장음표시 사용
141쪽
1 28 Astit. Theolog. L ib. u. Cay. XVIII.
seri sine gravi bonorum jactura noti polust ; aut sine reipublicae , vel Ecclesiuo ipsius damno. Sed mus naopus est altentione , et animo a cupiditatibus libero De ris sibi indulgens sacile pulet, uicndum e tuta
ubi vel nulla ratio est, vel satius est ob bonum publicum scrvari Dymicum aliquo privatorum incommodo. Imo id om S. Thomas i a. am: Q. XCVI art. 6. monet . valere viil iam ita subitis periculis , in qui- hus aderitidi sup riorem tempus, ct spatium tum datur; addi .eliam in rebus evidentibus. XV. diola autem positiva lex est thiam potest nil - millere , tiora vero naturalis , quae nullas excipit peculiares causas. Si quando enim aliqua naturae lex in peculiari circumstantia non ligat , id non ex eptiliapi scisci uir, sed ex alia naturae lege graviori quae tune servanda est, AA I. Antequam ex hac legum tractatione dis cedamu S , Dor nullae expedio radae quBestiones sunt , Iuae ad modum ipsum pertiuent, quo legibus obtemperandum cSt. Q. I. Utrum ad praeceρta, legesque Serpandas necessaria sit intentis iisυObtem emtidi. Degativa est , scilicet actionem aliquam seri velans . ii ulla necessaria est intentio; pii etaim ab
actione illa ahstinet . quae lege prohibetur , jum legem Fei Vavit, quamvis de illa nihil omnino cogitaverit. Si
Vero icx positiva suerit, aliquam scilicet actionem prae- ei Pleus , rcuuiritur quidem intentis aliqua prueceptum. Opus saciendi , alioqui non humanus .et nec voluntarius erit actus'; sed non expressa necessaria est tutetitio
Servandi Iegm ; sive ideo opus illud saciendi, quia esse praeceptum est ; satisque est intentio illa impli- ita , et ut njunt intem latitur , quae in ipsa volunt. te faciendi opus allud conti notur'. modo intentionem Fervat di logrin expresse non excludat. Ita qui die se-Fto Sarris adest , etsi non cogitet , id esse praeceptum, IRm legi satisfacit. Sed si quis expresse deliberaverit, nolle se per illam actionem praecepto Satisfacere . si quidem id ex contem tu faciat, sine dubio peccabit , ded si quadam religione moveatur , volens scilicet non Per illam, sed per aliam ejusdem generis asitionem , postea: by CO
142쪽
De actibus humanis eorumque regula ela. 13spostea praecepto satisfaccre , utrum et ille per priorem acti Oiuem Satisfecerit , nec amplius lege teneatur, inter Theolosos dispulatum est. Nonnulli eum satisfe- Cisse negant , quia , inquiunt, actus non Malent ultra intentionem regentium , ut commune habet essatum , sicut qui Voto lenetur , ut Preces aliquas recitet, Voli adhuc reus est si easdem preces alio animi proposito recitet ; et qui alteri centum lege justitiae debet, i Detur adhuc si ex liberalitate donet. Alii contra assirmant , illum revera satisfecisse , cum enim lex non
aliud , ni t actionem ipsam praecipiat , prosccio qui
actioncm illam revera facit, non pote t voluntate su Reincero , ut non satisfaciat: sicut qui ambulat , non potest contraria' voluntate sacere ut simul non amb ict. Quaestu re distinguendum videtur. Si enini ille, mutata congruo ti mpore voluntate , statuat, ut Reii Oilla prima pro stilissactione praecepit valeat, reVrra satisfecisse putandus est. Si vcro adhuc in priori Voluntate perseveret, ut actio illa non valeat ad praece-Plum Servandum, De tamen aliam coli gruo tem re faciat; tunc cum se adlinc praeceimo obligatum Pulet,
nec illud , cum possit servare velit, praecepti Viola tor habendus est. Si vero noti possit , nihil dissert ab iis , quibus legeria positivam servare impossibile est: nec lege tenetur. . Dispar est autem ratio de votu atque justitiae dehito. Actus enim illi non pondent ex itilen tionc legislatoris . quae uua est'; sed ex interitione a gelii tuin , quac duPlex esse potest. Q. II. Utrum ad seroandam legem , fruem etiam legislatoris intendPre animo oporteat. H. Brpetendum est quod in Cap. IV. diximus , finem alium csse interniam , ad quod opus natura sua tendit, quique ab opere ipso sejungi De luit, alium externum , ad quem tiliquis actionem dirigit. Quo Posito, finis' quidem ii, tertius intendi sine dubio debet , cum ab ipsa re', quae praecipitur , separati Deque i. Fitiis Vero externtist 'quem legislator propositum habuit, nisi in ipsa lege praeeipiatur, Don est ad ser Vmdam legem Decessarius , eo sud sensis intelligendum
est quod passim dicunt'; fnis praecepti, =Dνn cadit Sub Gecepti . Qui eui in Praeceptum orus Iacit, jam legi
143쪽
satisfecit , cum non aliud legislator juseiit. Haec apua Theologos explorata Sutit. u. III. Utrum ille praecepto satis scisse putandus sit , qui sctionem, quae praecuta est , Praoo jine facit , pravaque circumStantia. . H. I. ' Contra iugem quidem naturalem sine dubio Ieccat, quae omnes hominis actiones ex fine , Omni-.,usque Circumstantiis horias fieri jubet ; ut suo Ioeo
u.' Contra legem vero humanam tunc peccat , Cum irectus finis , rccta Te circumstantia vel expresse a Legislatore praecepta est, vel ad ipsam operis Bubstan- . tiurn pertinet. Hac ratione praccepto non satias acit, qui sacramentum poenitentiae, aut Eucharistiae sa-Crilege Suscipit. , aut canonicas preces sine debita attentione recitat, aut Missae sacrificio adest, ut ama
Siani , aliasue impudice aspiciat. 3. Sed si rectus sinis, aut circumstantia. ad praecepti operis substantiam non pertinet , neque a legis-llatore praeceptuS sit , satisfacit quidem praecepto, qui ipsam cxlerni operis substantiam sasit , quamvis opus ipsum pravo sine , aut circumstantia , tamquam Mitio i operantis inficiat. Sic civis qui impositum a legislato re laborem , aut opus, 'ex itiani gloria, aut cum ii dignatione exequitur , jam legi humanae satisfacit. Llemidicus, si quis actionem sacit ex recto sine, et circumstantia ad substantiam operis pertinente, quamvis alius sinis venia liter malus aut ad agendum impellat ut
J. IV. An qui totum opus praeceytum factere non potest, partem tamen quam Potest, facere teneatur. N. Si opus individuum lacrit, ita ut qui totum nota fecerit, nihil secisse existimetur , qui totum non po i est ncc partem saςure tenetur. Sed si opus sit divi duum . ita ut singulao seorsim partes aliquid' ad: sinet legibiatoris conserant , ut singulae. divini ossicii horae osingula in tota uuadragesima jej inia qui totum non Potest, partem tamen , quam potest, tenetur facereia Unde merito illa propositio ab Innocentio na damna ta est: Qui non potest recitare Masutinum , et Lais
144쪽
De Aetibus humanis, eorumq. regula. sic. BQ. V. Utrum per plures GCtus Possit quis eodemeempore pluribus Praeceptis satisfacere. n. Si acius ejus naturae sint , ut unus alterum, vel alientio ad unum , nitenti otiem alloi di bilam impediat , manifestum est . id fieri non posse : ideoque siquis tempore sacrificii Missae peccata Sacerdoti confitetur, praecepto Missam audiendi non satisfacit. Sedia plurium actuum ea sit Natura , ut utius alterum non tollat. nec impediat , Contraria ratione sentiendum est. Hinc verisimilius est, eum, qui die festo Missae adest, et Canonicas horas cum debita intentione , atque attentione recitat , utrique Praecepto Satis lacere. Q. VI. Ortim uno eodemque actu Pluribus praece-Plis satisferi possit. H. Pendet hoc totum a Voluntate legislatoris. Si enim vel ipsa operis Natura, vel finis, et circumstantiae , vel denique Communis Usus suadeant, voluisse legislatorem', ut actu uno Pluribus pracceptis satisfieri possct poterit. Secus cst in contrariis causis: Nine si
festum aliquod in Dominicam diem inciderit , si Vigilia in Quadragesimam , aut ii, Quatuor tempora ἔuna Missa , unoque jcjunio utique praecepto satisfiet. Idem dicas, si Saccrdos Pocuitenti loco satisfactionis praecipiat , ut quoli die Missam unam audiat ; die enim festo una ille Missa utrique Praecepto satisfacit. Contra vero si quis ex voto , Vel imposita sibi poenitentia jejutiare , vel Missam audire debeat, non potest opugillud servare ad eam diem , qua ex Iege etiam Ecclesiastica praeceptum jejunium vel Missa est , item si ex sola pohnitentia tenebPtur, non potest eodem acta etiam voto satisfacere. Sed ordinarie qui actum aliquem praecipit , aliquid aliud praecepisse censetur, quam quod alias debitum erat, nisi contrarium ex paulo Pnte dictis rationibus coustet ; ideoque cum de itiente Iegislatoris dubitatur, satius est , ut pluribus praeceptis pluribus etiam actibus satisfiat. '
145쪽
De applicatione Iegis vi singulares actus humanos, quae sit Per conscientiam . sise de conscie . lia, eiusque diuisione.
Ado I. I Iximus supra Cay. V. honitatem, aut
maliliam lium unorum actuum ex eorum convenientia , aut repugnantia cum rationali natura repetendam esse. duinam autem aCtus naturae rationali mi eniant, aut
repugnent ex line, tamquam ex regula cognosci. Sed non sussicit nosse legem uisi intellectus judicet , eam hic, et nunc actum aliquem praecipere , a ut vetare ;quod iudicium conscientia dicitur; quae in hoc differta Vnderesi , quae esI generalis cognitio primorum legis naturalis axiomatum, m. p. madum est fugiendum. Hinc conscientia dicitur a Theologis regula proxima humanorum actuum, quia scilicet regialam remotam , sive legem ad siugulares actus applicat. II. Definitur autem conscientia : judicium practicum, quo intellectus dictal , esiquid hic et nunc a lege praecertum esse , avi petitum , ideoque agendum, autitigiendum. Iudicium autem illum per ratiocinationem instituitur, qua ex cognitione logis , et aetus singularis, illum aut licitum, aut illicitum e se Concluditur. Sit tu exemplo. Lex vetat homicidium : Atqui si ve- Denatum hoc po Ium huic. hon tui porruxero , certe illum occidam. Ergo actus hic a lege prubibitus.est, atque illicitus. a III. Cum ergo omnis humana ratiocinatio vel vera
sit. vel salsa quae quidem salsitas vel vincibilis est yes invitici bilis ) ; item vel sit certa , Vel dubia, ve Iprobabilis; hinc ipsa conscientia dividitur in veram, Sive rectam , et falsam sive erroneam i eamque dupI Cem , vincibilem scilicet , . et invincibilem et item incertam, dubiam , et probabilem. Ad salsam autem conscientiam refertur etiam Perpl a , scrMPuloso , et Iata , sive laxa. Omnes igitur istae couscicntiae species explieandae sunt.
146쪽
De Actibus humavis eorumg. regulari . IV. Conscientia vera, Sive recta est , quae ex priu-eipio vero, sive lege ressera Promulgata, at Irie vagenis . per rectam ratidinationem recte concludit, acium aliquem singularem esse licituru', aut iij icitu in . Falsa vero conscientia est , quac vel ex falsis principio. vel vero quidem, sed perperam adhibito, falso concludit, Iicitum esse quod est illicitum. Bruvius, conscientia vera est indicium practicum Verum , sive legi Consentaneum conscientia vero fulsa, est Iudicium salsnm. sive leo repugnans. Sed cons ientia satia vel est vineibiliter , velitivinei Liter erronea. Conscientia iuvincibiliter erron aest, cuius error nulla adhibita diligentia deprehendi potest. Vincibiliter vero erronea Pst , CujuS error, ηῖ-hibita uecessaria diligentia , deprehendi PoteSt, lac si
V. Conscientia certa est, quae ex certo principio deducitur ovi leuti rati II lione , quae sormidinem omnem excludit. Coufici cratia . dubia est, quae inter nequales rationes fluctuans vibit Astirmat, aεt nectat
tande non judicium , sed iudicii suspensio est. donscientia denique probabilis est, quae vel ex principio
λ Probabili, vel ratiocinatione non prorsus evidenti , ali- quid assii mal esse licitum, vel illicitum , cum aliqua errandi formidine: unde dicitur etiavi opinio probabi 1is. Sed opinio a conscientia in eo disteri, quod opinio quidem rem generatim et speculatios considerat ;conscientia vero in praxi ; semper tamen conscientia probabilis opinioni probabili nititur. VI. At ςonscientia perplexa est iudicium erroneum
quo utrumque contradictionis extremum asi irmaturi esse - ,
Peccatum: ut si quis judicet, peccatum esse, si non mentiatur ad servandam hominis Vitam i et item pec- e tum esse si mentiatur. VII. Denique sortipulosa conscientia est, qua Conjecturis levissimis , quae Virum prudentem movere noudobent, a Trmatur aliquid esse illicitum , vel utrumillieitum sit, dubitatur. Huic opponitur .conscientia Iata, si Ue Iaxa, qua ex levissimis rationibus cupiditati . faventibus assirmatur, esse licitum, quod revera illieitum est. His Isitur explicatis , expendendum est, luaenam conssicuti e spectus sit resula proxima asta un
147쪽
VIII. omnis autem conscientiae species VeI actum prasicritum respicit , et dicitur conscientia Consequoras, vel actum mox iaciendum , et conscientia antecedens appellatur De conscientia cotismuctile , quae actum Praeteritum , ut bonum approbat , aut reprehendit ut malum , inquit Apostolus Boin. II. 15. Testimonium reddente illis conscientia ψsorum , et inter se inυμ ocem cogilationibias accusantibus , aut etiam dcfenden- tibias , in die eum itidicti bit Deus Occialia hominum. De antecedetite vero I. Cor. VIII I. Quidam autem cum conscientia ,squμ ntinc idoli gratisi idolothyrum manducant, et conscientia eorum 4 cum sis ins ma , polluitur.
De eonscientia reeta, et remnea.
Omnis actus humanus , qui sit contra eomesentiam reclam, malus est. Prob. Αetus htimanus contra legem aeternam Dei malus est ', quia Iex aeterna Dei est regula , ex UREognoscitur , actionem naturae rationali convenire , vel repugnare. Atqui actus humanus contra conscientiam rectam est contra Iegem aeternam Dei quia conscie
148쪽
De Actibu s humanis, eorum. regula etc. I s
omnis actus humanus seeundum conscientiam insininis biliter erroneam malus non est; imo malus est omnis actus , qui contra Usam sit.
Prob. mi. pars. Ianoratio invincibilis tollit volunt
rium , ideoque et malum morale , cum non possit erse actus moraliser malus , nisi sit actus humanus , ae
proinde voluntarius. Iliqui conscientia invincibiliter errans ignorantiam affert iuvincibilem legis in singulari
actu praecipientis , aut vetantis. Ergo quod sit couis scientia invincibiliter errante , malum non est. Prob. 2a.yars. Qui agit contra conscientiam invincibiliter errantem , inVincibiliter Putat, se malum agere , tia Iudque nihilominus agere vult, neque tamen invincibi Iiter ignorare potest legem naturalem , quae praecipit malum esse sugiendum. Ergo ejuS actio est contra naturae legem , satis Bb. operaute cognitam, ideoque mala est. Unde Apostolus' Rom. XIM . 23. Omne inquit , quod non est ex fide , ye Catum est quae vel ba multi Patres de conscientia intelligunt; ita ut omne , quod non est secundum conscientiae judicium, malum sit existimandum. Dices. conL Im. pare. Qui agit ex conscientia invincibiliter errante, putans scilicet esse bomim quod revera est a lege prohibitum, ' is non iacit actionem natura sua bonam i quia Deus omnis bonitatis regata
Coguoscit actionem illam legi contrariam , licet id ab
operante ignoretur. Ergo actio ejus mala est N. Dist. ant. Non facit actionem bonam in sοipsa, seu materialiter, cono. Respectu ipsius operantis, seu formaduer , neg. Licet ergo objectum materiale actio nis ex invincibili ignorantia sectae malum sit, et Iegi adversum , tameu objectum formiae , seu ratio , quae ad agendum movet, bona est. Inst. Ergo , actio illa praemium etiam aeternum meretur , ideoque Deus praemio aifficiet bominem ob vio- Iatam naturae legem, ei. gr. ob mendacium prolatum.
ex conscieulia invincibiliter errante , ac suadeute men-
149쪽
tiendum esse ob salutem proximi. Atqui hoc absurdum est. Ergo. Η Aeg. mai. Non enim ipsa actio materialis bona est, ac Praemio aflicitur . sed honus oporantis animus: rectaquς intentio . sive ratio ad Agondum movens. Vi- de. Contensonum. Dissera. De Probabilis no.
Aelio , quae sit contra conscientiam piscibiliter streantem , seniper mala est quae vero fit secundiam ejusmodi conscientiam , dunc mala est , cumreMera cs Contra legem. 'Prob. I a. Pars. Qui operatur contra conscientiam vincibiliter errentem , judicat , aclum esse contra legem , illumque nihilominus eligit , et efficit. Sed hoo
est conixa immutabilem naturae legem. Ergo ejus actio semper mala est. cProb. I a. pars. Ignorantia vincibilis non aufert omnino Voluntarium , ac malum morale , ut supra diximas Cap. 2. I rgo qui ex i*tiorantia , seu conscientia vincibiliter errante legem Violat , putans licere , quod re vera per legeni non licet , ejus actio nihilominus ma-Ia esse non cessat. Sic non excusabatur Apostolus,
qui toto Iogis ecclesiam persequebatur nec ii, qui discipulos Christi occidebant; putantes obsequium se
Seholion. I. Malitia 'actionis . quae sit contra conscientiam sive vincibiliter, sive invinei hiliter errantem, ejus est Spe Ciei , cujus est malunt, quod ex conscientia errante in HVecto esse judicatur ; voluntas ei im in objectum sortur prout ab intellectu . repraes tatur. Non tamen eam actionem sequitur poena , quam quis 'also Putat actioni esse impositam. Sic qui contra errantem Conscientiam aliquid sacit , quod salso credit esse vetitum Poena eacommunicationis , non tamen idcireo'in e
150쪽
De Actibus humanis , eorumg. regula ete. 1 7
co unicatiotieni ilicidit. Poena enim .a legislatoribus impo ita est contra verae legis Violuores. . ll. Error conscientiae corrigendus est, ut malam vutetur. Corrigendas autem non le, i, et smprudenti ratione , sed gravi , ac prudenti , lautique ponderis , ut Vel evidenter salsae appareant rationes , quae in errorem induve ut , vel adeo leves , ut virum prudente movere non debeant.
Dices coni. Im. Part. Prop. Conscientia vincibiliter erraus non est regula actuum humanorum. Ergo malum non est agere contra ipsam. U. Neg. cons. Qui enim agit contra conscientiam vincibiliter errantem , agit contra legem Dei aeternam , quam iguo rare tion potest , ut supra diximus. Le antem aeterna est utique morum regula. Lut. Ergo si malum est agere Coulra errantem Conscientiam , tenetur homo talem conscientiam sequi , quod absurdum est. Re. Neg. seq. Tenetur enim homo errorem eorrige re , ut in Scholio II. animadvertimus. .
Qui conscientiam odicibiliter perplexam habet, is et
Plurimum male aget, nisi errorem prudenti ratione corrigat, atque deponat.
Peil. Conscientia perplexa est, qua iudicatur, utruinque contradicetionis extremum malum esSe , ex. Κr. 4ive mentiaris ob salutem proximi, sive nota mentiaris. Quae quidem conscientia semper errans egi, Cum non possint duo contradictionis extrema simul esse vera.
Sed error ilic non semper vitacibilis est. Cum ergo albquis vincibili ille errore illuditur , uir uitlibet eligat contradictionis extremum , semper illud mustum existimat, atque ut plurimum libere vult; neglixens debitiam ad errorem corrigendum adhibere studium ac di-Κ a licen