장음표시 사용
192쪽
122 U EST. LXXXV ART. VI ET VII.
non potest quae Statim cognOSeUntUr Cognita terminorum quidditato 1): sicut accidit circa prima principia e quibus etiam accidit in fallibilitas veritatis secundum certitudinem cientiae Circa concluSiones Per accidens tamen contingit intellectum decipi Circa quod quid e3 in rebus compositis; non ex parte Organi, qUia intellectu non St Virtu Uten organo sed ex parte compositioni interVenienti circa desinitionem, dum vel definitio unius rei est salsa de alia Sicut definitio circuli de triangulo; vel dum aliqua definitio est in Se salin implican compOSitionem impossibilium; ut si accipiatur hoc ut definitio alicujUS rei, animal rationale alatum. Unde in rebus simplicibus, in quarum desinitionibu compOSitio intervenire non potest non poSSumus decipi; Sed desseimVS 2 in totaliter non attingendo, sicut dicitur Metaph. lib. ix teXt. 22). Ad primum ergo dicendum, quod salSita dicitur eSSe in mente secundum compositionem et divisionem. Et similiter dicendum est ad secundum de Opinione et ratiocinatione. Et ad tertium de errore peccantium qui con Sistit in applicatione ad appetibile. Sed in absoluta con Sideratione quidditati rei, et eorum quae per eam cognoscuntur, intellectu nunquam decipitur. Et sic loquuntur auctoritate in contrarium inductae.
ARTICULUS VII. - GRCA GNΛM ET EAMDEM UNUS ALIO MELIUS INTELLIGERE
De his etiam sup quaest XII art. 6 eorp. et Sent. dist. 49, quaest. II art. 4 ad . et De verit. quaest. II art. 2 ad 2.
Ad septimum sic proceditur. l. Videtur quod unam et eamdem rem unus alio melius intelligere non poSSit. Dicitur enim Quaest. lib. xxxiii, quaest. 32 QuiSqui ullam rem aliter quam est, intelligit non eam intelligit. Quare non est dubitandum esse persectam intelligentiam qua praestantior esse non poSSit et ideo non Si per iras nitum ire, quia quaeque res intelligituri nec eam poSSe alium alio plus intelligere. 2. Praeterea, intellectus intelligendo veruS St. Veritas autem, cum Sit
aequalitas quaedam intellectus et rei ο), non recipit magis et minus; non enim proprie dicitur aliquid magi et minus aequale. Ergo neque magi et minus aliquid intelligi dicitur. 3. Praeterea intellectus est id quod est formatissimum in homine. Sed disserentia formae causa disserentiam speciei. Si igitur unus homo magis alio intelligit, videtur quod non sint Unius Speciei. Sed contra est quod per experimentum inveniuntur aliqui alii prosundius intelligentes Sicut profundius intelligit qui concluSionem aliquam
potest reducere in prima principia et cauSa primaS, quam qU PoteSt reducere Solum in caUSa proximas 5 .
CONCLUSIO. - amdem rem alium alio melius intelligere contingit, non objective quidem, sed ex parte potentiae intelligentis, quae dispositionem animae sequitur.
Respondeo dicendum quod aliquem intelligere unam et eamdem rem
Hine ovi lentia est nmtixum judicanili cer 4 Per se quidem divini a quo veritas ipsa rei tum et insallibile secundum riuum esse dependet; sed humani 2 Talentis in spiritualium cognitione defici vel angeli ei per aecidens a quo veritas non denuis quod nullo modo ea cognoscimus pendet, Sed cognoscitur tantum, ut ex professo
A, In hoc articulo et in Sent. lib. I l, dist. 52. dictum et explicatum supra qua St. xxi, art. J. qir;est. l, art. 5 I . Thoma docet animas homi s5 mi spectat illud Sapientis diceniis do senum esse inaequales quoad tersectionem subs ipso Puer eram in ' osus e so .ilus umian: talem, qu04 ab omnibus Philosophis et ibeo ua uiam donarii Sali. IH . I . iugis non est admissunt.
193쪽
QU EST. LXXXV, IIT VI ET VIII. 123 magis quam alium, poteS intelligi dupliciter uno modo Sic quod Iymo
determinet actum intelligendi ex parte rei intellectas et Sic non potest unus eamdem rem magis intelligere quam aliuS; quia si intelligeret eam aliter quam sit, Vel melius, vel pejuS, alleretur, et non intelligeret, ut arguit Augustinus loe . it. . - Αli modo poteS intelligi, ut determinet actum intelligendi ex parte intelligentiS; et Sic unu alio potest eamdem rem melius intelligere, quia est meliori Virtuti in intelligendo sicut melius videt visione corporali rem aliquam qui Si persectioris virtutis et in quo Virtus visiva est persectior. Hoc autem circa intellectum contingit dupliciter : uno quidem modo ex parte ipSiu intellectuS, qui est persectior. Mani-DStum est enim qu6d quanto corpia est meliu diSpositum, tanto moliorum Sortitur antinam quod manifeste apparet in hi qUae Sunt Secundiim speciem diversa. Cujus ratio St, quia actu et forma recipitur in materia secundum materiae capacitatem. Unde etiam cum in hominibus quidam habeant corpus meliu dispositum Sortiuntur animam majoris virtutis in intelligendo. Unde dicitur De anima, lib. II text. 94 , quod molle Carne bene apto mente videmus. -Αlio modo contingit hoc ex parte inferiorum Virtutum, quibus intellectus indiget ad sui operationem. Illi enim in quibus virtus imaginativa et cogitativa et memorativa Si melius dispoSita, sunt melius dispositi ad . intelligendum. Ad primum ergo patet Solutio ecdictis. Et similiter ad secundum veritas enim intellectus in hoc consistit quod intelligatur res esse Sicuti St. Ad tertium dicendum, qud disserentia formae, quae non provenit ni Si ex
diversa dispositione materiae, O sacit diverSitatem Sectandum Speciem, Sed Sol uni secundum numerum. Sunt enim diversorum individuorum di-Vei Sae sormae secundum materiam diversificatae.
ARTICULUS VIII. - UTRUM INTELLECTUS PER PRIUS INTELLIGAT INDIVISIBILE
Da his etiam infra, quaest. LXXXVII, art. 5 corp. et Sent. I. dist. 24, quaest. I, ari. 5 ad 2 et Loanima, lib. m. leci. 2.
Αd octavum Sic proceditur. 1. Videtur quod intellectus per prius intelligat indivisibile quam divisibile. Dicit enim Philosophus PhySic. lib. I text. 1), quod . intelligimus et scimus ex principiorum et elementorUm cognitione , Sed indivisibilia sunt principia et elementa divisibilium. Ergo per prius sunt nobis nota indivisibilia quam divisibilia. 2. Praeterea, id quod ponitur in definitione alicujuS, per priu cogno citur a nobis; quia re definitio est ex prioribus et notioribus, s Ut dicitur Top. lib. vi cap. 1). Sed indivisibile ponitur indefinitione divisibilis, sicut punctum in desnitione lineae Linea enim, ut Euclides dicit Elem. lib. 1, in princi), est longitudo sine latitudine, cuju extremitates Sunt duo puncta et unita ponitur in definitione numeri quia nUmerus est multitudo mensurata per Unum, Ut dicitur Metaph. lib. x, text. 21). Ergo intellectu noster per prius intelligit indivisibile quam divisibile. 3. Praeterea, simile simili cognoscitur. Sed indivisibile est magis simile intellectui quam divisibile; quia intellectus est simplex, ut dicitur De anima, lib. , text. 4 et 12 . Ergo in tellectus noster prius cognoSRt indivisibile. Sed contra est quod dieitur De anima, lib. in text. 25), quod indiViSibile monstratur Sicut privatio. Sed privati per OStertia cognOSCitur. Ergo et indivisibile.
CONCLUSIO. Indivisibile actu, tam seeundum continuitatem quam Secundum
196쪽
rationem, est prius nolum quam opposita diVisi Sed indivisibile omnino, elu sei lidet et polentia est posterili notum.
Respondeo dicendum quod objectum intellectu noStri Secundum pri sentem statum est quidditaS rei materiali quam a phantasmatibus abstrahit, ut ex praemiSSi patet quaeSt. LXXXIV, art. 6 et T). Et quia id quod est primo et per se cognitum a Virtutis OgnOSCitiVa Si proprium ejus objectum considerari poteSt quo ordine indiVi Sibile intelligatur a nobis, ex ejus habitudine ad hujusmodi quidditatem. Dicitur autem indivisibile tripliciter 1) ut dicitur De anima, lib. m. te St. 23 et deincepS uno modo sicut continuum est indivisibile, quia eS indivisum in actu, licet sit divisibile in potentia; et hujusmodi indivisibile priuS S intellectum a nobis quam ejus divisio, quae eSt in parteS; quia cogniti coniuSa S prior quam distincta, ut dictum est sart. 3 huju quaeSt. ad 3). Alio modo dicitur indivisibile secundum speciem, Sicut ratio homini est quoddam indivisibile: et hoc etiam modo indivisibile est prius intellectum quam divisio ejus in partes rationis, ut supra dictum eSt loe . it.), et iterum prius quam intellectus componat et dividat, mrmando Vel negando. Et hi US ratio est, quia hujusmodi duplex indivisibile intellectus Secundum se intelligit sicut proprium objectum Tertio modo dicitur indiviSibile quod est omnino indivisibile, ut punctu et unitaS, quae nec actu nec potentia dividuntur; et hujusmodi indivisibile per po SteriuS cognoscitur per privationem divisibilis. Unde punctum primative desinitur: Punctum Si civius par non est. Et similiter ratio unius est quod Sit in divi Sibile, ut dicitur Metaph. lib. x text. 2 . Et hujus ratio est, quia tale indivi Sibile habet quamdam oppositionem ad rem corporalem c u quidditatem primo et per Se intellectus accipit. Si autem intellectus noster intelligeret per participationem indivisibilium Separatorum, ut platonici OSuerunt, Sequeretur quod indivisibile hujusmodi esset primo intellectum; quia Secundium platonico prius participatur a rebUS.
Ad primum ergo dicendum, quod in accipiendo eientiam non semper principia et elementa Sunt priora quia quandoque ex effectibus sensibilibus devenimus in cognitionem principiorum et cauSarum intelligibilium. Sed in complemento Scientiae semper Scientia effectuum dependet ex cognitione principiorum et elementorum; quia, ut ibidem dicit Philosophus
Ad secundum dicendum, quod punctum non ponitur in definitione lineae communiter sumptae ManifeStum est enim quod in linea infinita et etiam in circulari non est punctum nisi in potentia. Sed Euclides desinit lineam finitam rectam; et ideo posuit punctum in definitione lineae, sicut terminum in definitione terminati. Unita Vero est menSura numeri et ideo ponitur in definitione numeri mensurati; non autem ponitur in desinitione 2 divisibilis, sed magi e COI Vel SO. Ad tertium dicendum, quod Similitudo, per quam intelligimu S, est Species cogniti in cognoscente; et ideo non Secundum Similitudinem naturae ad potentiam cognoScitivam est aliquid priuS Ognitum, Sed per convell)Et ait ipse . I homas De ninia lib. u. cundum speciem. Tertio modo videtur unum esseleel. 2 tot modis dicitur indivisibile quot modis quod est penitus indivisibile ut punctum et unitas. dicitur et unum cusus ratio ex indivisione est. Di I Id est non autem ponitur punctum vel uni- ei in renim uno modo aliquid unum cum continui ta in delinition lineae vel numeri prout divisitate undo et illud quod est continuum dicitur bilis. licet ponatur in desinitione lineae prout indivisibile. Dicitur quoqtie in uni id quod habe termina lar, sive numeri prout Diensurati. unam speciem et huic responit et indivisibile s
197쪽
QU EST. LXXXVI, ART. I. 12 Intontiam ad objectum alioquin magis visu cognOSceret auditum quam
eLID INTELLECTUS NOSTER IN REBUS MATERIALIBUS COGNOSCAT, INQUATUOR ARTICULOS DIVISA.
Deinde considerandum est quid intellectus noster in rebus materialibus cognoscat. Et circa hoc quaeruntur quatuor i Utrum cognoscat singularia. - 2 Utrum cognoscat inlinita. - Utrum cognoseat contingentia. - Utrum cognoscat Iulura. ARTICULUS I. - TRLM ENTELLECTUS NOSTER COGNOSCχT SINGULARIA 1).
De his etiam Sent. IV, dist. 50 qiuest art. 5. et De verit quaest. V. ari. 6, et quaest X art. 4 et De anima Bri 20, et quodl. XII, art. 42, et Opuse. XIV. cap. 4 et 2 et De anima, lib. iii loci. 8, eoi 2 et 5.
Ad primum sic proceditur. 1. Videtur quod intellectus OSter cognoScat Singularia. Quicumque enim cognOScit compositionem, cognOScit extrema compositionis. Sed intellectus nOSter cognoscit hanc compoSitionem in crates est homo ejus enim est propositionem formare. Ergo intellectus noster cognoscit Singulare quod eSt SocrateS. 2. Praeterea, intellectus praeticus dirigit ad agendum. Sed actus sunt circa Singularia. Ergo cognoscit Singularia. 3. Praeterea, intellectu DOSter intelligit Seipsum. Ipse autem est quoddam Singulare alioquin non haberet aliquem actum Actus enim singularium sunt 2 . Ergo intellectus noster cognoScit Singillare. 4. Praeterea, quidquid potest Virtus inferior, potest Superior Sed Sensus cognoscit singulare. Ergo multo magis intellectus. Sed contra est quod dicit Philosophus Physic. lib. I tedit. 49), quod Universale Secundum rationem Si notum, Singulare Utem Secundum Sen-
CONCLUSIO. - Cum non contingat intelligere nisi secundum abstractionem a materia, impossibile est singularia ab intellectu apprehendi directe, sed tantum indirecte secundum quamdam reflexionem.
Respondeo dicendum quod singulare in rebus materialibus intellectus noster directe et primo cognoScere non poteSt. CUJUS ratio est, quia principium singularitatis in rebus materialibus est materia individualis Intellectus autem noSter Sicut Supra dictum eSi quaeSt. xxxv art. 1), intelligit abstrahendo speciem intelligibilem ab hujusmodi materia. Quod autem a materia individuali abstrahitur, est universale. Unde intellectus noster directe non est cognOScitivia niSi univerSalium Indirecte autem, et quasi per quamdam reflexionem 3), poteSt cognOScere Singulare. Quia, Sicut Supradicium Si qUaeSt. LX IV art. ), etiam postquam species intelligibiles abStraxerit, non poteS Secundum eas actu intelligere, nisi conVertendo Se ad phantasmata, in quibus species intelligibiles intelligit, ut dicitur me anima, lib. , text. 32). Sic igitur ipsum universale per speciem intelligibilem directe intelligit, indirecto autem singularia, quorum Sunt phantaS-mata a Phyc modo format hanc propositionem : Socrates est homo.
Iuxta mentem D. Thomae intellectus noster 5 Quae idcirco diligenter notanda sunt; quia 'non directe singularia materialia cognoscit, sed non desuerunt qui dicerenti Thmnan do uisse indirecte et per quamdam reflexionem quod intellectus noster in praesenti statu singim 2 Sicut et circa singulare, ut Met. lib. I. laria non cognoscit cum tamen expreMe doceat eap. 4 ab exemplo medici stenditur qui Singu quod ea cognoscit, sed iii lirecte. larem tantum hominem Sanni.
200쪽
123 QUI EST. LXXXVI. ART. I ET II.
Unde patet solutio ad primum. Ad secundum dicendum, Uod electi particulari operabilis est quasi conclusio syllogismi intellectu praetici, Ut dieitUr Ethic lib. Π, cap. 3 . Ex universali autem propOSitione directe non potest concludi singularis, nisi mediante aliqua Singulari POPOSitione SSumpta. Unde universalis ratio intellectus practici non movet ni Si mediante particulari apprehensione sensitivae partis, Ut dicitur De anima, lib. III, teXt. M. Ad tertium dicendum, qud Singulare non repugnat intelligi, inquantum mi singulare, sed inquantum Si materiale quia nihil intelligitur nisi immaterialiter. Et ideo Si Sit aliquid Singulare et immateriale, sicut est intellectus, hoc non repugnat intelligi. Ad quartum dicendum, quod virtus Superior poteS illud quod virtus inserior, sed eminentiori modo. Unde id quod cognoscit sensus at
rialiter et concrete quod Si cogno Scere Singulare directe, hoc cognoscit intellectus immaterialiter et abStracte, Uod Si cognoSeere univer
ΛRTICULUS II. - TRLM INTELLECTUS NOSTER POSSIT COGNOSCERE
De his etiam infra quaest. LXXXVII. art. 5 ad 2 et opust. II, quaest. LXXII.
Ad secundum sic proceditur. 1. Videtur quod intellectu noster possit cognoscere infinita. Ileus enim excedit omnia infinita. Sed intellectus noster potest cognOSeere Deum, Ut Upra dictum Si quaeSt. XII, art. 1). Ergo multo magi potest cognoscere omnia alia insinita 2. Praeterea, intellectu no Ster natUS St 3 cognOScere genera et spmcies. Sed quorumdam generum Sunt infinitae Species, Sicut numeri, proportione et gurae. Ergo intellectu nOSter OteSt cognoscere infinita.
3. Praeterea, Si ian Um corpus non impediret aliud ab existendo in uno et eodem loco, nil)il prohiberet infinita corpora in Un loco esse. Sed una species intelligibilis non prohibet 4 aliam ab existendo simul in eodem intellectu contingit enim multa Seire in habitu. Ergo nihil prohibet intellectum nostrum infinitorum scientiam habere in habitu.
4. Praeterea, intellectus, cum non Sit VirtUS materiae corporalis . Ut supra dictum quaest. I xxix, art. 4 ad 1), videtur eSSe potentia in ita Sed
virtus in gnita potest super ins nita 5 . Ergo intellectus noSter potest cognoscere infinita. Sed contra est quod dicitur Phys lib. I, teXt. 35 et lib. , text. 65), quod in sinitum, inquantum est infinitum, eSt ignotum.
CONCLUSIO. Intellectus humanus nec actu, nee habitu potest intelligere inst-nita, sed in polentia tantum.
Respondeo dicendum uti clam potentia proportionetur Suo Objecto, Oportet hoc modo se habere intellectum ad infinitum, sicut se habet ejus objectum quod est quidditas rei materialis. In rebus autem materialibus
Eliserta ab incertis in hac qii lione sopa et persecti quo Jquo intelligi non Pol si ni, aerentur, certi a te nondum St, ait S lvius, quod ei Iaiendo artem Post Partem. intellectus ita manus. etiam in primenti rerum T Id est aptitudinem habet a natura ui ea Statu cognoscit singularia rerum materialium possit cognoscere quasi proprium ae directum per Se Seu Per suum proprium actum quod objectum uiam quod est universale.
vero illa solum indirecto eo mea probabile ii Vel non impedii quin etiam alia in eodem est sit intelleetu vel esse possit simul cum illa: In hoe arti eul D. Thomas ite in sinit, , Seu potentiam babet super inlinita sioneundum quantitatem loquitur, siqui lem dicit sicut in quibusdani exemplaribus fit ri os esse illo in si inito quod non bubdi talionem socius ityer in milia.