장음표시 사용
201쪽
non invenitur insultum in actu, Sed solum in potentia, Secundiam quod unum Succedit alteri, ut dicitur PhyS. lib. in text. 5T . t ideo in intenlectu nostro invenitur insinitum in potentia, in accipiendo scilicet unum post aliud quia nunquam intellectu nOSter tot intelligit, quin possit plura intelligere Actu autem vel habitu non poteSt cognoscere insiliit intollectu noSter Actu quidem non, quia intellectu noSter non potest simul actu cognoScere nisi quod per Unam Speciem cognOScit infinitum autem non habet unam speciem; alioquin haberet rationem totius et persecti otide non potest intelligi nisi accipiendo partem OS partem, ut ex ejus definitione patet Phys lib. in text. 63 . Si enim infinitum cujus quantitatem accipientibus Semper est aliquid extra accipere : et Si infinitum cognOSci non OSSet actu, niSi omne parte HUS numerarentur; quodeSt impossibile. Et eadem ratione non possumus intelligere infinita inhabitu In nobis enim habitualis cognitio causatur ex actuali Consideratione. Intelligendo enim emcimur scientes, ut dicitur Ethie. lib. , Cap. l). Unde non poSsemus habere habitum infinitorum Secundiam distinctam cognitionem, nisi consideraviSSemia omnia infinita, Umerando ea Secundiim cognitionis SucceSSionem quod est imposSibile. Et ita nec actune habitu intellectus noster potest cognoscere infinita, sed in potentia tantum, ut dictum est in Si art. . Ad primum ergo dicendum, quod, Sicut SVpra dictUm Si quaeSt. VII, art. J, Deus dicitur infinitus, sicut forma quae non St terminata per aliquam materiam. In rebus autem materialibus aliquid dicitur infinitum per privationem sormalis terminationis. Et quia Orma Secundiam e notaeSt, materia autem Sine sorma est ignota inde eSt quod infinitum male riale est secundum se ignotum infinitum autem sol male, quod Si Deus,eS Secundiam se Otum ignotum autem quoad 0S, propter desectum intellectu nostri, qui secundum Statum praeSenti vitae habet naturalem aptitudinem ad materialia cognoscenda. Et ideo in praeSenti Deum e gnOScere non OSSUmu nisi per materiale essectUS. In laturo autem tolletur defectus intellectus nostri per gloriam; et tune ipsum Deum in suaeSSentia videre poterimus, tamen abSque comprehenSione l). Ad secundum dicendum, quod intelleetu noster natus est OgnOScere Specie per abstractionem a phantaSmatibuS; et ideo illas Specie num rorum et figurarum qua qui non eS imaginatUS non poteSt cognOSCere nec actu nec habitu, nisi sorte in genere et in principiis universalibus; quod est cognoScere in potentia et ConsuSe. Ad tertium dicendum, quod Si duo corpora eSSent in Uno loco Vel plura, non porteret quod SuccesSive Subintrarent locUm, Ut sic per ipsam Subintrationis Successionem numerarentur locata. Sed species intelligibiles ingrediunta intellectum nostrum SucceSSive quia non multa Simul actu intelliguntur. Et ideo oportet numeratas et non insinitas Species SM in intellectu OStro. Ad quartum dicendum, quod sicut intellectus noster est infinitus virtute, ita in nitum cognoscit. Est enim virtus ejus insnita, secundum quod non terminatur per materiam corporalem; et eS CognoScitiVUS Universalis, quod est abstractum a materia individuali et per conSequens non
sinitur ad aliquod individuum; sed, quantum est de se ad ins nita indiu
l Quae signilicet plenam, persectam . adae essentiae dici possit, ut suo loco quaest. H. qu itam et omnim0dam visi0nem, cum alioquin art. 7 explicatum est et rursus infra id, qti St. lai Se comprehensio quasi attingentia binae TV, art. 5 notabitur.
202쪽
128 QIL EST. LXXXVI, ART. III ET IV.
De his etiam Εihi e lib. VI, lect sin et De verit quaest. XXV art. 2 ad 5.
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur quod intellectu non sit cognoScitivus contingentium. Quia Ut dicitur Ethic. lib. I, cap. 6 Intellectus et sapientia et Scientia non Sunt contingentium, sed neceSSari rum 2 . 2. Praeterea, Sicut dicitur PhySic. lib. IV, text. 120 Ea quae quandoque sunt, et quandoque non Sunt tempore men SurantUr. Intellectus autem si tempore abstrahit, sicut et ab aliis conditionibus materiae. Cum agitur proprium contingentium Sit quandoque eSSe et quandoqUe non eSSe, videtur quod contingentia non cognoscantur ab intellectu. Sed contra omnis scientia est in intellectu . Sed quaedam scientiae sunt de contingentibus; sicut Scientiae morales, quae Sunt de actibus humanis subjectis libero arbitrio; et etiam Scientiae naturaleS, quantum ad partem quae tractat de generabilibus et corruptibilibus. Ergo intellectus est e gnoscitivus contingentiUm.
CONCLUSIO. - Contingentia, ut contingentia sunt, a sensu directe, ab intellectu in directe cognoscuntur; ut Vero contingentia necessitatis, et universalitatis conditionern induunt, directe ab intellectu apprehenduntur.
Respondeo dicendum quod contingentia dupliciter possunt considerari Uno modo secundum quod contingentia sunt; alio modo Secundum quod in eis aliquid necessitatis invenitur. Nihil enim Si adeo contingens quin in se aliquid necessarium habeat; Sicut hoc ipSum quod est Socratem currere, in se quidem contingens est Sed habitudo cursus ad motum est necesSaria necesSarium enim S Socratem OVeri, Si currit. Si autem Unumquodque Contingen e parte materiae; quia contingens est quod potest esse et non esse Potentia 3 autem pertinet ad materiam necessitas autem consequitur rationem Ormae; quia ea qUae On Sequuntur ad sormam, ex necessitate inSunt Materia autem est individuationis principium Ratio autem universalis 4 accipitur Seeundum abstractionem formae a materia particulari. Dictum autem est Supra sart. 1 hujUS quaeSt.), quod per se et directe intellectus est UniverSalium, en SUS autem Singularium; quorum etiam indirecte quodammodo S intellectus, Ut supra dictum est ibid. . Sic igitur contingentia, prout Sunt contingentia, cognoscuntur directe quidem a Sensu, indirecte autem ab intellectu rationes autem univerSales et neceSSaris contingentium cognOSciantur per intellectum. Unde S attendantur rationes universale Sensibilium OmneS scientiae sunt de necessariis; si autem attendantur ipSae reS, Sic quaedam scientia est de necessariis, quaedam Vero de Contingentibus.
Et per hoc patet solutio ad Objecta.
De his etiam sup quaret. XIV, art. 45, et quaest. LVII, art. 5. et 2 2, quaest. XCV, art. 4 et Sent. I. dist. 58 art. 5, et ii, dist. 7, quaest. I. ari 2 et Coni gent. lib. i, cap. 67, et De verit quaeSt. VIII. art. 32 et De mal quaest. III, art. 7, et opusc. II, cap. 55 et l56.
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur quod intellectus noSter cognOSeat
Per contingentia intelliguntur . ex quae 4 Sive ratio Onstituens universale quod se- sunt mutabilia per ordinem ad esse et non esse cundum abstractionem accipi debet, prout meta- secunduin quod substant conditionibus uiateria physice tantum eonsideratur vel physice. Iibus ex quibus eorum provenit mutabilitas. 5 Ι hoe articulo habes quomodo per ratio- 2 Per oppositum ad prudentiam et ad aciem nem ostendas recte dici Dan. Xm : Deus uni quae de contingentibus esse possunt versorum cognitor, qui Oninia cis antequam 5 Passiva nempe, qualis est haec, ut possit iant.
203쪽
0 EST. LXXXVI, ART. IV. 29 sutura. Intellectus enim OSter cognoscit per Species intelligibiles, quae
abstrahunt ab hic et nunc, et ita Se habent indisserenter ad omne tempus. Sed poteSt cognOScere praeSentia. Ergo potest cognOScere futura. 2. Praeterea, homo, quando alienatur a SenSibus, aliqua sutura cognoScere potest, ut patet in dormientibu et phreneticis. Sed quando alienatura sensibus, magis viget 1 intellectu Ergo intellectus, quantum est de Se, Si cogno ScitiVUS suturorum. 3. Praeterea, cognitio intellectiva hominis efficacior est quam cognitio quaecumque brutorum animalium. Sed quaedam animalia Sunt quae c0gn0Scunt quaedam sutura, Sicut comiculae frequenter crocitante significant pluviam mox futuram 2). Ergo muli magis intellectus humanus potest futura cognOScere. Sed contra est quod dicitur Eccles VIII, 6): Multa hominis astricti0, quia
i9n0rat praeterita, et futura nullo potest seire nuntio. CONCLUSIO. - Ipsa sutura, prout sub tempore cadunt, non intelligit intellectus
noster, nisi secundum restolonem, caen Sint Singularia : prout Vero rationes suturorum sunt universales, ea directe intellectus, ut universalia cognoscit.
Respondeo dicendum quod de cognitione futurorum eodem modo distinguendum est, Sicut de cognitione contingentium. Nam ipsa sutura, ut sub tempore cadunt, Sunt Singularia, Uae intellectu humania noni gnoscit, nisi per resteXionem, Ut Upra dictum eSt sart. 1 hujus quaest.). Rationes autem suturorum pOSSUnt eSSemniVel SaleS et intellectu perceptibiles, et do eis etiam poSSunt eSSe Scientiae. Ut tamen communiter de cognitione suturorum loquamur, Sciendum eSt quod latUra dupliciter cognosci possunt uno modo in SeipSiS; alio modo in SUi caUSiS. In seipsis quidem sutura cognosci non pOSSunt niSi a Deo, cui etiam Sunt praeSentia, dum incursu rerum Sunt sutura, inquantum 4US aeternUS intuitus Simul fertur supra totum tempori curSum, Ut Supra dictUm Si qUMSt. xiv art. 13) mi Dei scientia ageretur. Sed prout Sunt in SUi cauSiS, Ognosci possunt etiam a nobis. Et Si quidem in Sui cauSi Sint Ut ex quibus ex necessitate proveniunt, cognOScuntur per Certitudinem Scientiae; Sicut astrologus praecognoScit eclipSim futuram. Si autem Sic Sint in suis causis, ut ab eis proveniant ut in pluribUS; Sic cogn0Sei POSSUnt per quamdam conjecturam vel magi Vel minia certam, Secundum quod cauSae Sunt vel magis vel minus inclinatae adissectUS.
Ad primum ergo dicendum, quod ratio illa procedit de cognitione quae sit
per rationes uniVerSale caUSarUm, X quibUS Iutura cognosci possunt secundium modum ordini essecae ad caUSam.
Ad secundum dicendum, quod Sicut AuguStinus dicit Consess. lib. vii
cap. 6 Anima habet quamdam immorti Ut e Sui natura possit sutura cognoscere. AEt ideo quando retrahitur a Corporei Sen Sibus, et quodammodo revertitur ad Seipsam, si particep notitiae suturorum. Et haec quidem opinio rationabilis Sset, Si poneremUS quod anima acciperet cognitionem rerum secundum participationem dearUm, Sicut platonici posuerunt, quia Sic anima ex Sui natura cognOSceret UniVerSale causas omnium effectuum, Sed impediretur 3 per corpUS; Unde quando a corporis sensibus abstrahitur, futura cognosceret 4). Sed quia Ste modus cognoscendi non est con naturalis intellectui noStro, Sed magi Ut cognitionem a sensibus accipiat ideo non est Secundum natUram animae quod futura coe
. 3 Ita cod. Alcan cum plurimis editis Eui plena cornix pluviam vocat improba voce. tiones Rom. o Patav. I 698, indiget. 5 Al. impeditur. 2 Juxta Vngilianum illud Georg. lib. lὶ Tum 4 Al. cognoscit.
204쪽
gnoscat cum a sensibu alienatur; Sed magi per impreSSionem aliquarum causarum superiorum Spiritualium 1 et corporalium Spiritualium quidem sicut cum virtute divina ministerio angelorum intellectus humanus illuminatur et phantaSmata Ordinantur ad sutura aliqua cognoscenda vel etiam cum per operationem daemonum fit aliqua commotio in phantasia ad praesignandum aliqua sutum quae daemone cognOSeunt. Ut Supra dictum eSi quaeSt. VII, art. 3 et 4 .mujuSmodi autem impressiones spiritualium USarum magis nata eS anima humana SUSCipere cum a SenSibus alienatur; quia per hoc propinquior sit substantii spiritualibus, et magis libera ab exterioribus inquietudinibus. Contingit autem et hoc per impre Sionem Superiorum cauSarum corporaliUm. Manifestum est enim quod corpora Superiora imprimunt in corpora inferiora. Unde eum ire SenSitiVae sint actus corporalium organorum con Sequen eSt quod e impreS- Sion coelestium corporum immutetur quodammodo phantasia. Unde Cum
coelestia corpora sint causa multorum futurorum 2), fiunt in imaginatione aliqua Signa quorumdam futurorum. Haec autem Signa magi percipiuntur in nocte et a dormientibus, quam de die et a vigilantibus, quia, ut dicitur me diVinal per Somn. Cap. 2 cire med. Quae deferuntur de die di Solvuntur. Plus est enim Sine turbatione aer noctis, eo quod silentiores Sunt noctes, et in corpore faciunt SenSum propter Somnum quia Pami motus interiores magis sentiuntur a dormientibus quam a vigilantibus. Ei vero motus laciunt phantaSmata, e quibus praevidentUr futura. Ad tertium dicendum qu6 animalia bruta non habent aliquid supra phantasiam quod ordinet phantasmata Sicut homines habent rationem; et ideo phantasia brutorum animalium totaliter sequitur impreSSionem Coele tem. Et ideo ex motibus hujusmodi animalium magis possunt OgnOSci quaedam futura, Ut pluVia, et hujuSmodi, quam e motibus hominum, qui moventur per consilium rationis Unde PhiloSophus dicit De somn. et Vig. loc cit.), quod . quidam imprudentisSimi sunt maxime praevidenteS. Nam intelligentia horum non est curis affecta; sed tanquam deserta et aeua ab omnibus, et mota Secundum OVeniducit .
QUOM0DO ANIMA LXTELLECTIVA SEIPSAM ET EA QUAE SUNT IN IPSA COGNOSCAT, IN QUATEOR ARTICULOS DIVISA.
Deinde considerandum est quomodo anima intellectiva cognoscat seipsam et ea quae in e Sunt et circa hoc quaeruntur quatuor 1 Utrum cognoScat Seipsam per Suam Sentiam. - 2 Quomodo cognoscat habitus in se existentes. - 3 Quoin do intellectus cognoscat proprium actum. - Quomodo oognoscat actum Voluntatis. ARTICULUS UTRUM AΝiMA INTELLECTIVA SEIPSAM COGNOSCAT PER AEGAM
De his etiam Coni gent. lib. H. eap. Mirine et lib. m. cap. 55, et De verit quaest. In artim, et De anima lib. u leti sin et lib. III leci. 8.
Ad primum Sic proceditur. 1. Videtur quod anima intellectiva seipsam cognOScat per Suam eSSentiam. Dicit enim Augustinus De Trinit. lib. x, cap. 3, in fin. AEUO men SeipSam novit per seipsam, quoniam re in
corporcta nisi Utile quod Oeet auctor De divinatione o Iuxta mentem m. homae anima nostra
205쪽
2. Praeterea, angelu et anima humana conveniunt in genere intelle tualis substantiae. Sed angelus intelligit seipSum pereSSentiam Uam. Ergo
3. Prpeterea, In his quae Sunt Sine materia, idem est intellectus et quoci intelligitur, is ut dicitur De anima, lib. , texi. 15). Sed men humana est Sine materia non enim est actu corpori alicujus, ut supra dictum est quaeSt. Lxxv ari 2 . Ergo in mente humana est idem intellectus et quod intelligitur ergo intelligit se per SSentiam Suam. Sed contra est quod dicitur De anima, lib. .loc cit.), quod intellectus intelligit seipsum sicut et alia. is Sed alia non intelligit per eSSentiam eorum, sed per eorum similitudines. Ergo neque Se intelligit per eSSentiam Suam.
COΝCLUSIO. Intellectus humanus, cum se habeat in genere rerum intelligibilium ut ens in polentia tantum, non cognoScit SeipSum per suam SSentiam sed per actum quo intellectus agens abstrahit a sensibilibus species intelligibiles.
Respondeo dicendum quod unumquodque cognoScibile Si Secundum quod est in actu, et non secundum quod est in potentia, ut dicitur Metaph. lib. ix, text. 20). Sic enim aliquid est en et verum, quod Sub cognitione cadit, prout actu est. Et hoc quidem manifeste apparet in rebus sensibilibuS; non enim visus percipit coloratum in potentia, Sed Solum coloratum in actu et similiter intellectus Manifestum eSi enim, quod, inquantum Si cognOScitivus rerum materialium, non cognoScit nisi quod eSt actu. Et inde est quod non cognoscit materiam primam, niSi Secundum proportionem adlamam, ut dicitur Physic. lib. i, text. 69 . Unde et iura Stantiis immat rialibuS, Secundum quod unaquaeque earum se habet ad hoc quod sit in actu per essentiam Suam ita se habet ad hoc quod sit per Suam essentiam intelligibilis Essentia igitur Dei, quae eStactus Dru et persectUS, Si Simpliciter et perfecte secundum seipsum intelligibilis Unde Deus per suam eSSentiam non Solum Seipsum, Sed etiam Omnia intelligit. Angeli aut0m essentia est quidem in genero intelligibilium Ut actUS non tamen ut actus
purus, neque completus; unde ejuS intelligere non complet IerAESsentiam suam. Etsi enim per essentiam suam Se intelligat angelUS tamen non omnia potest per SSentiam Suam cognoScere Sed cognoScit alia a se per eorum Similitudines. Intellectus autem humanu Se habet in genere rerum
intelligibilium ut ens in potentia tantum, sicut et materia prima Se habet in genere rerum sensibilium unde possibilis nominatur. Sic igitur in sua essentia consideratus se habet ut potentia intelligens. Unde ex Seipso habet Virtutem ut intelligat, non autem ut intelligatur, nisi Secundum id quod fit actu. Sic enim etiam platonici posuerunt ordinem entium intelligibilium supra ordinem intellectuum; quia intellectus non intelligit nisi per participationem intelligibilis l); participans autem Si infra participatum S cundum eos. Si igitur intellectus humanus fieret actu per participationem formarum intelligibilium separatarum, ut platonici poSUemni, per hujusmodi participationem rerum incorporearum intellectUS humanus Seipsum intelligeret. Sed quia connaturale est intellectui nOStro Secundum statum praeSentis vitae quod ad materialia etissensibilia reSpiciat, Sicut Supra dictum
seipsum intelligat intellectus noster, secundum quod sit actu per Species 2)
0 Ita eod. Alcan. et editi plurimi. Edit. Rom. tudo, sed naturam Speciei considerando quae intelligibilem. sensibilibus abstrahitur invenitur natura 2 Attamen ait pse D. Τhomas anima non animae in qua hujusmodi specie recipitur, sicuteognoscitur per speciem a sensibus abstractam, ex forma cogn0Scitur materia. quasi intelligatur species illa esse animae simili-
206쪽
132 U EST. LXXXVII, ART. I. sensibilibus abstractas per lumen intellectu agentiS, quod est actus ipsorum intelligibilium; et eis mediantibus intelligit intellectus possibilis.
On ergo per essentiam SVam, Sed per aetum Suum Se OgnOScit intell0ctus noster et hoc dupliciter uno quidem modo particulariter, Secundum quod Socrates vel Plato percipit Se habere animam intellectivam ex hoc quod percipit se intelligere. Alio modo in universali, Secundum quod naturam humanae menti ex actu intellectus OnSideramUS. Sed Verum est uddjudicium et emcacia hujus cognitioniS, per qUam naturam nimae cognoScimus, competit nobis Secundum derivationem lumini intellectus nostri averitate divina, in qua rationes Omnium rerum continentur, Sicut supradictum est 1 quaest. xxxiv art. 5 . Unde AuguStinu dicit De Trin. lib. ix, cap. 6 paulo a prine.):n Intuemur inViolabilem Veritatem, e qua persecte, quantum OSSumVS definimus, non quali Sit uniuscujusque hominis mens, Sed quali esSe Sempiternis rationibus debeat is S autem disserentia inter has duas cognitiones. Nam ad primam cognitionem de mente habendam sufficit ipsa mentis praeSentia, qUMAESt principilam actUS, e quo mens percipit seipsam et ideo dicitur Se cognoSeere per Suam praeSentiam. Sed ad secundam cognitionem de mente habendam non Sumcit ejus pra Sentia, sed requiritur diligens et subtilis inquisitio. Unde et multi naturam anima ignorant, et multi etiam circa naturam animae erraVerunt. Propter
quod Augustinus dicit De Trin. lib. . cap. 9, in princi), de tali inquisitione
menti Non velut abSentem Se quaerat men cernere Sed praeSentem Se curet discernere M id est cognoscere disserentiam suam ab aliis rebus; quod est cognoScere quidditatem et natUram Uam.
Ad primum ergo dicendum, quod men SeipSam per Se nOVit, quia tandem in sui ipsius cognitionem pervenit, licet per Ulam aetUm IpSa enim eSi quae cognoScitur, quia ipS Seipsam amat, ut ibidem subditur loe cit. in arg.). PoteSi enim aliquid dici per se notum dupliciter Vel quia per nihil aliud in ejus notitiam devenitur, sicut dicuntur prima principia per se nota Vel quia non Sunt cognOScibilia per accidenS, Sicut color eSt per se visibilis, Substantia autem per accidenS. Ad secundum dicendum, quod essentia angeli est sicut actus in genere intelligibilium; et ideo se habet ut intellectus et ut intellectum. Unde angelu Suam eSSentiam per Seipsum appreliendit: non autem intellectus humanus, qui Vel est omnino in potentia respectu intelligibilium, sicut intellectus possibilis vel est actus intelligibilium quae abstrahuntur a phantasmatibus, Sicut intellectu agenS. Ad tertium dicendum, qu6d verbum illud Philosophi universaliter verum est in omni intellectu Sicut enim sensus in actu Si senSibile in actu propter Similitudinem Sensibilis, quae est forma sensus in actu ita intellectus in actu est intellectum in actu propter Similitudinem rei intellectae, quae est sorma intellectus in actu. Et ideo intellectus humanus, qui fit in actu per Speciem rei intellectae, per eamdem speciem intelligitur Sicut per formam Suam. Idem autem est dicere quod in hi quae sunt Sine materia idem est intellectus et quod intelligitur, ac si diceretur quod in hi quae sunt intellestia in actu, idem est intellectus et quod intelligitur Per hoc enim aliquid est intellectum in actu, quod est sine materia. Sed in hoc est disserentia 2), quia quorumdam essentiae sunt Sine materia Sicut SubStantiae Separatae, qua angelo dicimus, quarum unaquaeque et eS intellecta,
s Γbi probatur nominatim quh res male passim legunt res immateriales quamvis et riales in aeternis rationibus cognoscantur. ut in progressu id ad omnia extendatur.e adjunctis manifestum est, non ut impressa 2 Nicolaius legi : sed haec ea disserentia.
207쪽
0U EST. LXXXVII, ART. I T II. 133
et est intelligens Sed quaedam res Sunt quarum SSentiae non Uni Sine materia, sed Solum similitudines ab eis abstractast. Unde et Commentator dicit De anima, lib. , loe cit in arg.), quod propositio inducta non habet Veritatem nisi in substantiis separatis; erificatur enim quodammodo in eis quod non erificatur in aliis, ut dictum eSt in Solut ad 2).
De his etiam Q. quaest. LII. art. 4 et 2 2, quaest. IV, art. OrΡ. et Sent. III, dist. 45, quaest. I, art. 2, et De Verit quaest X art. 8, et quodl. VIII, art. 4 corp.
Ad Secundum sic proceditur l. Videtur quod intellectu noster OgnOS-cat habitus animae per essentiam eorum. Dicit enim AuguStinu. De Trinit. lib. IH cap. 1, ante med. Non Sic Videtur de in corde in quo est, Sicut anima alterius hominis ex motibus corpori videtur Sed eam tenet certiSSima cientia, clamatque OnScientia is et eadem ratio est de aliis habitibus animae. Ergo habitus animae non OgnOSciantur per aetUS, Sed
hoc quod similitudines earum 2 sunt praesentialiter in anima et ideo dicuntur per suas Similitudines cognosci. Sed habitus animae pri Sentialiter
per Suam SSentiam Sunt in anima. Ergo per Uam SSentiam cognoScuntur.
3. Praeterea, propter quod numquodque tale, et illud magis. Sed res aliae cognoscuntur ab anima propter habitus et species intelligibiles. Ergo
ista magis per SeipSa ab anima cognOSCUntur. Sed contra, haDitu Sunt principia actuum, sicut et potentiae. Sed, Sicut dicitur De anima, lib. ii text. 33 Priore potentii Secundum rationem 3 actus et Operationes sunt , Ergo eadem ratione Sunt priore habilibus et ita habitus per actus cognoscuntur, Si Ut et potentiae.
CONCLUSIO. Cum habilus non sit actus, sed medium inter polentiam et actum; nihil autem cognoscatur nisi secundum quod est actu oportet habitum non per
seipsum, sed per actum Suum cognoSci.
Respondeo dicendum quod habitus quodammodo est medium inter potentiam puram et purum aetiam dam autem dictum Si sari praec ), quod nihil cognoscitur, niSi Secundum quod est actu. Sic ergo, inquantum habitus deficit ab actu persecto deficit ab hoc, ut non Sit per seipsum OgnOScibilis; Sed neceSS eSt quod per actum Suum cognoscatur Sive diam aliquis percipit se habere habitum per hoc quod percipit Se producere actum proprium illius habitus sive dum aliquis inquirit naturam et rationem habitus ex consideratione actuS. Et prima quidem cognitio habitus sit per ipsam praesentiam habitus; quia ex hoc ipso quod Si praeSedS, actum caUSat in qu Statim percipitur. Secunda autem cognitio 4 habitus fit per studiosam inquisitionem, sicut Supra dictum eSt de mente sari praeci). Ad primum ergo dicendum, quod etsi fides non cognoScatur per eXteri re corpori motuS, percipitur tamen etiam ab eo in quo est, per interiorem
Docet D. homac habitus animae mon quia scilicet potentia secundum hoc ipSum quod cognosci nisi per actus quod ab omnibus philo est importat habitudinem quamdam ad actum. sophis admittitur cum sit quoddam principium agendi vel patiendi; 2 Sive species quae ab illis per intellectum undo oportet quod actus ponantur in desinitio
abstrahuntur. nibus potentiarum.
5 id est secundum rationem definituum, 4 In prima cognitione quaeritur an sit litibi- ut ait ipse D. Thomas in com super hunc locum, tus, et in secunda quid sit, quod est longe aliud.
208쪽
l34 U EST. LXXXVII. RT H ET III. actum cordis 1 . Nullus enim sidem Se habere scit, nisi per o quod se
credere Orcipit. Ad secundum dicendum quod habitus sunt praesente in intellectu rio tro non sicut Objecta intellectuS, quia Objectum intellectus OStri Sect dum Statum praeSenti Vitae St natura 2 rei materialis, ut Supra dictum eSL quaeSt. xxxiV art. T); Sed Sunt praesente in intellectu, ut quibus intellectus intelligit. Ad tertium dicendum quod cum dicitur u Propter quod Unumquodque, illud magis. ω veritatem habet, Si intelligatur in hi quae Sunt unius ordinis,pUt in Un genere causae suta Si dicatur quod sanitas est desiderabilis Propter vitam sequitur quod ita Sit magis desiderabilis. Si autem accipiantur ea quae Sunt diversorum ordinum, non habet veritatem ut Sidicatur quod sanitas est desiderabilis propter medicinam non ideo Se Dis larquod medicina sit magis desiderabilis; quia sanitas est in ordine sinium, medicina autem in ordine cauSarum meientium. Sic igitur si Becipiamus duo quorUm UtrumqU Sit per Se in ordine objectorum cognitionis illud propter quod aliud cognoScitur, erit magis notum, Sicut principia conclusionibus. Sed habitus non est de Ordine objectorum, inquantum est habi-tUS; nec propter habitum aliqua cognoScuntur, Sicut propter ObjectUm cognitum, Sed Sicut propter dispoSitionem vel Ormam, qua OgUOScel Scognoscit. Et ideo ratio non Sequitur. ARTICULUS III. - UTRUM INTELLEcTUS OGNOSCAT PR0PRIL ACTUM 3 .
De his etiam coni gent. lib. II cap. 73. O. 5.
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur quod intellectu DOSter non cogno cat proprium actum. Illud enim proprie cognoScitur quod St Objectum cognoscitivae Virtutis. Sed actus dissertis objecto. Ergo intellectus non
2. naeterea, Uidquid cognoscitur, aliquo actu cognoscitur. Si igitur intellectu cognoscit actum Suum, aliquo actu cognoScit illum, et iterum illum actum alio actu. Erit ergo procedere in inlinitum quod videtur imposSibile. 3. Praeterea SicUt Se habet Sensus ad actum Suum, ita et intellectus. Sed sensu proprius non sentit actum Suum 4), sed hoc pertinet ad Sen- Sum communem, ut dicitur De anima, lib. ii teXt. 132 et SeqQ. Ergo neque intellectus intelligit actum Suum. Sed contra est quod Augustinus dicit De Trinit. lib. . cap. 10 et 11 a med.): Intelligo me intelligere.
COM.LUSIO. - Cum ipso tutelligere intellectus sit in actu, primum quod intelligitur ab intellectu, mi ipsum suum intelligere, sed non eodem modo in omnibus intellectibus percipitur.
Respondeo dicendum quod, sicut jam dictum est sart. 1 et 2 hujuS quae tioni S , Unum lil que Cognoscitur secundum quod est actu 5 . Ultima autem Persecti intellectus est ejus operatio. Non enim est sicut acti tendens in iterum quae Sit persectio perati Sicut aedificatio Si persectio aedificati Sed manet in operante ut perfectio et actus ejus, ut dicitur Metis An Dossit quispiam certo scire se habere eognoscit actum suum et Per .actum CCgnOScit habituiti uidet et charitalis erit disquiretulum sei se,um. 4 2 quaest cxii arti J. 4 Ex eo necessitas insertur admittendi com- 2 Id est quidditas in materia eor rati exis in iurein sensunt quo propria Particularium O,
5 Iuxta peripateticos :itellectus cognoscit 5 uuia intelligibilitas veritatem , veritas
prini objecinui Suuin corin cuin Scilice lia entitatem sequi uir etc. tura in rei matutialis deinde per objectum illud
209쪽
0ILEST. LXXXVII ART. III ET IV. 135
lib. ix text. 46). Hoc igitur est quod primum de intellectu intelligitur scilicet ipsum ejus intelligere. Sed circa hoc diversi intellectus diversimode se habent. Est enim aliquis intellectus Scilicet divinuS qui StipSum Suum intelligero; et sic in Deo idem est quod intelligat S intelligere et quod intelligat suam Sentiam: quia Sua esSentia St Suum intelligere Est etiam alius intellectus scilicet angelicUS, qui non eSt Suum intelligere Sicut Supra dictum Si quaeSt. Liv art. 1 et 2) Sed tamen primum objectum Sui intelligere est ejus essentia Unde etsi aliud sit in angelo secundum rationem, quod intelligatis intelligere, et quod intelligat Suam essentiam tamen simul et uno actu utrumque intelligit; quia hoc quod eS intelligere suam eSSentiam, est propria persectio Suae SSentiae; Simul aUtem et uno actu intelligitur res cum sua perfectione. Est autem alius intellectus, Scilicet humanUS, qui nee est suum intelligere, nec Sui intelligere eS objectum primum pSadus essentia, sed aliquid extrinsecum, Scilicet natura materi lis rei. Et ideo id quod primo cognoscitur ab intellectu humano est hujusmodi objectum; et secundari cognoScitur 9Se etia S, quo cognOScitur Objectum; et per actum cognoscitur ipse intellectUS, cujus eSi persectio ipsum intelligere. Et ideo Philosophus dicit De anima, lib. , text. 53 , 0d objecta praecognoscuntur actibu S, et aetUS potentii S. Ad primum ergo dicendum, qud objectum intellectus est commune qUOddam, scilicet en et Verum, Sub quo comprehenditur etiam ipse actus intelligendi. Unde intellectus potest suum aerum OgnOScere, Sed non prim6; quia nec primum objectum intellectu nOStri Secundum praesentem
Statum est quodlibet en et Verum, Sed ens et Verum mn Sideratum in rebus materialibus ut dictum est, quaest. xxxiV, ari. T), ex qUibu in cognitionem Omnium aliorum devenit.
Ad secundum dicendum, quod ipsum intelligere humaniam non est actus et persectio naturae intellectae, ut sic Sit uno actu intelligi natura rei materialis et ipsum intelligere, sicut uno actu intelligitur re cum Sua persectione. Unde alius est actus quo intellectus intelligit lapidem, et alius estacitis quo intolligit se intelligere lapidem et Sic deinde. Nec est inconveniens intellectum esse infinitum in potentia l), ut Supra dictum est quaesti
Ad tertium dicendum, quod sensu propriu Sentit Secundum immutati nem materialis organi a Sensibili exteriori. Non est autem posSibile quod ali quid materiale immutet seipsum; sed unum immutatur ab alio et ideo actus SenSu proprii percipitur per SenSum communem. Sed intellectus noster non intelligit per materialem immutationem organi et de non est simile.
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur Iab intellectus non intelligat actum voluntatis. Nihil enim cognoscitur ab intellectu, nisi sit aliquo modo praesens in intellectu . Sed actus voluntati non est praesens in intellectu, cum Sint diversae potentiae. Ergo actu Voluntati non cognos uitur ab intellectit. 2. Praeterea, actus habet Speciem ab objecto. Sed objectum voluntatis
I Tum propter facultatem in potentia infi unius post aliud inter objecta quae cognoscit nitam, quia non limitatur neque determinatur quia nunquam tot intelligit quin poSSit plura per materiam corporalem tum propter ipsam successive intelligere. infinitatem objectorum ad quae virtus illius 2 Duobus modis intellectus intelligit actum eStenditur, quia est cogno Scitivus rerum uni voluntatis uno quatenus aliquis percipit SoVersalium in quibus infinita individua tonii velle altero in quantum naturam volitioni et nentur: tum propter inlinitum successivum illius principii cognoseit.
210쪽
differt ab objecto intellectu S. Ergo et actu voluntati speciem habet diver- m ab objecto intellectuS; non ergo cognOScitur ab intellectu. 3. Praeterea ΑUgUStinuS ConseSS. lib. x, cap. 17 attribuit assectionibus
animae quod cognoSCUntUr neque per imagineS, SiCUt Corpora neque per praesentiam, Sicut arteS; Sed per quaSilam notioneS 1). M NO Videtur autem quod possint SSet notione alii rerum in anima, nisi vel essentiae rerum cognitarum, Vel earUm Similitudines. Ergo impossibile est quod intellectus cognoScat assectione animae, quae Sunt actu Voluntati S.
Sed contra est quod Augustinus dicit De Trinit. lib. x, cap. 10 et 11):κ Intelligo me Velle.
CONCLUSIO. - Actus voluntatis, cum sit in ratione intelligibiliter, necessario cognoscitur ab intellectu.
BeSpondeo dicendum quod, sicut Supra dictUmaeSL DBPSt. LIX. art. 1) aetus voluntatis nihil aliud est quam inclinatio quaedam On Sequen formam intellectam. Sicut appetitus naturali eSt inclinati conSequenS Ormam naturalem Inclinatio autem cujuslibet rei est in pSa re per modum ejus. Unde inclinatio naturalis est naturaliter in re naturali et inclinatio qUae est appetitus sensibilis est sensibiliter in sentiente et similiter inclinatio intelligibiliS, quae est actus voluntatis est intelligibiliter in intelligente sicut in primo principio, et in proprio su ecto. Unde et Philosophia hoc modo I Dendi utitur De anima, lib. In text. 42ὶ quod Olunta in ratione Mest. Quod autem intelligibiliter est in aliquo intelligente con Sequens est ut ab eo intelligatur. Unde actus voluntatis intelligitur ab intellectu, et inquantum aliquis pereipit se velle, et inquantum aliqui cognOScit naturam h US aetUS, et per consequens naturam du principii, quod Si habitus vel potentiR. Ad primum ergo dicendum, quod ratio illa procederet, Si Volunta et intellectus, Sicut sunt diversae potentiae ita etiam subjecto disserrent; sic enim
quod est in voluntate esset absen ab intellectu Nunc alitem cum Utrum e radicetur in una Si Stantia animae, et Unum Sit quodammodo principium alterius con Sequens est ut quod est in Oluntate, Sit etiam quodnn- modo in intellectu. Ad secundum dicendum, quod bonum et Verum, quae Sunt Objecta Voluntatis et intellectus, disserunt quidem ratione, Verumtamen Unum eorum continetur sub alio, Ut Supra dictum eSi quaeSt. xxxii art. 3 ad 1, et UaeSt. VI, art. 4 ad 1ὶ nam Verum est quoddam bonum et bonum est quoddam verum. Et ideo quae sunt voluntatis eadunt sub intellectu; et quae sunt intellectus possunt cadere Sub Voluntate. Ad tertium dicendum quod affectus animae nou Sunt in intellectu neque per Similitudinem tantum Sicut corpora; neque per praeSentiam Ut in Subjecto, Sicut artes Sed sicut principiatum in principio, in quo habetur notio principiati. Et ideo Augustinus dicit assectus animae esse in memoria per
ls Aut ui ait Augustinus, per nescio quas riorem animae partim complehendit. Velui ra- notiones vel stationes dic et origo superioris appetilii, qui est vo i2 Seu in rationali prout ratio lotam supe luuias, etc.