장음표시 사용
181쪽
telligibiles. Nam modii cujuSque actionis consequitii formam, Uad Stactionis principium seu Gecumque ergo intellectus potest intelligere Sub una Specie, Simul intelligere potest et inde est quod Deus omnia simul videt per unum, quod eSDeSSentia Sua. Quaecumque vero intellectu per diverSas spocles intelligit, non Simul intelligit. Et hujus ratio est, quia impossibilo est idem subjectum persici simul pluribus mi mi unius generi et diversariam specierum; sicut impossibile est quod idem corpus secundum idem l)Simul coloretur diversis coloribus, vel figuretur diverSi figuris. Omnes autem species intelligibiles sunt unius generis, quia Sunt persectiones unius intellectivae potentiae licet res quarum Sunt Sp CieS, Sint diVerSO-rum generum ImpoSsibile est ergo quod idem intellectus Simul perficiatur
diversis speciebus intelligibilibus ad intelligendum divorsa in actu 2 .
Ad primuin ergo distendum, quod intellectus OS SUpra tempUS, quod est nUmerta motu Corporalium rerum. Sed ipsa pluralitas SpecieruIn intelligibilium causa vicissitudinem quamdam intelligibilium Operationiam, Sectandum quam una operatio est prior altera et hane vicissitudinem Augustinus nominat tempus, cum dicit Super Gen. ad liti lib. Vm, cap. 20 et 22), quod Deus movet creaturam Spiritualem per temPUS. Ad secundum dicendum quod non Solum oppoSitae formae non OSSunt esse Simul in eodem Subjecto Sed nec quaecumque formae HUSdem gene riS, licet non Sint Oppositae, Sicut patet per exemplum inductiam in corp.)de coloribus et figuriS. Ad tertium dicendum, quod partes possunt intelligi dupliciter : Uno modo Sub quadam confuSione, prout Sunt in toto et Sic CognoSCUntur Per tinnm sormam totiUS et Sic simul cognoscuntur. Alio modo cognitione distincta, Secundum quod quaelibet cognOScitur per suam Speciem; et Si non Simul intelliguntur.
Ad quartum dicendum, quod quando intellectus intelligit dissersentiam
vel comparationem Unius ad alterum, cognoscit utrumque disserentium Vel comparatorum Sub ratione ipsius comparationi Vel disserentiae, sicut dictum Si in Solut praeci , quod cognoscit parte sub ratione OtiuS
ARTICULUS V. - UTRUM INTELLECTUS NOSTER INTELLIGA COMP0NENDO ET
De his etiam sup quaest. LVIII, ari. 4 et 5 et Sent. III dist. 55, quaest. II, ari 2 quaest. I eo .
Ad quintum Sic proceditur. 1. Videtur quod intellectus nOSter non intelligat componendo et dividundo Compositio enim et divisio non est nisi multorum. Sed intellectus non potest simul multa intelligere. Ergo non potest intelligere componendo et dividendo. 2. Praeterea, omni compOSitioni et diviSion adjungitur tempus praeSens, praeteritum, vel suturum. Sed intellectus abstrahit a tempore 4), sicut etiam ab aliis particularibus conditionibus. Ergo intellectus non intelligit componendo et dividendo. 3. Praeterea, intellectus intolligit per assimilationem ad res Sed compositio et divisio nihil est in rebus mihil enim invenitur in rebus ni Si res, quae Significatur per praedicatum et subjectum; quae eS Una et eadem, Si compoSitio St Vera homo enim est vere id quod est animal. Ergo intellectus non componit et dividit
it Seu semandum eamdem partem indivisam et divisionem antea dictum est quaest. XIV, quia contradictio inde sequeretur puta ut esset art. 4 et quaest. LVIII, art. 4 sit .nil allium et nigrum, vel etiam quadratuin et 4 Hoe est itule pendenter a teinpore sive sine rotundum ullo respectu ad aliquam teniporis disserentiam
12 Aut ad intelligendum diversa uno actu intelligit. o Quid sit intelligendum per compositionem
184쪽
Sed contra voce Significant conceptione intellectus, ut dicit Philosophus Perili lib. I, cap. .. 1). Sed in Ocibu eSt compoSiti et divisio, ut patet in propositionibus assirmativis et negativis. Ergo intellectus componit et dividit.
CONCLUSIO. - Cum intellectus humanus non statim in prima apprehensione capiat persectam rei cognitionem sicut divinus et angelieuS, DecesSum est eum intelligere componendo et dividendo et ratiocinando.
Respondeo dicendum quod intellectus humanus necesse habet intelligere domponendo et dividendo. Cum enim intellectus humanu exeat de potentia in actum, Similitudinem quamdam habet cum rebu generabilibus, quae non statim periectionem Suam habent, Sed eam SucceSSive acquirunt. Et similiter intellectus humanus non Statim in prima apprehenSione capit persectam rei cognitionem Sed primo apprehendit aliquid de ipsa, puta quidditatem ipsius rei, quae est primum et proprium objectum intellectus; et deinde intelligit proprietates et accidentia, et habitudines circumStantes rei Ssentiam. Et Secundum hoc necesse habet num apprehensum alii componere et dividere, et ex una compositione et divisione ad aliam procedere quod eSi ratiocinari. Intellectus autem angelicus et divinus se habent Sicut res incorruptibiles, quae statim a principio habent suam totam persectionem. Unde intellectus angelicus et divinus statim perfecte totam rei cognitionem habet. Unde in cognoscendo quidditatem rei cognoSeit dere Simul quidquid nos cognoScere posSumus componendo et dividendo, et ratiocinando. Et ideo intellectus humanus cognoscit componendo et dividendo, sicut et ratiocinando. Intellectus autem divinu et angelicus O-gnoscunt quidem compositionem et divisionem et ratiOei nationem, non tamen componendo et dividendo et ratiocinando, Sed per intellectum simplicis quidditatis. Ad primum ergo dicendum, quod compositio et divisio intellectus per
quamdam disserentiam vel comparationem sit. Unde Sic intellectu cognoscit multa componendo et dividendo, sicut cognoScendo disserentiam vel
Ad secundum dicendum, quod intellectus abstrahit a phantaSmatibus; et tamen non intelligit actu nisi convertendo se ad phantaSmata, Sicut Supra dictum est art. 1 hujus quaest et UaeSt. xxxIV, art. I). Et eve parte quuSe ad phantasmata convertit, compositioni et divisioni intellectus adjungitur tempus, ut patet De memoria et reminiScentia, cap. 1). Ad tertium dicendum, quod similitudo rei recipitur in intellectu secundum modum intellectus, et non Secundum modum rei l). Unde Compositioni et divisioni intollectus respondet quidem aliquid ex parte rei tamen non eodem modo se habet in re sicut in intellectu Intellectus enim humani proprium objectum est quid litas rei materialis, quae Sub SenSu et imaginatione cadit. Invenitur autem duplex compositio in re materialici prima quidem sormae ad materiam; et huic respondet OmpOSitio intellectu S, qua totum ni Versale de sua parte praedicatur. Nam genu SUmitur a materia communi, disserentia ero completiva specie a Orma, particulare ei a materia individuali. Secunda vero compositio est accidentis ad Subjectum; et huic reali compoSitioni respondet compositio intellectus, Secundum quam praedicatur accidens de Subjecto, ut cum dicitur suom est albus. Tamendisseri compositio intellectus a compositione rei. Nam ea qUB Componuntur in re, Sunt diVerSa; compositio autem intellectus est signum identitatis
si quia scilicet nodus rei est secundum se tantum et spiritualiter per ipsani sui speciem materialis in intellectu autem immaterialiter recipitur.
185쪽
eorum Uae componiantur. Non enim intellectu Sic componit, ut dicat quod homo est albedo; sed dicit quod homo est albus, id eSt, habens albedinem. Idem autem est subjecto quod est homo, et quod est habens albedinem 1 . Et simile est de compositione formae et materiae. Nam unimal significat id quod habet naturam 2 sensitivam rationale ero, quod habet naturum intellectivam homo vero, quod habet Utrumque Socrate vero, quod habet omnia haec cum materia individuali Ε secundum hane identitatis rationem intellectus noster unum componit alteri, praedicando.
Do bis etiam sup quaest XVII, art. 5, et Sent ii dist. 50, qui aest. III. art. 4 et O verit quaest. I,
art. 2, et Metaph. lib. i , lect 4 , et lib. IX sn et De anima, lib. ut lect 2 sin.
Ad sextum sic proceditur. 1. Videtur quod intellectu posSit eSse salsus. Dicit enim Philosophus Metaph. lib. vi text. ), quod VerUm et sal Sum Sunt in mente. Mens autem et intellectus idem sunt, Ut Supra dictum est qUdeSt. xxlx, art. 1). Ergo salsitas eSt in intellectu.2. Praeterea, Opinio et ratiocinati ad intellectum pertinent. Sed in utraque Starum invenitur salsitas. Ergo potest esse salsitas in intellectu. 3. Praeterea, peccatum in parte intellectiva est. Sed peccatum cum salsitate eSt errant enim qui operantur malum, Ut dicitUr ProVerb. xiv 22). Ergo salsitas potest esse in intellectu. Sed contra est quod dicit Augustinus QuaeSt. lib. xxxiii, quaeSt. 32, in
Princi), quod re omnis qui fallitur id in quo fallitur, non intelligit , Et Philosophus dicit De anima, lib. ui text. 51), quod intellectu Semper eSi
verum 4). CONCLUSIO. Tum quidditas rei sit proprium objectum intellectus, nunquam eontingit circa ipsum alli nisi per accidens, prout ipsi composilio vel divisio, seu
'iscursus ad miseetur, in quibus allitur quandoque.
Respondeo dicendum quod Philosophus De anima, lib. III text. 26 comparat quantum ad hoc intellectum Sensui. Sensus enim circa proprium Objectum non decipitur 5 , Sicut visus circa colorem, nisi forte per accidense impedimento circa organum contingente sicut cum gustus febricitantium dulcia judicat amara, propter hoc quod lingua malis humoribus est repleta Circa Sen Sibilia vero communia decipitur Sensus, sicut judicando de magnitudine vel figura; ut cum judicat Solem eSSe pedalem, qui tamen est major terra. Et multo magis decipitur circa sensibilia per accidens 6 , ut cum judicat, set esse mel propter coloris similitudinem. Et hujus ratio est in evidenti quia ad proprium objectum unaquaeque potentia per Se O dinatur, Secundum quod ipsa; quae autem Sunt hujuSmOdi, Semper eodem modo Se habent. Unde manense potentia, non deficit ejus judicium circa Proprium objectum. Objectum autem proprium intellectus est quidditas rei unde circa quidditatem rei, per se loquendo, intellectu non fallitur; ged circa ea quae circumstant rei essentiam vel quidditatem intellectus potest alii, dum unum ordinat ad aliud, vel componendo, Vel dividendo, Vel etiam ratiocinando. Et propter hoc etiam circa illa propOSitione errare
Η Ιta codd. et editi plurimi. In edit. Rom. sunt nunc non recta ut eodem loco immediate deest Idem autem es subjecιο quod es ho subjungit Aristoteles. mo, e quod est habens albedinem. o Qui haec principia pertinaciter negare vo- 2 Al. materiam luerunt, ut D. Lamonnais et alii, lata via ad 5 Quod in hoc articulo docet D. Thomas scepticismum ducti fuerunt. pertinet ad certitudinis quaestionem quae a phi- 6 Circa sensibile proprium commune illosophis recentioribus tam acriter fuit disputata per accidens vide quod superitis dictum est V Quod a Philosopho dicitur per oppositum quaest. LXXV I art. 2 .