장음표시 사용
331쪽
Ex quibus relinquuntur centu , ea plura sunt quam CC ntum , at quinquaginta hominu centum heros liquit Achilles, itur quinquaginta homines sunt plures quam centum. SensuSenim composituSminoris . . , falsus est, comuncta nimirum particula,CentumHu verbo Liquit, cu quo aptius videtur copulari,quam cum verbo Hominum,cu quo eam colunxit Hom
xtis .ia vero Sophista in hunc modum argumentetur, Quisquis nunc natus vere dicitur,is hac hora natus est,tu autem qui iam vigesmum fortasse attigisti an . inun nunc vere diceras natus,tu igitur C hora na- , . . .,..tus ea extruet sophisma diuisionis. Nam panicula Nunc, laetur aptius conecti cum verbo Dicitur, in maiore, & cum verbo Diceris in minore quam cum
participio Natus .Quo fit ut sensus diuisus assumptio is, nis ex quo pendet falsa conclusio sit falsus scq; ca Aia . ptio haec merito dicatur, diuisionis. Quae autem di d.ό.atiactio,cum qua aptius copuletur,ab ijs petendum est, vi qui in loquendi arte perstiores habentur. QV qna A.,., in hac re aurium iudicio sepenumstro standum V1dζ f., nisi hatur.Si quando autem dictio aequa bene videbitur cfi caro
hac voce ari, cum illa colungit, Vt in hac Draxi ne, is uia Testamento quidam iussit poni statuam auream h lssam tenentem,in qua dictio, Auream , non videtur 'aptius cu verbo statuam,quam cum verbo Hastam, aut contra copulari: in tua erit optione positu,virsi
velis sensum orationi tribuere,compositum an diuisum pQuanquam mihi magis placet,vi huiusmodi rationes, nullum sensum diuisum,sed multos compositos h bere dicamus. Ut enim sensus dicatur copos δ ' φρη , tus non dii detur omnino requiri,ut dictio copuIetur qμη με cum ea voce cum qua vidctur aptius coniugi, sed sa -ρφνη tis fortasse est,si cum ea ne i tur , cum qua vidulur rq ευμ apte copulari. Qua etiam ratione si qua oratio sue ' 'si currerit , cuius dictio aliqua aeque male videatur cum hac atque cum illa voce coniungi, nullum sen--μ εν
sum compositum sed multos diuisos habere iudican με
332쪽
- Di captione a census. Cap. VII LAptio accentus est locus idoneus ad decipiemsisAu dum Ppter Veritate a cetus, hoc est, ob ali ii, ιὸ hieae atque alium pronunciationis modum. Ita enim late i=iatu, accipitur hoc Vocabulu accelus. Cuiusquide quinq; α, ε ae potissimum feruntur genera . Primum est cum acceneanitis et nomen accipitur P acuto,graui, aut circumflexo μι- quod genus usurpatissim accentus vocabulo appel . , -latur.Vnde est hoc sophisma, Quisquis Leporem ve i' malum,plurima lustrat loca auaute cum domi sedesisermonem cum amicis confers leporem hoc est, festiuitatem quadam,& urbanitatem veneram,igia ... . tur Cum domi sedes plurima lustras loca.Ηie peccatur,quod vox Leporem prioii loco habet acoetu in antepenultima, posteiori i penultima.Alteru genus gis est,cum nome accentus, accipitur pro qualitate syllabaru. Vnde sophisma hoc texitur, Quicquid edis, deuoras,librum edis hoc est in lucem cottio igit librum deuorasIn hoc sophismate .peccatur, va ver hum Edis,habet priorem breue in propositione, in Triuia assumptione longam. Tertium genus completi itur ' diuertitatem aspirationis, Si non aspirationis. Vnde
sophisma.Nulli homini est adhibeda fides,alicui homini credendum est,igitur alicui credendum est, cui non sit adhibenda fi Jes. Hie vitium est in dictione Homini, priori loco sine aspiratione prolata, post .riori cu aspiratione .Quartu genus comprehendit diuerfitate proferendi syllabas alicuius dictionis, nuccolunctim sub uno accetu, nuc separatim se, diuersis accentibus. Vnde nascitur haec cauillatio,Omnis ' via proteritur iumentorum pedibus, omnis via res quaedam est publica, igitur respublica proteritur iumetoru pedibus Peccatur hic,quia dictio, respubliea, fertur in propositione sub diuersis accentibus, sin assumptione sub Ino duntaxat. Quintum g dnus ,
comprehendit diuersitate Pronynciationis ixo uicae
333쪽
b Liber Octauus. achmeta interrogatoriae,& assertoriae,& si quae sunt ali e huiusmodi. Vnde nascuntur haec sophimata , Qui dicit, te egregie respondisse, col audat, te pCe-
setor cute repraehendit, ait, te egregie respondisse , IJItur clam te reprehedit, Collaudat te, Qui dicit,audiuitii Iaccum,asserit te sacrum' audiuisse , qui autere inici rogatinum sacrum audi u eris, eadem oratione utitur, igitur , qui te interrogat audieris naacrum,asserit, te sacrum audiuisse. In priori sophismate eadem Oratio pr fertur modo serio, mododronice, in posteriori verb, nunc assertorie, nunc in ex hi e rogationis more. Eorum porro sophysmatum, b et i quaedan ex scripto decipiunt,qus da cum voce pro φ m νfzruntur, ut anun aduertenti facile patebit. Quan qces1
quam illud verisim uni est , quod ait Aristoteles, . mi .necini Cripto, uec in oce ,nisi pauca admodum a s
ui Da captione figuνa dictionis. Cap. IX.
P Aptiua urat dictionis est locus idoneus ad de
ipimactim propior: similitudinem dicit tomim I .Henc. anter se Liae auiti potissimu dictiones cessentur simi - θ δ. Ies hoc loco, quae aut eo de modo desinunt, ut Pons μη-3
N Irons,alli saepenumero. Ipro eade re accipiuntur,
ut anima I, Rhomo.Tria porro sophismatum genera huc dicuntur pertinero. Primum est, cum diuersisFocabulis, qtua sita lilia sunt eada asseetio prammati PrimῶcaIribuitur. Ut si quis colligat pontem, ac fronto cs f ηκ DIC Isminini generis , quia videt fronte csse feminini thi β-gpnexis,aut vocem, Abeo, esse secundae coniugatio ιμm ἡμm S, qu0niam habeo, quod eodem modo desinit, est Mix ἰρέει 1ecundae coniugationis. Itemque vocetu Animal, esse masculini generis, quia saepe accipitur vox Homo ,
quae quidem est masculini generis. Vnde sopbisma, quidam homo est albus, omnis homo est animal illitur quoddam animal est album .Sed captiunculae hurus Senen. non nisi Iudibus proponuntur. ba Y se-
334쪽
s s 8 Institutionum Dialectiearum.
Metidus . Secundum genus esticum verba q pertinent ad dilὲensa praedicameta, videntur ad idem pentinere, Vel quia eodem modo desinunt, ut Pecus, & Scelus:Superscies,u Macies, Planmes: Valere, & Docere: Seis cari Moperari: vel quia sppe lea de re accipiutur, haec n. est altera vocu filiolitudo,ut homo & Sanu:Ρunus S Crudum&huiusmodi sexcenta: Ex prioribus verbis leuia sunt omnia huius generis tophismata Ex posterioribus aut hunc in modii cotexuntur.
Quemcunq; hommem vidisti fieri, vides hodie heri vidisti homine sanu, igic Zmianum vides hodie: Quicς quid hodie entisti, nutic comedis, crudum pullum emisti hodie, crudit igit pullum nunc comedis . Hic peccatrur,quod voces pertinentes ad praedicamentu quaelitatis perinde usurpantur, ac si pertinerent ad dicamentum substantiar Nam cum maiores pro-βες positiones in his sophili natib.habeant vim conditio
nalium , quasi ita dixeris . Si quem vidisti, heri, il-- luna vidisti sanum, Si qhod hodie emisti, id nune eomedis : antecedentia vero huiusmodi conditionaliuetilent subiectis Ru e significant subst nitan) no du' hiu est, quin ut Sophista progrederet a positione an
- tecedentis adpositionem consequentis, sumere debuisset in assumpti ib.subiecta, quae ad praedicametu substantiae pertinerent.Ut si diceret. Quectisq;homine vidisti heri vides hodie. Socratein vidisti heri,igit Socratem vides hodie. Ruicquid hodie emisti, nunc comedis, pullum emisti hodie , pullum igitur nunc comedis Aut certe si Sophista volebat subiicere assumptiones quae haberent subiecta significan-' tia qualitatem , debuit in anteeedentibus conditio- naltu ponere subiecta, q qualitate significaret, hoc: nimiru modo .Qualemcunq; homine heri vidisti,vides hodie, sanum heri vidisti, sanu igit vides hodie.
Qualecunque hodie emisti tale nunc comedis, pullucrudum emisti hodie, pullim igitur, ,erudum nunc comedis: sed hoc pactb non concedentiir maiores
propositiones. Possinit etiam haec duo sophismatP,
335쪽
em tertio genere aequivocationis,duci, quad inde verba illa Sanu &crudum, ampliant in assumptio ui ρ rt 'MBias non in conclusionibus, quemadmodum particia et Pisi, Sedens, in illa propositione, Sedes surgebat, cita At i
lias in captione aequivocationis meminimus. sed nos si dide liis tophismatib.quatenus ad hanc captione:attii tiρνφm νncint,nuc loquimur. Hinc intelliges quid peecat hae PUCrsae ratiocinationes. Quos digitos habuisti puen φotieni vitiam nunc habes; tantillos digitos habuiihi cu puer esseS, tantillos: igii et nunc habes: Quicquid scis aut g η r
inuentione, aut doctrina scis,duas vero has enuncia m it retioneS, quarum .s, altera inuentione, altera doctrimi heri sdidicisti,scis, duas igit eas aut inuetione, aut doctrisse Ana scis.In utroque sophismate sit transitus a substan AE . tia ad quantitate: in priori ad cotinua,in posteriori δ- i η.3 ad discreta. Eodeq; modo facile est alserre t xempla Nsit. in omnibus praedicamentis. Animaduertedum estia hες .men cum de posteriori classe sophismatu huius secti D di generis loquimur, non esse distinguenda praedica in fallamenta secundu re significata ,sed secundu modunissi ι - .gnificandi.Oninia. n. absoluta vocabula ce sentur in praedicamento substantiae,etsi accidens significet, ut VRes, Homo, Candor, propterea quod non significat M . aliquid per modum adiacentis,vid per mucum per x
se stantis, ut aiunt. Omnia vero con notativa coni p. - ciuntur in praedicamenta accidentium,elsas substan --:tia in significent, ut bonum, album, Aureum, quiae m--
mirum significant sua signi fi cata per modum ad lacetium, atQue ita .p dii quatitatis,aut qualitatis, S cari. Vnde fit, vi in hac argumentatione, Qui cu tud heri vidisti, vidςs hodie,cadore vidisti: heri, caciorε έ igitur vides hodie, nullus credat fieri transitus a sub ς statia ad qualitatem, quia ut m illa Quicquid aeu -''Quancunque rem,quia est absoluta, putat substatia . .
lit,etiamsi trankendens exist,e,sic verbum, Candorem , putandum esti substantialet, 'St si qualitatem ignificet. Nec vero in hac ratiocinatione, Quali 'hie erat anulqs heia, talis es hodie, heri autem eru
336쪽
3 Inctitutionum Dialectisarum.
aureus, igitur & hodie aureus est nullus cesetur fieri transitus a qualitate ad substatiiqilia dictio aureu eui substantis significat, qualitatis tame vocabulii, quod ad hunc locum attinet, habetur, eo quod substantiam quasi adiacentem significat, ut ex primo libro patet, atq;etiani per modum qualitatis, H pc Pro' pterea latius aliquaento persequutus sum, quod non nihil obscuritatis habere videantur. νιia Tertium genus est,cum dictio quae significat quale aliquid, hoc est rem uniuersale , videt significare ' ' hoc aliquid, id est rem singularem, aut e Cotrario qsgnificat hoc aliquid, significare quale aliquid: siue ex eo qd vocabula rei uniuersalis,& singularis eode
modo desimini, ut Equus&Xanthus, siue quia saepe ' Pro eadem re accipiuntur, ut hec ipsa, aut Homo &Socrates: quo fit , ut quicquid ce altero affirmatur, - aut negatur, videatur etia de altero affirmandu, aut i negandum: Hinc ducuntur huiusmodi sophismata, Equus est species,Xanthus est Equus, igitur Xanthus est species, Socrates non est spe cies,Socrates est ho, Amplia igitur homo non αξ species: Eadem ratio est in vocasur hoc bulis rerii magis vinuersalium.Qup enim significant genus ς res magis unurersales,videtur saepenumero significaptionis . re minus uniuersales, ia vice versa,vt vivens,& Sen-μη - . ties. Animal;ει homo. Unde huiusmodi sophismatamώ δε- .contexuntur, vivens latius patet,quam animal, sen-phim tiens est vivens, igitur sentiens latius patet, quam ra hu- animal Animal est genus homo est animal, igi lirhoius loci mo est genus. Sed haec & alia. plurima sophismata ad ea- huius loci ad captione accidentis alia ratione per-ptionem tinet, ut ex ijs, quae nunc dicemus aperto intelliges.
C Aptio accidentis, quae prima estuarum,qus in
rebus cernuntur,quaeq; omnium deterrima, ApericulosisSma es , hac enim voait Aristoteles, S Pientes etia homines Upenumero capiuntur est lo
337쪽
eus idoneus ad decipiendum propter diuersitate accidentis,& subiecti, quaam quis non attendens, existimat quicquid conuenit , aut non conuenit accidetiConuenire aut non couenire subiecto:& vice versa,
quicquid subiecto,& accidenti. Accipitur aute hoci co nomen accidentis pro praedicato,qε modo ali ης M 'quo diuersim est i subiecto, cui vere conuenit, ut in hi S enunciationibμ, homo est antimal, homo est disci ρ β' Plinς capax, Homo est albus. Quod si dicas, Homo: e ε ς μ
homo,Vestis est indumetum,h0moestantinat ratio nate, non dicentur pdicata huiuimodi nunciationuaccidentia subiectorum, quia nullae ratione, qua ex natura rerum ducatur,sut diueris a subiectis,ex quis fit ut nemo fallatur, si existimet,quicquid conuenit, aut non conuenit huiuscemodi praedicatis conuenire,aut non conuenire subiectis & vice versa. . Τria igitur sophismatum genera. ducuntur ex Tria νε hoc loco. Unum eorum, quae ideo decipiunt , quod ne, a b credatur quicquid conuenit, aut non conuznit, prae phisma dicato essesntiali, quod non sit definitio, conuenire itiis. ἡ
aut non conuenire iubrecto,& e contrario.Alterum Corum,quae idcirco fassunt,quod credat Quis omne 'quod conuenit, aut no colicuit accidenti proprio, conuenire aut non conue uire subiecto;& e contra- xio . Tertium eorum,quibus idcirco capiuntur homines,quod putent,quicquid eonvenit aut nonis onuenit accidenti communi hoc est, ex quinto gen Te uniuersalium, conuenire aut non conuenire subieno ' Vnumquodque autem horum trium generum
octo species, formasue colligendi sub se complecti-pur. Aut enim quicquid assirmatur de praedicato, cre feditur a si mandum de subiecto,ut si Sophista dicat, m- Animal est genus, homo est animal, ergo homo est qi gεgeuuS, Venientem cognoscis, Socrates est veniens , η ri igitur Socratem cognoscis,qiiod non recte concluditur, ut ex fine huius libri patebit.Fieri enim potest,. H venientem videam, eum autem qui venit, mini- - .. '
me nouerim . Aut quicquid negatur de praedicRUO, 3 ,
338쪽
a videtur negati du de subiecto, ut si ille dicat. Animal non est sperelex infima,ho est alat, igit homo non est, spes infima. Aut quicquid affirmatur de iubiecti vhasermadii de pdieato , ut si di eas, Homo est species . infima, horno est alat, igit alat e species infima. Aut quicqd ntigat de subiecto, urneg fidii depdicato, vi, si g dicat, Homo non est genus, hoest alat, igit a talno est genus. Aut de quocunq; assirmatur' pdicatu,
ur a firmandu esse subiectu, ut si dicas Homo est Anio mal equus est alat, igit equus est homo. Aut do quocunq; negat praedicatu, ur negandii esse subiectu, ut in hoc sophiimate, aptu esse ad capessendas disciplir nas .est proprietas hois, homo no est lprietas hois, igit ho no est aptus ad capessendas disciplinas. Aur, de quociiq; affirmat subiectu, credit affirmandu esses p dicatu, ut si sis dicat, Aial est gen ',albu e aiat, igit. . , albu est genus. Aut deniq; de quociiq; negat subi
clii, vi nisandu esse pdicatu, ut in hoc sophismatertio est aiat quus no est lio, igitur equus no est alat.cων ρ,. In his autem sophismatib.n redis essicitur coeluo ,α iis sio, quia accidens & subiectum non accipiunt quai, Absit ζη parte sunt idem: sed quatenus modo aliquo diuermisit, . iis sunt. Verbi causa,cu lo philta dicit, Animal est genus, homo est animal, igitur homo est genus, no acinipit in propositione nomen Animalis pro animali, V a parte est idem cum homine sed quatenus intella lectus opera est abstractu ab hosnine,& bestia.Vnde mon cst mirum,si id quod affirmatur de animali, non concludatur de hoinine .sed par si cautus respondes existimat primo aspectu bonam esse cosequutione, eo quod discrimen animalis ab homine minime petispici . Quod idem heccatum accidit in reliquis. Do Captione erust, quod simpliciter dirituν secundu m
Duplex Aptio eiust, quod simpliciter dicitur, S.' secun-ricus ini dumsiliid, duplicem locum quemadmodu et
339쪽
eici eompositionis,&diuisonas)complectitur Al-ι..ter est inde Sophista ex eo, quod simpliciter dicitur id colligit, quod dicitur secundum quid, id est, cum ' . 1. adiectione duntaxat: idque siue ali mando , siue ne , εgando. ut si dreat, Arma stini restituuda dotano, ut G ' tur sunt restituenda domino furioso: Licet Christia- L. .
no vesci carnibns , licet igitur ei vesci carnibus in i quadragesima : Non est abscindenda manu , igitur ' μ' 'non est abscindenda, cum ex ea toti cor Pori imi ni - - an et corruptio: Non sunt merces in mare iacitandae, igitur non sunt iactandae, cum naufragium timetur.
Alter locus est, unde Sophista ex eo , quod is lx Πτ λ. MCum adiectione aliqua dicitur, id colligit, quod si pliciter &sine adiectione profertur: idque imo affix- Φ '
mando,siue negando .Licet commurare, atque inuertere superiora exempla, hoc modo: amri est abscindenda Cum ex ea pendet corruptio toti corpori, igitur manus est abscindenda: Merces sunt iactandae in mare, Cum naufragium timetur, igitu merces sunt in mare iactandare Arma non sunt restituenda Domino furioso , igitur non sunt restituenda Domino et Non licet Christiano vesci carnibus in quadragesima , igitur non licet Crittiano vesci calonibuς . Itaque duo speciales loci in hoc gen crati
Continentur, duaeque argumentorum fortias ex utrolibet ducuntur: altera , quae conc Iudit ex affrmatione affirmationem: altera , quae ex negatione colligit . . .
Vtraque aurem tam lat patet, quam multa sunt Varia adiretio inrm genera. Quaedam enim sunt, quae tol- adtectio Iunt omniino sigmficato carum vocum, quibus adiu nis CH untur,sst in his ex ephs perspicies. Hoc cadauer est mra. omo mortuus gitur est homo: Haec statua e homo ' ' in marmoreus, igitur est laomo: Hic est bonus latro, i Si tur est bonus. Quaedam' vero no omnino tollunt : sed ponunt quodammodo , vel in mente duntaxat: ut fidicas,llo inertis est in hominum memoria, igitur Ho
340쪽
muta est arbor potetia,igitur est arbor: vel in ea pam te subiecti duntaxat, a quo totum deno istinari non potest, ut si dicas Indus liabet dentes candidos, igitur est candidus vel quodam loco, aut tempQres ut respectu citiusdam, SI alijs .modis lex centis, quarum
cuius facile occurrent exempla . . .' ,
Nullus vero locus se phist icus e stq u o Caco dat musrequentius, quam hoc ad capiqndos bomines. xt itnr. . Ex eo enim quud bona haec c duca , quod a oco, aut tempore, aut apud quoddam sunt. utilia, iucunda, aut magni aestimata, caesu it illo ea esse simpliciter bona, g ye omnino 'plectenda. Cuius sqphismata nemo elis det,hisi qui defixis oculis in omnem futuram temitatem, Vanahae
C 'Aptio ignorationis echi est locus idoneus ai
decipiendu praetermissione conditionum elenchi dialectici, earum potissimum, quae ratione coninclusionis requiruntur. Quae ut intelligas, aduerte inprimis, Elenchum,sine redargutionem in commune sic definiri ab Aristotele, Elenchus est syllog ismus cum contradictione conclusionis, hoc elt, colligens contr*dictoriam alicuius cortae enunciationis. Vt si proposita sit haec enunciatio, aliquod animal est immortale, sic extruetur qlenchus reprehensionς eius. Nulla res cesastans ex quatuor vulgatis elementis est immortalis, omne animal conssat ex huius' odi et mentis igitur nullum animal est immortale. Interdit tamen duo syllogismi concludentes totam cotradictionem dicuntur vitiis elehchus,ut si huic syllogis ino, Quem fecimus, alterum adiungas. qui huius o di sit omne. quod beatu est, immortale est , aliquodaniani est beatum, Iip te si uis homo, igitur ali quod ais inaesci, inim orta L. Caterum is etiam lub