Sancti Thomae Aquinatis Summa Theologica diligenter emendata ... notis ornata

168쪽

108 QUI EST. LXXXIV, ART. VI ET VIII.

ratione autem hujus naturae eSt quod in aliquo individuo existat, quod non est absque materia corporali Sicut de ratione naturse lapidis est quod sit in hoc lapide; et de ratione naturae equi est quod Sit in hoc equo et sic de aliis. Unde natura lapidis, Vel cujuScumque materiali rei, cognoSei non potest complete et Vere, ni Si secundum quod cognoScitur ut in particularieXistens Particulare autem apprehendimus per SenSum et imaginationem: et ideo necesse est ad hoc quod intellectus actu intelligat suum objectum proprium, quod convertatis ad phantaSmata, Ut Speculetur naturam univerealem in particulari existentem. Si autem proprium objectum intelle tu nostri esset Orma separata, vel si sormae rerum sensibilium Sub- Sisterent non in particularibus secundum platonicoS, non oporteret quod intellectus noster semper intelligendo converteretis ad phantasmata 1). Ad primum ergo dicendum, quod species conservatae in intellectu Ossibili in eo xistunt habitualiter, quando actu non intelligit, Sicut Supra dictum eSt Mus2St. Lxxix art. 6 et T). Unde ad hoc quod intelligamuS in actu, non sumet ipsa conservati Specierum; Sed Oportet Dod eis Utamur, Sectandum quod convenit rebus quarum Sunt SpecieS, quae Sunt naturae in particularibus existenteS.

Ad secundum dicendum, quod etiam ipsum phantasma est Similitudo rei particularis; unde non indiget imaginatio aliqua alia similitudine particulari, sicut indiget intellectus.

Ad tertium dicendum, quod incorporea Dorum non SUnt PhantaSmata, CognOScuntur a nobis per comparationem ad corpora Sen Sibilia quorum Sunt phantasmata sicut veritatem intelligimus ex consideratione rei circa quam Veritatem speculamur Deum autem, ut Dionysius dicit De div. nom. cap. 1 leet 3 , cognOScimUS Ut CaUSam, et per XeeSSUm et per remotionem 2). Alias etiam incorporea Substantia in Statu praesentis vit BCOgnOScere non POSSUmu ni Si per remotionem, Vel per aliquam comparationem ad corporalia. Et ideo cum de hujusmodi aliquid intelligimus, necesSe habemus converti ad phantaSmata corporum, scet ipsorum non

sint phantaSmata.

ARTICULUS VIII. - ΠTRUM UDICIUM INTELLECTUS IMPEDIATUR PER LIGAMENTLM

De his etiam 2 2 quaest. CLIV. art. 5 corp. et quaest. LXXII. art. et De Verit quaeSt. H. art. o. et De anima, lib. iii ieet. 7.

A Octavum sic proceditur. l. Videtur quod judicium intellectus non impediatur per ligamentum sensus. Superius enim non dependet ab inferiori. Sed judicium intellectus est supra senSum. Ergo judicium intellectus

non impeditur per ligamentum SenSUS. 2. Pra terea Syllogi Zare est actus intellectus. In Onan autem ligatur SenSuS ut dicitur De Somn. et Vig. cap. 1 et 4); contingit tamen quandoque

quod aliquis dormiens syllogizat. Ergo non impeditur judicium intellectus

per ligamentum Sen SuS. Sed contra est quod in dormiendo ea quae contra licito mores Ontingunt, non imputantur ad peccatum, ii Ut Augustinum Sup. Gen. ad liti.

lib. xii, cap. 15 dicit. Hoc autem non esset, si homo in dormiendo liberum usum rationis et intellectus haberet. Ergo impeditur rationi USus per

ligamentum SenSUS.

t Imo potius eo fine ad formam separatam tio seu negati ejus quod non convenit Deo. s converteret ut ad exemplar quod itam univer .5 In hoc articulo explodit errorem eorum

sale in quo singularia maeque iniueretur qui somniis et visionibus Me aliendendum pu- a'er remotionem sic intelligitur abla tunt.

169쪽

QU EST. LXXXIV, ART. VIII. 109

XCLUSIO. - Cum omnia, quae in praesenti Statu intelligimus, cognoSeantur aliis per comparationem ad res sensibiles, necesse est perfectum intellectus udigium in nobis impediri per ligamentum SenSuS.

Respondeo dicendum quod, Sicut dictum S sart. Praeci , proprium objectum intellectui noStro proportionatum est natura rei sensibilis; judicium autem persectum de re aliqua dari non potest, nisi ea Omnia quae ad rem pertinent, cognOScantur; et praecipU Si ignoraretur id quod est te minus et finis judicii Dicit autem Philosophus De coelo, lib. III text. 61). quod re sicut finis activae scientiae est opuS ita naturalis scientiae sinis est quod videtur semper proprie Secundum Sen Sum M Faber enim non quaerit cognitionem cultelli nisi propter opus, ut operetur hunc particularem cultellum; et similiter naturalis non quaerit cognoScere naturam lapidi et equi, nisi ut sciat rationes eorum quae Videntur Secundium Sen Sum Mani-PStum est autem, quod non poSset eSSe perlaetum judicium fabri de cultello, si opus ignoraret et Similiter non posSet eSSe persectum judicium scientiae naturalis de rebus naturalibus, Si sensibilia ignorarentur. Omnia autem quae in praesenti statu intelligimus, CognOSeuntUr a nobi per comparationem ad re senSibiles naturales. Unde impossibile est quod sit in nobis judicium intellectus persectum cum ligamento SenSUS, Per quem res sensibiles cognOSQimUS. Ad primum ergo dicendum, quod quamVi intellΡctUS Sit Superior sensu, accipit tamen aliquo modo a SenSu et ejus objecta prima et principalia in sensibus undantur; et ideo neceSse Si quod apediatur judicium intellectus ex ligat SenSU. Ad secundum dicendum, quod Sensus ligatur in dormientibus propter evaporatione quaSdam et fumositates QSolutas, ut dicitur De somno et Vig. cap. 1 et 3 , et ideo Secundum dispositionem hujusmodi vapor tionum contingit esSe ligamentum sensu majUS Vel minUS. Quando enim multus fuerit motu vaporum ligatur non Solum SenSUS, Sed etiam im ginatio ita ut nulla appareant phantasmata Sicut praecipia accidit, cium aliquis incipit dormire post multum cibum et potum. Si ero motu Vap rum aliquantulum fuerit remissior apparent phantasmata, Sed diStorta et inordinata, sicut accidit in ebrieitantibus. Si vero adhuc magis motus Sedetur, apparent phantaSmata ordinata Sicut maxime solet contingere in sine dormitionis, et in hominibus Sobriis et habentibus fortem imagin tionem. Si autem motu Vaporum suerit modicuS, non Solum imaginatio remanet libera, Sed etiam pSe sensus communis 1 ex parte solvitur ita quod homo judicat interdum in dormiendo ea Uae Videt, Omnia QSSe, quasi dijudicans inter res et rerum Similitudines. Sed tamen ex aliqua parte remanet enSU Communis ligatus. Et ideo, licet aliquas similit dine discernat a rebus, tamen semper in aliquibus decipitur. Sic igitur per Odrao quo SenSUS Solvitur, et imaginatio in dormiendo, liberatur judicium intellectus 2); non tamen ex toto. Unde illi qui dormiendo syli giZant, cum Xcitantur, Semper recognoscunt Se in aliquo defecisse M.

3 Sensus ommunis est sensus internus ad eritiae ab aliis ita sensus communis iudicat va-

quem reseruntur, tanquam ad temninum com rias propriorum sensuum apprehensiones inter se munem, omnes mutum propriorum sensuum conserendo I pro judicio enuntiativo per com- apprehensiones positionem, aut divisionem, aut discursuiu, et

2 Eine judicium tribus modis sumi potest : ita judicat intellectus. D pro simplici cognitione quae Diectum AEl- o Haec colliguntur ex libro De somno attingita ita sensus proprius de sensibili proprio tigilantia et ex libro De insomniis quae inter iudicat: 2 pro cognitione etiam simplici qua arva naturalia Aristotelis recensentur. dignoscitur et objecti conveni eutia et ejus dis-