장음표시 사용
111쪽
vt falla, acria, amara, calorem ni natum sapiar tet Riptica & austera , frigus : acerba , amara, aeria siccitatem : insipida humiditatem nimiam hu-
Objicies : multa sunt sapia a quae nori habent humorem V. g. piper, Respondeo illa fieri actu sapida pcr humorem illum quo perpetuo intus os madet, cuiuique beneficio lingua exiguas aliquas illius quod dentibus terimus, quod per eam fertur, in se recipi e Particulas , quae varie sensum gustus afficiunt, inde varias sortiuntur denominationes I ab aliquibus enim lingua magis dilatatur, ab aliis minus, ac si quaedam huiusmodi corpusculorum aerio , Suaedam aqueo temperamento constare t , quae iduo qualitatum genera dulcedinis & pinguedinis nomine dc signantur. Rursus lingua ab aliquibus contrahitur, ut ab asperis praecipue vero ab his quae immatura, qualis est pomorum sylve- serium, acerbitate praedita sunt et ab aliquibus corroditur & penetratur, ut a salsis acidisque: amara per linguae superficiem , ac si eam verrerent , funduntur. Saporum octo species colligit Aristoteles 1. de anima cap. 9. nempe dulce ut in ficubus, amarum ut in ab synthio , pingue ut in butyro, salsum ut in aqua marina , ac re ut in pipere , acerbum ut in . pomis immaturis, acidum ut in multis oleis, acu
Dico secundo : organum gustus est praecipue cuspis linguae ratione neruorum qui per illam diseperguntur.
Explicatur : a cerebro ad linguam deriua tur duo neruis, qui per mediam linguam pergentes in varios ramusculos ad omnes partes
112쪽
f Disp. III. De Anima sentilante. IOT
disperguntur & praecipue ad cuspide in linguae. Probatur igitur, quia quCties aliquid gusta
explorare volumus , ad linguae cuspidem admo-j ueanus , quod si forte ad linguae radicem deuolutu in fuit, ad anteriorem partem reuocamus dcibi diu retinemus , si illo delectari velimus: quaes- do vero aliquid tetri iniucundique saporis hausuri sumus, statim ad linguae radicem deiicimus. Caro autem illa spongiosa qua teguntur nerui est medium coniunctum per quod particulae re- rum lapidarum , ut ita dicam , transcolantur, vel earum actiones atque species in neruum deferuntur , eodem cum proportione modo quo locuti sumus de tactu. Dico tertio: gustus est quaedam species tactus. Haec conclusio patet ex his quae luperius diximus, attamen in particulari, Probatur , quia nullum sapidum linguam odiacit , ni si ut tactile ; non enim sapit nisi sit linguae contiguum , imo sapida aliis etiam partibus consimilem affectionem imprimunt illi quem lingua: λ caro enim excori, ta pedis v. g. alit afficitur saccharo, aliter sale insperso , aliter aceto , aliter oleo infuso &c. quae actiones magnam assinitarem habent eum affectionidus eorundem in lingua. Objicies : hi duo sensus habent diuersas Ope rationes ; ergo gustus non est i pecies tactus. Respondeo : etiam in rigoroso tactu sunt multae specificae disserentiae , nam si festucam leuiter duxeris per extimam cutem hinc manu S, hinc faciei in extremis oculorum angulis inter genas & nasum &c. Item si eadem festuca mo- ueas pilos in superiori manu & v ibrissas in infe-: riori nasu demum leui attrectatione fiunt titil- , ' lationes
113쪽
Iationes in quibusdana partibus, non in om
objicies secundo: hi duo sensus habent diuersum organum ; ergo sunt diuersi. Probo antecedens : quia tactus habet totum corpus, & gustus tantum linguam.
Respondeo gustum esse tactum specialem illius partis ; nam, ut mox dixi, varius est tactus in variis partibus. Quare cum philosophi quatuor affectionibus quas obiecta imprimunt in quatuor
principaliora organa vocanere visum , auditum , odoratum & gustu reliquas omnes uno nomine, Tachus , complexi sunt, non valentes Omnibus nomen imponere.
Objicies tertio : potest lingua habere operationem tactus sine operatione gustus , ut si quispiam bibat aquam pure es ementarem nullum saporem habentem , sentiet per rachum, humiditatem & frigiditatem eius, nullam habens sensa tionem saporis ; ergo distinguuntur illae pote
viae, cum una Operetur non operante alia.
Respondeo non esse mirum non sentiri sep rem, si sapor non adsit. Quare aqua perciperetur habere qualitates secundum quas ageret in organum , atque Wadeo imperfecte tantum assiceret gustum. Quaeres quomodo perficiatur sensatio gustus λ. Respondeo : nerui per linguam sparsi a corporum particulis ab inuicem disiunctis simul cum salua in ore natantibus & per poros linguae sese insinuantibus diuersimode mouentur , qui motus neruorum cerebro communicati diuersas sens tiones in animali producunt, prout ipsorum alv-mentorum diuersae sunt figurae.
114쪽
olfactus Dico primo: obiectum adaequatum olfactus
est odor. Est autem odor qualitas secunda ex rem peramento quatuor primarum qualitatum orta , ita ut vi caloris externi humidum, comprehendatur, seu superetur a sicco;quare non differt a sapore , nisi tanquam aliquid magis subtile& deseecatius. 4 Probatur autem conclusio, quia soli odores ol- factu percipiuntur : .elementa autem pura Omni odore carent,quo fit ut odor sit qualitas secunda ex permixtione primarum orta. Ex alia vero pam, te rςs odoriserae magis redolent quando calefiunt, , di amate longe magis quam hyeme ob abundantiam caloris & siccitatis , quae tamen non debet adeo esse intensa ut humiditatem omnino absumat,alias odor omnino dissiaretur, ut Patet in cineribus ligni odorati qui nullum Odorem emirineunt ob nimiam siccitatem. Obiicies:plurimae aquae distillatae sunt multum Udoratae. Respondeo illas aquas od0rem emittere , dum plurimos spiritus exhalant , physice enim odor consistit in quodam spirituoso habitu organum Olfactus assicere nato : quod probatus ex eo quod corpora odorosa debeant.conseruari ἀiligenter clausa,alias breui dispergitur omnis eorum odor: inde etiam odorosa quo magi S mouentur, veha- memorem odorem emittunt , donec tandemi
115쪽
tum emiserint. Item in multis non excitatur odor, nisi tundantur, aut igni applicentur.
Instabis primo, odor est qualitas; ergo non potest consistere in spirituoso halitu, qui sine dubio est substantia. Respondeo : odor est qualitas, si odor sumatur respective ad sensum, Concedo antecedens : si sumatur absolute in se , subdistinguosi sumatur absolute in se & in abstracto , Concedo antecedens : si sumatur absolute in se , & in concreto, Nego antecedens : nam halitus ille dum assicit sensum est accidens respectu illius , atque adeo patibilis qualitas. Si sumatur absolute in se , & in abstracto est contemperatio quaedam Primarum qualitatum , atque adeo est accidens , at in concreto nihil aliud est , quam ipsa met elementa certo modo disposita , & ideo spiritus animales fouentur odoribus & cerebrum illis recreatur.
Instabis secundo : odor est per se sensibilis;
ergo non est substantia. Respondeo , Concedo antece8ens, Nego consequentiam ; substantiam enim esse per se immediate operativam alibi ostendi. Dico secundo : organum olfactus sunt processus mamillares ratione neruorum quibuS copulantur.
Explicatur : in naso interiori post os cribrorum processus mamillares duo adsunt , ita dicti quod foeminarum papillis optime respondeant:
nam ex cerebro uti papillae ex mammis pendent: oblongi autem sunt & rari, attamen sine concauitate spiritu vaporoso referti sunt, a tergo neruiscopulantur, qui sub cerebro circa sellam sphenoidis cerebrum ingrediuntur : illorum substantia molli R.
116쪽
I fp. III. Do Animasentiente. I
mollis est & quasi vaporosa, ita ut nisi a pia m tre custodiretur, dissiuxura videretur , & quia in toto corpore particulam similem non inueneris, ideo concludendum est eam esse deputatam adsensationem illam particularem , nempe ad olfactum tanquam medium coniunctum , nerui vero ipsi tanquam proprium Orgasum. DConlirmatur: ubi seruitur voluptas, ibi fit sensatio; at in illis processibus sentitar voluptas ἱergo ibi fit sensatio olfachius, 'Quaeres primo, quot sint species odorum. Respondeo tantam esse diuerstatem Odorum,
quantam fere corporum odoratorum numericam:
inde canis herum quem nec videt, nec audit, in maxima hominum, similium turba solo odoratu quaerit, eique blanditur item agnus matremouem. Sed illas omnes species odorum nomin re non possumas ; scientia ei, im de odoribus dis sicilis est , quia eum a sensibus scientia sensibilium dependeat, & homo obtuso olfactu polleat, odores non nisi vehementes percipere potest, Quaeres secundo, cur odor qui est intra nos non
Respondeo, tum quia desertur per canales oris, non autem per neruos, aut processus mamillares: sentitur tamen cum per os egrediens per nasum se se insinuat: tum etiam quia est illi connaturalis, ideoque amplius organum non mouet; quod etiam dicendum est de odoribus qui sunt extra nos, quibus assueti non assicimur. Quaeres tertio, eur bruta exquisitius odores se Eant quam homines.
Respondeo rationes duas reddi posse. Prima quidem est , quia cerebrum humiditate abundat
in hominibus, & quia illa humiditas ad odorandi .
117쪽
organum affunditur , ideo ad olfactum ineptius euadit i in brutis vero non ita humiditate obrutum facilius euigilat; Secunda vero ratio est quia in hominibus organum oppletur crassioribus fortioris cibi vaporibus , qui fumis a ventriculo emissis impediunt quominus puriores corporum particular percipiantur, utpote quae sincera, nulloque vapore imbuta organa requirunt, uti in canibus inuestigatoriis, siue venatoriis, videre em qui minori narium sagacitate pollent , dum largiori pastu saginantur, iacentesqtie in culina, cibi ni/ores Undique hauriunt, quam cum in latibulo suo clausis parcior aptusque venaturis cibus praebetur. Porro maximam esse amnitatem inter olfactum & gustum indicium est, quia si odor vehementior sit, utrumque sensum assiciet, & quidem si in gradu excellenti obiiciatur, nauseam mouet. Idem ossicium in brutis habent; bruta enim qualitates ciborum odoratu explorant, & cibum Ol- factui conueniens sumunt, secus vero si discon
Quaeres quarto, quomodo odor deferatur adsensum. Respondeo per veram emissionem spirituum, Ut superius dixi; odor enim conseruatur in cubi- eulo amoto corpore odὀrifero : lpecies autem neotericae manere non possent di, lassiciunt ergo species intentionales eo modo quo explicuimus,
sumptae pro actionibus sensibilium in sensus. It rue spiritus illi in nares attracti per ossis spongi
meatus usque ad neruos odoratorios perueniunt, eosque mouent motusque per illos, & spiritus in illis inclusos communicatur. Dices: vultures & tygrides facta strage in Graecia odorem a quingentis leucis sensu perceperunt,
118쪽
D p. III. De Animasentiente. II 3
ad quam distantiam spiritus illi perueniri non potuere ; adde quod a vento facile auferrentur. Contra: fides sit penes authores qui reserunt bellum Troianum. Caeterum tanta clades poterat esse, ut halitus ingentes e cadaueribus eleuati vento delati fuerint ad tantam distantiam ; deinde idem argumentum retorqueri potest in species neoterieas. Vnde Lalemandet negat omnes species & omnes spiritus, & ait hoc factum fuisse per sympathiam & naturalem inclinationem potentiae ad obiectum, sed sympathia illa magnum est mysterium nisi enim explicetur in quo physice
consistat, nulla nobis ingerit cognitionem claram. Quaeres quinto, cur quaedam non sentiuntur e propinquo,v. g. aliqui flores, saltem non tam bene quam e longinquo. Respondeo. quia dum odor desertur, depuratura fumeo vapore. '.
suodnam sit obiectum ct organum
AVditus obiectum esse sonum dicunt omnes, sonum vero esse patibilem qualitatem,quan doquidem sensum assicit , sed in quo physice consistat non consentiunt omnes : ali ut volunt esse qualitatem neotericam, alij vero esse collisionem corporum: alij demum motum ortum ex col
Dico primo : sonus est motus proueniens ex collisione , vel percussione corporum tali modo, ut organum auditus assicere possit. - Probatur authoritate Aristotelis 2. de anima,
119쪽
ubi ait sonum esse percussionem alicuius ad ali quid in aliquo, percussio enim passive sumpta est ipsemet morus , quia si sit percussio , aliquid
percutitur, siue quatitur, atque adeo mouetur. Probatur secundo , quia corpora sonora non
edunt sonum , nisi percussa ; tunc enim in seipsis motum quendam vibrationis, seu tremulum &Vndatum reciprocum recipiunt , qui cernitur iapulsatis fidibus, & si campanis manum leuiter admoueris , fremitum agnosces ipso tactu , & nisi
apta sint vibrari, corpora non sunt sonora : communicant autem sonora motum aeri: nam si prope campanam recenti ictu reboantem , liberumpit eum, aut aliquid aliud manu extuleris , senties tremulum in pileo otam. Probatur tertio : surdi a natiuitate si dentibus prehendant sumnatam citharae manubrium , dum pulsatur, sentiunt sonum ; concentu enim recreati mirum in mo Rum tripudiant: imo, ut & ego digitis aures occludens cxpertus tum , longe luauior auditu concentus tunc sentitur. Fiet autem haec sensatio , quia fidium vibratio corpus citharae..ommouet similibus vibrationibus,& manubrium simul ita motum , ita etiam commouet dentesimaxillasque & illis mediantibus neruos auditorios qui communicant motum cerebro : ubi sev-sus communis excitatus se se mouet ad eosdem numeros & modos. Probatur quarto, quia si corpora quae colliduntur sunt leuia, perpolita & concaua, materiae solida, tum lonus editur suauior & gratior & validior : si e clathi superiore ora, digitis- affricata aer intus conclusus tremens similiter personat, quae enim eiusmodi sunt, continent multum a riS, qui cum exagitatas exitum quaerati, nequz ipsam.
120쪽
Dil'. II L De Animasentiense. I
inuenire possit, fit ut huc atque illuc ad latera offendat diuque per haec luctatus & tortus V lide perstrepat & variis modis sonet. objicies primo : commune sensibile essenti liter distinguitur a sensibili proprio , atqui morus est sensibile commune , sonus vero est se sibile proprium ι ergo sonus non potest esse
Respondeo eommune sensibile non semper distingui a sensibili proprio , ut patet in tactu cu ius unum obiectum communitet esse dicitur asperum & lene ; & tamen hae differentiae nihil aliud sunt quam variae figurae; figura autem inter sen-fibilia communia connunieratur. . Itaque aliquan
do sensibile proprium nihil est aliud quam sensibile commune, prout ta em partem, sue tale organum assicit. Certe sapor & odor Wix differunt in aliis , nili tu hoc quod varie afficiunt organa gustus & odoratus. Confirmaturi mna inter sensibilia communia assanatur numerus, & tumen numerus in abstracto non datur: in concremvero est res numerata, S sc notoc istinguitur a sensibili proprio, v. g. a co oratis. 'Objicies secundo : quae ponuntur in diuersis praedicamentis , specie differunt. Respondeo distinguo : specie digerunt phy6ce, Nego: metaphyse Concedo ; idem enim sub diuersa consideratione poni potest in pluribus
praedicamentis. Objicies tertio : sonus & motus habent diuersas denominationes; sonus enim dicitur grauis &acutus, motus Vero velox vel tardus , ergo di
Respondeo ex illo argumento sequi sonum non esse ac eidem aliquod neotericum ; nam vulgare