장음표시 사용
301쪽
esse videatur, id magis expetenuum est , quo praedisi
videri volumus .Hinc laboriosos nos negamus. Vt ingeniosiesse videamur. . . Ex loco auctoritatis.. Id melius est qu9dputius eligit prudens, aut Vir Cap. x hon aut recta, lex . aut qui in aliqua re ex Isit, q lavatione tales sunt, aut in viro quoque genere periti, ' .aut plures, aut oes,aut omnia:Vt curare magis aeterna,quam quae labii tur cum tepore, velle potius iniuria assci, quarii afficerer permittere minora quaedam, mala in Repub. ne maiora eueniat, quam in velle ouania penitus extirpare.
Item quae de poesi diceret Homerus , quam quae cher illus: quae in expone dis diuini scripturis sanctid octoreI aocuerui, qua q scioli Gramatici autupiat pax, qua bellum: rospera valetudo, qua medioer .: Deus quem omnia , ut summum bonum certis quibusdam gradibus suapte natura diligunt, atque expetunt)quam quicquid sub Deo excellit. Id simpliciter melius est, magisq. eligenda , quod uirim . melior disciplina eligendum praecipit. Ut quod Mo ratis Philosophia, quam quoa med stina . . . Haec de pronunciatis,quae ad tractada quaestion ε 'eomparatam simplicis inhaeretiae proponit Aristote Ies. ae quam sint utilia ad differendum, nemo igno . C, nisi qui propriam huius artis exercitationem norat
attigit. Quod liquis obijciat,tradita pronuciata noinseruire, nisi tractandis quaestionibus de meliori,& deteriori, cum tamen aliae sint pleraque accidentiu comparatoru ut de maiore,& minore,de longiore,& breuiore, deque aliis rebus copluribus,occurre- βρωαν. dum est. Primum, rarius haec venire in disputatione
dialecticam:Deinde ex traditis proniiciatis posse generaliora colligi, ut Aristoteles docet. Veluti ii pro Meliori,& deteriori, dicamus Magis tale,&min' t te, ubi,videlicet, pro nuciatorum sensus id patietur. atia amplitudine scripta hic sunt nonulla, ut primu
302쪽
3o 6 Innitusionum Dialehicarum .
Uppositorum loco desumptum est.
aeuomodo ex Deis hactenus eradieis, qualibat 'νoposita qua Dio aractandasit. Cap. XXX VII. . . , T T Actenus tradidimus locos communes, quos luta . o ctrare debet Dialecticus, ut facile inuenitit ar gumεta,quit,' qstionem quamlibet,sive absolutam, 'δ siue comparatam pertractet.Quan Pa enim iuueni- F t' re argumentabrationis si ,&iogenii facile tamen in ruenire est artis,atq; huius locorum disciplinae. Qua ' 3pter qui paruo labore,simulqi copiose de quacun que proposita quaerisne disserere voluerit,is erimu nosse debebi Mac omnem locorii seriem.Deinde,
hanc eandem multa meditatione, quasi ante pςrvios habere. Demum, cum qu aestio proposita fuerit, tum subiectum tum praedicatum, tum etiam totam coplexione per Iocos deseriptos ducere,ut argumeta om- nia,quae ad rem pertinebui, quasi dato signo occurρ' trant,& veluti ad bellum prodeant.Nec edim necesse η ' Τ erit, pulsare ostiatim,& uesut lictore importune Di
' latibula scrutarit quandoquidem quae aliquid virius .sabuerint ad singulas quasi inclamationes, ex si μιες us locis sponte prodibum Quin etiam tanta saepe ina' ' utilium argumentorum turba ,' vel celeri ter pe roes φ V. γ 'locos discurrente sequetur, ut non mediocris labor Πρ' ' - ab ea te extrica re,atq; cxpedire.C6tra vero mul
se i ta alias proponentur' uaestiones,ad quas tracta das ρρ pauci admodum los, suppeditabunt argumxta quo i fiet,ut quantumuis ad ona reliquorum pulses, nihil ιέ- inde subsidij sperare debeas. Itaq; hac locorum artes utiq' non sunt argumenta cogenda ,ac per Jim tr henda, i V sed quafi admonenda, & voeandal: Alioqui timendu estrae via hscias ratio, q facilE exquirendis, ac inuo μεμ' niendis argumentis excogitata est, 4mpedimento sa V futura ingenijs, & argum eta, quaeratio ipsa per se li V ' berius discurrens,haud magno labore inu iret, hi
303쪽
tur. Atq; ut paucis multa complectar, no eo Qua sita mest haec ars, ut halivam prς cepi squasi vinculis liga M ,.γὰret: sed ut incertis passibus vagante ad viam reduce fid/d Tet, & paucis modo instructa de itinere ipsa tδrdior si, sis hsequeretur,non anteiret. Anmaduertendum est aut Ioe. νιο, traditorio cos non solum luppeditare mZte, iam om d, e, innis probatioris, sed etia amplificationis Amplifica h. tur enim res cogi obatis definitionib', seu potius de N.A. Ἱcriptionibus:ux partiu enumeratione ex antecede ibi Ibia, itium oui et quentium, & clxe stantrum frWquutia. .,ia ex multorum simili una maiorum, minorum, parium, pt, seri dissimiliumque, ac contrariorum collationeddemu ά . ., is ex Complurisi, de magnorum autorum iudicis t ien iis . Grentia. ius rei exempla afferre no grauarer,nisi x i ,.dis. derem magis hoc ad JRhetoricam,quam ad. Dialecti P.
cam pertine . Nam cum haec multorum argumetorum vehΩmena, & festim concursatio .rta mone dos
affectus 'potius, quam ad metis persuaso emiuapte , . naturae dirigatur, plusq; rem ipsa die edivi atquς ini : lao ipetu, quam ratione amplificet, nodubia est quin . . iam magis propria oratόrum quam Dialeta coriim: ud 'canda siti Nec solum tota amplificationis materia ex locis Praesci ptis desumitur,sed etianes tropi, quia, hiis oratio suis quasi luminib'decoratur.Nammaqx. ois,. phora quae omnium troporum, modo naue est De . quentissimus, ia longe pulcherrimus ex loco depromitu risine cdoche.ex locis fotissimum totius, i '' dii partium:& alij ex aliis. Veruntameni hoc ram tin ι.e., tu ad Oratores pertinet, cu tropi nec ad probandu ' quid, nec ad amplifi candum desumantur, sed ad orta I nandam, ac illustrandam orationem Reliquum mihi esse videbatur, ut exemplum afferrem unius , aut e ' 'alterius tractande quaestionis, perque omnes locos '
deducendat sed langitudo tractatus me vocat ad ea ipotius absoluenda,quq superius pollicitus sum, prae s sertim cum singuli loci compluribus exempli sint
304쪽
3οῖ' Institutionum Dialecticarum.
. De locis pνορ ijs admonitio. Cap. X X X U I ERληφε ς - C Bd quoniam loci communes sine propris Parum
o valent,danda est quam maxime opera, Vt Comu Hr nium doctrinae proprium peritia adiungatur. Quod ιν οβ ut fiat,multa meditatione opus est: multo et maeiore in D. lectione. Annotanda sunt,ut mon t Arist.comPlura Σηρ ρ - erominciata: multaeque sententiae eoru, qui clari,ac ρ ιος. illustres in quolibet rerum genere fuerunt, quae Com pris sit muniora sunt, in alia,atq: alia minus communia, mas Hr gisque familiaria deducenda: vocabulorii ambiguia
ἀ invii lieite pernoscenda: disserentiae rerum similau, rvtu & similitudines disserentium diligentissime perum βοώedi. stigandae.Nee modo passim hoe faciendnm est, sed
.lo. . ordine etiam, ac ratione omnia rerugenera lustrana 3 dis da. Quaerendi nanque sunt loci, qui ad naturae o sMentia sturitatem pertinent,ut animalium, pIantarum, lapio ι . dum,metalloru ,elementorum, coelorum.Dei Opt..Max.& beatarum mentium.Deinde ij,qui ad vitam,& mores hominum spectant, ut virtutum,Vitiorum ,
rerum publicarum , felicitas, & partium eius. Postremo iis, qui ad disserendi subtilitatem attinent,ut accidentis proprie sic dicti,generis,proprij & defini tionis, qui propri3 sunt huius artis. Congnandae sui
multarum rerum definitiones,plures defcri pitones, multς etiam vocabuloru notationes. Caetera vero, , quae ad quanque rem pertinent, eodem modo anno Cur Me tanda: referenda omnia in normam Communium Io-ἐoco rea corum, ut parata sint,arque in promptu ad differen-Aedi no dum. Nec enim aliter proprii loci rerum, de quibussor loci Demonstratori,& Dialectico disserendi cura incumi ccidan- bit,cogniti ac perspecti esse poterut. Sed iam fortas rix, gene se expectabis, quoniam communes lotos hactenus ris, pro. tradidi,&Iγprios quaerendos esse admonui, mox suprj bijciam eos, qui propriam huius artis materia attinueinitia gunt, inter quos praecipui habentur illi,quib. tractimis . tur quaestiones accidentis propric dicti,generis, ,p-
305쪽
Liber Septimus. Petii,& di finitionis.Quos quidem adeb diffuse perlo
quutus est Arist.ut exceptis primis,quos ille fere p- vidis termisit,quatuor integros topicoria libros hoc qiis quasti a quarto ad septihium usq; in reliquis per actandis ὴν . .LPosuerit.Veruina hic labor a me non est in prasenti I, sagitandus,no solum quia tam multa de his scripsit m. Aristivi vix ea in summam redigi possint, seu eo vel m , maxim qa nuiusmodi loci in iis,qus supra de accudente Τpraeficappellato,degenere,de proprio, si i, definitione di sis,utcunq,continentur. Q fies o .ni, ut quaestiones,quib' quaeritur, num aliquid tu φει ,. dens alicuius rei,genus proprm,aut definitio, e su perioribus libris quantu sat est traetari possint Ex pli causa,s existat quaestio Num scire si accides ho imini,nec ne,poteris assirmativam parte ex definitione accidentisdecundo libro traditainc confirmare. Adest homini,& abest ab eodem sine eius corrupti me,nec ess ieitur accides homin,. Ite ex descriptione hoc mocio, Praedicatur de h6minibus alcicient Tie, ac contingenter. ErM,&c. Quod idem argumetum ex notatione,& coiugatis videtur duci Ex pa
te subiecta hoc modo, Est accides separabile, igitur omnino accidens. Atq; ita cx reliquis locis, si qui alijs unt,qui ad institutum consirmandu suppediret argumenta, Quod cum modo eodem possis facere 1 in genere,proprio,& definitione, nil est cur in Praesentia hsc locorum genera debeas requireTe . .
D Iximus de inuentione argumentorum, reliquu Rμα flo
est,ut de ipsorum ordine dicamus. Ordo igitur πειεν quod ad hunc locum attinet, est argumentoru Inter AE a se apta ad persuasionem collocatio. Oue quide qua gume sit necessaria disiezenti, nemo est,u novideat .vt.n. 3stra a domui construendo satis non est lapides, Dc reliqua ra coli materia in cumulu congerere, nisi his visponen , fac o.
306쪽
... ' ac colloca dis artificum mamii adii atur, utq; mi.
., litis quatumlibet fortem, ac strenui, nisi peritis ducis, indultria formam exexcitus accipiant: 3d bellu infe. rendum idonei noni sunt,sic argumenta ex locis tra- . . . '. diti Scoacta tumultuantur, nec ad finem adipiscena c. dum apta sunt, nisi ad persuasionem apposite collo LAEt με centur, ac disponatur. Porro argumentorum nomi-
hic accine hoc loco oc finitiones quoque,& diuistones etiam ρε μα-- Olim nimi probant,sed tantum eam rem, clii ad limeme 3 no xvi de HarantIntelligi volumus. Adhuc enim de ip-- . sanun ordine tum inter sese, tum comparatione re φηρι η liquarum partium sculusq; tracta dionis, in qua de re Ora. . aliqua disseritur , nihil diximus: quod hoc loco diei
prει,3 ι commodissime.Duplex est autem argumentorum o To ι .pρ- do, naturae,&doctrinae.Ordo enim temporis, quem
se. a. ν' soruat historia, nihil ad nos pertinet: quia narratior . ρυ nihil declaret cx notioribus , sed rem simpliciter 8. ρυ Z propynat, non est ad persuasionem compesita, nee Ordo ιδ ad Dialecticam ullo modo nisi cum obiter disserit ρουν ni spectat. Nature ordo duplex esto,generationis,& perhil μή fectionis.Generationis ordo dicitur,ci, a minus per η' . sectis ad persectiora progredimur,& omnino a cauis N IM 4 sit ad eis dia . Siquidemstatura in rebus eis ciendis a ruo αμ- niis persecta ad perfectiora contendit v&cau sa-pt M. rum vigignit effecta . Sub hoc genere duo potissi-
νερωε or postio,&diuisio, seu compositionis ordo,&diuisionis, Compositionis ordo est, cum a partibus integra Uρmps tibus ad totum integru, aut omnino a causis ad eis Deoi . et a proficiscimur. Accipio autem hic nomen totius ι .p.. γὴ integri, ut in loci totius,& partium .Diuisionis ordo
δ- dicitur, cum a superioribus ad inferiora descendia Diu si s.Qui quidem propterea diuisionis dicitur,qubd' praecipua diuisionis forma sit ea , qua superiora in C p. - inferiora disti ibuimus,ut ex quarto libro .pspicuum p. fctis est. Ordo perfectionis est , cum a persectioribus ad minus Derfecta , aut omnino ab effectis ad causas profreaimur. Non ideo tamen progressus ab eL
307쪽
fectis ad causas vocat ordo perfectionis, quod effecta sint perfectiora omnibus suis causis : sed quia
perfectso causae in edendo effectu cernitur, quo Ordine perfectionis, duo itidem, quemadmodum sub - , generati oriis praecipue comprehenduntur ' αναλ σμ & συναγωγη, hoc est resolutio , & collectio, seu resolutionis ordo,& collectionis. Re limonis ordo es ἰ cum a toto integro ad partes integrantes proce Resola dimus: M omnino cum ab effectibus ad causas pergi rionia .mns, Collectronis velo est,cu ab inferioribus ad sub Celictio periora conscendimus . Animaduerte tamen perse nis .ctionis ordinem , alium etiam , qui dignitatis ordo appellatur, complecthquem quidem tum seruamus , ris ordo, cum a re digniori ad aliam minus dignam, ut ab homine zd Elc phantem procedimus. Quod si ab homine ad animal progrediaris,non erit ordo dignitatis, a. quoniam animal non est res alia ,diuersavo ab hombne . Huic opponitur 'nidam ordo generationis no- ordo camine carens, cum, Videlicet, e contrario a re minus rearius
digna, ad aliam drgniorem,perfectiorem ve profici- ordini Mscuarur, ut ab elephante ad hominem. Doctrina oria guttatis do est,cum ab ijs progredi in nr, a quibus conandriis nomina Pro rario ne rerum Sae por harum p ogrediendum proprio 'videtur. Generaliter aut e con modius est ab i)s pio ea ensagredi, quorum cognitio ad sequentium cognitione Doctria requiritur, & quarum fieri pote Ma facilioribus ad na ordois difficiliora. Atque hoc quidem interdum praestamus seruando continenter ordinem generationis: interdum seruando conrinenter ordinem perfectionis, interdum Vtrunque permiste, hoc est, saepius in eadem tractatione ab uno ad aIterum, ut commodius iudi- camus, traseudo.In ijs vero rebus,qur videtur sque perfectae, Se aeque faciles, aut difficiles cognitu,nulli 'ρη
ordini relinquitur locus,nis arbitrario. Verum quia I huiusmodi ordo nihil habet artis , omittendus 1
308쪽
agendu. Cil argumenta οι a ad una eun
Manduri intonsmaudus De ordine, qui m doeando seruandus est. primumque is . confirmando. cap. XL.
ORdo igitur,dispositiove argumentorum;aut in
docedo cernitur cum scilicet nemo ex altera parte respondet aut in disputando. Qui autem docere aliquid vult, duplicem laborem suscipit: cofirmadi tua, Ss refutandi contraria. Cum igi tur quis co firmare suam sententiam volnerit, explicabit in primis vocabulum rei,de qua agedum est, si forte ambiguufuerit, aut ignotae significationis, id, quod distinctione, aut interpretatione faciet, ut Porphyri' in tractatione quinq. uniuersalium.In progressu autem, si argumenta omnia ad vinim, eademque conclusionem colarenda fuerint, sere seruanda erit methodus, ac dispositio locorum perscripta: ea siquidem collocatio optimus doctrinae ordo i ac re videtur .Itaque primum res confirmanda erit definitione:deinde variis si commodum videbitur descriptionib. , si notatione vocabuli: 8c sic deinceps reliqui saxgumetorum generibus. Nisi quod leuiora quae ' ;,nςc prima, nec extrema locanda erunt, sed aut rei icienda , aut certe si non videbuntur omnino contemnenda in medio incu canda. Vsi enim firmiora prima aggressione mentem occupauerint, tum leuiora praesertim conglobata, & in unum quas corpus coacta fide augebunt: quibus si potentiora uincesserint,erit omnino res confecta. Atque hac ratione mutari optime poterit locorum ordo. Quin aliis etiam interdit de causis aliter disponi poterunt argumenta, quam supra digesta fiant, modo doctrinae ordo seruetur . Si
vero alia argumenta ad alias assertiones accommodanda fuerint,aut assertiones erunt de ea de in omnino re,aut aliae de superioribus,aliae de inferioribu), aliae de totis integris,aliae de partibus, aut deniq; de rebus a se mutuo disiunctis, hoc est oppositis, aut disparatis,ut de speciebus eiusdem Senecis.
309쪽
Si de re eadem, fere seruandus erit hic ordo, ut . . primo ostendamiis rem esse , deinde quid sit, postea 'μ si qualis sit, ad extremum cur tralis sit: id, quod Aristo- ω ιμμteles docet secundo posterioris resolutionis libro. με Quo quidem ordine, cum commodissime quolibet 'mres tractetur, non dubiu est quin optimus doctrino ni . ro ordo in cadem re tractanda censendus st. Quanqua non erit necesse haec omnia persequi, cum de uno , aut pluribus costiterit.Ad hos quatuor quasi gradus tractationis cuiusque rei,reuocatur omnia, quae de re
quavis dicu tur.Ut in deliberatione, id, quod qritur, Or R possit ne res proposita fieri,ad primu s pectat. Quod deliberavero disclititur,Sitne honesium, utile, iucundum,an i. a. contra ad tertiu pertinet, Nec enim ij, qui deliberat de quaestione. Quid nam res sit,magnopere laborat.
Quod tade, Quia via,& ratione id cosequi possint,& an facile possint,exquirut, id ad quartu refereda est. Et in iudicio illud, An fecerit,ad primum : Quo In udis
nomine factum censeatur appellandu , ad secundu I catione. Rectene,an perperam, ad tertium: Quibus auxiliis . ad quartu redigitur: nam quo fine,& studio secerit, ad quaestionem recti,& contrarijs reuocatur Lauda In Iam tio porro in quaestionibus,qualitatis,& causaru p dation . tissimum, hoc est,in tertia,& quarta Versatur.In tra In ιν ctatione porro culeusque virtutis, Primum. An pro- ctati aposta virtus sit necessaria humanae persectioni, nec cuiusq; ne,disseritur. Quod ad quaestionem an res sit reduci visiuiis tur .Deinde. Quae nam sit eius materia, tum obiecta, ,
tum subiecta,quod ad questionem naturae pertinet. Tum, Quae sint virtutis affectiones , ac conditiunes , quod quaestionem qualitatis perspicue spectat. Ad Qxtremum, Quo nam pacto ipsam possimus cons qui, qua in parte,quae ad 'uartam quaestionem reuoCatur,de causis, & impedimentis virtutu agitur. Itaque omnia, quo dei una re disserunt ad illa quatuor ,
Te uocantur,eodemque ordine fere tractantur. Si vero aliae assertiones efferantur de tabi S su- . .
310쪽
3r Institutionum Diale sicarum .
. . aliae de parethus integrantibus: ariter auscultatio i1ix' via, aliter inuentionis disponenda sunt argumenta In auscultatione, siquide,absolutaue disciplina,se
tiandi sunt ordines copositionis,& diuisionis: quos Arist.tradit initio physicae austu Irationis ut auicuutationi,perfectieci; disciplinae conuenientissimos,&in tota fere tractatione physica merito conatur obseruare. Est .n. roni maxime cosentaneu, ut que ordine natura in reb' efficie disieruat, eunde ara nature emula,velut optimii,sequatur Natura aut copositio
Ak; 3-nis,& diuis is ordine progrediens a partibus inted. ν.n. grantibus ad totu , & a comunioribus adminus co-
aui. a. ' munia in assinione reru proficisciξ.Seruat et hos ondines Mathematicae scientiae , quippe quae a primis' iuitiis orsae , quae texendo alias atque alias ex prioribus efficilit coclusiones. In inuetione vero opposiris n ordines seruadi sunt,resolutionis nimiru, & col Iestibis. .a ctisnk mr.n.sihe doctore philosophari volunt; & ανώdδνα reb ,8 sensib. subiectis sui, ad recoditiores suo maria m. te penetrare cupiunt,ae toto integro ad partes, B: a minus uniuersalibus ad uniuertatiora, id est, resolutionis,& collectionis ordinibus accommodatissi ine' Procedunt.Sun n. hi progressiis nostrori, sensuu im Decillitari conueniἡntissimi.Ρriore sequit Aris .cum ab animaIllum historia, ad tractationem de partibus animaliu progredit:& in libro de mundo ad Alexae. dru i modo eius est , cum ex definitione mundi ad parres,quibus naudus Cossar, procedit;itemq;in priamo libro de priore resolutione, cum resoluit sylΙo- - gismum in propositiones, propositiones in termis . . nos collectionis vero studiosissimus fuit Socvates : ' via liqvIarone pIurimi/ in locis videre est Cesm.ns. Mis, 'socrates profiteretur se nihil scire, cum ordine sce' dendi potissimu amplectebatur,qui incipientibus,aea. inllenire cuPientibus maxime aptus est. Unde & Ari S. ct isto resese,nemo secundo posteriorum libro, & mu