장음표시 사용
121쪽
DE SENSUALITATE, IN TRES RΤICUL0S DIVISA. Deinde considerandum est de sensuali late circa quam quaeruntur tria: 1 Ulmim sensualitas sit vis appetitiva lantum. - 2 Utrum dividatur sensualitas in irascibilem et concupiscibilem, sicut in diversa potentias. G Utrum iraScibilis et concupiscibilis obediant rationi. ARTICULUS I. - UTRUM SENSUALITAS S0LUM Sl APPETITIVA 1).
De his etiam De verit quaest. XXV ari. 4.
Ad primum sic proceditur. 1. Videtur quod Sensualitas non solum sit appetitiva, sed etiam cognitiva. Dicit enim Augustinus De Trin. lib. xii,
cap. 12 quod ii sensualis animae motUS, qui in corpori Sensu intenditur, nobis pecoribusque communi eSt. Sed corpori Sensu Sub vi cognitiva continentur. Ergo SenSualita eSt is cognitiva. 2. Praeterea, quae cadunt Sub Una di ViSione, Videntur esse unius neris. Sed Augustinus De Trin. lib. xii loc. it. dividit sensualitatem contra rationem superiorem et inferiorem, quae ad cognitionem pertinent. Ergo Sensualitas etiam est Vis cognitiva. 3. Praeterea, Sensualita in tentatione homini tenet locum Serpentis. Sed serpens in tentatione primorum parentum Se habuit ut nuntians et proponens peccatum quod ad Vim cognitivam pertinet. Ergo sensualitas est vis cognitiVR. Sed contra est quod SenSualitas definitur si esSe appetitus rerum ad corpus
pertinenti Um. CONCLUSIO. - Sensualitas non aliquam cognoscitivam virtutem importat, Sed animae vim appetilivam.
Respondeo dicendum qu6d nomen Sensualitatis Sumptum videtur a Sensuali motu, de quo Augustinus loquitur De Trin. lib. xii loco est.); Sicut ab actu sumitur nomen Olentiae, Ut a ViSione Vi SUS. Motu autem Sensuali est appetitu apprehenSionem en Sitivam conSequens actu enim apprehensivae virtuti non ita proprie dicitur motus, Sicut actio appetitus. Nam operatio virtuti apprehensivae perficitur in hoc quod res apprehensae sunt in apprehendente operati autem virtutis appetitivae perficitur in hoc quod appetens inclinatur in rem appetibilem. Et ideo operati apprehensivae virtutis assimilatur quieti Operatio autem virtutis appetiti vae magis assimilatur motui. Unde per Sensualem motum intelligitur ope ratio appetitivae virtutis. Et Sic sensualitas est nomen appetitu Sen Si
Ad primum ergo dicendum, quod per hoc quod dicit AuguStinus, quod
sensualis animae motu intenditur in corpori SenSUS, v non datur intelligi quod corpori Sen Sus Sub sensualitate comprehendantur Sed magis quod motus Sensualitatis Sit inclinatio quaedam ad Sen SUS co PoriS, dum Scilicet appetimu ea quae per corpori Sensu apprehenduntur. Et Sic corpori SenSUS pertinent ad sensualitatem UaSi prae- ambuli. Ad secundum dicendum, quod sensualitas dividitur contra rationem Superiorem et inseriorem, inquantum communicant in aeti motic ni S.
3 Sensualitas est nomen appetitus sensitivi sensitivo secundum quod est peceat eorruptu et eidesniri potest appetitus rerum ad corpus per rationi rebellis actus sed sumi encraliter satinentium euudum quod est naturalis saeuitas, ad Sensibi 2 Ex his patet non sum hic sensualitatem lium appetitionem ne inans. sicut aliquando sumitur, pro appetitu scilicet
122쪽
78 QUEST. I XXXI. ART. I ET II.
Vis erit m cognitiva ad quam pertinet ratio Superior et inserior est moetiva Sicut appetitiva ad quam pertinet en SUalitas P . Ad tertium dicendum quod Serpe In non Olum Stendit et proposuit peceatum sed etiam inclinaVit in assectum peccat et quan tum ad hoc Sensualitas per Serpentem Significatur.
De his etiam De verit quatit. F. art. 5 corp. et quaest xxv ari 2 et Eth. lib. II iret. 5. Ol. 2, et De anima lib. m. leel. 4.
Ad secundum sic proceditur. 1. Videtur quod appetitu sensitivus non m guatur in irascibilem et concupiscibilem sicut in potentias diversEadem enim potentia anima est unius contrarietatis ut visus albi et nigri ut dieitur De anima lib. u. text. 10P. Sed convenien et nocivum sunt contraria. Cum ergo concupiscibilis respiciat conveniens irascibilis vero nocivum videtur quod eadem potentia animo sit irascibilis et concupiscibili S. 2. Prieterea appetitus Sensitivus non est nisi convenientium Secundum Sensum M. Sed conveniens Secundtim Sensum St Objectum concupiscibilis. Ergo nullus appetitus sensitivus est a concupiscibili disserens. 3. taeterea. Odium est in iraScibili. Diei enim Hieronymus sup illud Mattia. xiii : Simile est regnum melorum fermento POSSideamus in irascibili odium vitiorum , Sed odium. Quin contrarietur amori, Si in OneV- piscibili. Ergo eadem vis est concupiscibilis et irascibilis. Sed contra est quod Gregorius Nyssenu i habetur Ver ex Nemesio, lib. denat hominis cap. 6 , etiam a Seenu Deid. Orib. lib. . cap. 22, ante med et cap 2 ponunt dura irem trocibilem et concupiscibilem partes appetitus sensiti Vi.
CONCLUSIO. - Concupiscibilis vis est convenientis et inconvenientis Lirascibilis autem ad resistendum contrariis diversa igitur sunt potentiae partis sensitivae, irascibilis et concupiscibilis.
Responde dicendum quod appetitus senSitivus S Una vi in genere, Plae sensualitas dieitur sed dividitur in dua potentia S. Vae Sunt Speci appetitus Sensitivi scilicet in irascibilem et concupiscibilem. Ad cujus dentiam considerare oportet quod in rebus naniralibus comaptibilibus non
Soltim oportet ' in inclinationem ad consequendum OnVenientia et relalidum Oei . . Sed etiam ad resistendum corrumpentibu et contrat quae cola Venientibus impedimentum praebent et ingerunt u Umenta Sicut
ignis habet naturalem inclinationem non solum ut Cedat ab inferiori loco qui Sibi non convenit et tenda in locum superiorem Sibi convenientem: Sed etiam quod resistat corrumpentibus et impedientibus. Quia igitur appetilia sensitivus eSt inclinati consequens apprehen Sionem SenSili Uam. Sicut appetitus naturalis est inclinatio consequens Ormam naturalem, nece SSe Si quod in parte sensitiva sint di LP appetiti Uze Potentiae in perquam anima impliciter inclinatur ad prosequendum ea quae Sunt Con V nientia secundum Sensum, et ad refugiendum nociva et Lee dicitur concupiscibilis. Alia ero per quam animal resistit impugnantibus quae Venientia impugnant , et nocumenta inserunt et haec Vi Vocatur m
V in vires positi ae solae sunt de Men D et D. domas appetiti alia sen ualuatis potentiae apprehensivae ad illam dividi in iis cupiscidite iii et Pertinent. tanquam quid praeambulum; et in duas potentia re inter se dientiae motivae, tanquam illius ministrae quae ei s r nisi ad ea n acti ei unu ita . In petum. Al. assee:
123쪽
cibilis unde dicitur quod ejus objectum est arduum, quia scilicet tendit ad hoc quod Superet contraria et Superemineat eis. Hae autem dua inclinatione non reducuntur in Unum principium; quia interdum nitima tri tibiis se ingerit contra inclinationem concupiscibilis, ut secundi in in cibnationem irascibili impugnet contraria unde etiam paSSiones iraScibilis repugnare Videntur paSSionibu concupiscibili S. Nam concupi Scentia accenSa minuit iram, et ira accensa minuit ConcupiScentiam, ut in pluribuS.
Patet etiam ex hoc quod irascibilis Si quaSi propugnatrix et de sensatrix concupiscibilis, dum insurgit contra ea quae impediunt convenientia, quae concupiscibili appetit, et ingerunt nociva, quae concupi Scibilis restigit. Et propter hoc omnes passiones irascibilis incipiunt a paSSionibus concupiscibilis, et in eas terminantur; sicut ira nasciua ex illata triStitia, et vindictam inserens in laetitiam terminatur. Propter hoc etiam pugnae animalium sunt de concupiscibilibus, scilicet de cibi et Venereis, ut dicitur De animalibus, lib. IX, Cas. 1). Adprianum ergo digendum, quod vis concupiscibilis est et convenientis et inconvenientis Sed irascibilis eSt ad resistendum inconVenienti, quod impugnat. Ad secundum dicendum, quod Sicut in apprehensivis Virtutibus in parte sensitiva est aliqua vi aestimativa, scilicet quae est percepti Va eorum quae SenSum non immutant, Ut Supra dictum eSi quaest. I xxviii, art. 4); ita etiam in appetitu sensitivo Si aliqua vi appeten aliquid quod non est conVenien Secundum delectationem sensus, Sed Secundum quod St utile animali ad suam desensionem; et haec est Vis irascibilis. Ad tertium dicendum, quod odium simpliciter pertinet ad concupiscibilem s); Sed ratione impugnationis, quae ex odi cauSatur, PoteS ad iraScibilem pertinere.
ARTICULUS III. - TRLM IRASCIBILIS ET CONCUPISCIBILIS OBEDIANT RATIONI.
De his etiam 4 2, quaest XIII. ari. 7, et quaest. L, art. 5. ei quaesi. L I, art. . et De verit.
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur quod irascibilis et concupiscibilis non obediant rationi. Irascibilis enim et concupiscibili Sunt partes sensualitatis. Sed SenSualita non obedit rationi Unde per Serpentem Significatur, ut dicit AuguStinus De Trinit. lib. xii, cap. 12 et 13); ergo irascibilis et concupiscibilis non obediunt rationi. 2. Praeterea, quod obedit alicui, non repugnat ei. Sed irascibilis et concupiscibilis repugnant rationi, Secundiam illud Apostoli Rom. vii 23):
Video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae. Ergo irascibilis et concupiscibili non obediunt rationi. 3. Praeterea, sicut rationali parte animae inferior est vis appetitiva, ita etiam et vis Sensitiva. Sed SeniatiVa par animae non obedit rationi non enim audimuS nec Videmus quando Vol US. Ergo Similiter neque vires
sensitivi appetitus, Scilicet iraScibili et concupiscibilis obediunt rationi. Sed contra est quod Damascenu dicit De Orth sd. lib. Π, Cap. 12 Circasin.), quod, obediens, et perSuadibile rationi dividitur in concupiscentiam
et iram. CONCLUSIO. Irascibilis et concupiscibilis obediunt rationI et voluntati, sed non
Respondeo dicendum quod iraScibilis et concupiscibilis obediunt supe riori parti, in qua Si intellectuS, SiVe rati et Voluntas, dupliciter : uno
Prout etiam suo modo appetitu rationali tribuitur, qui odisse vitia solus potest.
124쪽
N QU EST. LXXXI, ART. m. modo quidem quantum ad rationem alio Vero modo quantum ad voluntatem. Rationi quidem obediunt quantum ad ipSOS uos elus. Cujus ratio est quia appetitus seia Siti VUS in alii quidem animalibus natus est moveri ab pestimativa virtute, Si CUDOVi deStimanS UpUm inimicum timet. Loco autem es limativae Virtuti eS in homine, Sicut Supra dictum est quaest Lxxv m. art. M Vi cogitatiVa, qUM dicitur a quibUSilam ratio particularis; eo quod est collativa intentionum individualium Unde ab ea natus est moveri in homine appetitu Sen Siti VUS. I pSa autem ratio particularis nata est moveri et dirigi in homine Sectanssum rationem universalem unde in syllogisti eis ex universalibu propOSitionibu concluduntur conclusiones singulares. Et de patet quod rati uniVel Sali Simperat appetitu sensitivo. qui distinguitur per concupiscibilem et iraScibilem, et hic appetitus est ei obediens. Et quia deducere UniVerSalia principia in conclusiones singulares, non est Opus Simplici S intellectuS, Sed rationis; ideo irascibilis et concupiscibilis magis dicuntur obedire rationi quam intellectui. Hoc etiam quilibet experiri potest in SeipSD; applicando enim aliquas univei Sales considerationes, mitigatur ira, Ut timor, aut aliquid hujusmodi vel etiam instigatur. Voluntati etiam Subjacet appetitu SenSitivus quantum ad executionem quae fit per Vim motiVam. In alii enim animalibus statim ad appetitum concupiscibilis et irascibilis Sequitur motus Sicut ovis timens lupum statim sugit quia non Si in ei Superior appetitia S, qui repugnet. Sed homo non Statim moVetur SecUndum appetitum irascibilem et concupiscibilem sed expectatur imperium VoluntatiS, quae Stappetitu Superior. In omnibus enim potentii mutiVi ordinatiS, Secundum movens non movet nisi virtute primi moVentis Unde appetitus inserior non sumeti movere 1), nisi appetitu Superio con Sentiat. Et hoc est quod Philosophus dicit De anima, lib. Di teXt. 57). quod appetitu Superior OVet appetitum inferiorem si ZUt Sphaera SVperior inferiorem vinoe ergo modo irascibilis et concupiscibilis rationi subduntur. Ad primum ergo dicendum, quod SenSualita Significatur per Serpentem quantum ad id quod est proprium ibi e parte Sensitivae partis 2). Irascibilis autem et concupi Scibilis magis nominant Sensitivum appetitum 3)ex parte actus, ad quem inducuntur ex ratione, ut dictum est art. 1 et 2 huju qu ESt. .
Ad secundum dicendum, quod Sicut Philosophus dicit Politicorum lib. i. cap. 3) est quidem in animali contemplari et despoticum principatum et politicum , Anima quidem Corpori dominatur despotico principatu ii tellectus autem appetitui, politico et regali. Dicitur enim despoticus principatus quo aliquis principatur Servi S qui non habent acultatem in aliquo resistendi imperio praecipienti S, quia nihil Sui habent. Principalus autem politicus et regalis dicitur quo aliqui principatur liberis; qui etsi subdantur regimini praesidentis, tamen habent aliquid proprium, e quo possunt reniti naecipientis imperio. Sic igitur anima dominatur corpori despotico
principatu, quia corporis membra in nullo mistere possunt imperi animae Sed Statim ad appetitum animae OVetur manus, et pes et quodlibet membrum quod natum eSt OVeri Voluntari motu 4). Intellectus autem,
seu ratio dicitur principali iraScibili et concupiscibili politico principatu;
Scilicet in sum ei ut semper et quoad diluta mentem per illecebram quamdam sinomnes uos motus o eat absque consensu vo dueere, ut Augustinus explicat.
luntatis quia licet non sit ita abjectus quin ali I Ita eod. lean eum editis plurimis Edit. quandOPOSSit reIiugnare rationi .reverat amen eies Rom. Sinsitivum quum appetitivum. sui jectus ita ut reprae in multis obedire debeat. 4 Cod. Τarrae vario motu.
125쪽
QUEST. LXXXII, ART. I. 8l quia appetitus sensibilis habet aliquid proprium, unde potest reniti imperio
rationis Natus Si enim moveri appetitu Sen Sitivia non Solum ab aestimativa in aliis animalibus, et cogitativa in homine, quam dirigit universalis ratio, Sed etiam ab imaginativa ei sen Su. Unde experimur irascibiloni vel concupiscibilem rationi repugnare per hoc quod Sentimus vel imaginamur II quod delectabile, quod ratio velat vel triste, quod ratio praedipit. Et sice hoc qubd irascibilis et concupiscibilis in aliquo rationi repugnant, non excluditur quin et obediant. Ad tertium dicendum, qud sensus exteriores indigent ad suos actus exterioribus Sen Sibilibus, quibus immutentur, quorum prae Sentia n0n Stin potestale rationis. Sed vires interiores, tam appetiti Vae quam apprehen- Sivae, non indigent exterioribus rebus; et ideo Subduntur imperi rationis, quae potest non solum instigare vel mitigare assectu appetilivae Virtutis, Sed etiam irmare imaginativae virtutis pliaula S mala.
DE V0LUNTATE, IN QUINQUE ARTICULOS DIVISADeinde considerandum est de voluntateri circa quam quaeruntur quinque 1 Utrum voluntas aliquid ex necessitate appetat. - 2 Utrum omnia ex necesSitate appetat. - 5 Utrum sit eminentior potentia quam intellectus. - Utrum Voluntas moveat intellectum. - 50 Utrum voluntas distinguatur per irascibilem et concupiscibilem. H ICHT. IMAE. - UTRUM V0LUNTAS ALIQUID EX NECESSITATE APPETA slin.
De bis etiam 12, quaest. X, art. I, et quaest. LXXX corp. et Da verit quaest. XXII, art. 5, et De malis quaest. VI, Eri unico.
Ad primum sic pr0 ceditur. l. Videtur qu bd voluntas nihil ex necessi late appetat. Dicit enim Augustinus De civit. Dei, lib. V cap. 10 , qu bilis Si aliquid St necesSarium, non es Voluntarium. Sed omne quod OluntaSappetit, Si Voluntarium ergo nihil quod voluntas appelit e 3 neceSSaribdesideratum. 2. Praeterea, Ole Stales rationales, secundum Philosophum Metaph. lib. IX, text. 3J, Se habent ad opposita. Sed voluntas es potestas rationali ;quia, ut dicitur De anima, lib. III text. 42ὶ ου voluntas in ali 0 nee St 2). Ergo Voluntas Se habet ad opposita ad nihil ergo de necessitate delermi
3. Praeterea, Secundum voluntatem sumus domini OStrorum ClUum. Sed ejus quod ex necessitate est, non sumus domini. Ergo actu VoluntatiS non potest de necessitate e SSe. Sed contra est quod Augustinus dicit De Trinit. lib. XIII, cap. 4, in prinαὶ, qud dis beatitudinem omnes una voluntate appetunt. Si autem non SSet nece SSarium sed contingens, deficeret ad minus in paucioribu S. Ergo Olunia ex necessitate aliquid vult.
CONCLUSIO. - Voluntas nihil velle potest coactionis necessitate potest autem aliquid velle necessitate finis, seu suppositionis naturali etiam necessitate aliquid vult, beatitudinem videlicet.
Responde dicendum qu bd necessitas dicitur multipliciter. NeceSSe Stenim quod non potest non essen quod quidem convenit alicui, Uno modo e principio intrinseco, sive materiali, sicut cum dicimuS,Aubdimne com-
In hoc articulo distinguit S. Thomas liberum existimarunt aequo marie expugΠ8t. quinam ex actibus voluntatis sint liberi et 2 Seu in parte rationali, ut videre est ibi, quinam sint necessarii. Et sic eos qui in omni non ut ratio potentiam distinctam ignis eat.bus et eos qui in nullis actibus hominem esse
126쪽
POSi tum ex contrarii necesse est corrumpi; Sive sol mali, Sicut olim dicimus, quod necesse eSt triangulum habere tres angulos aequales duobus rectis. Et haec est necessita naturali et abSoluta. Mi modo convenit alj- cui quod non possit On SSe ex aliquo eXtrin Seco, vel sine, Vel agente fine quidem, sicut cum aliquis non poteS Sine hoc consequi, aut bene consequi finem aliquem, Ut cibus dicitur necesSarius ad vitam et equus ad iter; et haec Oeatur neceSSilas finis 1), quae interdum etiam utilitas dicitur ex agente autem hoc alicui convenit, Sicut cum aliquis cogatur ab aliquo agente ita quod non possit contrarium agere et haec Oeatur nece sitas coactionis. Haec igitur coactioni necessita omnino repugnat Voluntati. Nam hoc dicimus esse violentum, quod eS contra inclinationem rei.
Ipse autem motus Voluntati est inclinatio quaedam in aliquid et ideo sicut dicitur aliquid naturale, quia est secundum inclinationem naturae ita dicitur aliquid voluntarium, quia est Secundum inclinationem voluntatiS. Sicut ergo impossibile est quod aliquid simul sit violentum et naturale; ita impossibile est quod aliquid simpliciter Sit coactum sive Violentiam, et
Voluntarium 2). Necessita autem finis non repugnat voluntati quando ad finem non potest perveniri nisi uno modo Sicut ex Voluntate tran Seundi marest necessita in Voluntate ut velit navem. Similiter etiam nec neceS- sitas naturali repugnat Voluntatici quinimo necesse est quod sicut inlellectus ex necessitate inhaeret primis principiis, ita Voluntas e neceSSitate
inhaereat ultimo fini, qui est beatitudo. Finis enim se habet in operativiS, sicut principium in peculativis, ut dicitur PhyS. lib. ii text. 89j. Oportet enim quod illud quod naturaliter alicui convenit, et immobiliter, Sit und mentum et principium omnium aliorum; quia natura rei est primum in UDOqUOqUe, et omni motus procedit ab aliquo immobili 3). Ad primum ergo dicendum, quod Verbum Augustini est intelligendum
demereSSario necessitate coactionis. NeceSSita autem naturali non aufert
libertatem voluntatis, ut ipsemet in eodem libro dicit ibid.). Ad secundum dicendum, quod voluntas, Secundum quod aliqui naturaliter Vult magis respondet intellectui naturalium principiorum quam rationi, quae ad opposita se habet 4). Unde Secundum hoc magi est intellectualis quam rationali poteSt3S. Ad tertium dicendum quod sumus domini OStrorUmine tuum, S Undum quod possumus hoc vel illud eligere Electio autem non est de sine, ῆed de his quae sunt ad finem ut dicitur Ethie. lib. , cap. G. Unde apperitus ultimi finis non est de his quorum domini SmUS.
ARTICULUS II. - TRLM VOLUNTAS E NECESSITATE OMNIA VELIT UAECUMQUE
De his etiam Ioe sup art. tit.
Ad Secundum sic proceditur. 1. Videtur quod Volunta ex neceSSitate omnia Velit quaecumque vult. Dicit enim DionySiu me diVin nom. Cap. 4,
3 In hae necessitate distinguendum est quod
est absolute necessarium ut cibus ad vivendum, et quod est necessarium tantum ut finem om- Inodius assequatur ut equus ad iter faciendum, haec est ultima necessitas quae utilitas dicitur. 2 Prout voluitiarium accipitur Pro Pontuneo luxta intentum praesensa voluntarium enim quod arbitrii libet taum importat . non coacto Vel
violento lantum sedet necessari ad ver tur.
Principium illud immobile est beatitudo
qua omnes volitiones determinantur. 4 Voluntas quoad finem ultimum intelleetui respondet, sed quoad media magis respondet rationi, siquidem sub hoc respectu a opposita se habet, ut ratio. b Ex hoc articulo habes quomodo Per ali nem tanquam in radice rejicias lisereses Calvini. Lutheri et aliorum dicentium libet uni hominis arbitrium esse nullunt, quod damnatum est conellio Tridentino sess. m. an Leto .
127쪽
pari. 4 leci. 23), quod malum est praeter Voluntatem n Ex necessitatu ergo voluntas tendit in bonum sibi propositum. 2. Prueterea, Objectum Oluntati comparatur ad ipsam sicut movens ad mobile. Sed motus mobilis necessario consequitur ex OVente. Ergo idetur qu6d objectum Voluntati ex necessitate OVeat ipSum. 3. Praeterea, Sicut apprehenSum Secundum SenSum eSt Objectum appetitu sensitivi, ita apprehensum secundum intellectum est objectum intellectivi appetitus, qui dicitur voluntas. Sed apprehen Sum Secundum SenSum ex necessitate movet appetitum sensitivum; dicit enim Augustinus Super GeneS ad liti lib. I x, cap. 44), quod animalia OVentur ViSiS. Ergo videtur quod apprehensum secundum intellectum ex neceSSitate moveat
Sed contra est quod Augustinus dicit Reu. lib. I, cap. 9) DOM Volunta eSi qua peccatur, et recte vivitur is et Sic se habet ad opposita. Non
CONCLUSIO. - Sunt particularia quaedam bona sine quibus homo beatus esse poleSt, ideoque voluntas non ex necessitate illa vult sicut intellectus ex necessitate non assentit iis quae non habent necessariam ad prima principia connexionem.
Respondeo dicendum quod voluntas non ex neceSSitate Vult quaeCUmque Vult Ad cujus evidentiam considerandum est, quod Sicut intellectus naturaliter et ex necessitate inhaeret primis principiis, ita voluntas ultimo sint ut jam dictum est sari praeαὶ Sunt autem quaedam intelligibilia quae non
habent necessariam connexionem ad prima principia, Sicut contingentes PropoSitiones, ad quarum remotionem non equitur remoti primorum principiorum; et talibus non ex neceSsitate assentit intellectus. Quaedam autem propositione Sunt neceSSariae, quae habent connerionem neceSSariam cum primis principiis Sicut conclusiones demonStrabiles, ad quarum remotionem equitur remotio primorum principiorum; et his intellectuse neceSSitate RSSentit, cognita conneXione necessaria conclusionum ad principia per demonstrationis deductionem. Non autem ex neceSSitate a Sentit, antequam hujusmodi neceSsitatem connexionis per demonstrationem cognoScat. Similiter etiam ex parte Voluntatis. Sunt enim quaedam particularia bona quae non habent necessariam connexionem ad beatit
dinem 1), quia sine his potest aliquis esse beatus; et hujusmodi bonis voluntas non de necesSitate inhaeret. Sunt autem quaedam habentia neceSS riam connexionem ad beatitudinem, quibus Milicet homo Deo inhaeret, in quo solo vera beatitudo consistit. Sed tamen, antequam per certitudinem divinae visionis necessitas hujusmodi connexionis demonstretur, Voluntas non ex neceSSitate Deo inhaeret, nec his quae Dei sunt. Sed Voluntas videntis Deum per essentiam de necessitate inhaeret Deo, Sicut nunc ex necessitate volumus esse beati Patet ergo quod Voluntas non ex necemitate vult quaecumque Vult.
Ad primum ergo dicendiam, quod voluntas in nihil potest tendere, nisi sub ratione boni 2). Sed quia bonum est multiplex, propter hoc non ex
necessitate determinatur ad UnUm. Ad secundum dicendum, quod movens tunc ex neceSSitate caUSat m
tum in mobili, quando potestas moventis excedit mobile, ita quod tota
Seu in particulari consideratam ut est dem sit, quia potest aliquis in hac aut illa re beati
vera beatitudo quae mox insinuatur seu in com tudinis objectum constituere. muni ut si ei secundum se, qualiscumque tan- 2 Γ expressius ita, quaest. III art. πprosem dicetur
128쪽
84 Q EST. LXXXII, ART. II ET III.
ejus possibilitas moventi subdatur 1ὶ Cum autem p0SSibilitas voluntatis sit respectu boni universali et persecti, non subjicitur ejus possibilitas tota alicui particulari bono et ideo non ex neceSSitate movetur ab illo. Ad tertium dicendum, quod is Sensitiva non eS Vis collativa divers rum 2 sicut ratio, Sed Simpliciter aliquid unum apprehendit; et ideo secundum illud unum determinate movet appetitum Sensitivum. Sed ratio est collativa plurium et ideo ex pluribus OVeri poteSt appetitus intelleotivus, Scilicet Voluntas, et non e Uno e neceSSitate. ARTICULUS III. - TRUM VOLUNTAS SIT ALTOR P0TENTIA QUAM INTELLECTUS 3 .
De his etiam Sent. iii dist. 27, quaest. I. art. 4 et De Verit quaest XV, Eri. 4.
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur quod voluntas sit altior potentia quam intellectus Boniam enim et finis est Objectum voluntatis. Sed sinis est prima et altissima cauSarum. Ergo Volunta eSt prima et altisSima po
2. Praeterea re naturales inveniuntur procedere de imperfectis ad persecta et hoc etiam in potentiis animae apparet. Proceditur enim de Sensu ad intellectum, qui Si nobilior Sed naturalis processus est de actu intellectus in actum Voluntatis. Ergo voluntas est persectior et nobiliori tentia quam intellectus. 3. Praeterea, habitus Sunt proportionati potentiis, sicut persectiones persectibilibus. Sed habitu quo perficitur Voluntas Scilicet charitaS, Si nobilior habitibus quibus perficitur intellectu dicitur enim I. Cor. III,
2 : Si noverim mysteria omnia, et si habuero omnem idem, charitatem autem non habeam, nihil sum. Ergo volunta est altior potentia quam intellectUS.
Sed contra est quod Philosophus Ethic lib. x, cap. 7 ponit altissimam
potentiam animae esse intellectum. CONCLUSIO. Tum objectum intellectus sit simpliciter nobilius objecto voluntalis, intellectus simpliciter allior est polentia quam Voluntas haec lamen inierdum secundum quid allior invenitur, quando scilicet ejus objectum in altiori re
Respondeo dicendum quod eminentia alicujus ad alterum potest attendi dupliciter Duno modo simpliciter alio modo Secundum quid Consideratur autem aliquid tale simpliciter, prout est Secundum Seipsum tale Secundum quid autem, prout dicitur tale Secundum respectum ad alterum. Si ergo intellectus et Voluntas con Siderentur secundiam se, sic intellectus eminentior invenitur; et hoc apparet ex comparatione objectoriam ad in vicem. Objectum enim intellectus est simplicius et magis absolutum quam objectum voluntatis. Nam objectum intellectus est ipsa ratio boni appeti bilis bonum autem appetibile, cujus ratio est in intellectu, Si objectiun Voluntatis. Quanto autem aliquid est simplicius et abStractius, tanto Secundum Se est nobilius et altius. Et ideo objectum intellectus Si altiusquam Objectum voluntatis. Cum ergo propria ratio potentiae Sit SecUndum Ordinem ad objectum, sequitur quod secundum se et simpliciter intellectus Sit altior et nobilior voluntate. Secundum quid autem, et per Comparationem ad alterum, voluntas invenitur interdum altior intellectu, ex eo
st Id est ad nihil sit in potentia quod non per potentiam voluntate simpli iter nobiliorem, Sed
tale movens asSequatur. D. hiimae sententiam tenent Durantius IV d. 2 Sive non est saeuitas quae alterum conserat 49 quaest. H. Valentia 'Part. I, quaest. Fi),zum alero, vel quae alterum ex altero inserat. Cum et L 2 quaest. IIIJ, Bannesius, Sylvius et ii colus et cotistae negant intellectum esse alii quam lurimi etiam extra thom istas.
129쪽
QUAEST. LXXXII, ART. III ET IV. I
scilicet quod objectum Voluntati Sin altiori re invenitur quam objectum in. tellectus sicut Si dicerem, auditum SSe Secundiam quid nobiliorem visu, inquantum re aliqua cujuSAES SOnUS nobilior Si aliqua re cujus est e Ior quamvis color Sit nobilior et Simplicior Sono. Ut enim supra dictum eSi quaeSt. VI, art. 1, et UdeSt. xxv Π, art. 4), actio intellectus consistit inlloc quod ratio rei intellectae est in intelligenteri ac tu Vero Voluntatisse scitur ex eo quod voluntas inclinatur ad ipSam rem, prout in Se est. Et ideo Philosophus dicit Metaph. lib. vi text. ), Uod bonum et malum, quae Sunt Objecta voluntatis, Sunt in rebuS; VerUm et salSUm, quae sunt objecta intellectus, sunt in mente. Quando igitUr re in qua est bonum, est nobilior ipsa anima, in qua est ratio intellecta, per comparationem ad talem rem voluntas est altior intellectu. Quando vero re in qua est bonum est infra animam, tune etiam in comparatione ad talem rem intellectus es altior voluntate. Unde melior est amor Dei quam cognitio 1); e contrario autem melior est cognitio rerum corporalium quam amor. Simpliciter i men intellectus est nobilior quam Voluntas. Ad primum ergo dicendum, quod ratio cauSae accipitur Secundum comparationem unius ad alterum; et in tali comparatione ratio boni principalior invenitur. Sed verum dicitur magis absolute, et ipSius boni rationem Significat unde et bonum quoddam Verum eSt. Sed rurSUS et ipsum Verum eSt quoddam bonum, Secundium quod intellectu re quaedam eSt, et verum finis ipsius. Et inter alios fines iste finis eSt excellentior l), sicut intellectus inter alias potentiaS. Ad secundum dicendum, quod illud quod est priu generatione et tempore, Si imperfectius; quia in uno eodemque potentia tempore praecedit actum, et impersectio persectionem. Sed illud quod est priu simpliciter, et secundum naturae ordinem, est persectiuS; Sic enim actu eSt priori tentia. Et hoc modo intellectus est prior Voluntate, Sicut moti Viam mobili, et activum passivo bonum enim intellectum movet Voluntatem. Ad tertium dicendum, quod illa ratio procedit de Voluntate Secundum comparationem ad id quod supra animam est 3); Virtus enim charitatis
De his etiam 3 2, quaest. IX, ari. et quaest XVH art. 4 ei De verit quaeSt. XIV, art. 4 et 2 et
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur quod voluntas non moveat intellectum Movens enim est nobiliu et priUS moto, quia OVen eSt agens; agens autem est nobilius patiente, ut Augustinus dicit Super Gen. ad liti. lib. xii, cap. 16 , et PhilOSophus De anima, lib. in text. 19 . Sed intellectus est prior et nobilior voluntate, ut Supra dictum Si art. praeci). Ergo,
luntas non movet intellectum. 2. Praeterea, OVen non moVetur a moto, niSi forte per accidens. Sed
intellectus movet voluntatem; quia appetibile apprehenSum per intellec-
3 Puta in statu vias de quo praeciso nunc Unde patet quod objectum intellectus sit altius
agitur tum quia Deus in hoc statu immediate excellentiusque. amatur, sed non immediate cognoscitur tum 5 Ita voluntas nobilior est secunRhan quid, quia imperfecte cognoscitantum potest, sed plene ut dictum est in corp. art. . B persecte amari quodammodo tum quia quae 4 In hoc articulo docet duo S. Doctor, prius habetur de illo cognitio n0 est necessari cum quod intellectu moveat voluntatem per modum amore convexa, Sed frequenter ab illo sepa causae malis, posterius vero quod voluntas moratur; sed in statu beatifico ubi per essentiam ea intellectum ei omnes alias animae poten- cognoScitur non ita se res habet. ias, praeter vires partis egetati de Per modum 2 Nam lionum appetitur quia es cognitum et causae efficientis et formalis. iudicatum et sic est judicatum ab intellectu.
130쪽
tum est movens non mollinari appelli US autem OVeD Bolum. Ergo intellectus non movetur a Vol Untate.
3. Praeterea, nihil elle p0SSumus, i Si Sit intellectum. Si igitur ad intelligendum movet volunta volendo intelligere oportebit quod etiam illud velle praecedat aliud intelligere, et illud intelligere aliud velle, et sic in
inlinitum, quod e S imp OSSibile. Non ergo Voluntas movet intellegium. Sed eontra est quod Damascenus dicit Orth sid. lib. II cap. 6 ad sinem), quod si in nobi est percipere quamcumque Volumia Martem, et n0n percipere. In nobis autem e St aliquid per Voluntalem; percipimus aulem artes per intellectum. Olunia ergo movet intellectum.
C0NCLUSI0. Intellectus m0vet voluntatem ut finis; v0luntas autem respiciens b0nnm in e0mmuni movet intellectum esse clive .
Respondeo dicendum quod aliquid dicitur movere dupliciter. Uno modo per modum suis, sicut dicitur quod sinis movet efficientem l); et hoc modo intellectus movet voluntatem, quia b0num intellectum est Objectum voluntatis, et movet ipsam ut sinis. Alio modo dicitur aliquid movere per
modum agentis, sicut alteran movet alteratum, et impellen movet impulsum ratio modo voluntas movet intellectum, et Omne animae Vires, ut Anselmus dicit De similitudinibus, cap. 2J Cujus ratio est, quia in Omnibus polentiis activis ordinatis, illa potentia quae respicit sinem Universulem, movet potentias quae re Spiciunt sine particulares. Et hoc apparet lami naturalibus, quam in politicis Coelum enim, quod agit ad universalem conservationem generabilium et corruptibilium, movet omnia in seriorae corpora, quorum B Umquodque agit ad c OB Servationem propriἴ Speciei, vel eliam individui. Rex etiam, qui intendit bonum commune lolius regni, movet per Suum imperium Singulos praepositos civitatum, qui singulis civitatibus curam regiminis impendunt Objectum autem Volunt alis est bonum et sinis tu communi. Quaelibet aulem potentia comparatur ad aliquod bonum proprium sibi conveniens, Sicut viSUS ad perceptiovem coloris, et intellectus ad cognitionem veri. Et ideo volunt a Sper modum agenti Sm0Vet Omne animae potentias ad Suo actus , praeter ire naturale vegetativae partis, quae nostro arbitri non Subduntur. Ad primum ergo dicendum, quod intellectus duplicile considerari p0- te Si uno modo Secundum quod intellectu e Stapprehensivus entis et veri universalis alio modo Secundum quod est quaedam res, et particularis polentia, habens determinatum actum. Et similiter voluntas dupliciter considerari potest uno modo Secundum communitatem Sui Objecli, prout scilicet est appetiliva 2 boni communis; alio modo Secundum quod est quaedam determinata animae potentia, habens determinatum actum. Si ergo comparentur intellectu et volunt a Secundum rationem communitatis objectorum utriusque, Sic dictum est Supra ari praeci , quod inlellectus est simpliciter altior et nobilior voluntate. Si autem consideretur intellectus Secundum communitatem sui objecti, et voluntas Secundum quod est quaedam determinata Olentia, sic iterum intellectus est altior et prior voluntate ; quia Sub ratione tali et veri, quam apprehendit intellectus, continetur Volunt a ScipSa, et actus ejus, et objectum ipsius. Unde intellectus intelligit volun lalem, et actum ejus, et objectum ipsius, Sic Ut et alia specialia intellecla, ut lapidem, aut lignum, quae continentur Sub communi ratione entis et veri. Si vero con Sideretur voluntas Secundum Om-
I Uine principatum supra efficientem obti- 2 Ita cod. Alcan cum Nicolat Edit. ROM., nere dicitur De pari ariam lib. I, cap. 1 , qui apprehensiva Patav. VPetitus. ratio est sacteudi.