장음표시 사용
541쪽
3. Pra lorea, hal)itus proportionantur potentiis, cum Sint earum persectiones. Sed in habitibus, qui dicuntur artes operativae, ad aliud pertinuis nis, et ad aliud quod Stad finem; sicut ad gubernationem pertinet ilnavis qui est sinis ejus ad naVisaetiVam Ver constructio naviS, quae est propter finem. Ergo, cum Volunta Si siniS, non erit eorum quae Sunt ad
Sed contra est quia in rebus naturalibia per eamdem potentiam aliquid pertransit media, et pertingit ad terminum. Sed ea quae sunt ad sinem, Sunt quoddam media, per quae perVenitur ad finem Sicut ad torminum. Lrgo, Si voluntas eSi sinis, ipsa etiam est eorum quae Sunt ad finem.
CONCLUSIO. - Voluntas, ut potentia est, finem et ea quae Sunt ad linem tanquam bona, respicit ut vero actum nominat, proprie lantum lini est.
Respondeo dicendum quod voluntas quandoque dicitur ipsa potentia qua Volumus, quandoque autem pSe Voluntatis actuS. Si ergo loquamur de voluntate, Secundum quod nominat polentiam, Sic Se extendit et ad finem, et ad ea quae sunt ad finem. Ad ea enim Se extendit unaquaeque potentia, in quibus inveniri potest quocumque modo ratio sui Objecti Sicut vi Sia Seextendit ad omnia quaecumque participant quocumque modo colorem. Ratio autem boni, quodeSt Objectum potentiae voluntatiS, invenitur non SO-lium in fine, sed etiam in his quae sunt ad finem. Si autem loquamur de Voluntate Secundum quod nominat proprie actum, Sic proprie loquendo est sinis tantum. Omnis enim actus denominatu a potentia nominat Simplicem actum illius potentiae Sicut intelligere nominat simplicem actum intellectus Simple autem actus potentiae est in id quod est secundum Se objectum potentiae. Id autem quod est propter se bonum et volitum, Si finis; unde voluntas proprie est ipsius finis 1). Ea ero quae Sunt ad finem, non sunt bona vel volita propter Seipsa, sed ex ordine ad finem unde voluntas in ea non sertur, nisi quatenus fertur in finem; unde hoc ipsum quod in eis vult est sini S: Sicut et intelligere proprie St eorum qUae Secundum
Se cognoScuntur, Scilicet principiorum eorum autem quae CognoSciantur
per principia, non dicitur esse intelligentia, nisi inquantum in eis ipsa principia considerantur. Sic enim se habet finis in appetibilibus sicut Sehabet principium in intelligibilibus, ut dieitur Ethio lib. VII, cap. 8 . Ad primum ergo dicendum, quod Philosophus loquitur de Voluntate secundum quod proprie nominat Simplicem uetum Voluntatis, non aUtem Secundum quod nominat potentiam. Ad secundum dicendum, quod ad ea quae Sunt diverSa genere, eX aeqUO Se habentia, ordinantur diversae potentiae Sicut Sonu et color Sunt diversa genera Sensibilium ad quae ordinantur auditus et visus. Sed utile et honestum non ex equo se habent; Sed sicut quod eSt Secundum Se et Secundum alterum 2). uJuSmodi autem semper reseruntur ad eamdem potentiam Sicut per potentiam visivam Sentitur et color, et lux, per quam color Videtur.
Ad tertium dicendum, quod non quidquid diversisicut habitum, diversificat potentiam. Habitus enim sunt quaedam determinatione potentiarum ad aliquo Speciale actus. Et tamen quaelibet ars operativa conSiderat et
4 Ex his non hitelligit B. limas quod vo videre est De verit quaest. XXII art i5 ad 9 et luntas pro actu sumpta ita sit solius finis ut ac- art. 35 c. . ius qui est circa media nullo modo dici possit 2 Utile est ad aliquid, vel ad telationis voluntas, sed tantum quod Voluntas non est categoriam pertinet honestum ver est absolu- principaliter et proprie mediorum, sed finis ut tum et ad categoriam qualitatis reducitur Lino bona ilia non sunt ejusdem generis.
542쪽
finem, et id quod est ad finem : nam ars gubernativa considerat quidem finem ut quem operatur id autem quod Si ad sinem, ut quod imperat. contra vero navisactiva conSiderat id qUod est ad sinem, ut quod operatur; id vero quod est finis, ut ad quod ordinat id quod operatur. Et iterum in unaquaque arte OperatiVa mi et aliqui fini proprius, et aliquid quod est ad finem quod proprie ad illam artem pertinet.
ARTICULUS III. - TRUM VOLUNTAS EODEM ACTU MOVEATUR IN FLNEM ET IN ID QUOD AEST AD FINEM.
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur qUOd eodem actu voluntas seratur in sinem, et in id quod est adinem. Quia Secundum Philosophum Topie. lib. , cap. 2, in eXplicat loci 23),' Ubi eS Unum propter alterum, ibi est unum tantum. Sed voluntas non Vult id quod est ad finem, nisi propter
finem. Ergo eodem actu moVetur in latriamque. 2. Praeterea finis est ratio volendi ea quae sunt ad finem, sicut lumen est ratio visionis colorum 1). Sed eodem et Videtur lumen et color. Ergo idem est motus voluntatis quo Vult finem et ea quae Sunt ad finem. 3. Praeterea, idem numero motus naturalis eSi qui per media tendit ad ultimum. Sed ea quae sunt ad finem, comparantur ad finem Sicut media ad ultimum. Ergo idem motus voluntati est UO Oluntas fertur in finem, et in ea quae sunt ad finem. Sed contra actus diverSificantur Secundiim objecta. Sed diversae species
boni sunt finis et id quod est ad finem, quod dicitur utile. Ergo non eodem
actu voluntas sertur in latrUmqUe.
CONCLUSIO. - Νοn solim in mem, Sed et in ea quae ad finem Sunt, voluntas eodem actu erri p0test, quanquam diversa ratione.
Respondeo dicendum quod cum fini Sit Secundum Se volitus, id autem quod est ad finem, inquantum hujuSmodi non sit volitum nisi propter st-nem, manifestum est quod Volunta poteSt serri in finem, inquantum hujusmodi, sine hoc quod seratur in ea quae Uni ad finem. Sed in ea quae sunt ad sinem, inquantum hujusmodi, non poteSt ferri, niSi seratur in ip- suminem. Sic ergo voluntas in ipsum finem Upliciter sertur uno modo absoluto ac Secundum Se alio modo, Sicut in rationem Volendi ea quae sunt ad sinem Manifestum est ergo quod Unia et idem motus voluntatis est quo sertur in finem, secundum qHod est ratio Volendi ea quae Sunt ad finem, et in ipsa quae Sunt ad finem 3 . Sed altu actus est quo fertur in ipsum finem absolute, et quandoque praecedit tempore Sicut cum aliquis primo vult Sanitatem, et postea deliberan quomodo pOSSit Sanari, Vult conducere medicum, ut Sanetur. Sic etiam et circa intellectum accidit. Nam primo aliquis intelligit ipsa principia Secundum Se poStmodum autem intelligit ea in ipsis conclusionibus, secundum quodaSSentit concluSionibus per principia. Ad primum ergo dicendum, quod ratio illa procedit Secundum quod voluntas sertur in finem, ut est ratio volendi ea quae Sunt ad finem. Ad secundum dicendum, quod quandocumque VidetUr Color eodem stetu
s Extrinsecum scilicet lumen quod illustrat paratur ad media quibus acquiri potest; sed sim- eolores ut sic videri possint Iraetor aliud lumen pliciter apprehenditur tanquam aliquod bonurni intrinsecum ex puite saeuitatis visiva requisitunii quod voluntas appetit prout bonum est per seip-
de quo hic non agilii P. Suu .
2 Puta finem considerat uni secundum se, ut 5 Quemadmodui intellectus eodem actu ex adjhil, ut patet. Consideratur autem secun principium et conclusionem intelligit quando dum se quando res illa quae finis est, non om principium est ratio cognoscendi conchisio e i.
543쪽
videtur hirnen potest tamen videri lumen Sine hoc quod videatur color; et similiter quandocumque quis Vult ea quae Sunt ad sinem, Vult eodem actu
Ad tertium dicendum, quod in executione operis ea quae Sunt ad finem, habent se ut media, et sinis ut terminus. Unde sicut motus naturali inter dum sistit in medio, et non pertingit ad terminum, ita quandoque Operatur aliquis id quod est ad finem, et tamen non conSequitur finem. Sed in V lendo Sti converSO; nam volunta per finem devenit ad volendum ea quae sunt ad finem, sicut et intellectus devenit in conclusiones per princi-Pia, quae media dicuntur. Unde intellectus aliquando intelligit medium, et ex eo non procedit ad conclusionem; et similiter Voluntas aliquando vult finem, et tamen non procedit ad volendum id quod est ad finem. Ad illud vero quod in contrarium objicitur, patet SolUti Per ea quae SV-pra dicta Sunt sart. praec ad 2ὶ Nam utile et honeStum non Unt SpecieS boni ex aequo divisae sed se habent sicut propter Se et propter alterUm. Γnde actus Oluntatis in unum potest serri sine hoc quod seratur in ali
DE MOTIVO DLENTΛΤIS, IN SEX ARTICULOS DIVISA. Deinde considerandum est de motivo Voluntatis; et circa hoc quaeruntur Sex: i Utrum voluntas moveatur ab intellectu. - 2 Utrum moVeatur ab appetitu sens, livo. - Utrum voluntas moveat SeipSam. - Utrun moveatur ab aliquo exteriori principio. - Utrum moveatur a corpore coelesti. - Utirum Oluuta moveatur a solo Deo sicut ab exteriori principio. ARTICULUS I. - UTRUM VOLUNTAS MOVEATUR AB INTELLECTU 1).
De his etiam infra, quaest. XXII. art. 4 et quaesi. LIXXII. art. . et De Ver quaeSt. XIV. art. 4 et 2, ei quae,t. XXII, art. 2 et De malo, quaest. IV, ari 2 corp. et 45, et quaesi vi corp. ei ad 0 et 42.
Ad primum sic proceditur. l. Videtur quod Voluntas non moveatur ab intellectu Dicit enim Augustinus Super illud Psalm cxviu): Concupivit anima mea desiderare justificationes tuas conc. 8 prope stra. Praevolat intellectus, Sequitur tardu aut nullus assectus Selmus bonum, nec delectat agere M HOC autom non SSet, Si volunta ab intellectu moveretur, quia motus mobilis sequitur motionem moventis. Ergo intellectu non OVet volunt3tem. 2. Praeterea, intellectu Se habet ad voluntatem ut demonStrans appetibile, sicut imaginatio demonstrat appetibile appetitui sensitivo. Sed imaginatio demonstrans appetibile non movet appetitum SenSitioni imo quandoque ita nos habemus ad ea quae imaginamur, Sicut ad ea quae in pictura nobi ostenduntur, ex quibUS non movemur, Ut dicitur De anima, lib. , text. 154M. Ergo neque etiam intellectu movet voluntatem. 3. Praeterea idem respectu ejuSdem non est moven et motum. Sed voluntas movet intelleetum intelligimus enim quando Volumus. Ergo intellectu non OVet Voluntatem. Sed contra est quod Philosophus dicit De anima, lib. , teXt. 54), Π0d appetibile intellectum est movens non motum Volunta autem eSt O-
3 Beati honiae responsio est quod intellectus reliquas animae potentias, quantum ad exerci- movet voluntatem quoad specificationem sui ac tium. tias. Voluntas ante in movet intellectum uti
548쪽
quoad specilicationem : Voluntas vero omnes potentia movet quoad Xerellium
Bespondeo dicendum quod inlantum aliquid indiget moveri ab aliquo, inquantum est in potentia ad plura oportet enim ut id quod est in potentia reducatur in actum per aliquid quod est in actu et hoc est OVere. Dupliciter autem aliqua vis anima invenitur esse in potentia ad diverSa: Uno modo quantum ad agere Vel non agere alio modo quantum ad agere hoc vel illud; sicut visu quandoque Videt actu, et quando Ilae non Videt; et quandoque videt album et quandoqiae videt nigrum Indiget igitur m vente quantum ad duo scilicet quantum ad exercitium vel USum aetUS, et quantum ad determinationem actus; quorUm primiam eSDeX parte SUb-jecti, quod quandoque inVenitur agen S. quandoque non agenS: aliud au-lom est ex parte objecti, Secundiam quod Speeiscatur actum 1 . Motio autem j pSiu Subjecti est ex agente aliquo. Et cum Omne agen agat propter Dre, Ut Upra StenSUm S IURPSt. I. art. 23. principitam hujus motionis est ex sine. Et inde est quod ars ad quam pertinetranis, movet suo imperio artem ad quam pertinet id quod est ad finem sicut gubernatoria ars im- Perat navi factivae Ut Physic. lib. . teXt. 25 dicitUr Bonum autem in Commiani, quod habet rationem finis est Objectum voluntatis et ideo echae parte Voluntas moVet alia potentia animae ad Suos actus Elimur enim alii potentiis cum Volumus. Nam fine et persectiones omnium aliarum pote lularum comprehenduntur Sub Objecto VoluntatiS. Si Ut quaedam particularia bona Semper autem ars vel potentia ad quam pertinet fini VerSali S. moVet ad agendum artem vel potentiam ad quam pertinet finis particularis Sub illo universali comprehen Sus SieUt dilueXercitu S, qui intendit bonum commune, Scilicet ordinem totiu exercitus, OVel Suo imperio aliquem e tribunis qu intendit ordinem unius aciei. Sed objectummoVet determinando etiam ad modum principii formalis. AEUO in rebia. snaturalibus actio speei eatur Sicut calefaetio a calore. Primum autem principium sol male est ens et Verum universale, qCod est Objectum intellediu S. et ideo isto modo motionis intellectus movet voluntatem, SicUt praeSent3CS ei objectum SUUm . . Ad rimum ergo dicendum quod ex illa auctoritate non habetur quod intellectu non moveat sed quod non moveat, nec0sSital Ad secundum dicendum, quod sicut imaginatio sormae Sine 2Stimatione convenienti vel nocivi non movet appetitum SenSitiVUm ita ne apprehen Si veri sine ratione boni et appetibilis. Unde intellectus Speculativus non mo et Sed intellectu practicuS, Ut dicitur De anima, lib. , teXt. 45 et Sin. Ad tertium dicendum, quod voluntas movet intellectum quantum ad exercitium aetUS quia et ipsum verum quod est persecti intellectus, continetur Sub universali bono, ut quoddam bonum particulare. Sedri Uantum ad determinationem actus quae est ex parte Objecti intellectUS moVet Voluntatem, quia et ipsum bonum apprehenditur Secundium quamdam Specialem rationem comprehenSam Sub universali ratione Veri. Et Sic patet filio non est idem movens et motum Secundum idem.
s Supple objectum, ut illud secundum qi 2 Hine intellectus movet voluntatem non in
non advor Dii sed Pronominis oeum habeat; nee genere ausae finiemis sed in genetv causae sor- signi licet idem qui,d inquantum sed per quod malis et inalis Unde ait B Thomas iluae, lsive a quo Spedificari autem actum ab ob icto i e verit art. 2 ad 5 intellectus regit voluutat' objectum intelligitur mediate, tria in tem . non quasi inclinan eam in id in quod ten- mediati per habitum specilicatur actus, hiabitus est. S d Sicut stenuens tu tuo tendore debeat autem immediate per objectum.
549쪽
Ad secundum sic proceditur. 1. Videtur quod voluntas ab appetitu se sitivo moveri non possit. Movens enim et agen eS praeStantiu patiente, ut Augustinus dicit Super Gen. ad liti lib. XII, Cap. 16 circa med.). Sed appetitu Sensitivus Si in serior voluntate quae St appetitus intellectivus; Sicut sensus est inferior intellectu Ergo appetitu SenSitivus non movet intellectum. 2. Praeterea, nulla virtus particulari potest sacere essectum uni versalom. Sed appetitus sensitivus est virtus particulariS; OnSequitur enim particularem Sen Su apprehen Sionem. Ergo non poteSt caUSare motum Voluntatis, qui univerealis, velut consequens apprehenSionem UniverSalem in e lectuS. 3. Praeterea, ut probatur PhyS. lib. V m teXt. 40), OVen non movetur ab eo quod movet ut Sit moti reciproca. Sed Volianta moVet appetitum Sensitivum, inquantum appetitu SenSitivus obedit rationi. Ergo appetitus Sensitivus non movet Voluntatem Sed contra est quod dicitur Jacobi I, 14 : Unusquisque tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus. Non autem abStraheretur quis a concupiScentia, nisi volunta Hu moveretur ab appetitu Sensitivo, in quo appetitu eSt concupiscentia. Ergo appetitu SenSitiVUS OVet voluntatem.
CONCLUSIO. - Cum secundum passionem appetitus sensitivi immutetur homo ad aliquam dispositionem, recte dicitur Voluntas ex parte objecti ab appetitu sensitivo
Respondeo dicendum quod, sicut Supra dictum eSt sari praee.), id quod apprehenditur sub ratione boni et OnVenienti S movet Voluntatem per modum objecti. Quod autem aliquid Videatur bonum et convenienS, ex duobus contingit, scilicet e conditione Hu quod proponitur, et ejus cui proponitur; 0nveniens enim Secundum relationem dicitur, unde ex utroque X tremorum dependet. Et inde Si quod gustus dive simode dispositus non eodem modo accipit aliquid ut conveniens, et ut non conveniens. Unde PhilOSophia dicit Ethic. lib. III, cap. 5, a med.) Quali unusquisque eSt, tali finis videtur ei is Manifestum est autem quod Secundum passionem appetitu Sen Sitivi immutatur homo ad aliquam dispositionem Dunde Secundum quod homo est in passione aliqua, videtur ipSi aliquid conveniens, quod non Videtur ei extra passionem existenti Sicut irato videtur bonum quod non videtur quieto et per hunc modum ex parte objecti appetitus SenSitivia movet Voluntatem.
Ad primum ergo dicendum, quod nihil prohibet id quod est simpliciter
et Secundum Se praeStantius, quoad aliquid esse debilius. Voluntas igitur simpliciter praeStantior est quam appetitu sensitivus sed quoad illum in quo passio dominatur, inquantum Subjacet GSioni, Praeeminet appeti
Ad secundum dicendum, quod actu et electiones hominum sunt circa singularia; unde ex hoc ipSO quod appetitu senSitivus est virtus particularis, habet magnam Virtutem ad hoc quod per ipSum Sic diSponatur homo, ut ei aliquid videatur sic vel aliter circa Singularia.
I DCertum si quod voluntas aliquo modo mo illicet quod moveat voluntatem appetitus sensiti-veatur ab appetitu sensitivo sed de modo quo us tantummodo indirecte et ex parte objecti in-movoatur non omnes omnino inter se consen vitando silicet et alliciendo eo modo quo chjeo. tiunt a Thomas hic et quaest seq. arti . iiim Potentiam allicere seu movere PoteSt.
550쪽
ι28 U EST. IX. ART. I ET III. Ad tertium taeendum, quod Sicut Philogophus dicit POlit. lib. i, cap. 3,
Si med.) ratio, in Da,St Voluntas movet Suo imperio irascibilem et concupiscibilem non quidem despotico principatia, Sicut OVella ServuSa domino; sed principatu regali Seu politico, Sicut liberi homines re- ntur a gisernante, qui tamen OSSunt contra OTere. Unde et irascibilis et concupiscibilis possunt in contrarium moVere Oluntatem Pet Sic nihil prohibet voluntatem aliquando ab et SmOVeri.
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur quod voluntas non OVeat Selp-SRm. Omne enim OVenS, inqUantum hi USmodi est in actu; quod autem moVel Ur, Si in potentia nam motus S n aetias existentis in potentia, inquantum hujusmodi s Sed non est idem in potentia et in actu respectu ejusdem Ergo nihil movet seipsum neque ergo Voluntas ei prum
2. Praeterea mobile movetur ad praeSentiam moventis. Sed Voluntas Semper Sibi est praesens. Si ergo seipSam moveret, Semper OVeretur; quod patet esse salSUm. 3. Praeterea. Ollanta movetur ab intellectu ut dictum est sart. 1 huj. DaeSt. . Si igitur Voluntas OVet Seipsam, equitur quod idem simul m veatur a duobus motoribus immediat : quod videtur inconveniens. Non ergo voluntaS OVet ei pSam. Sed contra est quia voluntas domina est sui aetus et in ipsa est Velle et non Velle quod non esset Si non haberet in potestate movere 2ipSam ad volendum. Ergo pSamoVet SeipSam.
CO LUSIO. - Voluntas finem et bonum volendo seipsam movere poteS ad intendum ea quae ad sinem Uni.
Respondeo dicendum quod, sicut supra dierum est art. 1 hujus DaeSt.), ad Voluntatem pertinet OVere alias potentias e ratione finis, qui StVoluntati objectum. Sed si eut dictum Si qUaeSt. Praee. art. 2 , licte
modo se habet finis in appetibilibus sicut principium in intelligibili-
iis Manifestum Si autem quod intellectus per hoc quod cognoSeit principium, redueit seipsum de potentia in actum. Uanitim ad cognitionem conclusionum et Oe modo moVet SeipSum et Similiter voluntas per hoc quod ut finem movet seipsam ad volendum ea quae sunt ad
Ad primum ergo dicendum qu Id Voluntas non Secundum idem movetet movetur; unde nee Secundum idem est in actu et in potentia; sed inquantum actu Vult finem reducit Se de potentia in actum respectu eorum quae Sunt ad finem ut Scilice actu ea Volit. Ad secundum dicendum, quod potentia voluntatis semper actu est sibi praeSen S; Sed aelus Olian latis quo Vult finem aliquando, non Semper est in ipsa Voluntate; per hunc autem modum movet SeipSam. Unde non equitur quod Semper Seipsam OVeat. Ad tertiitan dicendum, quod non eodem modo volunta movetiar ab intellectu et a seipsa sed ab intellectu quidem moVetur Secundum rati
Tl Quod non ita ait Iliendum est, ut ait S3lvius, quasi volitio finis sit causa vero essectiva
volitionis mediomuni nam nec amensus Princi- Iiorum est vera causa efficiens amenSum Ductu
Monum; sed quia voluntas ex appetii sive dest. derio finis seipsam movet ad appetendum media, quae ad illius suis consecutionem Sunt opportuna.