장음표시 사용
321쪽
quadratsi, quae ex aequali conficiuntur linea, habent squales ambitus, sunt igitur aequalia. Μateria huius syllogismi Geometri ea plane est: verum maior Spis fietio cuna vera videatur,ac necessaria, est haud dubie falsa. Siquidem inter figuras aequalis ambitus,circumscriptionisve, aliae sunt minores, aliae maiores: inter quas triangulus est minima omnium , circulus maxima, ut Geometrs, docent. Hoc vitiosum genus syllogismorum, quod veram mentitur demonstrationem,raro incurritur, nisi cupropria alicuius scientiae principia, & pronunciata Iatius sumuntur,quam accipi debeant, quo fit:vt cualioquin sint vera & neressaria latius tame usurpata sint falsa. Quale est illud, Omnes lineae ducte ab eo dem puncto,ad idem punctu sunt aequales,&illud, omnes semicirculi sunt squales, & illud , Ex nihilo nihil fit.Primum, non est verum,nisi lineae sint recte, aut saltem per idem spatium ducantur. Alterum inteIlgitur de semicirculis eiusde circuli, alioquin falsum est. Tertium verum est, si verbo, Fit, id tantum intelligamus, quod verbo, Generatur: falsum tame , si complectamur qualiacuque productionem . Multa enim ex nihilo produxit Deus, quia interim Omnia, quae generant, ex aliqua re ante existente producantur. Sed de hoc syllogismorum genere hsc satis sincitissimia
Sophisticus syllogismus, qui Sophismatis etiam mu
nomine ab Aristotele appellatus est , qui ex ijs, ερρώ. quae videntur probabilia, nec sunt ,lcolligit conclu- in . sionem , aut ex probabilibus , ijsue , quae videntur 8.νρρ. 4. probabilia, colligere videtur , 'nec colligit. Tria ge- r 1. nera sophismatum comprehenduntur hac definitio Trias ne . Primum est eorum,quae solius materiae ratione phism peccant, ut si dicam, qu cquid no amisisti habes the tum ga, saurum mn amisisti, thesaurum igitur habes Haec nera. enim captio hoc solu peccat, quod minor proposi-
322쪽
1 6 Institutionum Dialecticarum
tio videtur Probabilis, ne,c est .Alterum est eors,quq boc habent 'oeluti e Iidentur, nec tamen concludunt, yt si dicas, veritas odium parit, quoddamendacium parit odium, quoddam igitur me daciuest veritas. Raec captio ideo vitiosa est, qd' coseqimistio prim se aspectu us apta, cu in si perparti adllertas animum vitiosam esse deprehendas. Tertium est eoiarum quae utraque ex parte,& materiar inquam, Stai formae vitiosa sunt rut si dicam.Quicquid non amisin i, sti habes,hunc librum, quem scilicet cum ante a mIsisses nune imaenisti habes, hunc igitur librum non. amisisti. ΗFc. captio,etsi primo intuitu nil vitii com. . mittere V Ideatur, re tamen vela,nec maiorem habet . probabile, nec aptam concludendi formam.
, Quanqua vero solum primum genus sub sylsogi N tis vere coprehendatur, omnibus tamen gaudet So' phista, quippe qui nullas technas tespuit, quibus viis p- ctoriae consequende causa hominem fallae. Porro gmm φρ' sophistici diculur Lllogismi, id e alia ratione coten ris nominanε. Sophistici quidem quatenus ad o1tea Dp-i' tanda sapientiam, no ad veritate indaganda adhibesi tur, qua doquide Sophistice est simulata, non vera sapientia:& Sophista, qui. ex simulata sapietia quaestuor φρη ς facit , contentiosi vero qua tarione ad contenden-ἔis i aum cum altero, victoriamque repol lada aPti sunt.
etr et asit sophissa victoria c5 sequat, aut certe cons.'ώsa V sequi vicieatur,ad quinq;fere in comoda ui argu
Mm L mentationis aduersarium adigere conatur. Unu est nes seu redargutio, seu reprehensio , alterum falsum,tertia mora. hoc est:praeter opinione, seu incredibile, Rεdum quartu extremum nugatio, seu eiusdem verbi i nanis aut e seu repetitio. Quae quidem incommoda cum metas,tum reprehia etia speciale fines Sophistae vocat Dialectici,Reda Fq. gutio,seu teprehesio est,cu te spondes eo adducit, ad α
323쪽
adduciue vr, ut neget qε ea de disputatione asseruit, aut asserat, ql negauit.Vt si neges, te nuc deambulate, Sophista,vero sic corra argumetetur.N ne qia quis heri eras, is etia nunc es heri aut eras deambosas, ergo & nuc deambulans es . Falsu vero accipitur hoc loco, pro eo, quod aperte falsum est. Ad hoc im , . ,
pellit Sophista hoc modo, quicquid nil repugnat fie Φερον .ri, nil repugnat ut sit, at album nil repugnat fieri ni gru, ergo nil repugnat, ut albu fit nigrii. Incredibile ae
sumit late, pro eo nimiru quod est praeter opinione omnium,vel sapietum,vel certe eoru ,quorum placi
ea ipse respondens, aut qui disputationi intersunt Ii 'Lbenter sequuntur,seu id falsum sit, seu veru . Ad hoc . Iucommodum cogit aduersarium Sophista hoc mo ... cis, Bonum non parte malum,ueritas bona est, odiu .rnaium, non parit igitur odium veritas. Ad solaeci L ' Inium hoc modo, alioue simili impellit Sophista re. spondentem . Tu nosti hunc hominem, hic aut homo est Plato,ergo tu nosti Platon e . Ad ineptam,ina . nemque eiusdem verbi repetitionem hoc modo. Bia Πρ narius est numerus,par,aute est numerus , qui duas aequas partes dicitur, igitur binarius numerus est numeriis,qui in duas aequas partes diuiditur In hoc tamen & sequentibus exemplis saepe plures videbis c5Plicatas argumetationes, saepe etiam specie syllogitimi simpIicis desiderabis,quod ad fallendum commo oro dius ista proponantur. nDan Porro argumentatio, qua primum finem consequi νε. ρη Contendunt sophistae, eodem quo ipse finis nomine di '' appellatur ελεγχιν videlicee, reprehensio seu rei μέρην dargutio, quae tame quia apud Sophistas semper aliqua ex parte vitiosa est, no simpliciter redargutio, ἀενν δε-
sed sophistica redargutio, & reprehensio appella- ρώsς. eur.Quia igitur sophais hane maxime argum etatio spbs
nem expetunt id enim potissmum exoptant ut respondentem coarguere videantur, primum locos e νηρροιῶν quibus illi omnia depromunt ad reprehendendum νεώ sMargumenta,comonstrenaus . . . tiummis
324쪽
a. ἐ-T oci e quibus argumenta captiosa, & fallacia ad
L, coarguendum depromuntur sunt numero tre. s..ura sim seX i' 'erbis, septςm in rebuν. Qtii quidem onM: ιν dia nes,nominibus argumentorum,quae . ipsis ducun- icim. tur, captione etiam;& fallaciae appellantur. Capri Capit. neS verbis, seu fallacae in diutionclivi vocans hae nr, iis sunt: Aequivocationi6, Ambiguitatis, . opositionis, ...,bii. Diuisionis, Accent .& Figur dicti sentia. In reh. autem,seu extra dictionem ut appellari solent hae numerantur: Accidentis, Eius quod simpliciter dicitur'& secundum quid ,Ignorationis elenchi, Consequo. tis, Petitionis principi j, Non causae νt eausae,& Pluirium interrogationum, Vt Vnius. i ICaptio igitur aequi uocationis est lucus idoneus ad decipiendum squi uocatione vocabuli, Aequi uocatione maioris extremis obtexitur sophisma, Grammatici discunt,Grammatici subdocti, igitur q docti sunt,discunt.Verbum. Discere, duo fignificat id, qa:
in verbo Graeco μανθάνεο planius cernitur) alterum, intelligere, qup dicuntur, recitanturq; alterii , scientiam acquirere. Priori modo accipitur verbu in maiore,altero in coclusione. Aequi uocatione Vero mei dij termini hoc modo .Quaecunque expediu ut bona sunt, non unqua mala expediunt, nonnu quam igitur mala sunt bona. Expedietia uno modo dicuntur ea eque simpliciter facienda sui, ut hona & honesta: altero, nusq; principaliter ea , ' maioris mali fugiendi causa facere cogimur: qua significatione dicimus
expedire nonnunquam, ut manus ab1cindatur, ne ' morbus per totu corpuς serpat Priori modo accipitur Verbum. Expedit in maiori, altero autem in mi-n6re.Demum aqui uocatione minoris, extremi hoc
modo, Qui surgebat, stat, sedes surgebat, ergo series dati Participium Sedens acciriῖdr in mi ioxς disturi
325쪽
. . Ziser Ommr 'cies. ': :ctimuro eo, qui sedet, aut sedebat causa nimirum ampliationiti de qua postea agendum est in conclusion e autem pro eo duntaxat,qiii sedet.Vnde fit, ut G ρ-3 . minor propositio vera esse possit, conclusio nequδ-
Τres porro aequivocationis.modos ponit Aristo. . , Unum cu vocabulum est casis squiliocum, ut Canis sana mali,ac syderi, Ss Aquila aut, ac homini sic voca μος ri to & forte verbum Disco,ut expositum est. Alterur n 'g'η cum est analogum, ut Ridere homini,ac prato:& Iae ro . ' tum aesse animalibus, ac segetibus:& verbum, Expe- vitam. cst,rebus bonis, ac Ininus perniciosis.Τertium, cum ' εdiistio, que unam per se habet significationem, exa coniunctione cum hac vel illa , pro pluribus. rebus accipitumve participium sedens, de cuius squivoca tione iam diximus. Uerum trema hscaequivoc
Da si sione ambiguitatis,seu amphibolia. .
CAptio ambiguitatis est locus idoneus ad decu
piendum ambiguitate orationis. Vnde Sophis. mala huiusmedi nascuturρQuicquid est Aristotelis, 1 in 'possidetur ab Aristotele, hic autem liber est Aristo a' . telis, ab Aristotele igitur possidetur. Quod quis via d e, hoc vides, lapidem tu vides, lapis igitur videt.
Qui 1quis arat littus terram aratro sulcat, tu aute cu; v. e . 'opera perdas, littus aras, igitur cu operam perdas P χ ''terra aratro sulcas.llic cernas licet duo genera ambiguitatis,quam Grsci αμφισελὼν dicunt.Vnu,cum
oratio plures habet sensus 3prios, ut illa. Hie liber est Aristotelis est enim ambiguum, utrum qui sic lo- tu ge quitur,significet, librum esse ab Aristotele editum, M. an librum possideri ab Aristotele & illa. Quod quis videt, hoc vides est enim in certum,an qui ea utitur isgnificet,rem, quam quis videt, videri, an ne videdi rasu tate Pridi tam vile alterum. cum oratio aliuna
326쪽
3 ver dictitutionum Dialecticarum . fisum habet proprium liu impropri u , v d illa Lit
tus aras .Proprie namq; significat, qui id littus vomere subigas:improprie quod opera ludas,ac perdasona eaptionibus eompositionis. θ' ditionis, primumque da
CAptio compositionis est Iocus idoneus ad de
cipiendum ratione sensus compositi alsi. Ca-ςρ ni in ptio diuisionis est Iocus aptus ad fallendum rationeriours. sensus diuisi falsi. Quocirca animaduertendum est , CHptio tria esse genera sensus compositi,& diuis,ad quae si divisi quae lane alia facile reuocari possunt:primu in monis. Iibus enunciationibus,alterum in orationi qua Triog rum partes nectuntur coniunctionibus,Er, aut, veletnera re- tertium in iis,in quius aliqua dictio potest cum di-
ρει com- uersis vocibus coniungi. . '
p ri In modalibus quidem duplici ex parte reperitur diMisi. sensus copositusin diuisus: ex parte dicti r& ex par-Duplex te modi. Sensus compositus ex parte dicti est, cum σ3sus eo copula dicti nectit formalia fignificata extremorus stur dirusus cum nectit sormale significatum praedicatio G ιu eum materiali significato subrectre verbi causa, cumsus 1 me dicimus,Possibile est, sedentem ambulare, si dictiodalibus. nes hae,Sedentem,S' Ambulare, secundum formaIia Sensur significata iungantur,vrhsc sit enunciati onis sente Omp - tia,Fieri potest,ut sedens cum sedet, ambuler, lania rus ac ius est compositus, ac falsus . Si autem p raedicatum imus quod 1emper formaliter accipitur iungatur cum exparte materi Ii significato subiecti, quasi dicas, Fieri po-inai. test, ut homo, qui sedet, a Iiquando ambulet, sensus' erit diuisus,& verus: Idem senstitim discrimen inuet niunt Theologi in hac enunciatione , Pqssibile est praedestinatum damnari. Si enim, is qui ita loquitur significat fieri posse, ut praedestinatus, quatenus, In quis . praedesti nationi subest,damnetur, sensus est coposimodatB- tus,ac fallas: si vero propositio significat hominem,
.ua ινς ' qui praedestinatus est e qdam se duntaxat spectatums
327쪽
tum, damnari posse, sensus est diuisus,ac verus, cum ij,qui praedestinati sunt, potuerint ex aeternitate no praedestinari. Aduerte in sensum diuisu huius geneta prior 'ris non habere locum, nisi in modalibus, quarum di δε cta constant subiectis conotatiuis. Sola enim vocabula connotativa habent significatu materiale. Nasignificare aliquidi materialiter At haec loquutio vi urpatur nihil est allud , quam id quasi subiectum eηρ- ε . Armalis significari connutare, qubd tamen non est Ω 'p' simplicitet significate,sei, quodammodo , ut patet αρς'
ex iis, quae I .fibro diximus. Aduerte tamen , sensum φηcompositum huius generis sic posse optimε explica pi μη ti,possibile est sedetiem ambulare, hoc est .Haec s- esui c.
positio est possibilis , Sedens ambulat. Possibile est ρψιε tpraedestinatu damnari, hoc est, Haec propositio,Ρrς ς β η destinatus damnaturae si possibilis, Si sic in caeteris. μ , εα sensum vero diuisum, hoc modo. Ρossibile est sede parra mtem ambulare, id est, sedens ambulare potest, ΡΟ
bile est praedestinatum damnari, id est , praedestina- , tus homo secundum se spectatus , damnari potest.
Sensus compositus ex parte modi esti eum modus smul ac semel iungitur cu omnib.dictis,cuib.uniuer νψμε sale dictu exponit: diuisus aut,eum singulatim adiunt . Miagitur singulis,verbi,causa,si hae 3positio,Contin- δε
gens est aliquod corpus moueri,sic exponatus, Coa, para tingens est hoc corpus moueri,aut illud,& caei. erit mρῶν sensus compositus. Siquidem cum omnibus simul exponentibus semel tantum conivnsitur modus. si vero exponatur hac formula, Contingens est hoc eorpus moueri, aut cotingens est illud corpus moueri, aut cotinges e illud moueri, M. erit sensus diuisus, quonia singulis exponetib.seorsim modus adiugitur Quantum autem intersi inter utrumque sensum , vel ex eo intelliges, quhd proposita enunciatio in priori sensu est falsa , in posteriori vera. Nam xum
aliquod corpus necessario moueatur, ut sol, essiciis eur,ut haec aisiunctio,Hoc corpus moueri, aut illud
328쪽
3 ρ 1 Innitutionum Dialectaearum. .
corpus mouezi,5 c.sit necessaria , ac proinde nostr. ' 'COtingens .Ad vero quia corpus aliqRod cotinge ter mouztur, ut aqua,eficitur, ut verum sit afferere,co' u. tingens esse hoc corpus moueri,aut contingens esse
i. moueri illud,&c. Siquidem qui ita exponit no asse rit,totam disiunctionem esse contingentemued aliquam eius p/rtem: quod utiq; verissimum est. Eosde'. sensus reperias in hac en unciatione CotingenS est , - . . aliquod corpus esse album,quae in sensu composito, . est falsa in diuiso autem vera, Cumaliquod corpus is i. necessario sit album , ut Nix ia aliquod .continge
' Q. . . i. ter, Ut papyruS. Sed de utroque genero sensus com-
, positi,& diuisi,tum ex parte dicti, tum ex parte mo- , . . , t di, alibi dicenda sunt quae hic fortasse diligens le-
ctor desiderabit . ,' .. iotari
Sophisi Τexuntur ergo sophi sinata ex priori genere sensus . t εχ compositi in hunc modum, Quemcunque possibile I. gem . est ambulare, possibile. est ut ambulet,at possibile estre αρομή sedentem ambulare, igitur possibile est, ut sedes amostpoti, bulet.Hic assumptio est falsa in sens omposito,ex Cr diuia quo essicitur falla coclusio: admittitur tamen sine di, si, i ' stini ione a minus Pspic aci respondete, quia in sen1 . Non. su diuiso est vera .Eodem modo extrui potest sophis .ma ex illa enunciatione. Possibile est praedestinatu . d mdari. Ex posteriori genere sensus compositi sic. fruuntur captiones. Si cotingens est, aliquod corp uio Veri, falsum esse potest, quod cs tum moueatur , at quoddam corpus moueri est contingens, falsum igitur esse potest, quod celum moueatur. Maior est vera in sensu composito, falsa in diuisor e contra vero minor est vera in sensu diuiso,& falsa in composto, ex quo proxime pendet absurda conclusio.. Iam ex priori genere sensu diuisi sic argumentantur Sophistae. Quemcunque impossibile est ambulate sane, is ambulare non potest, at sedentem ambu
Iare impossibile est, igitur sedens ambulare non potest Propositio hic vera est in i esu diuiso, falsa in coPosito et assumptio autem cst vera in composior, sed
329쪽
. . . IISDν Octauaui. 33x fagis indiviso, ex quo planu es nasci δ vestigio falsem coclusionem. Ex posteriori aut genere, si oc mo .do, Si ad videndum necesse alterum habere oculum,aut dexter est necessarius,aut e necessarius sint 'stertatqui id certum est, ad videdum necesse esse ala terum oculum habere,igitur aut dexter necessarius 'est, aut est necessarius sinisteri Ad tamen est falsum , quia nec dexter est necessarius,nec sinister est neces1uius, sed alteruter indifferenter. In hoc sophismate , pr.positio est vera in sensu diuiso,falsa in composito,concluditurque falsa conclusio ex falso sensu diuiso assumptionis: quae tamen, quia Vera cernitur in sensu composito,adeo arridet praecipiti,&inconsi derato re pondenti, ut eam absolute admittat,quasi nulla ratione si jfalsa ... b. De secun o ae tertio genere captionum eompositionis , diuisionis. / Cap. V II.
ALterum genus sensus compositi,& diuisi cerni. D. seatur ut dictum est in ijs orationibus,quaru par dogma tes nectuntur coniuctionibus,&, aut, Vel alijsue ean V. s. dem habentibλsgnificationem. Cum enim iungunt sis Iartes uniusi tremi terminiust propositionis,luc es psi, reeiunt sensum compositum,ut si dicas, Ouinq; sunt diuisi. duo & tria: Omnis enuciatio est vera vel salsa, Quo qui de modo collinctio Et dicitur accipi copulatim nitri & coniunctim, Vet,disiunctim; Cum autem iungunt νὸι multas categori cas enuciationes,tunc effciunt sem Maiis. sum diuisum,ut si dicas,Quinq sunt duo, & quinq; ει eιν sunt tria:omnis enunciatio est vera, vel omnis enun ia iuὸciatio est falsa.Quo pacto particula.Et dicitur accipi copulatiue, & dictio Vel disiunctive . Satis verbapertum est,quantum intersiti ter metunq; sensum, 'cum ex eisdem verbis priores duae propositaeenun si tiones sint verae,posterioresfarie. 'I Captiones omnpositionis in hoc genere sic '
330쪽
3 ιε Institutionum Disiecticarum.
bus & tribus,est duo dc triarat quinq; no sunt duo , & tria, igitur quinque non coponuntur.ex duobus ερρ- D M tribus .Propositio vera est in sensu composito prae dieati,sed in hoc sensu salsa e assumptio, que tames ς ' ρ sequitur coclusio Praeterea si no omne animal est ras ' tionis particeps,uel rationis expers,non omne an iis
εω I ma, est homo vel bestia, no aute omne animal ratio 'si iris particeps, vel rationis expers cum nec Oe sit raή si, tionis particeps, nec omne rationis expers igitv no onme animal e homo vel bestia .Hic enuciatiν illa, No omne animal est rationis particeps vel rationis expers, est vera in sensu diuiso,sed falsa ine oposto,unde falsa n scitur coclusio. Captione vero diuisionis hoc modo proponi solent. maechn qne Sut
duo & tria,sunt duo dc sunt tria,quinq; psit sui duo N tria,igit quin q, sunt duo & quinque sunt tria Hic napior est vera in sensu diuiso subierit,in composito aut falsa cotra,fminor est vera in sensu coposito,falsa in diuiso,ob quem a Sophista inducitur falsa con
Clusio.Item.omnisgnunciatio est vera vel falsa, no est autem omnis vera,igitur omnis est falsa. Haec absurda conclusio obtruditur ratione sensus diuisi maioris propositionis qui quidem falsus est. D. rara Tertium vero genus sensus compositi ludiuisi iri. Ποε quem diximus luc spectari, cum dictio aliqua diuerr I '' sis coniungipotest, noc modo intelligitur.Si dictio, qm qus pluribus vocib' coiugi potest,copulatur csi ea, cum qua potius videtur iuged ,sensus est copostus
sn cum ea cum qua minus apte videtur coneeti, sen
sus est diuisus.Verbi cause,si hoc modo Sophista ratiocinetur .Quicunq. icit literas nnnc didicit eas,tu autes qui videlicet multos ante annos opera literis nau sti scis literas, nuc igitur didicisti eas, extruet ophisma copositionis.Na maior e falsa in sensu eo P'sit',copulat nimirum.particula,Nsic cii verbo, Didicit,cu quo videtur aptius coniungi, quam cum Verbo, Scitrconclusio.autem falsa-sensu composi