장음표시 사용
61쪽
De circumstantiis actuum humano m.
Ado. y. Jam supra diximus , nomine objecti, ex quo
hocitas, aut malitia humanorum actuum cxistit, intelligere n&s etiam circumstautias reliauas , in quibus actionem scri contingit. Hoc igitur nunc est clarius explicandum. II. Circumstantiae actuum humariorum sunt conditi nes quaedam morales , quae comitatitur objectum , circa quod versatur actio, ut locus, tempus elo. Sunt autem circumstatitiae . Plem hoc versiculo comprehensae : Quis , quid . tibi . quibus auxiliis , cur , quomodo , quando , ex quibus Varie accidentibus , variequeque est de actioue judicandum. a'. Quis significat eouditionem operantis, ut Si suerit clericus , aut lai-eus ; si voto obstri elus ei e a.' Quid Dolati ecli ipsius qualitatem , et quatitit ab m , ut sa res furto ablata sacra suerit , aut prosana , si magna , Vel parua , si uni , aut pluribtis injuria sit illata, aut scandalum elo. 3. Lbi desigiihi conditionem loci, ut si sacer fuerit, aut prosatius. 4'. Quibua, ouxiliis indicat instrumenta, aut media , quac ad acti otiem saciendam' adhibita sunt, quae aliquando ipsa per se Pcculiarem malitiem hahent . ut oi sui lum siclum fuerit ad hominia tum p trandi. m 5. ' Cur noint finem noti quidem intertium , qui ei filis operis dicitur, atque abipso obiecto sejungi niquit sed externum , qui inis omratitis appellatur , de quo plura CDP. IV. dixinius. 6. Qtiomodω significat modum ipsius actus , ut si ex malitia , ve infirmitate , vel ignorantia prosectus sit Quando notat wmpus , ut si dies secius merit, si aliis offiei ix
destinatus. Ili. Dis igitur explicatis, expenderadum est . an Te era sicut ex Obiccto , ita etiam ex circumstantiis bonitas , aut malitia humanorum actuum P udent. I.
Quid roquiratur , ut circumsioutiae ipsae bonitatem , aut malium tu actum
62쪽
De Aetibus humanis eorumg. regula etc. D
Sicut eae objecto . ita etiam ex circumstantiis boniam , aut malitia homanoru/n actuum repetenda est. Prob. I. Sicut objecta quaedam rationali naturae convenientia Sunt, quaedam repugnantia ; sic et circum alantide quaedam sunt, quae naturam rationalem decent , quaedam Vero coiitrariae. Sicut enim pauperi
opem ferre docet , sic mulio inagis decet, alia etiam ratione, si pauper ille Sacerdos sit. Et contraria etiam ratione si suum alicui per vim au&rre , turpe est ἔturpius. Prosecto erit , si ille sit pauper, si antea beneficus , si Sacerdos , si in loco sacro. Ergo ela. Σ'. Quiemnque aliquid agit , non unde ipsum actionis objec iam velu i in, abstracto spectare debet, sed omnibus suis Oircumstantiis stipatum , ex quibus veluta Paditibus integrantibus totum acionis obicetum constituitur Ergo si .ex objecto ipso honitas , aut malitia nomanorum actuum repetitur, etiam ex circui tantiis προ
enda est. Hino Nathan Davidis peccatum nou solum reipsa sed ex circumst aut ita etiam ostendit suisse gravissimum II Reg. XIl quod eL Propbeiae saepenumeri, ct Ρ tres iaciunt cum peccata dudaeorum , Christianu-z- , Sacerdotum redarguuut.
63쪽
Ut eircumstantiae actibus humanis moriam bonitatem conferant, OPortet, tit ah intellectu adoret--ἔur , et polianime intendantur : ut autem molitiam influant satis est, ut adMerti potuerint , ac d
P b, I a. Para. Non potest esse actus moralyer bonus, aut malus , nisi Sit voluntarius ; qui eniin volu tarius non est, humanus vetus censeri non potest. EGgo circumstantiae non possunt actui humano moralem tribuere honitatem , nisi sint voluntariae ; hoc est nisi eas intclloetus advertat, et intendat , ut honas, et hocnestas uvi enim stipem pauperi turgitur. Desciens, aut non advertens , eum esse Sacerdotem , noti unit pa Pcri opitulari ut sacerdoti , sed simpliciteri ut pauperi ρ ideoque circumstantia personae nullo pacto est voluntaria , ac proinde nou potest in actum influere mor elem bonitatem. Prob. I a. pars. Cum mala obiecti circumstantia .dverti potuit , ac debuit , ejus utique ignoratio vin Leibilis , et voluntaria est ideoque sumit, ut in actum malitiam influat, licet minorem , quam si actu eam is tellectus advertis,et. Ig irantia enim vincibilis vos lumarium non tollit . sod minuit, ut Supra ostendimus Dices. Contra sertim eadem ost ratio ut habet commune essatum. Si ergo vincitii lis ignoratio circumstantiae malae noti impedit , quominus actus malus sit; nec vincibilis ignoratio circumstantiae bonae impediet , quominus actus ea etiam ex parte bonus Sit. Dist. ant. In eo, in quo sunt contraria , conc. Iua iis, neg In hoc autem contraria sunt botium , et malum , quod illud est ex integra causa , istud ex uocumque desectu. Ille igitur animadversiouis , si V
Verteuciae desectus , qui sussiuit ad malum , impedit
64쪽
Na Aet tis humanis, eorum I. regula et
De humanoruin actuum Uecie , et numero.
' do. I. o Am supra ostendimus Cap. V. Corol. Proy. I. omnium actuum humanorum duo esse veluti summa genera ut scilicet alii boni, alii mali sint. Sed boni. Qt mali variae sp cies sunt; alia est enim iustitiae bonitas , alia temperantiae , alia sortitudinis , sicut et vitio tum varia inalitia est. Quaeritur ergo I. unde species humanorum actuum repetenda sit: a ' quando titii , eidemque actui varia acccedat, et multiplex bonitatis , aut malitiae species , 3. Quomodo, 'unius , aut plurium specierum actus Dumero muItipli
Varia humanorum actuum species restetenda est ex
objecto , et fue Proximo , siMe ut Scholae loquuntur, ex objecto materiali, et formali , sed magis ex o jecto formali.
Prob. I a. Pars. Bouitas , et ni Mitin actuum humanorum , ut supra diximus , ex convenientia , vel re pugnantia objecti eum natura rationali repetenda est. Λtqui varia objecta varie naturam rationalem exornant aut, inhonestant seu quod idem est , ad varias Virtutes pertinent , sive Variis Virtutibus adversatitur , sive eidem viri uti modo diverso. Varie enim exornat iustitia, temperantia etc. si ut Vario Inhonestat injustitia , Iuxuria etc. unde habetur Osee IX. 1 s.fι-eli sunt abominabiles, sicut ea , quae dιlexerunt. Εrso etc. Hinc quo objectum est nobilius , ' eo actus melior erit./ Prob aa. pura. i. ' Finis magis diligitur, quam ipsuin objectum materiale, utpote qui per amorem sui animum movet ad agendum, aurie ad dilige dum objectum. Ergo si ex variis objectis materialibus
65쪽
varia existit bonitas actuum, aut malitia . muIto mas ex sue , sive Objecto formali. Hinc Angustinus impsal. XXXI. Non halde , inquit, attendas quid Deiot homo, Sed quid , eum faciat, asstietat. Et Trael. II. In I. Joan. Non quid faciat homo consideranis dum est, sed quo animo, et Voluntate faciat a. Ο jeestim materiate Vel ipsum per se bonum est , vel 'malum , vel indifferens. Si indifferens est, patet, speeiem actus nonnisi ex fine aestimanda esse. Si sero per se bonum est, et malo fine sat, ma Ium evadet. Si denique malum est, et alio mulo sive fiat, pejua
Tum suis opus insicit, ut ex bono malunt evadat, cum operis ipsius est eausa. Sed si operi jam recto fine ineepto finis alius leviter malus subrepat; emetet quidem , ut opus non omni Sit ex parte bonum , aoveluti des catum i non tamen ut mulum sit. Bino Gregorius Lib. I. Morat Caρ- 6. Deum ipsum, inquit , subtiliter radicem meae intentionis inspicio, D o quidem ex ea me Fumm Pere Placcre Moluisse cognoseo; sed eidem intenιioni , qua Deo Plucere stuu o , furtim se , nescio quomodo , intentio humanae La dis interserit. Vide hoc subius apud Couis onum Lib.
66쪽
De Actibus humanis, eorumg. regula etc.
Uni eidemque actui humano paria species bonitatis ,
aut malitiae inest, cum circumstantiae quae Comia lantur objectum , pario modo rationali namrae cohveniunt , aut reyuxuant; seu quod idom est ad parias piriti es Pertinent, oel Mariis pirtutibus adoemi saufur , Mel tini , eidemque Mirluci , sed modo con
Prob. εicut ex objecto , ita ex circumstantiis honiis a s. ast malitia humonorum actuum repei suda est, ut Capite superiori docuimus. Ergo cum objecti circum- Stantiae vario modo naturam rationalem sui decent, aut dedecent ; seu quod idem est, cum ad varias virtutes Pertinent, orat iis udversantur, aut urit, eidemque vi tuti m o corat rario , ut avaritia , et prodinalitas I V viam uni , eidemqpe actui bonitatem , et malitiarn a dunt. Sic et Pici percussio duplex Continet malum apocle divorsum , eontra justitiam scilicet. et religi mem. Item si Sacerdos cum consanguinea conjugata Rr .cetur , quadruplex committet specie peccatumetoriara castitalem , religionem , Pietatem , ex j
Corollarium. I. Ut ergo actus humanus multiplicem bonitatem , aut malitiam habeat, non sussicit, ut aut pluribus praecipiatur legibus , aut pluribus legibus ud versetur. Sie quamvis pluithus praecipiatur legibus adesse sacris die Dominica , si scilicet in eandem diem festum aliud incidat , quo etiam adesse Sacris praecipiatur . nec pluris honita iis species habebit ea die sacris adesse , nec plures malitiae species, deesse. Ut ergo actus pluribus legibus aut praeceptus, aut ucti in . plures habetat b nitatis . aut malitiae species , necesse est, ut plures illae leges ex diversarum virtutum sine latae sint. Sic
qui eadem die violaverit jejuuium praeceptum simul ab
67쪽
ει Instu. Theolog. Lib. II. cap. in
Ecclesia , et a Sacerdote in Sacramento poenitentiae , duplex specie peccatum admittet. II. Circumstantiae , quae novam non addunt bonitatis , aut malitiae speciem, possunt tantum in eadem specie bonitatem, aut malitiam actus augere.
Moralis aemum humanorum distinctio quoad numerum aestimanda est oel ex numero Objectorum , Mel ex ejusdem actus morali interruptione , . ac repelitione. Prob. I a. pars. Si unus idemque actus plura ob jecta specie diveris resprciat ,. sive quae Vario modo naturae rationali conveuiunt, aut repugnant, tunc u inus idemque actus specie multiplex erit. Ergo si idem actus plura objecta habeat nil inero distincta . erit moraliter Dumero multiplex. Sic qui uno ictu plures occidit homines , aut pluribus praebet scandalum . aut plures Selictos unico sermone blasphemat cjus Plu res numero actus censendi sunt Item dicas de eo, qui statuit tota quadragesima non ieiunare , canonicas ho--s omittere et .
Prob. 2a. Pars. Quando actus moraliter interruptus t , jam ex stere cessavit, ideoque tunc ejus repetitio novus erit voluntatis motus, ac proinde numero a prio ri distinctus.. Q. l. Quando actus moraliter interruptus esse cen
u. Vel quaestio est de actibus mere internis , vade iis , qui cum externis conjuncti sunt. Si de mere internis quaeritur , ii quidem moraliter interrumpuntur
quacumque cessatione, oblivione , distractione , som no. Nam cum solo actu Voluntatis perficiatitur . az tus autem nec in se, nec virtute perseveret, sed tran seat , cessante illo actu , moralis censetur esse inter ruptio ; ideoque tot erunt novi Volunt alis actus , quo ties voluntas co eutit. Quapropter iunumerabiles esse PoMunt. Dissili co by Goosl
68쪽
Si vero quaestio est de actibus internis , qui cum externis conjuncti sunt, interrumpuntur ii quidem vel ipsa externi operis consummati e , Vel retractatione , vel libera cessatione: nam qui Vel opus jam perfecit, vel voluntatem agendi mutavit, vel libere reliquit imis perseetum , is si rursum idem suscipere opus proponat,
novum actum secisse censebitur.
Sed si cessatio quaedam sit naturalis per oblivionem, 'aut mentis evagationem etc. tunc si pluries repetiti voluntatis actus in uno aliquo externo essectu conjunguntur , ut accidit in eo , qui longum iter ingreditur ad opus aliquod vel bonum , vel malum peragendum , interim io itinere legens, loquens , aut aliud agens; non
interruptus censetur actus , Omnesque tum interat voluntatis motus , tum externi ad unum aliquod opus ordinati , nec peculiarem habentes bonitatis , ani mali- liliae speciem a principali actu differentem, unus m , raliter actus censetur. Quapropter qui furari proponit , scalam parat , iter aggreditur, fenestram aperit,scriti ia compilat, unum actum malum fuisse existiis malidus est. Si vero aut luter haec opera Ioueta intera
jiciatur mora , Viri prudentis jndicio aestimarida , aut actus , quos ad surandum peragit, peculiarem habeant
malitiae speciem , plures numero actus erunt. Q. ΙΙ. Utrum actus externus yeculiarem habeat bonitatem , aut maliti ab interiori actu noluntatis ve-cie , pel numero distinctam. ν. Negat S. Thomas Ia. 2ae. Q. XV art. 3. et merito. Nam externus actus bonus , vel malus est, quatenus est Voluntatius. Bonitas igitur , vel malitia in ipso actu voluntatis est, ideoque exterior a tus pecu- Iiarem bonitatem, aut malitiam non habet. Voluntas est, inquit Chrysostomiis Hom. XIX tu Matth. quae aut remuneratur pro bono , sui Condemnatur Pro ma-ιo ; ορera autem testimonia sunt poluntatis Anget tamen exterior actus interioris malitiam, aut honitatem tum quia Voluntatem vehementiorem ostendit, quae externa impedimenta superat, tum quia propter irsam animi , et corporis conjunctionem , essicit i teriorem actum servolatiorem , ac vividiorem. Accedix quod externa actio euectus etiam parere solet vel ho Tom. V. . E Dοεν Diuili od by Cooste
69쪽
nos . vci mdlos , quos interior ocius parere non potest.
Nerito igἰtur ab Aleaeandro VIII. damnata est illa pro-Positio , qua asserebatur susscere in consessione Sa- Cram 'latali exponere interiorem peccandi volutitatem , taceudo externum peccati actum.'
De regtila acturam humanorem , sire de lege generatim , ejusque dipisione.
Ι. N Uno de regula humanorum actuum dicendum est,
ex qua corum bonitas , aut malitia, seu convenientia, aut repugnantia cum rationali natura dignoscitur , ut supra Cap. V. Prop. I. ad 2. Objeci. advertimus. Est aulem omnium huluanoruni actuum regula una ,
scilicet Iex. Sed quia legem ipsam per conscientiam cogi oscimus , et ad singulos actus veluti regulam ap-l dicamus ; ideo vulgo a Theologis regulae actuum ulmanorum Ponuntur duae, altera remota; scilicet ipsa lex , altera ρroxima , nempe consolentia. Primo igitur de leges, deinde dc conscientia dicendum est. II. Lex sive a legendo dicta, ut putat Isidorus Lib. II. Elim. Caρ. IO. sive a ligando , ut opinatur S. Thomas Ian uac. λ. XC. arto I. destnitur : ordina tio rationis ad bovum Publicum, ab eo , qui curam habet communitatis , ρromulgata. Dicitur. '. ordinatio rationis , quia ad rationem , sive intellectum P rtinet Ordinare, sive decernere , quid agendum , quidve omittondum sit, ut ad finem pervetitatur, licet adjutictum habeat vel praecedentem , vel subsequiniem Voluntalis motum , quo subditis praecipitur 'agendum , vel omittendum quod rati De , decretum est. 2'. Ad hontim Publicum , sive ad finem illum , ad quem comparandum communitas instituta est; idcoque nutura sua perpciua lex est, sicut et communitas, in cuius bonum instituitur, doneC mutatis temporibus, esia ratiotie , ut infra dicemus , cess t. 3'. Ab eo ,
nui curam habet comm nitatis , hoc est ab eo , qui
70쪽
De Aotibus humanis, eorumg. regula etc. Bommunitati persectae , quae ipsa per se sibi sussicit ,
Praepositus est. Ejus enim est ferre leges , qui coru- munitati praeest , atque ad leges seruaudas vel praemiis, vel poenis urgere valet. ' Pro vario autem Communitatis regimine , varius etiam legislator est e In Monarchico quidem regimine Princeps , in Ari stocratico optimates , sive Senatus ; in Democratico
populus universus. ' έ ' Promulg ua, n si enim
superioris ordinatio, ac voluntas non quidem singulis subditis , sed communitati publice in uolescat, ii gare non potest. Hino dissert lex a praeceptis , quae Non commui itati universae , sed singularibus subditi impouutitur. , Nec perpetua sunt , sed morte praecipis enitum finiuntur; a consiliis, quae non praccipiuxit, scd suadent aliqu:d , ut ad honum conducibile . et a Stabulis, quae a communitalibus imperfectis, 'ivo colelogiis conduntur. ' Ceterum promulgatio debet ess- sussciens , ut divulgari facile , at ine innotescere lex communitatis possit. Sussiciens autem illa est , qui-Vel lege , coosuetudine , privilogio statuta est , vel satillabit est ejusmodi de:initum . quae ab ipso legislatoere , SpCCtatu communitatis ualura alque amplitudine , prudeliter sufficere judicatur. Non enim nostrum est omnes hac de re , casque gravissimas Iurisconsulto- .
Tum, et Cunonis taruin persequi , ac desiuire quaestiones ' .
III. Porro ex hac definitione sequitur i. ' non esse veram legem , sed potius legis perturbationcm , praeceptum illud, quod est aut coutra rationem , aut ho Num publicum communitatis , aut ipsi bono publico prorsus inutile , unde inquit Augustinus Lib. I. De lib. arb. cap. 5. Mihi lex esse nou seidetur,
quae iusta non sierit. Et Isidorus Lib. V. Ebmo
log. Caρ. ai. et Lib. II. Cay. io. Erit aulem lex honesta , justa, possibilis secutidum naturam , s ciandum patriae consuetudiuem loco , temporique conoeniens , necessaria . utilis , nullo Prioato comisodo , sed yro communi utilitate conscr*ta. Ceterum
non subditorum , sed legislatoris est in dubio judicare , an lex bouo commauitatis couducat, Boet