Sancti Thomae Aquinatis Summa Theologica diligenter emendata ... notis ornata

401쪽

QU EST. XIV ART. I ET III. 311

consistit. Ciam ergo sis ones non posSint Voluntatem hominis immutare, ut per supra dicta patet quaeSt cxi, uri. ), Videtur quod ad eo non pertineat tentare.

Sed contra est quod dicitur I. TheSS. tu, Ne forta tentaverit vos is qui leniat Glossa interlinear. Id eSt, diabolus, cujus ossicium S ten

tare.

CONCLUSIO. -- Tentare ut n0ceat in peccatum praecipitando, ita diaboli proprium est, ut hoinini non c0nipetat, nisi ut diaboli ministro.

Respondeo dicendum quod tentare est proprie exprimentum sumere de aliquo. Experimentum autem sumitur de aliquo ut Sciatur aliquid circa ipsum; et ideo proximus finis cujuslibet tentantis est Scientia. Sed quando que ulteritis e scientia quaeritur aliquis alius fini S vel bonus vel malus; bonus quidem, Sicut elim aliquis vult scire quali aliqui Sit Vel quantum ad scientiam, Vel quantum ad virtutem, ut eum promoVeat; malu autem, quando hoc Scire vult, ut eum decipiat vel Subvertat. Et per hunc modum poteS accipi, quomodo tentare diversis diversimode attribuatur. Homo enim tentare dicitur qUandoque quidem, Ut Sciat tantum; et propter hoc tentare Deum dieitur esSe Peccatum, quia homo quasi incertus experiri praesumit Dei Virtutem; quan-d0De Vero tentat, Ut JUVet; quandoque Vero, Ut noceat. Diabolu autem Semper tentat, Ut noceat, in peccatum praecipitando; et secundum hoc dicitur proprium ossicium ejus tentare. Nam etsi homo aliquando sic tentet, hoc agit, inquantum Si minister diaboli Deia autem tenture dicitur, Ut Sciat, eo modo loquendi quo dicitur Scire quod Iacit alios scire. Unde dicitur Meut xui 3 Tentat vos Dominus Deus vester, ut palom sirat, utrum dii gatis eum Caro etiam et mundus dicuntur tentare nStrumentaliter, Seu materialiter l), inquantum scilicet potest cognosci qualis sit homo ex hoc quod sequitur vel repugnat concupiScentii carnis, et X hoc quod con temnit prospera mundi et adversa quibus etiam diabolus utitur ad tentandum. Et sic patet solutio ad primum. Ad secundum dicendum, quod daemones sciunt ea qUae exterita aguntur circa homines Sed interiorem homini conditionem Solii Deus novit, qui est spirituum ponderator ex qua aliqui sunt magis proni ad unum vitium quam ad aliud. Et ideo diabolus tentat explorando interiorem conditionem hominis, ut de illo vitio tentet, ad quod homo magi pronUSAESt. Ad tertium dicendum, qud daemon, etsi non poSSit immutare Volu tatem, poteSt tamen, ut supra dictum est quaest cxi, art. 3 et ), aliqU liter immutare inferiores hominis vires ex quibuS, etSi non Ogitur Oluntas 2), tamen inclinatur.

De his etiam i , quaest. LIXI, ari. 4 et 5'. quaest. viis, art. 7 acta ei De malo, quaeSt. I art. 5.

Ad tertium Sic proceditur. 1. Videtur quod omnia peccata procedant ex tentatione diaboli. Dicit enim DionySius De diV. nom. Cap. 4 a med.),

3 Instrumentaliter quatenus diabolus utitur euntque, ut ait ipse S. Thomas Sent. lib. II, carne et mundo ad praecipitandum hominem in disi. 25ὶ

peccatum materialiter inquantum et Motus 5 Ex hoc auliculo habes quomodo per ratio- concupiscentiae et prospera vel adversa mundi nem interimas haeresim armenoi uim ieeutium esunt materis et objecta quibus homo peccat, si ullum suisse futurum peccatum, si daemones non iis succumbat suissent, qui homines tentatione sua ad peccan- 2 Neil te coactione quae vim importat, neque dum impellerent; quapropter dicunt peccatum eoactioue quis importat necessitatem qualent esse simpliciter a daemone et u0 a libero adi

402쪽

312 U EST. XIV ART. III. quod multitudo daemonum Si causa omnium malorum sibi et aliis iis et Damascenus dicit Orth. d. lib. II cap. 4 ad nn.), MOD Omni m litia et omnis immunditia a diabolo eXcogitatae SVnt. 2. Praeterea, de quolibet peccatore dici posset quod Dominus de Iudaeis dicit Ioan um 44 : Vos ea patre diabolo estis. Hoc autem est, inquantum ipsi ex diaboli suggestione peccabunt. Omne ergo peccatUm eStae Sugge tione diaboli. 3. Praeterea, sicut angeli deputantur ad custodiam hominum, ita da, mones ad impugnationem. Sed omnia bona quae facimus, ex Suggestione bonorum angelorum procedunt, quia diVina ad nos mediantibus angelisperseruntur. Ergo et Omnia mala quae saeimVS proVeniunt e Sugge tione diaboli. Sed contra est quod dicitur lib. De ecl. O . cap. 82)D NO Omnes cogitationes nostra malae a diabolo excitantur, Sed aliquoties ex nostri

arbitrii motu emergunt. CONCLUSIO. - Omnia homin4m pererua te, noue inlidicte mammautem ex arbitrii libertate in re

Respondeo dicendum quod causa alicujus potest dici aliquid dupliciter runo modo directe, alio modo indirecte. Indirecte quidem Sicut cum alia quod agens causans aliquam diSp0Sitionem ad aliquem essectum, dicitur esse occasionaliter et indirecte causa illius essectus sicut si dicatur, quod ille, qui siccat 1 ligna, Si cauSa combu Stioni eorum Det hoc modo dicendum Si quod diabolia est cauSa omnium peccatorum nostrorem; quia instigavit primum hominem ad peccandiam ex UJUS peccat ConSecuta est in toto genere humano quaedam pronita ad Omnia peccata. t per hunc modum intelligenda sunt verba Damasceni et Dionysii inducta in arg. 1). Directe autem dicitur esse aliquid cauSa alicujus, qu6d operatur directe ad illud; et hoc modo diabolu non est caUS omni peccati. Non enim omnia peccata committuntur diabolo instigante, sed quaedam ex libertate arbitrii et carnis corruptione 2); quia, ut Origene dicit Periar. lib. III, cap. 2): EtiamSi diabolus non esset, homines haberent appetitum ciborum, et Venereorum, et hujusmodi, circa quae multa inordinali contingit, nisi per rationem talis appetitus refrenetur, et maxime Supposita corruptione naturae. Refrenare autem, et ordinare hujusmodi appetitum, subjacet libero arbitrio. Sic ergo non est neceSSarium omnia peccata ex in tinctu diaboli provenire. Si qua tamen ex instinctu ejus proveniunt, ad ea complenda α eo blandimento decipiuntur homine nune,AEUO primi parentes, mut ΙSidorus dicit De sum bono, lib., Sive Sententiarum, cap. 5, 3 21.)Et per hoc patet responSi ad primum.

Ad secundum dicendum, quod si qua peccata absque instinctu diaboli perpetrantur, per ea tamen fiunt homines ii diaboli, inquantum ipsum

primo peccantem imitantur. Ad tertium dicendum, quod homo poteSt per SeipSum ruere in peccatum, sed ad meritum proficere non potest nisi auxilio divino, quod homini e hibetur mediante ministerio angelorum et ideo ad omnia bona nostrae perantur angeli. Non tamen omnia OStra peccata procedunt X d

3 Ita eod. Alean Editi, secat illecιus. Deinde concupiscentia tum ones- 2 Illud patet ex Scriptura Sensus et eo i perit, rarit peeeatum Jac IJ. Unde bellatatio humani eordis in malum non sunt ab et Iites, in vobis, nonne eae ori cupio centiis Idolescentia uua Gen. m. Unusquisque vestris ibid. I ὶ.ιentatur concupiscentia sua abstractus et

403쪽

terdum e daemonum SuggeStione prOVeniat.

MIRACULA i2). Ad quartum sic proceditur. 1. Videtur quod daemones non OSSint homines seducere per aliqua miracula era Operatio enim daemonum

maxime vigebit in operibus Antichristi. Sed, sicut Apostolus dicit

Il. Thessal. . ): Mus adventus est secundum operationem Satanae in m ni virtute, et signis, et prodigiis mendacibus. Ergo multo magis alio tempore per daemones non fiunt nisi Signa mendacia. 2. Praeterea Vera miracula per aliquam corporum immutationem fiunt. Sed daemones non possunt immutare corpus m aliam naturam dicit enim Augustinus De civitate Dei, lib. xum, cap. 18, ante med. Nec corpus quidem humanum ulla ratione crediderim daemonum arte, Vel potestate in membra bestiali posse con erit. Ergo daemone Vera miracula lacere non OSSUnt.

3. Praeterea, argumentum emcaciam non habet, quod se habet ad ops Sita Si ergo miracula vera poSSunt seri a daemonibus ad falsitatem persuadendam, non eruntemcacia ad veritatem fidei confirmandam quod est

inconveniensa cum dicatur Marc. Ult. 20): Domino cooperante, et Sermonem confirmante sequentibus signis.

Sed contra est quod Augustinus dicit Quaest. lib. xxxIII, qU32St. 79 med.), quod magicis artibus fiunt miracula plerumque similia illis miraculis quae sunt per SerVOS Dei.

CONCLUSIO. - Daemones, cum Virtus eorum creata sit, miracula proprie facere nequeunt extenso tamen nomine ad omne id quod humanam excedit Iacultatem miracula facere possunt ad homines Seducendos.

Respondeo dicendum quod, sicut eXSupra dicti patet MaeSt. V art. 8, et UaeSt. X, art. ), Si miraculum proprie accipiatur, daemone miracula Iacere non p0SSUnt, nec aliqua creatura, Sed Solus Deus; quia miraculum proprio dicitur quod sit praeter ordinem totius naturae, Sub quo Ordine Continetur omni Virtus creata. Dicitur tamen quandoque miraculum largo, quod excedit humanam acultatem, et considerationem et Si daemones pOSSunt sacere miracula, quae Scilicet homines mirantur, inquantum e rum facultatem et cognitionem excedunt. Nam et unu homo, inquantum

facit aliquid quod est supra facultatem et cognitionem alterius, ducit alium in admirationem Sui operis, ut quodammodo miraculum Videatur operari. Sciendum est tamen quod quamvis hujusmodi opera daemonUm, quae nobis miracula videntur, ad veram rationem miraculi non pertingant, Sunt tamen quandoque verae res Sicut magi Pharaonis per Virtutem daemonum ero Serpentes et ranas secerunt I); et quando ignis de caelo cedidit, et familiam Iob cum gregibus pecorum uno impetu conSUmpSit, et turbo domum dejiciens filios ejus occidit quae suerunt opera Satanae),Dhantasmata non fuerunt, ut Augustinus dicit De ciV. Dei, lib. XX, cap. 19, prope sin. .

4 si indirecte inquantum suggessit pri- 5 Τheodoretus quaest. IIII in Exod. et Au-

inuin hominis peccatum ex quo deinde caetera gustinus Dearin lib. III, cap. 8, et lib. LXXXIII sunt Secuta. Quaest quaest. 9 magos Pharaonis Veras a 2 Si daemones vera miracula lacere possent, nas verosque serpentes effecisse existimant; Sed tum miraculum in medium adduci non posset non pauci alii contendunt daemones loco Varga- ad veritatem religionis deni onSirandam inde rum serpentes aliunde allatos substituisse quod manifestum est quaestic nem in hoc articulo dis nobis probabilius videtur. putatam maximi esse momenti.

406쪽

314 U EST. XIV, ART. N ET . Ad primum ergo dicendum, quod Sicut AuguStinus dicit ibidem, Antichristi opera possunt dici eSSe Signa mendacii Vel quia mortales Sensus per phantaSmata decepturUS St ut quae non lacit, Videatur sacere vel quia si sint Vera prodigia, ad niendacium tamen pertrahent credituros 1). Ad secundum dicendum, quod Sicut Supra dictum eSi quaeSt. x art. 2), materia corporali non obedit angeli boni Seu mali ad nutum, ut da mones Sua Virtute OSSint tran Smutare materiam de forma in sormam; Sed possunt adhibere quaedalia Semina, quae ila elementi mundi inveniun tiar, ad hujusmodi effectu complendoS, Ut Augustinus dicit De Trin. lib. iii, cap. 8 . Et ideo dicendi In St, quod omne tranSmulatione corporalium rerum quae poSSunt sieri per aliqua Virtute naturales, ad quas pertinent praedicta semina, OSSunt steri per operationem daemonum, hujusmodi seminibus adhibitis, Sicut cum aliqUae res transmutantur in Ser- senteS, Vel ranam quae per putrefactionem generari possunt. Illae vero transmutationes corporalium rerum quae non pOSSunt Virtute naturae seri, nullo modo operatione daemonum Secundum rei Veritatem persei pos sunt; sicut quod corpus humanum mutetur in corpia bestiale, aut quod corpus homini mortuum reviviScat. Et si aliquando aliquid tale operatione daemonum fieri videatur, hoe non est Secundum rei Veritatem, Sed Seeundiim apparentiam tantum. Quo . quidem potest dupliciter contingere: uno modo ab interiori, Secundum quod daemon potest mutare phantasiam hominiS, et etiam SenSUs corporeOS, ut aliquid Videatur aliter quam sit, Sicut Supra dictUm Si quaeSt. I art. 3 et 4) et hoc etiam interdum fieri dicitur virtute aliquarum rerum corporalium Alio modo ab exteriori. Cum enim ipse possit formare corpu e aere CUJUSCUmDe Ormae et figurae, ut illud assumens in eo Visibiliter appareat poteSt eadem ratione circump nere cuicumque rei UameUmque sormam corpoream ut in JUS Specie videatur. Et hoc est quod Augustinus dicit De ciV. Dei lib. XVm, cap. 18 , quod phantasti cum hominiS, quod etiam in cogitando, SiVe Omniando, per rerum innumerabilium genera Variatur, Velut corporatum in alicujus animalis effigie seu Sibus apparet alienis . . Quod non est Sic intelligendum, quod ipsa vis phantas ea hominis aut Specie HUS eadem numer corporata alterius en Sibus Ostendatur: sed quia daemon, qui in phantasia unius hominis format aliquam Speciem, ipSe etiam poteSt Similem Speciem alterius Sensibus Osferre. Ad tertium dicendum quod, sicut Au Stinus dicit QuaeSt. lib. LXxxiii, quaeSt. 79, a med.) . Cum talia saliunt magi, qualia Sancti, diverso sine et diverso jure fiunt. Illi enim faciunt quaerente gloriam Uam, Si qua rentes gloriam Dei; et illi aciunt per quaedam privata commercia, isti autem publica administratione et j Su Dei, cui cuncta creata Subjecta

De his etiam Sent. II, dist. 6 art. o.

Ad quintum Sic proceditur. 1. Videtur quod daemon qui Superatur ab aliquo, non propter hoc ab impugnatione arceatur ChriStus enim Eslicacissimo

Vel dicuntur Dieii laeta quia hae signa non veritatem probamlatu Iuam ipse praedicat haer erunt revera miracula, Si quidem non erunt prae ticus, Vel ad si eui ucandum quod sacramenta. ter ordinem et res totius naturae reata . tametsi per haereticos ministrata sunt vera.

2 Nihilominus ut ait Silvius seri potest ut G Sententia quam in hoc articulo ex Pondi Deus per aliquem haereticum faciat miracula, non D. Thouias est communior. ad confirmandam haeresim, sed vel ad ali tuam

407쪽

suum tentatorem vicit Sed tamen poStea eum impugnaVit, ad Occisionem ejus Iudaeos incitando. Ergo non eSi verum quod diabolus ictu ab impugnatione ceSSel. 2. Praeterea instigere poenam ei qui in pugna Succumbit, Si incitare ad aerius impugnandum. Hoc autem non pertinet ad Dei mi Sericordiam. Ergo daemone superati non arcentur. Sed contra est quod dicitur Matth. iv, 1lh Tunc reliquit eum diabolus, scilicet Christum superantem.

CONCLUSIO. - Daemon superatus vacat a tentatione ejuSdem, non Semper, Sed ad tempuS.

Respondeo die0ndum quod quidam dicunt, quod daemon Superatus nullum hominem potest de caeter tentare nec de eodem, nec de alio peccato cl). Quidam autem dicunt quod potest alio tentare, Sed non eumdem. Et hoc probabilius dicitur, si tamen intelligatur usque ad aliquod tempus 2). Unde et Luc. iv dicitur quod conSummata omni tentatione, diabolus recessit si Christo usque ad tempus. Et hujus ratio est duplex. Una est ex parte divinae clementide quia, ut ChrySostomu dicit Super Matth. alius auctor Om V in p. impers. a med. Supra illud Matth. i : Vade retro, Satana): u Non tamdiu homines diabolus tentat, quamdiu vult, sed quamdiu Deus permittit; quia etsi permittat UliSpertentare, tamen repellit propter infirmam naturam soli ratio Sumitur ex astutia diaboli. Unde Ambrosius dicit Super Lucam cap. 4 Sup. illud: Diabolus recessit ab illo , quod diabolus instare formidat 3): quia requentius refugit triumphari. Quod tamen aliquando diabolus redeat ad eum quem dimisit, patet per illud quod dicitur Matth. II, 44ὶ Revertar

in domum meam, unde eaeivi.

Et per hoc patet solutio ad objecta.

DE ACTIONE CORPORΛLIS CREATURAE, IN SEX ARTICULOS DIVISA.

Consequenter considerandum est de actione corporalis creaturae, et salo, quod aliquibus corporibus attribuitur Circa actiones corporales quaeruntur sex Utrum aliquod corpus sit activum. - 2 Utrum in corporibus Sin aliquae seminales rationes. - 3 Utrum corpora coelestia in causa eorum quae hic per inseriora corpora fiunt. - 4 Utrum Sint causa humanorum actuum. - Utrum eorum acti0nibus daemones subdantur. 6 Utriim caelestia corpora imponant necessitatem his quae eorum actionibus Subduntur. ARTICULUS I. - UTRUM LiuΓ0 C0RPUS SI ACTIVUM M.

De his etiam Cout gent. lib. IlI, cap. 69.

Ad primum sic proceditur. 1. Videtur quod nullum corpus Sit activum. Dicit enim Augustinus De civitate Dei, lib. V cap. 9 circ. sin.), quod in rebus invenitur aliquid actum, et non agens, Sicut Sunt corpora aliquid agenS, et non actum, Sicut DeuS; aliquid agens, et actum, Sicut Substantiae spiritualeS. D

Iia sentit Origenes hom xv in Ios. . 4 Ex hoc articulo habes quomod per M 2 Adverte luc, ait Calelanus, quanta fuerit ii0nem ejicias errorem sarracenorum sonen- reverentia D. Thomae ad sacros doctores, quod itum quod nulla res producta agit, sed solus cum opinio propria, quae est conclusio sit ter Deus ad earum praesentiam laci rationes has velita, maluit continuare illam cum secunda ira illas; quod sere redit ad causas occasionales hendo illam ad bonum sensum, me videretur quas finxit Mallebranchius. Talis error sui etiam aliis se praelari e Maurorum, ut refert D. homas Cont gent. o Quamvis invidere non desinat, sicut prae lib. III, cap. 69 .miuit ibi.

410쪽

314 QUAEST. XIV, ART. IV ET . Ad primum ergo dicendum, quod Sicut AuguStinu dicit ibidem, Antichristi opera possunt dici eSSe Signa mendacii Vel quia mortales Sensus per phantasmata decepturuS St, Ut quae non facit, Videatur facere vel quia si sint vera prodigia, ad mendacium tamen pertrahent credituros l). Ad secundum dicendum, qubd Sicut Supra dictum eSD DdeSt. x art. 2), materia corporali non Obedit angeli boni Seu mali ad nutum, ut da mone Sua Virtute possint transmutare materiam de forma in formam; Sed possunt adhibere quzedam Semina, quae ila elementis mundi inveniun. tur, ad hujusmodi effectu complendos, Ut u stinus dicit De Trin. lib. iii, cap. 8 . Et ideo dicendum eSt, quod omne transmutationes Orporalium rerum quae POSSunt fieri per aliqua Virtute naturales, ad quas pertinent praedicta Semina, OSSunt fieri per operationem daemonum, hujusmodi seminibus adhibitis, Sicut cum aliquae res transmutantur in Ser- senteS, Vel anaS, quae per Utrefactionem generari poSSunt. Illa vero transmutationes corporalium rerUINAEUae non poSSunt Virtute naturae fieri, nullo modo operatione daemonum Secundum rei veritatem perstet o sunt Sicut quod corpus humanum mutetur in corpus bestiale, aut quod corpus homini mortuum reviviscat. Et Si aliquando aliquid tale operatione daemonum fieri videatur, hoc non eSt Secundum rei Veritatem, Sed Secundiim apparentiam tantum. Quod quidem potest dupliciter contingere: uno modo ab interiori, Secundum quod daemon potest muta e phant Siam hominis, et etiam SenSUS corporeoS, ut aliquid videatur aliter quam Sit, Sicut Supra dicitam Si quaeSi ci art. 3 et 4) et hoc etiam interdum fieri dicitur virtute aliquarum rerum corporalium Ali modo ab exteriori. Cum enim ipse poSSit formare Orpia ex aere C USCUmqUe formae et figurae, ut illud assumens in eo visibiliter appareat, poteSt eadem ratione circumponere cuicumque rei UamcUmque sormam corpoream, Ut in HUS Specie videatur. Et hoc est quod AuguStinus dicit De civ. Dei, lib. Xum, cap. 18 , quod phantasticum hominis, quod etiam in cogitando, SiVe omniando, per rerum innumerabilium genera Variatur, Velut corporatum in alicujus animalis esugie en Sibia apparet alienis. - Quod non est Sic intelligendum, quod ipsa vis phantas ea hominis aut Specie ejus eadem Umero corporata alterius Sensibus ostendatur Sed quia daemon, qui in phantasia unius hominis format aliquam speciem, ipse etiam poteSt Similem Speciem alterius sensibit Osferre. Ad tertium dicendum, quod, sicut Au Stinuidieit QVaeSt. lib. LXxxiii, quaeSt. 79, a med.) . Clim talia saliunt magi, qualia Sancti, diverso sine et diverso jure fiunt. Illi enim laciunt quaerente gloriam Uam, Si qua rentes gloriam Dei; et illi faciunt per quaedam priVata commercia, isti autem publica adminiStratione et jussu Dei, cui cuncta creata subjecta sunt 2 . M

De his etiam Sent. H. dist. 6 art. 5.

Ad quintum Sic proceditur 1. Videtur quod daemon qui Superatur ab aliquo, non propter hoc ab impugnatione arceatur ChriStus enim evicacissimo

Vel dicuntur niendacia quia haec signa non veritatem probandalia imam iPSe praedicat baer erunt revera miracula, Si quidem non erunt prae ticus, vel ad signi ucandum quod sacramenta. ter ordinem et v res totius Daturae creatae tametsi per haeretico utinistrata sunt vera.i2 Nihilominus ut ait Sylvius fieri potest ut 5 Sententia quan in hoc articulo exponit Deus per aliquem haereticum faciat miracula, non D. Thomas est communior. ad confirmandam haeresim, sed vel ad ali tuam