장음표시 사용
131쪽
0LLEST. LXXXII, ART. IV ET . SI
munem rationem sui objecti, quod est bonum intellectu autem, Secundum quod est quzddam res, et potentia speciali Si Sub communi ratione boni continetur, velut quoddam Speciale, et intellectus ipse, et ipSum intelligere et objectum ejuS, quod eS Vertim quorum quodlibet Si quo Idam speciale bonum. Et Secundiam hoc voluntas est altior intellectu, et potest ipsum movere 1). Echi ergo apparet rati quare hae potentiae Suis actibus invicem se includunt; quia intellectus intelligit voluntatem velle, obvoluntas vult intellectum intelligere. Et Simili ratione bonum continetur Sub vero, inquantum eSt quoddam Verum intellectum; et verum continetur sub bono, inquantum est quoddam bonum deSideratum. Ad secundum dicendum, quod intellectu ali modo movet voluntatem, quam voluntas intellectum, ut jam dictum eSt in CorP. art. . Ad tertium dicendum, quod non oportet procedere in infinitum, Sed statur in intellectu sicut in primo. 0mnem enim Voluntatis motum neceSSeeSt quod praecedat apprehensio; sed non omnem apprehen Sionem praecedit motus voluntatis; sed principium considerandi 2 et in tolligendi est aliquod intellectivum principium 3 altius intellectu nostro, quod eStDeUS, ut etiam Aristoteles dicit Ethic lib. vii, Seu mag. Mor. cap. 18), et per hUnc modum ostendit quod non est procedere in infinitum.
De his etiam sup quaest. LlX, ri. 4 et Sent. III, dist. 7 art. , quaesi. III, et De Verit quaeSt. XXV, t. 5, et De anima, lib. III lect 44
Ad quintum Sic proceditur. 1. Videtur quod irascibilis et concupiscibilis distingui debeant in appetitu superiori, qui est Voluntas Vi enim cone piscibilis dicitur a concupiScendo, et irascibilis ab irascendo. Sed aliqua
concupi Scentia Si quae non potest pertinere ad appetitum Sensitivum, sed solum ad intellectivum, qui est Voluntas, Sicut concupiscentia Sapientiae, de qua dicitur Sap. I, 21 Concupiscentia sapientiae perducit ad regnum perpetuum. Si etiam quaedam ira quae non potest pertinere ad appetitum Sera Sitivum, Sed intellectivum tantum, Sicut cum iraScimur contra Vitia. Unde et HieronymuS Super Matth. xiii super illud : Simile est regnum coelorum fermento, etc. monet ut odium vitiorum possideamus
in irascibili Ergo irascibilis et concupiscibilis distingui debent in appetitu
intellectivo, sicut et in Sen Siti Vo. 2. Praeterea, SecUndum quod communiter dieitur, charitas est in concupiscibili, Spe autem in irascibili. Non autem possunt esse in appetitu Sensitivo : quia non Sunt Sensibilium objectorum, Sed intelligibilium. Ergo concupiscibilis et irascibilis Sunt ponendae in parte intellectiva. 3. Praeterea, in libro De Spiritu et anima, cap. 3, dicitur, quod haSi tentias, scilicet irascibilem et concupiscibilem, et rationalem, habet anima, antequam corpori miSceatur. Sed nulla potentia Sensitiva partis est animae tantum, Sed conjuncti, ut Supra dictum est quaeSt L VIII inrt Setra). Ergo irascibilis et concupiscibilis sunt in voluntate, quae St appetitus intellectiVUS.
3 Huie dicto, scilicet quod intellectus est altior I Nempe extrinsecum.
duobus modis voluntate et Ioluntas uno ianium Max hoc articulo habes in quo sensu rationali altior inteli ictu, Si adda dicta ari praee.), i ira et concupiscentia angelis et etiam Deo morito debis quod intellectus tribus modi est altior a Scripturis attribui possint troseimini et noliis luntate voluntas autem duobus modis sitior in peccare Ps. ix : Odi sunt Deo impius et ibiloetu id omnia, ei ne erres habeas Prat impietas ejus Sap. II J Concupis e re de- oeulis distinet onem illani art. 5J, Scilicet esse eo rem tuum Ps. Liu es Concupici anima sillius vel simpliciter, vel Secundian quid mea, etc. Ps. XVul).
132쪽
Sed contra est quod regoriu NySSenUS dicit Vel emesius, De nat. hom. cap. 16 , quod cirrationalis 1 par animae dividitur in desiderativum et irascitivum . et idem dicit Dama Scenus De sid. lib. ii, cap. 12); et Philosophus dicit De anima, lib. , teXt 4 , quod, voluntas in ratione est in irrationali autem parte animae OncupiScentia, et ira; vel desiderium, et animuS. CONCI USIO. In superiori appetitu hominis, voluntate scilicet, non distinguitur concupiscibilis et irascibilis.
Respondeo dicendum quod irascibilis et concupiscibilis non sunt partes intellectivi appetitus, qui dicitur voluntaS; quia Sicut supra dictum est
quaeSt. LXXVII, uri. 3, et qUMSt. xxIX, art. T), potentia quae ordinatur ad aliquod objectum Secundum communem rationem, non divei Sisicatur per disserentias speciale sub illa ratione communi contentas sicut quia Visus respicit visibile Secundum rationem Colorati, non multiplicantur vi Sivae potentiae Secundum diversa Species colorum. Si autem esSet aliqua potentia quae esset albi inquantum Si album, et non inquantum S coloratum; diversificaretur a potentia quae SSet nigri, inquantum eSt nigrum Appetitu autem Sera Sitivus non respicit communem rationem boni, quia nee Sensus apprehendit universale et ideo secundi in diversas ratione particularium bonorum diversi eantur parte appetitus en Sitivi. Nam One pi Scibilis respicit propriam rationem boni, inquantum est delectabile SecundUm Sen Sum, et con Venien naturae. Irascibilis autem reSpicit rationem boni, Secundum quod est repulSiVum et impugnativum ejus quod inseret nocumentum Se voluntas respici bonum Sub communi ratione boni et
ideo non diversi sicantur in ipsa, quae est appetitus intellectivus, aliquae polentiae appelj livdst, ut sit in appetitu intellectivo alia potentia irascibilis, et alia concupiscibilis; sicut etiam ex parte intellectus nou multiplicantu Ivires apprehensivae, licet multiplicentur ex parte SenduS. Ad primum ergo dicendum quod amor, concupi Seentia et imusmodi dupliciter accipiuntur. Quandoque quidem Secundum quod Sunt quaedam paSSioneS, eum quadam scilicet concitatione animi proveniente et sic communiter accipiuntur; et hoc modo Sunt Solum in appetitu Sensitivo. Alio modo signis ut simplieem assectum abSque PaSSione, vel animi concitatione et sic Sunt actus Voluntatis; et hoc etiam modo attribuuntur angelis, et Deo. Sed prout Sic accipiuntur, non pertinent ad di VerSa potentias, sed ad unam tantum potentis m, quae dicitur VoluntaS.
Ad secundum dicendum, quod ipsa volunta potest dici irascibilis, prout Vult impugnare malum, non ex impetu paSSionis, Sed ecjudicio rationis; et eodem modo potest diei concupiscibilis propter desiderium honi. Et sic in irascibili et concupiscibili sunt charitas et Spes, id St, in Voluntate S cundum quod habet ordinem ad hujusmodi actus 2 . Sic etiam potest intelligi quod dicitur in libro De spiritu et anima loco cit in arg. 3), quod irascibilis et concupiscibilis sunt animae, antequam Uniatur Corpori; ut tamen intelligatur Ordo naturae, et non tempori S licet non Sit neceSSarium verbis illius libri fidem adhibere. Unde patet Solutio ad tertium 3 .
Ita eod. Alean cum Nicolai, et plurimis potentiae, at solum generaliter et secundum sim, editis. Perperam edit. Rom. rationalis litudinem actus ut hic traditi ThOInias. Irascibilis et concupiscibilis non voluntati 5 Praeter id quod jam quaest. LXXV u. art. attribuuntur nisi improprie, et non ut diversae ad thresponsu in est librum tuum au toriIatem non habere
133쪽
DE LIBERO QRBITRIO, IN QUATUOR ARTICULOS DIVISA. Deinde quaeritur de libero arbitrio; et circa hoc quaeruntur quatuor Utrurn homo sit theri arbitrii. - 2 Quid sit liberum arbitrium, uirum sit potentia, vel actus, vel habilias. - 3 Si est polentia, ut iram Sit appetitiva, Vel cognitiva. - 4 Si est appetitiva, utrum Sit eadem polentia cum voluntate, Vel alia. ARTlCULUS I. - UTRUM B0M SIT LIBERI ARBITRII l).
De his etiam a quaest xili, art. 6, De Verii quaesi. XXIV. art. 4 et ari 2 orp., et De si
Ad primum sic proceditur. 1. Videtur quod homo non sit liberi arbitrii. Quicumque enim est liberi arbitrii, facit quod vult. Sed homo non facit quod
vult dicitur enim Rom. vii 19 : Non enim quod volo bonum, hoc ago; sed quod odi malum, illud facio. Ergo homo non eS liberi arbitrii. 2. Praeterea, quicumque S liberi arbitrii, du est Velle, et non velle, operari, et non operari. Sed hoc non eSi hominis dicitur enim Rom. I x, 16): Non est volentis, Scilicet Velle, neque currentiS, Scilicet currere. Ergo homo non est liberi arbitrii. 3. Praθterea, liberum est quod Sui caUS est, Ut dicitur Metaph. lib. i, cap. 2 circa med. J. Quod ergo moVetur ab ali non est liberum. Sed Deus movet voluntatem dicitur enim PrOV. xl, ): Cor regis in manu Dei, et quocumque voluerit, vertet illud; et Phil. Π, 13 Deus est qui operatur in nobis velle et perlicere. Ergo homo non est liberi arbitrii. 4. Praeterea, quicumque est liberi arbitrii, eSt dominus suorum actuum. Sed homo non est dominus suorum actuum; quia, ut dicitur Jerem x, 23): Non est in homine via ejus, nec viri est ut dirigat gressus suos. Ergo homo non est liberi arbitrii. 5. Praeterea Philosophii dicit Ethie lib. , cap. 5, a med.) u Qualis Unusquisque est, tali fini Videtur ei. , Sed non Si in potestate nostra aliquales esse, Sed hoc nobi eSt a natura. Ergo naturale est nobis quod aliquem finem Sequamur; non ergo ex libero arbitrio. Sed contra est quod dicitur Eccli xv, 44 Deus ab initio constituit hominem et reliquit eum in manu consilii sui 2) Glossa interlinearis id est, in libertate arbitrii.
COMI USlo. Cum homo sit rationalis, liberi eliam arbitrii necessario est.
Respondeo dicendum quod homo est liberi arbitrii alioquin frustra
essent consilia, exhortationeS, praecepta prohibitioneS, praemia et poenae. Ad cujus evidentiam con Siderandum St, quod quaedam agunt absque judicio, Sicut lapis movetur deorsum, et Similiter Omnia cognitione caren tia. Quaedam autem agunt judicio, Sed non libero, sicut animalia bruta. Iudicat enim ovis videns lupum, eum eSSe fugiendum, naturali judicio, et
non libero; quia noti ex collatione, Sed ex naturali instinctu hoc judicat: et simile est de quolibet judicio brutorum animalium. Sed homo agit judicio, quia per Vim cognoscitivam judicat aliquid esse sugiendum, vel prosequendum. Sed quia judicium Stud non est ex naturali instinctu in a ticulari operabili, sed ex collatione quadam rationis; ideo agit libero judicio, poten in diversa ferri Ratio enim circa contingentia habet viam ad
3 Ex hoc articulo habes qimmodo per ratio s2 Trium tibi datum optio II. Beg. ult. . ne interimas haereses dictessi Lutheri Cal Eligo ei sto vitam Deut xxxj. Si to Iueritis et vini et omnium aliorum qui liberum hominis audieritis me us. I . Aut facit arborem honam arbitrium negarunt Matth. IIJ. Ouod ut faciat I. Cor. Io.
136쪽
opposita, ut patet in dialectici 1 SyllogismiS, et rhetorici persuasioni buS. Particularia aulem operabilia Sunt quaedam contingentia; et ideo circa ea judicium rationis ad diverSa Se habet, et non est determinatum ad unum. Et pro tanto neceSSe est quod homo sit liberi arbitrii ex hoc ips0
Ad primum ergo dicendum, quod Sicut Slapra dictum Si qUaeSt. xxxI, art. 3 ad M, appetitus sera Sitivus, etsi obediat rationi, tamen potest in aliquo repugnare, concupiscendo contra illud quod ratio dictat. Hoc ergo est bonum quod homo non lacit, cum Ult, Scilicet non concupiscere contra rationem, ut Glossa Augustini ibidem dicit Contra Iul. lib. 11i, p. 26 . Ad secundum dicendum quod verbum illud Apostoli non sic est intelligendum quasi homo non velit et non currat libero arbitrio; sed qualiberum arbitrium ad hoc non est sus meiens, niSi moveatur et juvetur a
Ad tertium dicendum, quod liberum arbitrium eSP aUS Sui motus, quia homo per liberum arbitrium seipsum movet ad agendum. Non tamen hoc est de necessitate libertatis quod sit prima causa ut id quod liberum est; sicut nec ad hoc quod aliquid sit causa alterius, requiritur quod sit prima
causa ejus Deus igitur est prima caUS moVen et naturale CausaS, et Voluntarias. Et Sicut naturalibus au Sis, OVendo ea S, Don aufert quinae tu earum sint naturaleS, ita OVendo caUSa VoluntariaS, non aufert
quin actiones earum Sint Voluntaria2, Sed potius hoc in ei sacit operatur enim in uno IUOque secundum dia proprietatem. Ad quartum dicendum, quod dicitur non eSSe in homine in ejuS, quan-tUm ad executiones electioniam, in quibu homo impediri potest, velit, nolit electiones autem ipsae sunt in nobis, SuppoSit tamen divino auxilio. Ad quintum dicendum, quod qualitas homini eStila pleX, Una naturalis, et alia Superveniens Naturalis autem qualita accipi potest et ei rea partem intellectivam, vel circa corpus et VirtUte corpori anneXaS. Ex eo igitur quod homo est aliqualis qualitate naturali, Dae attenditur Secundum intellectivam partem, naturaliter homo appetit Ultimum finem, Scilicet beatitudinem. Qui quidem appetitu naturali eSt, et non Subjacet libet' arbitrio, ut ex Supra dicti patet qUdeSt. rdde art. 2 . EX parte Vero corpori et Virtutum eorpori annexarum poteSt SSe homo aliqualis naturali qualitate, secundum quod est talis compleXionis, vel tali diSpositionis, ex quacumque impreSSione Orporearum CaUSariam, Uae non OSSunt in intellectivam partem imprimere, eo quod non eSPulicUju Corporis actus. Sic igitur qualis unusquisque eSt Secundium corpoream qualitatem, talis
finis videtur ei; quia ex hujusmodi dispositione homo inclinatur ad eligendum aliquid, vel repudiandum. Sed istae inclinationes subjacent judicio
rationis, cui obedit inferior appetitus, ut dictum eSi qUdeSt. LXXX , art. 3 . Unde per haec libertati arbitrii non praejudicatur. Qualitate autem Supervenientes Sunt Sicut habitus et a Ssiones Secundum qua aliqui magisneli natur in unum quam in alterum. Tumen istae etiam inclinationes sub
l Nempe prolabilibus. re sigmentum denque a Satana inrectum, di te id est hominem etiam post lapςum anathema sit sess. VI cap M. esse libelli arbitrii. Si quis, ait coite ilium Tri- 5 Quicuntque dixerit: Si gratia non daredenti mina. inerum hominis arbitrium post tur, non quidem facile , M' tamen per libe- peccatum inissum iu reti notum i in diaeerit. rum arbitrium possemus etiam iisne illa im- aut rem esse de solo illulo, imo situlum sine plere divina mandata; nouem si concliti levitanum, cap. M.
137쪽
QU EST. LXXXIlI, RΤ. I ET II. ljacent judicio rationis ei hujusmodi etiam qualitate ei Subjacent, inquas
tum in nobis est tale qualitate acquirere vel causaliter Vel dispositive. vel a nobis excludere. Et sic nihil est quod libertati arbitrii repugnet.
ARTICULUS II. - TRLM LIBERUM ARBITRIUM SIT POTENTIA 1).
De his etiam Seni. II, disi. 24. quaest ari Petra, et De verit quaesi. XXIV. Brt. 4.
Ad secundum sic proceditur. 1. Videtur quod liberum arbitrium non Silpotentia Arbitrium enim liberum nihil est aliud quam liberum judicium. Iudicium autem non nominat potentiam, Sed actum. Ergo liberum arbitrium non est potentia. 2. Prauerea, liberum arbitrium dicitur esse faculta Voluntatis et ratio-US 2). Faculta autem nominat facilitatem potestatis, quae quidem est per habitum. Ergo liberum arbitrium est habitus Bernardus etiam dicit Irael. de gratia et lib. arbitr. cap. 2, in princi), quod, liberum arbitrium est habitus animi liber sui. Non ergo eSi potentia. 3. Praeterea, nulla potentia naturalis tollitur per peccatum. Sed liberum arbitrium tollitur per peccatum AuguStinus enim dicit Enchir cap. 30 , quod homo male utens libero arbitrio et e perdidit, et ipSum virgo liberum arbitrium non eSi potentia. Sed contra est, quod nihil est subjectum habitus, ut idetur, nisi potentia. Sed liberum arbitrium est subjectum gratiae, qua Sibi aSSistente bonum eligit. Ergo liberum arbitrium est potentia.
CONCLUSIO. - Cum liberum arbitrium sit quo indisserenter se habent homines ad bene vel male eligendum, impossibile est esse habitum quemdam, Vel polentiam
cum habitu, sed necessario potentia quaedam animae naturalis eSt.
Respondeo dicendum quod quamvis liberum arbitrium nominet quemdam actum Secundum propriam significationem Vocabuli, Secundum tamen communem usum loquendi liberum arbitrium dicimus id quod est hujus actu principium, Scilicet quo homo libero judicat. Principium autem actus in nobis est et potentia et habitus 3). Dicimur enim aliquid cognoscere et Per scientiam et per intellectivam potentiam. Oportet ergo quod liberum arbitrium vel sit potentia, vel sit habitus, vel sit potentia cum aliquo habitu. Quod autem non sit habitus, neque potentia cum habitu, manifeste apparet ex duobus. Prim quidem, quia, Si Si habituS. oportet quod sit habitus naturalis hoc enim est naturale homini quod sit liberi arbitrii. Nullus autem habitus naturalis adest nobis ad ea quae SubSunt libero arbitrio; quia ad ea respectu quorum habemus habitus naturales, naturaliter inclinamur, Sicut ad assentiendum primis principiiS. Ea autem ad quaei turaliter inclinamur, non subsunt libero arbitrio, Sicut dictum eSi quaest Lxxxii, art. 4 et i de appetitu beatitudinis Unde contra propriam rationem liberi arbitrii est quod sit habitus naturalis. Contra naturalitatem autem ejus est quod sit habitus non naturalis. Et sic relinquitur quod nullo modo sit habitus Secundo hoc apparet, quia habitu dicuntur Secundum quodno habemus ad paSsiones, vel ad actus, bene, Vel male, Ut dicitur Ethic.
lib. II cap. 5 . Nam per temperantiam benemo habemUS ad concupiscentiaS, per tempCrantiam autem male. Per Scientiam etiam bene os habemus ad actum intellectus, dum verum cognoScimVS per habitum alitem
l Mocet D. Thomas liberum arbiti tum esse 5 Habitus quidem immediatum et proximum, potentiam, sed inferius demonstrabit ari. 4 quia potentili insormans ut agendi reddatur
potentiani istam non Me aliud quam voluntas capax in actu primo, sed potentia mediatum 2ὶ Prout ii Magistro Sententiarum lib. II, duntaxat et remotum veluti apta secundisin sdist. ἔ, Dra desinitur. Hic vero facultas non ut per habitum informetur. idem sonat ac potentia.
138쪽
se II EST. LXXXIII, ART. II ET III.
contrarium, male Liberum aUtem arbitrium indisserenter se habet ad bono eligendum, vel male. Unde imp0SSibi eSt quod liberum arbitrium sit habitus. Relinquitur ergo quod Sit potentia. Ad primum ergo dicendum, quod OnSUetiam Si potentiam significari nomine actus. Et Sie per hunc aetUm, qULeSt liberum judicium nominatur potentia, quae St UJUS actus principium alioquin si liberum arbitrium nominaret actum, non Semper maneret in homine l). Ad secundum dicendum, quod faculta nominat quandoque potestatem expeditam ad operandum .et Sic faculta ponitur in definitione liberi arbitrii Bernardus autem accipit habitum, non Secundum quod dividitur contra potentiam sed secundum quod Significat habitudinem quamdam 2), qua aliquo modo Se aliqui habet ad actum quod quidem est tam per potentiam, quam per habitum. Nam per potentiam homo se habet ut potens operari per habitum autem ut aptu ad Operandum bene vel male. Ad tertium dicendum, quod homo peccando liberum arbitrium dicitur perdidisse, non quantum ad libertatem naturalem de Stra coactione, Sed quantum ad libertatem quae est a culpa et a mi Seria; de qua infra in tractatu Moralium dicetur in Secunda parte hujUS operi S).
ARTICLI LUS III. - ΠTRUM LIBERUM ARBITRIUM SIT POTENTIA APPETITIVA 3 .
De his etiam Sent. II, dist. 24, quaest. 1, art. 5 et lib. III, dist. l7. art. s. quaest. III ad 5, et De
Ad tertium sic proceditur. l. Videtur quod liberum arbitrium non sit potentia appetitiva, Sed cognitiva. Dicit enim DamaScenus Orth. d. lib. u, cap. 27), quod cum rationali conseStim comitatur liberum arbitrium. Sed ratio est potentia cognitiva. Ergo liberUm arbitrium est potentia cogniti VR. 2. Praeterea, liberum arbitrium dicitur quasi liberum judicium. Sed judicare est actus cognitivae VirtutiS. Ergo liberum arbitrium est cognitiva potentia. 3. Praeterea ad liberum arbitrium praecipue pertinet electio. Sed electio videtur ad cognitionem pertinere; quia electio importat quamdam comparationem unius ad alterum, quod eSt proprium cognitivae Virtutis. Ergo liberum arbitrium est potentia cognitiva. Sed contra est quod Philosophia dicit Ethie. lib. , cap. 2 circa med.), quod re electio est desiderium eorum quae Sunt in nobis is Sed desiderium est eius appetitivae virtutis. Ergo et electio Liberum autem arbitrium eSt, Secundum quod eligimus. Ergo liberum arbitrium est virtus appetitiva.
CONCLUSIO. - Cum proprius eius liberi arbitrii sit electio, ipsaque electio principaliter actus sit appetilivae virtutis, oportet liberum arbitrium esse polentiam appetiti Vam.
Bespondeo dicendum quod proprium liberi arbitrii est electio. Ex hoc
enim liberi arbitrii esse dicimur, quod poSSum USUnum recipere, ali ree Sato, quod eSt eligere; et ideo naturam liberi arbitrii ex electione considerare oportet. Ad lectionem autem concurrit aliquid ex parte cognitivae virtutis, et aliquid ex parte appetiti Vae E parte quidem cognitivae requiritur consilium, per quod dijudicatur, quid Sit alteri 9rdeserendum. Ex
Aeliis enim in li omine sunt transeuntes, aliter in intellectu existit, tanquam in propria modoque adsunt nando absunt causa. Radiae libertatis, ut ait, sicut e sub- 2 Si mitis Philosoplriis intellectum agonio jectum est voluntas, sed sicut causa est ratio quemdam habitum vocat licet sit innua De si , quaest xxii, art. 3 ad 2ὶ Cui consentiunt, antina lili. m. text. M. Bona. Richardus Caietanus, Bannesius, Medina, 5 Juxta mentem . Thomae liberum arbi Valentia et alii.t: tum est potentia appetitiva, sed tamen radi-
139쪽
QUEST. LXXXIII AIM III ET IV. 93
parte autem appetitiVae requiritur qu6d appetendo acceptetur id quod per consilium dijudicatur. Et ideo Aristoteles Eth. lib. vi cap. 2 Sub dubio relinquit, utrum principalius pertineat electio ad vim appetitivam, vel ad vim cognitivam. Dicit enim quod electio Vel S intellectu appetiti VUS, Vel appetitus intellectivus. Sed Eth. lib. , cap. 3 in hoc magis declinat quod sit appetitus intellectivus, nominan electionem deSiderium consiliabilis. Et hujus ratio St, quia proprium objectum electionis est illud quod est ad finem. Hoc autem, inquantum hujuSmodi, habet rationem boni quod dicitur Utile. Unde cum Onum, inquantum hujuSmodi, Sit Objectum appetitus, Sequitur quod electio Sit principaliter actus appetitivae Virtutis. Et sic liberum arbitrium est appetitiva potentia. Ad primum ergo dicendum, quod potentiae appetitivae concomitantur apprehensivas et Secundium hoc dicit Damascenus, quod ii cum rationali confestim concomitatur liberum arbitrium. Ad secundum dicendum, quod judicium est quasi concluSio et determinatio consilii Determinatur autem consilium primo quidem per Sententiam rationiS, et Secundo per acceptationem appetitus 1 . Unde Philosophus dicit Ethic lib. , loco nunc cit.), quod si e conSiliari judicantes deSideramUS Secundum consilium nat hoc modo ipsa electi dicitur quoddam judicium, a quo nominatur liberum arbitrium. Ad tertium dicendum, quod ista collatio quae importatur in nomine electioniS, pertinet ad conSilium praecedenS, quod Si rationiS. Appetitus enim, quamvis non Sit collatiVUS, tamen inquantum a vi cognitiva conserente movetur, habet quamdam collationis similitudinem, dum unum alteri
praeoptat. ARTICULUS IV.-ΠTRUM LiBERΠM ARBITRIUM SIT ALIA POTENTIA A VOLUNTATE M.
De his etiam locis sup art. 5 induci.
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur quod liberum arbitrium sit alia potentia a voluntate. Dicit enim Damascenu. De Orth. d. lib. , cap. 22), quod aliud eSt θελγ:σις, aliud verbi λη τις θελησις 3 Utem eSt VoluntaS, βούλγiσις autem videtur arbitrium liberum 3); quia βουλησις SecUndum pSum SPVoluntaS, quae est circa aliquid, quasi unius per comparationem ad alterum. Ergo videtur quod liberum arbitrium sit alia potentia a Voluntate. 2. Praeterea, potentiae cognOScuntur per aetUS. Sed electio, quae est actC' liberi arbitrii est aliud a voluntate, ut dicitur Ethic lib. , cap. 2 quia Voluntas est de fine, electio autem de iis quae Sunt ad sinem , Ergo liberum arbitrium est alia potentia a Voluntate. 3. Praeterea Volunta est appetitus intellectivus. Sed ex parte intellectus Sunt duae potenti ἴe, Scilicet agens et posSibilis. Ergo etiam ex parte appetitus intellectivi debet esse aliqua potentia praeter voluntatem; et haec non videtur esse nisi liberum arbitrium. Ergo liberum arbitrium Si alia p tentia praeter Voluntatem. Sed contra est quod Damascenus dicit De Orth sid. lib., cap. 14 circa med.), quod Hiberum arbitrium nihil aliud est quam Voluntas.
CONCLUSIO. - Sicut ratio et intellectus non duae, sed una potentia sunt ita Voluntas et liberum arbitrium non duae, sed uua tantium potentia Sunt.
l Hinc volonias in sua electione necessario me. . . apposui ibi ignem et aquam ad quod pondo ab ultim judicio rationis practicae. Colueris extende manum. 2 Ex hoc articulo habes quomodo per ratio 5ὶJuxta graecumβουχησις, derivatum a 3ου h, nem ostendas merito Scripturas uti nomine o quod significat consilium, ut sit veluti consiliativa luntatis pro libero arbitrio: Si vis ad itam voluntasu cum tiησις nonnisi a simplici volendi ingredi, serva mandata. Qui vulι venire pos actu sic dicatur.
140쪽
Respondeo dicendum quod potentia appetitiVa oportet SSe proportionatas potentiis apprehenSiViS, Ut SVpra dictUm SL quaeSt. XIV, art. 2 et 2PSt. xxx, art. 2). SieUt autem ex parte apprehensionis intellectivae se habent intellectus et ratio; ita ex parte appetitus intellectivi se habent voluntas et liberum arbitrium, quod nihil aliud Si quam vis electiva. Et hoc patet ex habitudine et objectorum et actuum. Nam intelligere importat simplicem acceptionem alicuju rei unde intelligi dicuntur proprie principia quae sine collatione per SeipSa cognoScuntur Batiocinari autem proprie est devenire ex uno in cognitionem alterius. Unde proprie de conclusionibus ratiocinamur, quae ex principii innotescunt. Similiter ex parte appetitus, Velle importat simplicem appetitum alicujus rei; unde Voluntas dicitur eSSedemne, qui propter se appetitur Eligere autem Si appetere aliquid propter alterum consequendum unde proprie est eorum quae Sunt ad finem. Sicut autem se habet in cognitivis principium ad concluSionem, cui propter principia assentimus ita in appetitivis se habet finis ad ea quae sunt ad finem qua propter sinem appetuntur. Unde manifestum est quod sicut se habet intellectus ad rationem, ita se habet voluntas ad vim electivam, id est ad liberum arbitrium. Osten Sum S RUtem Supra qUaeSt. LXXIX, Rrt. ), quod ejusdem potentiae est intelligere et ratiocinari, Sicut ejusdem virtutis eSi quiescere et moveri: Unde etiam ejusdem potentiae est esse et eligere. Et propter hoc voluntas et liberum arbitrium non Sunt duae potentiae, Sed una l). Ad primum ergo dicendum, qud βουληας diStinmitur a θέλησις non propter diversitatem potentiarum, Sed propter disserentiam actuum. Ad secundum dicendum, quod electio et voluntas, id est ipSum velle, sunt divere actus, Sed tamen pertinent ad unam potentiam Sicut etiam intelligere et ratiocinari, ut dictum Si in Corp. art.). Ad tertium dicendum quod intellectus comparatur ad Voluntatem ut movens l); et ideo non oportet in voluntate distinguere agen et possibile.
Consequenter considerandum est de actibus et de habilibus animae quantum ad polentias intellectivas et appetiti vas : aliae enim polentiae non pertinent directe ad consideralionem theologi Actus autem et habitus appetitivae partis ad considerationem moralis scientiae perlinent; et ideo in secunda parte hujus operis de eis tractabitur, in qua considerandum est de morali materia. Nunc aulem de actibus, et habilibus intellectivae partis agetur. Primo quidem de actibuS; secundo autem de habilibus in consideratione vero actuum hoc modo focedemus. Primo namque considerandum est, quomodo intelligi anima corpori conduncia Secundo, quomodo intelligi a corpore separata Prima aulen consideratio erit tripartita Primo namque considerabitur, quomodo anima intelligit corporalia, quae sunt infra ipsam Secundo, quomodo intelligit seipsam, et ea quae in ipsa sunt. Tertio quomodo intelligit substantia immateriales, quae Sunt supra ipsam. - Cire cognitionem Vero corporalium tria consideranda Occurrunt. Primo quidem , per quid ea cognOSeli. Secundo, quomodo, e quo ordine Tertio, quid in eis cognOScit. - Circa primum quaeruntur oelocii Utrum anima cognoscat corpora per intellectum. - 2 Utriun intelligat ea perii Dissemini lanien ratione naui quoad actiones tediis et de iis quae non naturaliter et necesias alius patet, extenditur enim ad omnia sario sed libere volu in . omnino stive volu :nus, sive necessario, Sive libere. 2 Hic objeetum non est duplex, sicut objectum liberum Urbitrium proprie solum sit de intellacius agentis et intellectus O ibilis.