineat, nec ex intimis eius principijs profluas. Sed haec diligentius persei qui non ad hunc locum attinet. .
GEnus itaq. est uniuersale, quiddam, sub quo spe
cies collocatur,ut animal.Sub hoc erit m collocatur homo, qui in spe ciebus animalis numeratur .
. Desinitur etia hoclmodo. Gemis est id, quod de plu-- ribus
54쪽
ribus specie differentibus in quaestione. Quid est,prpdicatur. Dicimus namque animal esse genus hominis ,& equi, quoniam est uniuersale, quod apte redditur, cum quid sit homo, quid equus, quaeritur. Ea vero dictitur differre specie, quae aut sui diuerse species, ut m homo, SI equus: aut sub diuersis speciebus cotinetur ser isto ut Alexander,& Bucephalus Alexandri equus. Iam νς . Vero genus duplex est:aliud summum, aliud subalter nurn,ut vocant. Ea res dicitur genus summu, quae supra se nullum genus habet: S , Quae cum sit genus, Gio non est etiam Decies, vi substantia, qualitas, Sc alia, summu . de quibus inferius dicemus . Ea vero dicitur genus subalternum,supra quod aliud genus assignatur, &quae,cum sit genus, est etiam specie , ut corpuS. Hoc Ganust enim comparatione substantiae est species, compara sub alteνtione corporis animati est genusi Latini tamen tarpe num . numero nomen generis pro quacunque re uniuersali, late etia accepto nomine uniuersalio surpat:Vt Nomo. cum dicunt,multa esse animali si genera, Hominem, gmeris sEquum, Leone,& caetera:item Medicinae duo essedie talenera 1 ubiecta, Sanu, & Aegrum. Quo loque di chara stirpe vir istere, quoicia usurpatissimus est, sapissime utimur. apud La
SPecies est id , quod proxime sub aliquo genere
collocatur: ut homo .Proximὸ siquidem 1ub anima li,quod genus, est continetur. Est autem duplox G..is, species, altera infima,altera subaherem Ea res dici- , tur species subalterna, sub qua est alia species: seu in quae cu species sit,est etiam gemis et animai,corpus 'animam, corpus . Nam horti quodque habet stib se species, quarum comparatione est genus,& supra se genus aliquod, cuius respectu est species. Et vere res dicitur species infima , sub qua non collocatur , alia HS cie/species:sed, Quae cum sit species, non est etia genusi infima.
ut homo.Siquidem homo nulla sub se habet specie, sed sola indiuidua , quorum nequaquam genuS est. 43 Quo
55쪽
i Institutionum etialecticarin . . .
Quo fit, ut aliam respectu horum sortiatur speciei ε appellationem, qua sic 'ecies definitur.Species est; ' μφη- quae tantum de i3s pluribus, quae solo differunt numes t sή- ro, in quaestione. Quid est praedicatur: ut homo de in. m ς', diuiduis tantum hominibus,qui solo disserunt numeIn diu L ro. Indiuiduum est id; quod de 'ita tantum re praedi um e catur, seu, cuius omnes simul proprietates multis r bus conuenire non possunt.His de causis dicimus Socratem esse individuum, tum quia de se solo praedicatur, tum etiam quia Omnes eius proprietates simul acceptae in alia etiam re inueniri non possen .Ea di-gua dis cuntur differre numero, quae in numerando ditarui semisnt ut Socrates,& Plato,itemque,ut homo,& equus,nonumεν. ut homo,& animal. Qui enim dicit hominem similletiam dicit animal,quando luid ε homo, qua homo, est animal. Ea . vero diffe runt solo numer quae de in
Rua dis diuidua Sut,& sub genere suo nullo uniuersali discrifνα se mine dissident. Hoc modo differunt Socrates,& Pla-ώ ntim. to, quia &indiuidui homines sunt,& snb genere suo' .. quod est animal , nullo uniuersali discrimine distinguuntur,'sed tantsi quod Socrates sit hic, Plato ille, . quanquam sub alio gen ere uniuersali aliquo distriamine uistingui possint: ut si Socrates sit albus Plato vero niger. Non hoc modo differunt Alexander, &Bucephalus, quia sub animal1,alio etiari discrimine
qaod iuniuersale est,multi' indiuiduis comune,d1inguutur: ut quod Alexader si rationis paerticeps , Bucephalus rationis expers . Cicero de nomine spe ciei ita inquit. FHrmae sunt,' quas Graeci vocant:
stua n-ε nostri fi qui haec nita tratiant,species appellant: nospecto I pesimo id .uidem, se s inutiliter ad mutandos easus Cicerotu in dicendo.Nolam enim, ne si Latine quidem dici posTopicis situ pecierum & speciebus dicere; & saepe his casi-rammos bus utendum estSat formis,&formarum velim. Cum 4ius 6 - autem Autroqire verbo idem significetur, Commodita Φαι te indieen trutin arbitror negligendam. Haec Cicendas cero Verunt Dialectici non tanta verborum religio-
νμtur. ue obstringuntur. . . '
56쪽
Isserentia dici potest ea forma,qua res aut a se in alio & alio tempore, aut ab alia re differt. ha vero triplex est, communis, propria, & maxime propria. Communis differentia est ea, quae nec pertinet ad essentiam rei, nec inseparabilis ab ea est, ut sedere, stare, M huiusmodi alia. Propria est, quae inse- Propria. parabilis quidem est, sed tame ad essentiam no pertinet, ut habere cicatricem,quae iam callu obduxerit:
habere oculos cssios: esse discipline capa ,& similia 34.ὰ;m. Maxime vero propria,qus S specisca dicitur, est ea αλ.,,ia o quae,&inseparabilis est, S ad essentiana rchi pertinet,
vi corporeum esse,animatum,sensitiuum, rationales& caetera huiusmodi. Inter haec differentia rugenera est late patens discrimen. Communibus enim Rc pro primumpti, differentijs, accidentaliter tantu .ros discrepat: ἀρν, ε maxime autem propriis,essentialiter.Item communi sitis, σhus, & proprijs, nec diuiduntur genera in species , hec desnitiones specierum assignantur AjS. vero, quς maxime propriae dicuntur, maxime. Ac ille quid c mPriore , vel proprietates sunt, vel accidentia,de quibus adhuc dicendum em hae vero a caeteris omnibus uniuersalibus distinguuntur. . Hacti igitur,quae huius loci sunt,duo numerantur
Duo difofficia,alterum quod dividant genera, alterii quod ρ 'Constituant species.Nam quemadmodum aes, cum sit se Vnum qui, diuersis tamen figuris ac formis distra si 'tur, ut ex ipso , & accessione diuersarum formarum fiant diuersae res artisciosae, ut statua,& lph,ra: sic animal,quod est genus hominis, Sc beluae, cum via ushaturae, si tamen rationalis,& irrationalis, ut pote, diuersis iusserentiis, diuiditur, ut ipsaru accessione i . . homo & belua,quae sunt diuersae species, efficiantur 'ri Ilinc fit, ut dis retia apte definiatur hoc modo. Disseretia est id, quo species suu genus excedit. Collat . Irς Oaim species genere,ae differentia generi adiuncta, HAED qua
57쪽
s is Institutionum Dialecticarum
qua tamen non costat genus. It m hoc modo .Diffe. rentia est,id quod ita separat species sub eodum genere, ut ad earum essentiam pertineat.Item hoc modo . Differentia est id, quod praedicatur de pluribus' . specie differentibus in quaestione Quale est, necessa Tmi - rio,& essentialiter. Verum haec definitio no com Plectitur eas differentias, quae proxime 1pecies infimas
constituunt, ut rationale. Omnes tamen Complectetur, si expunxeris illud Differentibus specie . Si en1m quis te rogauerat, quali a nam animalia sint Socrates& Plato iecundiim differentiam necessario utrique conuenientem, M ad utrius . ementiam perrinente , apte respondebis, esse rationalia. Atq; Ita in caeteris. Est autem duplex differentia: altera generalis, alte ςsse δ' ra specialis. Generalis constituit rem,quae non tantui ε . f--species,sed etiam genus 'qualis est corporeu,qup constituit corpus,& animatu, quae constituit corpΠSanimatum,& sensitiuum,quae constituit animal. Spe ς i/tis cialis proxime constituit rem, quae solum est specieS Vt rationale,quae hominem efficit.Pri ter has est alia
Dis ς' quaedam,quae proxime constituit individuum, quae Mio in i indiuiduans differentia nuncupatur. Exempli causa, μi - . di fierentia, quae homini communi adiuncta efficit Socratem dicitur differentia indiuiduans Socratis: quae Vero efficit Platonem, dicitur differentia indiuiduas Platonis:& ita reliquae.
PRoprium apud Aristotelem duplex est, complexum,& simplex. Complexum, cum sit oratio , indefinitionemque , ac descriptione diuidatur, alio pertinet Simplicis vero nomen quadrifariam accipitur. Nam & id, quod soli alicui speciei conuenit, non tame toti, proprium eidem esse dicitur, ut homini gra1 maticum esse:& id etiam quod toti, non tamen soli,
a vi homini esse bipedem,& id quoque, quod foli ac tO-3 ti, non tamen semper,ut homini canescere:& id de- ' in mum, quod soli ac toti,ac semper ut homini esse ap- tum ut rideat. Harum acceptionii extrema praecipua
58쪽
in Nam id maximὸ dicitur proprium re quod eum ea reciprocatur, quicquid autem dicitur proprium Q -- quarto modo id omne: reciprocatur cum re cuius prρρην esst proprium, ut si dicas,quicquid est homo, est risus AEcceptis capax,& vicissim, quicquid est risus capax, est ho- ρηεcθε amo, atque ita in alijs huius generis: quod sanien in s. tribus superioribus nunquam vere dixeris , ut satis apertu est. Ac superiora illa ad accidens, quod mox Primμε, explicabimus, transmittenda sunt, quod non praedi- δε - με. centur necessario de specie, sed contingeteris exce- θ terti piis quibusdam secundi generis , ouale est sensitiuu ψήesse, pro facultate, seu potentia ad Tentiendum, & cc don alia huiusmodi. Haec enim necessario praedicantur , p r inς.& ex ipsa rei essentia nascuntur, quae conditiones ac qμώ-cidenti non conueniunt,ut dicemus. Horum tamen . m e nullu est proprium quarti generis apud Porphyrisi, o pii quia nullu reciprocatur cu specie infima, quam ille, cu de a=prio loquitur,nomine speciei sola 1ntelligit.' Dialectici ergo ut complectantur omnia propria, quae ad quartum uniuersale, de quo nuc agimus, spectant, sic proprium definiui .Proprium est, quod prs- dicatur de pluribus in quaestione. Quale est, acciden Propria
taliter, ac necessario, ut aptum esse ad sentiendum,
ad capescendas disciplinas, & huiusmodi.Si quis .n. abs te quaerat, qualis nam sit homo secundum id I . quod ipsi conuenit accidentaliter, ac necessario, apta Propria te respondebis,esse aptu ad lentiendum, ad capessen one ais das disciplinas,& alia huiusmodi. Est autem duplex iproprium,altei um generale, quod reciprocatur in re, quae est genus, alterum speciale, quod reciproca Lyop tur cum specie Infima . Viniusque exemplum modo vera lauultimus. Nam aptu esse ad senti ed si reciprocatur viri . , cu animali, aptu vero esse ad capessendas disciplinas rur, si reciprocatur cu homine .Lucullus Cicerofilanus,ait guiarum'
Dilucide doceri a Politioribus Physicis, singularum rara etiam rem,id est,indiuiduarli,singulas esse proprieta gulas estes. Quod mihi non placet, nisi nomine proprietaum inteissat differentiam indiuiduantcm, aut totam ratu.
59쪽
i 8 Inctitutis num Dialimearum.
collectionem communium accidentium,quae in uni
Nomine accidentis interdum tutelligimus qui
quid de re accide taliter praedicatur, qua signi. ficatione dubium no est, quin proprium etiam accidentis vocabulo comprehcndatur. Interdu vero id
solum intelligimus, quod non tantum accide taliter praedicatur, χd etiam contingenter,quo sane modo accidens a proprio distinguitur.Accides igitur hac significatione acceptu, definitur esse id, quod adest, se, & abest sine subiecti corruptione.item quod contingit eidem inesse, & non inesse. Et rursus. Quod non' est genus, nec species, nec differcntia, nec proprium inest autem r i. Quarum omnium definitionii ide est senses. Sed planius definitur hoc modo. Accides est; . , . quod praedicatur de pluribus 1 questione .Quale est, Ruia ae aecidetaliter,& contingater, ut amuni ierum. SI sic dens. milia.Si quis enim roget, qualis nam si Socrates si iDuplex id, qd ei accidetaliter ac cotingeter inest,apte respoucci s. debit, 2 dixerit, esse albu,atque ita in caeteris: Accide PorphF. tium vero quaeda re ipsa separari positant, ut sedere; ibid. aut album esse a Socrate, quaeda re ipsa separari noosa aera possut, ut album esse a cygno, ianigru esse a coruo.
de lase Omnia in cogitatione seiugi phtant, hoc est negari parutur absque abolitione essentiae subiecti, cum de ipso dico ira cantur contiu gentes supra enim defini uimus id pdit one. cari conisngeter, quod ita affrmatur de subiecth, ut N1. me de eodenegari possit abs.; ipsi' subiecti eversione. ptu νa Sed quaeret aliqv s,qua ratione colligi possit, uni-ntu G. uersalia ia6,csse plura, qua ea quinq; qup a nobis exit . qua plicata sunt. Cui qstioni hec ratio reddi potest uni- quinquν uersalia aut pr dicatur in quaestione Quid est aut inpuaestione Quale est.Si in q5ne Quid est , aut conti-
exHic Nent in se totam naturam communem indiuiduo-ra . . rum,aut partona, si totam, Sut genera: si partem, sunt
60쪽
e . . Tiber Secundus. - species.Si vero praedic ntur in quaestione Quale est, ut praedicantur essehtialiter; aut accidentaliter: fiessentialiter, sunt differentiae: fi accidentaliter , authraedicantur necessario, aut conti h genter: si necessatio, sunt propria: si contingenter; sunt accidentia. Hac igitur ratione fatet non esse pinra vitiuersalia; quam ea quinqtiquae a nobis sunt exposita. His ergo ἡtcunque explicatis ad praedicamenta ingrediamur:
Quid sit Predis amant uni. Cap. V III. P Raedicamentum est alicuius generis summi ; realis,& eorum quae sub ipso sunt naturalis disposi io : ut tota series iubstantiarum, quae constat ex ipsa si abstantia in commune s & ex omnibus minus communibus substanti js ordine quoda naturali dispositis v j ad singulares;qus nullas vlthrius sub se contitient. Nam sub substantia ii, commune proxime col. locari debent substatia corporea,& ih chryo ea: sub hqrporeaicotruptibilis,&.ii, cor uptibilismis corruptibili, iata &inanimata: sub animata, 1ial & planta: seb animali homo,& brutu animalisub homine , Socrates; Plato,& caeteri homines idiuidui:sub quibus non sunt ali , inferiores substahris, quemadmodulii nec sub alii indiuiditis, ad quae ditiis ohe aliaruspecierum quas reliquimus, natu ali quodam descesu deuenire hecesse est.Geniis sum hium quid sit, iam
supra Lxpl1catu est .Reate vero id vocari solet, cuius esse ab operatione intellectiis minimε pendet, ut lapis,lignum,& caeterae omnes res;quae in hau fido existunt. Dixi ergo Generis realis, quia resi quae per se ponuntur in praedicamelitis,debet esse fetibs,ut Plsilosophis placet Vnde at, urepti a rationis; quia hiqab operatione intellectus nullum esse habent; noti ponantur per sese in praed camentis,iςd per ea entia realia, quibus seneficio intellectus tri suuntur.Verbi cauis,hoc ipsiam, quod est esse genus sumnium praedicamenti Hibstantiae , esse praedicatum aut subie-