장음표시 사용
571쪽
QUEST. XIII, ART. I ET II. 449
tendit secundium Ordinem rationis, e quod vi apprehenSiva appetitivdθguum objectum repraesentat. Sic igitur ille actus quo Voluntas tundit in aliquid quod proponitur ut boniam, ex eo quod per rationem est Ordinatum a finem, materialiter quidem est Voluntatis, formaliter autem rationis. In hi jusmodi autem, substantia actus materialiter Se habet ad ordinem qui in onitur a Superiori potentia; et ideo electi Substantialiter non est actus ratonis, sed Voluntatis perficitur enim electio in motu quodam animae ad bonum quod eligitur. Unde manifeste actus Si appetitivae potentiae. Ad primum ergo dicendum, quod electio importat collationem quamdam praecedentem, non quod essentialiter sit ipsa collatio. Ad secundum dicendum, quod conclusio Syllogismi, quae sit in operabilibus ad rationem pertinet, et dicitur sententia et judicium, quam sequiatur electiori et ob hoc ipsa conclusi pertinere Videtur ad electionem tanquam ad conSequens l).
Ad tertium dicendum, quod ignorantia dicitur esse electioniS, non quod ipSa electio sit scientia, sed quia ignoratur quid Sit eligendum 2).
ARTICULUS II. - TRUM ELEcTio ONVENIAT BRUTIS ANIMALIBUS 3).
De his etiam Sent. II dist. 25 ari. 4 ad 6 et T. et et lib. V loci. 25in.
Ad secundum Sic proceditur. 1. Videtur quod electio brutis animalibus conveniat Electio enim estis appetitus aliquorum propter finem, v ut dicitur Ethie. lib. III, cap. 3 circa sin.). Sed bruta animalia appetunt aliquid propter sinem agunt enim propter finem et ex appetitu Ergo in brutis animalibus est eleetio. 2. Praeterea, ipsum nomen electionis signiscare videtur quod aliquid prae aliis accipiatur. Sed bruta animalia accipiunt aliquid prae aliis, sicut manifeste apparet quod ovi unam herbam comedit, aliam resutat. Ergo in brutis animalibus est electio. 3. Praeterea, ut dicitur Ethie. lib. I, cap. 12, in med.), u ad prudentiam pertinet quod aliquis bene eligat ea quae Sunt ad nem , Sed prudentia convenit brutis animalibus; unde dicitur in principio Metaph. cap. 1, parum a princi), quod prudentia Sunt Sine di Sciplina, quaeCUmqU SOBOS
audire non potentia Sunt, ut apes natio etiam Sensui manifeStum Videtur. Apparent enim mirabiles sagacitates in operibu animalium, ut apum, et aranearum, et canum Cani enim inSequen cervum, Si ad tri-Vium Venerit, Odoratu quidem explorat an cervus per primam vel Secundam
viam transiverit; quod si invenerit non transisSe jam SecurUS per tertiam Viam incedit non eXplorando, quasi uten SyllogiSm diViSiVO GO Oncludi POSSet cervum per istam viam incedere, ex quo non incedit per alias dUaS, elim non Sint plures. Ergo videtur quod electio brutis animalibus
Sed contra est quod Gregorius Nyssenus vel emes lib. De nat hom. cap. 33, in princ. dicit quod si pueri et irrationalia voluntarie quidem sa-ciunt, non tamen eligentia. argo in brutis animalibus non est electio.
CONCLUSIO. - Cum electio in his quae sunt penitus ad unum aliquod particulare determinata, nullum locum habeat; hujusmodi autem sint brula animalia ex ppetitu sensitivo ad unum particulare determinata manifestum est ipsis electionem
flecundum quam plura eligi possunt, non convenire.
Respondeo dicendum quod cum electio sit praeacceptio uniu reSpeetui3 Seu tanquam ad id quod ex conclusione 5 Ex hoc articulo sequitur animalia non esse uilicii sequitur, etc. libero arbitrio praedita. 2 Noe inlosoplius electionis ignorantiam, sed in electione vocat D προαίρεσει.
572쪽
430 QUEST. XIII, RT II ET III.
alteriuS, neceSSe est Ubdilectio Sit reSpectu plurium quae eligi possunt; et ideo in his quae sunt penitu determinata ad unum, electio locum non habet. Est autem disserentia inter appetitum Sensiti m et voluntatem; quia, ut ex praedicti patet quaeSt. I art. 2 ad 3 , appetitus Sensitivus est determinatus ad unum particulare Secundum ordinem naturae Volunus autem est quidem Secundum naturae ordinem determinata ad unum conmune, quod eSt bonum; sed indeterminate Se habet respectu particulariam bonorum. Et ideo proprie voluntatis est eligere, non autem appetitu sensitivi, qui solus est in brutis animalibus et propter hoc brutis animal bus
Ad primum ergo dicendum, quod non omni appetitu alicuju prcpter finem vocatur electio, Sed cum quadam diScretione Uniu ab altero; quae locum habere non potest, nisi ubi appetitu potest ferri ad plura. Ad secundum dicendum, quod brutum animal accipit Unum prae alio, quia appetitus ejus est naturaliter determinatus ad ipsum unde statim qUando per SenSum Vel per imaginationem repraesentatur ei aliquid ad quod naturaliter inclinatur ejus appetitus absque electione OVetur ad ipSum, sicut etiam absque electione igni movetur SUrSum, et non deo
Ad tertium dicendum, quod, sicut dicitur PhySic. lib. iii teXt. 16 et Seq. ,
motus eSPaetus mobilis a movente; n et ideo Virtus OVentis apparet in motu mobilis; et propter hoc in omnibus quae moVentur a ratione apparet Ordo rationi moVentis, licet ipsa quae a ratione mOVentur, rationem non
habeant. Sic enim sagitta directe tendit ad Signum ex motione Sagittantis, ac si ipsa rationem haberet dirigentem et idem apparet in motibus hor logiorum et omnium ingeniorum humanorum quae arte fiunt. Sicut autem comparantur artiscialia ad artem humanam, ita comparantur omnia naturalia ad artem divinam. Et ideo ordo apparet in hi quae mOVentUr Secundum naturam Sicut et in his quae moventur Secundum artem, Ut dicitur PhySic. lib. ii text. 49). Et ex hoc contingit quod in operibus brutorum animaliUm apparent quaedam sagacitates, inquantum habent inclinationem naturalem ad qUOsdam ordinatissimos proceSSUS, utpote a Umma arte ordinatos. Et propter hoc etiam quaedam animalia dicuntur prudentia vel Sagacia, non quod in eis sit aliqua ratio, vel electio quod ex hoc apparet quod omnia quae Sunt unius naturae, Similiter Operantur l).
ARTICULUS III. - TRUM ELECTI SIT S0LUM EORUM UT SUNT AD FINEM, AN
ETIAM QUANDOQUE IPSIUS FINIS. De his etiam inlia, art. 44 6 corp. et pari. III, quaest. XVIII, art. 4 corp. et Coni gent. lib. IV. eas. 9ofin et Opusc. Π, cap. 477, et Ethic. lib. m, lect 4 et Perih. lib. I, Ieci. 44in.
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur quod electi non Sit tantum eorum quae sunt ad finem. Dicit enim Philosophus Ethie. lib. VI, cap. 12 90St med.), quod electionem rectam sauit virtus quaecumque autem illius gratia nata Sunt seri, non sunt virtutis, sed alterius potentiae. Illud autem cujus gratia fit aliquid est finis. Ergo electio est: ni S. 2. Praeterea, electio importat praeaeceptionem Uniu reSpectu alterius. Sed Sicut eorum quae sunt ad sinem, unum poteSt praeaecipi alteri, ita etiam diversorum finium. Ergo electio potest esse sinis, sicut et illorum quae Sunt ad finem. Sed contra est quod Philosophus dicit Ethie. lib., cap. 2), DOD VO-luntas est sinis, electio autem eorum quae Sunt ad finem.
0 Eadem sere omnino Bossuetius uiruadvertit ire animalia Trait de a connaissane da
573쪽
COΝCLUSIO. - Electio eorum tantum est lupo sunt ad finem; et si quandoque sinis est, non ultimi, sed ejus qui ad ulteriorem sinem ordinari potest.
Respondeo dicendum quod Sicut jam dictum eSt sart. 1 huj quaest ad 2), electio consequitur sententiam Vel judicium, quod est Sicut conclusio syllogismi operativi. Unde illud cadit sub electione quod se habet ut conclusio in syllogismo operabilium. Fini autem in operabilibus se habet ut principisim, et non ut conclusio, ut PhiloSophu dicit PhySic. lib. ii text. 89 . Undemnis, inquantum est hujusmodi, non cadit Sub electione. Sed sicut in speculativis nihil prohibet, id quod est unius demonstrationis vel scientiae principium esse conclusionem alterius demonStrationi Vel Seientiae, primum tamen principium 1 indemonstrabile non poteSt esse conclusio alicujus demonstrationis vel scientiae ita etiam contingit id quod est in Una operatione ut sinis ordinari ad aliquid ut ad sinem, et hoc modo sub electione cadit; sicut in operatione medici sanitas Se habet ut finis, unde hoc non cadit sub electione medici, Sed hoc Supponit tanquam principium.
Sed sanitas corporis ordinatur ad bonum animae; unde apud eum qui habet curam de animae salute potest Sub electione cadere eSSe anum Vel eSse infirmum. Nam Apostolus dicit II Corinth. II, 10h: Cum enim insirmor, tunc potens sum. Sed ultimus finis nullo modo sub electione cadit. Ad primum ergo dicendum, quod fineSproprii Virtutum Ordinantur ad be titudinem sicut ad ultimum finem; et hoc modo potest esse eorum electio. Ad secundum dicendum, quod Sicut Supra habitum eSi quaeSt. I, t. 5), ultimus finis est unus tantum. Unde Ubicumque occurrunt plure fines, inter eo potest esSe electio, Secundium quod ordinantur ad ultimum finem.
ARTICULUS IU. - TRUM ELECTI SIT TANTUM ORUM DIU PER NOS AGUNTUR.
De his etiam infra art. 540ry.
Ad quartum sic proceditur. 1. Videtur quod electi non Sit Solum respectu hUmanoriam actuum. lecti enim est eorum quae Sunt ad finem. Sed ea quae Sunt ad finem non Soliam Sunt actus, Sed etiam Organa, M ut dicitur Phys lib. ii text. 84 et seq. . Ergo electione non Sunt tantum hi
2. Praeterea, acti a contemplatione distinguitur. Sed electio etiam in contemplatione locum habet, prout Scilicet una opinio alteri praeeligitur. Ergo electio non est solum humanorUm BCtUUm. 3. Praeterea eliguntur homines ad aliqua mola Vel Saecularia vel ecclesiastica, ab his qui nihil erga eos agunt. Ergo electi non Solum estis
Sed contra est quod Philosophus dicit Ethic lib. m, cap. M, qudx nu Ius eligit nisi ea quae existimat fieri per ipSum.
CONCLUSIO. Cum electio sit semper eorum quaesesunt ad finem, necesse est ipsam
Respondeo dicendum quod sicut intentio est finis, ita electio est eorum quae sunt ad sinem Finis autem vel est actio, Vel re aliqua. Et cum res aliqua suerit finis, necesse est quod aliqua humana actio interveniat α; velinquantum homo facit rem illam quae est sinis Sicut medicus lacit sanit tem quae eStinis ejus, Unde et sacere sanitatem dicitur sinis medici); velinquantum homo aliquo modo utitur vel fruitur re quae est finis, Sicut avaro est finis pecunia, Vel posSessio pecuniae. Et eodem modo dicendum est de eo quod est ad sinem : quia necesse est ut id quod est ad finem, Vel
3 Quod nempe simpliciter primum est ut ex in alio genere scientiae superioris demonstrari. adjunctis patet, or oppositum ad principium 2 Per quam scilicet attingatur vel produc primum in aliquo genere scientias quod potest tu sinis, ut adiuueta explicant.
576쪽
sit actio, vel re aliqua, interveniente aliqua actione, per quam facit id quod est ad finem, vel utitur eo. Et per hunc modum electi semper est
Ad primum ergo dicendum, quod organa Ordinantur ad finem, inquantum homo utitur ei propter finem. Ad secundum dicendum, quod in ipsa contemplatione est aliquis ac rus intellectus assentientis huic Opinioni Vel illi acti Vero exterior est, quae
contra contemplationem dividitur 1). Ad tertium dicendum, quod homo qui eligit episcopum vel principem civitatis, eligit nominare 2 ipsum in talem dignitatem; alioquin si nulla esset ejus actio ad con Stitutionem episcopi Vel principis, non competeret ei electio. Et similiter dicendum est quod quandocumque dicitur aliqua res praeeligi alteri, adjungitur ibi aliqua operatio eligentis.
ARTICULUS V. - TRUM ELECTI SIT S0LUM POSSIBILIUM.
De his etiam De ver quaest XIII, art. 35 ad 2 et Eth. lib. III leet aran.
Ad quintum sic proceditur. 1. Videtur quod electi non it Solum poSSibilium. Eleetio enim est actus voluntatiS ut dictum eSt art. 1 hUJUSDaeSt. . Sed voluntas est possibilium et impossibilium, ut dicitur Ethie. lib. ,
cap. 2). Ergo et electio. 2. Praeterea electio St OrUm quae per no aguntur, sicut dictum eStsari praeci). Nihil ergo reseri, quantum ad electionem, utrum eligatur id quod est impossibile simpliciter, vel id quod est impossibile eligenti. Sed frequenter ea quae eligimia perficere non poSSumus; et Sic Sunt impossibilia nobis. Ergo electio eSt imposSibilium. 3. Praeterea, nihil homo tentat agere, nisi eligendo. Sed B. Benedictus dicit in suis Regulis ad Mon. cap. 68 , quod, Si praelatu aliquid impossibile praeceperit, tentandum eSt Margo electio poteSPeSSe impoSSibilium. Sed contra est quod Philosophus dicit mihic lib. m, Ioe nunc cit. , quod electio non est imp0SSibilium.
CONCLUSIO. - Εlectio, cum ad humanas reseratur Semper actiones, nonniSi possibilium esse poleSt.
ReSpondeo dicendum quod, sicut dictum est sart. 4 hujus quaest. . electione nostrae reseruntur Semper ad nOStra actiones. Ea autem quae perno amntur, Sunt nobis poSSibilia. Unde necesse est dicere, quod electio
non sit nisi possibilium. Similiter etiam ratio eligendi aliquid est ut ex hoc poSSimVS consequi nem, vel hoc quod ducit ad finem 3 . Per id autem quod Si impossibile, non potest aliqui conSequi finem civili SignumeSt, quia cum in consiliando perveniunt homines ad id quod est eis impos- Sibile, discedunt, quasi non Valentes ulterius procedere. Apparet etiam hoc manifeSte e processu rationis praecedente. Sic enim se habet id quod est ad finem, de quo electio est, ad finem sicut concluSi ad principium Manifestum est autem quod conclusio impossibilis non sequitur ex principio poSSibili Unde non potest esse quod finis sit possibilis, nisi id quod est ad sinem fuerit possibile. Ad id autem quod est impossibile, nullia movetur. Unde nullus tenderet in finem nisi per hoc quod apparet id quod est ad finem eSSe poSSibile. Unde id quod est impossibile, Sub electione non cadit.
3 Divi litur contra contemplationem in eo exterius nominandum eum quem Voluntas et Init. sensu quod duplex distinguatur il scilieei ac s5 Ita editi passim Edit Ilom. Vel eae quo itiV3. contemplativa ducit, te Cod. Atian Ratio eligendi aliquid 2j et borum illorum sensus os quod illa est eae hoe quod ducit ad finem, interpositis eleeti quae est actus interior voluntatis sit ad oti
577쪽
Ad primum ergo dicendum, quod Voluntas media est inter intellectum et exleriorem Operationem. Nam intellectu proponit Voluntati Suum objectum, et ipS Volunta caUSat Xteriorem actionem. Sic igitur principium motus voluntatis con Sideratur ex parte intellectus, qui apprehendit aliquid ut b0num in universali Sed terminatio, Seu persectio actus Voluntatis attenditur secundum ordinem ad operationem, per quam aliquis tendit ad consecutionem rei. Nam motu Voluntati eSt ab anima st rem; et ideo persectio actus Voluntatis attenditur Secundum hoc quod est aliquid bonum alicui ad agendum. Hoc autem eSi posSibile; et de Voluntus completa non
est nisi de possibili, quod eSt bonum Volenti Sed Voluntakincompleta est de impossibili, quae Secundum quosdam velleitas dicitur 1), quia scilicet aliquis vellet illud, si esset poSSibile. Electi autem nominat aetum Volu tatis jam determinatum ad id quod est huic agendum 2 et ideo nullo modo est nisi possibilium.
Ad secundum dicendum, quod cum objectum Voluntati Sit bonum inprehensum, hoc modo judicandum S de Objecto Voluntatis, Secundum quod cadit sub apprehensione et de Sicut quandoque Voluntas est alicujus quod apprehenditur ut bonUm, et tamen non eSt Vere bonum, ita quandoque est electio ejus quod apprehenditur ut p0SSibile eligenti, quod tamen non est ei possibile 3). Ad tertium dicendum, quod hoc ideo dicitur, quia an aliquid sit possibile, subditus non debet Suo judicio definire, Sed in unoquoque judicio superiori Stare. ARTICULUS VI. - ΠTRUM II0M E NECESSITATE ELIGAT, VEL LIBERE 4).
De his etiam pari. I, quaest CXV, ari. 4 cors et 2 2, quaeSt. IV, art. 4 ors et De ver quaest. XXII. art. 6, et quaest. XXIV art l, et De malo, quaeSt. VI.
Ad sextum sic proceditur. 1. Videtur quod homo e necesSitate eligat. Sic enim se habet finis ad eligibilia, ut principia ad ea quae ex principiis consequuntur, Ut patet Ethic lib. VII, cap. 8, in sin.). Sed ex principiis ex necessitate deducuntur concluSiones. Ergo ecfine de neceSsitate movetur aliquis ad eligendUm. 2. Praeterea, Sicut dictum est sart. 1 hi j v quaeSt.), electi conSequitur judicium rationis de agendis. Sed ratio e necessitate judicat de aliquibus
propter neceSSitatem praemiSSarum. Ergo Videtur quod etiam electio ex necessitate Sequatur. 3. Praeterea, Si aliqU OO Unt penitu aequalia, non magi movetur
homo ad unum quam ad aliud Sicut famelicu Si habet cibum aequaliter appetibilem in diversis partibus, et Secundum aequalem diStantiam, non magis movetur ad unum quam ad alterum, Ut Plato dieit, aSSignans rationem quietis terrae in medio, Sicut dicitur De coelo, lib. ii text. 75 et 0). Sed multo minus potest eligi quod accipitur ut minus, quam quod accipitur ut aequale. Ergo Si proponantur dUO, Vel tria, Vel plura, inter quae Unum majus appareat, impoSSibile eS aliquod aliorum eligere. Ergo ex necessitate eligitur illud quod eminentiu apparet. Sed omni electio est de omni eo quod Videtur aliquo modo melius. Ergo omni electi est ex ne-
3 Sicut etiam antecedens voluntas qua Deus ut impossibilia, non potest esse illorum volunis vult omnes homines Salvos seri, quia n0 sim tas eis cacae completa, sed tantum voluntas inesepliciter et coinplete vult. sca ac imperfecta quae dicitur vetteitas.
2 Al. hi agendum. 4 Quaestio illa redit ad liberum arbitrium da
5 Hinc quispiar potest eligere ea quae sunt quo jam tractatum est Part. I, quaeSt. LXXXIII, impossibilia, quando ea possibilia existimat. Sed art. 4. si agitur de iis quae ab operante cognoscuntur
580쪽
Sed contra est quod electio est actu potentiae rationalis, quae Se habet ad opposita, secundiam PhiloSophum Metaph. lib. re text. 3 .
CONCLUSIO. - Cum electio sit rationalis naturae et voluntati actus, quo ea quae sunt ad finem eligit, ea non ex necessitate, sed libere homines uluntur.
Respondeo dicendum quod homo non ex neceSSitate eligit 1); et hoc ideo, quia quod poSSibile eSi non esse, non necesse eSPeSSe Qubd autem possibile sit non eligere vel eligere, hujus ratio ex duplici hominis potestate accipi potest. Potest enim homo Velle et non Velle, agere et non agere; potest etiam velle hoc aut illud , cujus ratio ex ipsa Virtute rationis accipitur. huidquid enim ratio poteSt apprehendere Ut bonum, in hoc voluntas tendere potest. Potest autem ratio apprehendere ut bonum, non solum hoc quod est velle aut agere, Sed hoc etiam quod est non Velle et non agere. Et rursum in omnibus particularibus bonis potest considerare rationem boni alicujus, et desectum alicujus boni quod habet rationem mali; et Secundum hoc potest unumquodque hujuSmodi bonorum apprehendere ut eligibile, vel fugibile. Solum autem perfectum bonum, quod est beatitudo, non potest ratio apprehendere sub ratione mali aut alicujus desectus; et ideo ex necessitate beatitudinem homo Vult nec potest Velle non esse beatus, aut eSSe miSer. Eleeti autem, cum non sit de sine, Sed de his quae sunt ad sinem, Ut jam dictum est sart. 3 hujus quaest.), non est persecti boni, quod est beatitudo, Sed aliorum particularium bonorum. Et ideo homo non ex neceSSitate, sed libere eligit. Ad primum ergo dicendum, quod non Semper e principiis evnecessitate procedit conclusio, Sed tunc Solum quando principia non OSSunt SSevera, Si concluSi non it Vera. Et Similiter non oportet quod Semper exsne insit homini necessitas ad eligendum ea quae Sunt ad finem; quia non omne quod est ad sinem, tale est quod sine eo finis haberi non possit; aut si tale sit, non semper Sub tali ratione consideratur. Ad secundum dicendum, quod sententia sive judicium rationis de rebus agendis est circa contingentia, quae a nobis fieri possunt; in quibus conclu-Sione non ex neceSSitate Sequuntur ex principiis necessariis absoluta ex necessitate, Sed neceSSarii Solum e conditione; Ut, Si currit, OVetur.
Ad tertium dicendum, quod nihil prohibet, si aliqua duo aequalia proponantur Secundum unam OnSiderationem, quin circa alterum consideretur
aliqua conditio per quam emineat, et magis nectatur Voluntas in ipsum quam in aliud.
DE CONSILIO QU0D LECTIONEM PRAECEDIT, IN SEX ARTICULOS DIVISA. Deinde considerandum est de consilio et circa hoc quaeruntur Sex : 1 Utrum con-rilium sit inquisitio. - 2 Utrum consilium sit de sine vel solum de his quae sunt ad finem. I Utrum consilium sit Sulum de his quae a nobis aguntur. 4 Utrum consilium sit de omnibus quae a nobis aguntur. - 5 Utrum consilium procedatis dine resolutorio. - 6 Utrum consilium procedat in inlinilum. ARTICULUS I. - TRO CONSi LiUM SIT INQUISITIO 2 .
De his etiam 2 2, quaest. XLIX, art. 5 eo . et Sent. III distio, quaest. II, ari. OrP
Ad primum si proceditur. 1. Videtur quod conSilium non sit inquisitio.
Id est, non ad id faciendum neeessitatur unico, qui inseribitur De humana electione. quod ex electione acit, ut et alibi passim docei Quo mire convincitur haeresis Iansentana. S. Thomas, et Praesertim De malo, quaest. I art. 2 Consilium hic sumitur quatenus est rationis inquisitio de eo quod est ageudum.