장음표시 사용
551쪽
num objecti a seipsa ver quantum ad exercitium actu Secundum ra
Deliis etiam infra, quaest XVII, art. 5 ad 2 et quaest. LX xx, art. 4 cory. et quaest. v ari . et quaeSi cui, ari 2 cory et quaest. XI art. 2 eorp. et Coni gent. lib. I, cap. 88 et 89.
Ad quartum sic proceditur. 1. Videtur quod Ollanta non moveatur ab aliquo exteriori. Motus enim Voluntati QS Voluntarius. Sed de ratione voluntarii est quod sit a principio intrin Seeo, Sicut et de ratione naturalis Fon ergo motus voluntati est ab aliquo extrinSeco. 2. Praeterea Volunta violentiam pati non poteSt, Ut Supra Stensum eSi quaest vi art. ). Sed Violentum S u CUJUS principium Si extra. Ergo voluntas non potest ab aliquo exteriori moveri. 3. Praeterea, quod sussicienter movetur ab uno motore, non indiget moveri ab alio. Sed voluntas Sussicienter movet SeipSam. Non ergo Vetur ab aliquo exteriori. Sed coiitra, voluntas movetur ab objecto, ut dictum est art. 1 huj. quaest. . Sed objectum Voluntati poteSt SSe aliqua res exterior SenSui proposita. Ergo Voluntas potest ab aliquo exteriori moveri.
CON LUSIO. - ο tantum ex appetitu boni, et finis ipsa voluntas m0vetur, sed necessarium est ut ab exteriori objecto moVeatur in Suum primum actum.
Respondeo dicendum qu6 Secundum quod Volunta movetur abi legio, manifestum est quod m0Veri poteSt ab aliquo exteriori. Sed eo modo
quo movetur quantum ad eXercitium aetuS, adhuc neceSSeaeSt ponere voluntatem ab aliquo principio exteriori moveri. Omne enim quod quandoque est agens in actu, et quandoque in potentia, indiget moveri ab aliquo movente. Manifestum est autem quod Voluntas incipit Velle aliquid, cum hoc prius non Vellet. Necesse est ergo quod ab aliqUO OVentur ad volendum. Et quidem Sicut dictum est ari praee ), ipSa moVet SeipSam inquantum per hoc quod vult finem, reducit Seipsam ad Olendum ea quae sunt ad finem. Hoc autem non potest facere nisi con Silio mediante Ciam enim aliquis vult sanari, incipit cogitare quomodo hoc conSequi pOSSit et per talem cogitatione pervenit ad hoc quod potest Sanari per medicum et hoc vult. Sed 'IUia non Semper Sanitatem actu 'luit neceSSe est quod inceperit esso sanari ab aliquo movente 3). Et Si quidem ipsa moveret Seipsam ad mlendum oportuisset quod mediante consilio hoc ageret ex aliqua voluntate praeSupposita. Non autem est 4 procedere in infinitum. Unde necesse est ponere quod in primum motum Voluntati Voluntas prodeat ex instinctu alicujus exteriori moventis 5 Ut Aristotele coneludit in quodam cap. Eth. Eudemicae cap. 18, ire. Princi . Ad primum ergo dicendum, quod de ratione voluntarii Si quod principium ejus Sit intra Sed non oportet quod hoc principium intrinsecum sit primum principium non motum ab alio. Unde motu VoluntariuS, etsi ha
In hoe articulo B. homas non docet quod
voluntas in nani actu suo ei sam moveat, Sed
olum quod in aliquibus in illis nimirum qui
sunt appetitione mediorum. Unde expresse dicit ari se a tum in Orp. tum in resp. ad 5ὶ, quod voluntas non potes seipsam movere quantum ad omnia. 2 Hic quaeritur utrum voluntas moveatur ab aliquo exteriori principio, non tanquam ab objecto' quo sumitur Specificatio actuum volvati tis, quod notissimum est sed tanqIIam a cara sarealiter movente et si ieiente.
5 Vel transposita consti ueti 0 ne ut sit ianior Sensus Necesse est quod ab aliquo ο- Cente inceperit velle sanari hoc est, aliquod principium suerit ei causa cur inceperit velle. 4 Al. Noe autem non est. 5 Illud principitini movens exterius nihil aliud est quam Deus, ut patebit ex ari si
552쪽
beat prinoi pium proXimum intrinSecum, tamen principium primum est ab extra' sicut et primum principium motu naturalis est ab extra, quod
Ad secti nilum dicendum, quod hoc non sumet ad rationem violenti quod principium Sit extra Sed portet addere quod nihil conserat 1 vim patiens quod non contingit dum Volunta ab exteriori movetur; nam ipsa est quae Vult ab ali tamen mota. ESSet autem motus Ste violentus, Si esset contrarius motui VoluntatiS; quod in Pro Sit e e non poteSt, quiasin idem vellet et non Vellet. Ad tertium dicendum, quod voluntas quantum ad aliquid sussicienter se movet, et in Suo ordine, Scilicet Sicut agen proximum Sed non potest seipSam movere quantum ad Omnia, Ut StenSum eSt in Orp. art.), unde indiget moveri ab alio, sicut a primo 2 moVente.
De his etiam part. I, quaest. CIV art. 5 et 4 et 2 2, quar St. XCV, art. o. 6 et T. et Sent. , dist. 45, quaest. I art. 2 et 5, et Coni gent. lib. III, cap. 8 usque ad 95, et De ver quaeSt. V art. 9 et 0, et opusc. II, cap. 29, o et l6l, et Opusc. X art. 39, et opusc. XXV, eas. O et OPUSe. XXVI.
Ad quintum sic proceditur. 1. Videtur quod volunta hUmana a corpore caelesti moveatur. Omne enim motus Varii et multisorme reducuntur. Sicut in causam, in motum nitormem, qui St motus caeli, ut probatur PhySie lib. um teXt. 76, et lib. iv, teXt. 133 . Sed motu humani sunt varii et multiformes, incipiente postquam priu non fuerant. Ergo reducuntur in motum coeli, sicut in cauSam, qui Stini Ormis SeeUndum naturam. 2. Praeterea, Secundum UgUStinUm De Trin. lib. III, cap. 4 In princi , corpora inseriora OVentur per corpora Superiora , Sed motus humani corporis Di aUSatur a Voluntate, non poSSet reduci in motum coeli sicut in causam, nisi etiam Olunta a caelo mOVeretur. Ergo coelum movet O luntatem humRnam. 3. Praeterea per ObSerVationem caeleStium corporum aStrologi quaθdam Vera praenuntiant de humani actibus suturis, qui Sunt a Voluntate; quod non esset Si corpora coeleStia Voluntatem homini S OVere non poSSent. Movetur ergo Volunta hUmana a coelesti Corpore. Sed contra est quod Damascenus dicit De Orth sid. lib. V Cap. 7, Parum
CONCLUSIO. Cum voluntas sit polentia omnino immaterialis et incorporea, non potest nisi indirecte a corporibus caeleStibus moVeri.
Respondeo dicendum quod eo modo quo volunta moVetur ab exteriori objecto, manifestum est quod volunta poteSt OVeri a corporibus coelestibuS, inquantum Scilicet Corpora exteriora, quae SenSU propOSita movent voluntatem, et etiam ipS Organa potentiarum SenSitival Um, Subjacent motibus coelestium corporum. Sed eo modo qUO VoluntaS OVetUr, quantum ad exercitium actus ab aliquo exteriori agente, adhue quidam poSuerunt corpora coeleStia directe imprimere in voluntatem humanam. Sed hoc est impossibile. Volunta enim, ut dicitur De anima lib. , teXt. 2),
l. Nullam conserat vim timabant. Quod ab Apostolo his verbis damnatum 2 Ila odit. Rom. cum Patav. ic lai, proximo est Gal. I in Dies observatis et menses i 54 In hoc articulo impugnat S. homas erro pora et annos times ne sorte sine causa ια- ros AlcaZ lis et astrologorum qui ex conditione borarerim in vobis.
coiporum caelebitum sutura omnia Pendere eo
553쪽
AEST. X ART. V. 431 est in ratione Ralio autem est potentia animae non alligat organo corporali. Unde relinquitur quod Voluntas Sit potentia omnino immaterialis et
incorporea Mani seStum Si autem quod nullum Orpia agere poteS in lem incorpoream, Sed potius e Con VerSO, eo quod re incorporeae et im- materiales sunt formali oris et Uni Vel Saliori virtutis quam quaecumque res
corporales. Unde impossibile SPquod corpus coeleste imprimat directo in intellectum aut voluntatem. Et propter hoc AriStoteles De anima, lib. Π, text. 150 recitans opinionem dicentium quod ii talis est voluntas in hominibus, qualem in diem indueit pater deorum, Virorumque 1) ilicet Jupiter, per quem totum coelum intelligitur, attribuit eis qui ponebant intellectum non disserrea sensu. Omnes enim ire SenSitiVae, cum Sintactus organorum corporalium, per acciden moVeri POSSUnt a CaeleStibus corporibuS moti Scilicet corporibus quorum sunt actus. Sed quia dictum est sart. 2 hujus lupest. quod appetitu intellectivus quodammodo movetur ab appetitu Sensitivo in directe redundat motu coelestium corporum in Oluntatem inquantum Scilicet per passiones appetitus Sensitivi voluntatem moveri contingit. Ad primum ergo dicendum, quod multisormes motu Voluntatis humanae reducuntur in aliquam caUSam uniformem, quae St tamen intellectu
et voluntati superior 2 quod non poteSt dici de aliquo corpore, Sed de
aliqua superiori substantia immateriali Unde non oportet quod motu Voluntatis in motum caeli reducatur Sicut in CaUSam. Ad secundum dicendum, quod motu Corporale humani reducuntur in motum coelestis CorporiSSicut in cauSam, inquantum ipsa diSpOSitio organorum congrua Si ad motum aliqualiter X impressione coelestium corporum;
et inquan tum etiam appetitu sensitivus commovetur ecimpreSSione caelestium corporum; et ulteriu inquantum corpora exteriora OVentur Secundum motum Coelestium corporUm, e quorum Concursu Volunta in
cipit aliquid velle 3 sicut adveniente frigore incipit aliquis velle sacere
ignem. Sed ista moti Voluntatis Si ex parte objecti eXterius praeSentati, non e parte interioris inStinctus. Ad tertium dicendum, quod, sicut dictum est sart. 2 hujia quaeSt. et pari. I, quaeSt. LXX et I xxxi), appetitUS SenSitiVUS S aetus organi corporalis. Unde nihil prohibet ex impressione corporiam coeleStium aliquOS esse habiles ad irascendum vel ad concupiscendum, vel ad aliquam hujuSmodi passionem Sicut ex Complexione naturali plure hominum sequuntur paSSiones 4 , quibus Sol Sapientes resistunt. Et ideo ut in pluribus Verisicantur quae praenuntiantur de actibus hominum Seeundum On- Siderationem coeleStium corporum Sed tamen, ut Ptolemaeus dicit in Centiloquio 5 sparum apri ne in ii Sapiens dominatur aStriS, n CiliCet quia rinsiSten passionibus impedit per voluntatem liberam et nequaquam motui caeleSti Subjectam, hujusmodi Coelestium corporum esseCtUS. Vel, Ut Augustinia dicit super Gen. ad liti lib. 11, cap. 17 circ. sin.), si fatendum eSt, quando ab aStrologi Vera dicuntur, inStinctu quodam e litSSimo diei,
4 Ita optini ex graec edit. Pat anu. 47 2. E sit Rom. Put an 698, aliaeque ualem in eis inducit Nicolai, in dies. Cod Alcan. In die duci pater dictorum virorum. 2 Ita ex uss. restituit Nicolai Aliae editi ne quas vidi nius luce es in inteIIeel et o
5 cita cod. Alcan. diti passim cum cod. Cauer addunt e non velle. 4 Ex his non existimandum est quod B. I homas divinationibus astrologicis faveat Loquitur enim S. Doctor de illis actibus ab humana voluntate pendentibus, qui solum indesinite ac probabiliter pronuntiantur Venturi. 5 Ita designatur opus cui etiam titulus est: Centum sententi aut theoremata astrologica ex variis Ptolemaei operibus excerpta.
554쪽
quem neScientes humanae mente patiuntur; quod tim ad decipiendum homine si spirituum Seductoriam Operatio est.
De his etiam in Iro, quaest. LXXI. art. 3. et pari. I, quaest. CV, arti , et quaret. CXI, Pt . . et Cont. sent. lib. iii, cap. 88 89, 9 et M. princ et De malo, quaest. XI art. 5 torp. et quaeSt. vl art. Icorp. et a ra5.
Ad Sextum Sic proceditur. 1. Videtur quod voluntas notia Sol Deo, eatur Sicut ab exteriori principio. Inferius enim natum est moveri a SUOSUperiori, Sicut corpora inseriora a corporibus coelestibus. Sed voluntas hominis habet aliquid superius post Deum Scilicet angelum. Ergo Voluntas potest moveri, sicut ab exteriori principio, etiam ab angelo. 2. Praeterea, actus Voluntati sequitur actum intellectus. Sed intellectus hominis reducitur in suum actum non solum a Deo Sed etiam ab angelo per illuminationes, ut Dionysius dicit De diV. nom. cap. 4 leet 1 et . .
Ergo eadem ratione et VoluntaS. 3. Praeterea, DeUS non est causa niSi bonorum, Secundum illud CeneS. I, 31): I idit Deus cuncta quae fecerat, et erant valde bona. Si ergo a Solo Deo voluntas hominis moveretur, Un am OVerellar ad malum, cum tamen ii Volunta Sit qua peccatur, et recte HVitur, M Ut AuguStinias dicit Retraei lib. u CBp. 9, ante med.).
Sed contra est quod postolus dicit Philip Π, 13): Deus est qui operatur
in nobis velle et perficere. CO LUSIO. - Cum humana voluntas sit animae rationali polentia, ad uni-Versale bonum ordinem habens, non potest nisi a Deo Solo, ut ab exteriori principio,
Respondeo dicendum quod motus voluntati eSt ab intrinseco, Sicut et motu naturalis. Quamvis autem rem naturalem Possit aliquid movere quod
test nisi quod est aliqualiter causa naturae Movetur enim lapis sui Siam ab homine, qui naturam lapidi non causat sed hic motu non est lapidii, turalis naturalis autem motuSejus non causatur niSi ab eo quod cauSat naturam. Unde dicitur Physic. lib. um teXt. 29, 30, 31 et 32 , qui du generans movet secundum locum graVia et levia. ii Sic ergo hominem voluntatem habentem contingit moveri ab aliquo qui non St eau Sa ejus Sed quod motus voluntarius ejus Sit ab aliquo principi extrinseco quod non est causa Vesuritatis est impoSSibile. Voluntatis autem cauSa nihil aliud esse potest quam Deus. Et hoc patet dupliciter. Primo quidem ex hoc qu6d v luntas est potentia animae rationali S, quae a Solo De OUSatur per creati nem, ut dictum eSt pari. I, quaeSt. xc art. 2 et 3). Secundo Vero ex hoe quod voluntas habet ordinem ad universale bonum; unde nihil aliud p test esse Voluntatis causa, nisi ipse Deus qui eSt UniVerSale bonum. Omne autem aliud bonum per participationem dieitur, et Si quoddam particulare borium; particulari autem causa non dat inclinationem universalem; Unde nee materia prima, quae eSt in potentia ad OmneS MPmaS. Potest camsari ab aliquo particulari agente 2). Ad primum ergo dicendum, quod angelu non Sic eS SUpra hominem,
3 In hoc articulo . Thomas interpretatur 2 Eamdem doctrinam tradit elor Cont.
haec verba S. Scripturae Deus es qui operatur gent. lib. , cap. S. Opust. III, cap. 29, Da in nobis velle e perficere Phil. II, ol. Cor verit quaest XXΠ, art. 9, Part. I, quarat m, arti manu Dei estis quocumque noluerit 2 et 2 2, quaest. CLXXII. art. 2 ad D.
555쪽
secvndum dicendum quod intes minis movetur ab angela paris objecti quod sibi proponina virtute an leti iis ad eum: et sie etiam olim et a moveri ut ut d L . quae LAd terti mile dum Deus movet Volunt ver ES mocor ad unive ala objectum omniatis a bonum et sine hae universali moerone homo non potest aliquid velle sed homo per rationem determinat se ad decidum e vel illud. Vere bonum, vel apparens bonum a tamen interdum specialiter Peu movera quo ad aliquid determinare volandum quod Sal ut in his quos
vel per gra am ut infra et tu qua est in et cxvi
Deinde eo id altilam est de modo quo inanias movetur; et et ar quatuor I Utrum voluntas ad aliquid naturaliter moveatur Utrum de sitate moveatur a Suo objecto. - Utrum de necessitate moveatur ab inseriori. - trum de necessitate moveatur ab exteriori motivo quod est Deus ARTICULUS I. - ETRO AT MITER O TAT E 3
rimum se processituri na earia Maliquid naturaliter ager mr rium ut paret in I ne lib. . et exl. x ad aliquid naturaliter OVertar. 2. Prauerea id quod naturati . calidum. Sed nullus motus aridi semper. Ergo nullus morus est naturalis omni 3. Pra i ta ad unum. Sed voluntas se habet ad opposita. Ergo Voluntas nihil naturaliter vult contra St quod raritur aerum inti
Sed intellectus aliqua intelligit naturali cuiqua ultra
turaliter. CONCLUSIO.-Fertur ipsa hominis voluntas naturaliter in boarum, et inultimum
finem, et in ea quae suae eouVeniunt natura .
'pondeo dicendum qili, ut Poetius duabus naturis,
parum a prine. . et Philosoplita metaph. lib. . e l. Iurmultipliciter duandoque enim dicitur prinovitam intuetu, dum in rebus ilibus et talis natura est vel maleria vel Orma materialis ut v Phys lib. . ext. q. lio modo dicitur natura quaesii et subs, ilibet e uiadluuio illud dicitin esse naturale rei or
556쪽
O EST X ART. I. voni o secundum suam substantiam et hoc est quod per Se inest rei. omnibus autem ea quae non per se insunt, reducuntur in aliquid quod risi Ino uian primum. Et ideo necesse est quod hoc modo aceipiendo daturam semper principium in his quae conveniunt rei sit naturale. Et hoc man . apparet in intellectu nam principia intellectualis cognitionis ut naturaliter nota. Similiter etiam principium motuum 1 voluntariorum nortet esse aliquid naturaliter volitum. Hoc autem est bonum in mod voluntas nuturaliter tendit, Sicut etiam quaelibet poten-1 si suum Nootum et otiam ipse finis ultimus qui ho modo se habet in anno'ibilibus scut prima principia demonstrationum in telligibilibus; et u tarsalite omnia illa quae conveniunt volenti Secundum Uam naturam Non nimio voluntatem appetimus solum ea quae pertinent ad poelantia 'olatitatis, sed etiam ea quae pertinent ad singulas potentias et ad oti inem. Unde naturaliter homo vult non Solum obde in VolUΓ- ag g64 silia quae convortiunt aliis potentiis ut cognitionem Veri, ae eonvo i intelle tui; et esse et vivere, et hujusmodi alia, quae resplachini cons flantiam naturalem quae omnia comprehenduntur sub Vecto
ioni I usa contra aliam in0dam enim fiunt naturaliter et quaedam suu zzar . Est autem alius modus causandi propriu voluntat quae e domina sua actus, praeter modum qui convenit naturae quae Si determinata ad unum. Sed puta voluntaSin aliqua natura fundatur, necesse est in Q modus proprius natura quantum ad aliquid participetur a Volun- to Idut quod os prioris causae participatur a posteriori. Si enim Drus nun quaque re ipsum esse, quod est per naturam, quam Zelle quod est per olivitatem; et inde est quod voluntas naturaliter aliquid rid seeundum dicendum, quod in rebus naturalibus id quod'St naturale, as conssequens larmam tantum, semper actu inest, Sicut calidum ign); I au'om g naturale sicut consequen materiam, non Semper actumost sonuandoquesssecundum potentiam tantiam; nam larma est actus materia vor potentia: motus autem est . actus Xistenti in potentia, 'dicitu Pn lib. ni text. 4 et ideo illa quae pertinent ad motum, vel
uia seuuuntur motum in rebus naturalibuS, non Semper inSunt, Sicut ignis non semper movetur SurSum, Sed quando St extra locum Suum. Et similiter nos portet quod voluntas, quae de potentia in actum reducitur dum d vult mper actu velit, sed solum quando S in aliqua lSpoSltione drainata. Voluntas autem Dei, quae est actu purUS, semper mi in actu Adeertium dicendum, quod semper naturae reSponde t unum proporti naum naturae naturae enim in genere respondet aliqvid Unum in genere, et Iurae in spodio acceptae respondet unum in Specie; natunae autem imssi duata res ondet aliquid unum individuale. Cum igitur Voluntas tutatam vis immaterialia sicut et intellectus, respondet ei naturali e ali unum commune, scilicet bonum, sicut etiam intellectu aliquod
NHis eo Alean et Camer eum Nieolai Al. dine. Bona huiusmodi non vult necessario vo-
cessariam connexionem cum ultim fine, neque et an eius liveros, Ι
numera, sive supernaturali sive naturali or ιι et in enetis haec Verva M.'
557쪽
Unum 1 commune, Scilicet Verum, Vel eris, Vel quidquid est hujusmodi. Sub bono autem communi multa particularia bona continentur, ad quorum nullum voluntas determinatur ra.
ARTICULUS II. - TRUM VOLUNTAS MOVEATUR DE NECESSITATE A SUO
Ad secundum sic proceditur. 1. Videtur quod Voluntas de necessitatomoVeatur a suo objecto. Objectum enim Voluntati comparatur ad ipsam sicut motivum ad mobile, ut patet De anima, lib. III, text. M). Sed motivum, si sit sussiciens, ex necessitate movet mobile. Ergo Volunta e neceSSitato potest moveri a suo Objecto. 2. Praeterea, Sicut voluntas est Vis immaterialiS, ita et intellectus; et utraque potentia ad objectum universale ordinatur, Ut dictum est sart. praec. ad 3). Sed intellectus ex necessitate OVetur a SUO Objecto. Ergo et
3. Praeterea, omne quod quis vult, aut Si sinis, aut aliquid ordinatum ad finem. Sed sinem aliquis 3 ex neceSSitate Vult, Ut videtur; quia est Sicut principium in speculativiS, cui ex neceSSitate aSSentimus finis autem est ratio volendi ea quae sunt ad finem, et Sic videtur etiam quod ea quae
Sunt ad finem ex necessitate Velimus. Volunta ergo ex neceSSitate movetur a suo Objecto.
Sed contra est quod potentiae rationaleS, Secundum Philosophum Metaph. lib. x, text. 3 , Sunt ad opposita. Sed VoluntaS Si potentia rationalis est enim in ratione, ut dicitur De anima, lib. , text. 2). Ergo Voluntasse habet ad opposita. Non ergo ex necesSitate OVetur ad alterum OppositorUm. CONCLUSIO. - olimias de necessitate movetur ab objecto illo, quod est unive sale bonum, ab ipsa scilicet beatitudine nou aulem a particulari bono quod voluntas potest non Velle.
Respondeo dicendum quod voluntas movetur dupliciter : uno modo quantum ad exercitium actuS alio modo quantum ad specificationem aωtus, quae St ex Objecto 4). Primo ergo modo Voluntas a nullo objecto ex necessitate movetur; potest enim aliquiide quocumque objecto non cogitare; et per conSequen neque actu velle illud. Sed quantium ad secundum motionis modum, voluntas ab aliquo objecto e neceSSitate movetur, ab aliquo autem non In motu enim cujuSlibet potentiae a Suo Objecto consi, deranda eSi ratio per quam objectum movet potentiam. ViSibile enim movet visum Subratione colori actu Visibilis: Unde si color proponatur ViSui, ex necessitate movet ipSum nisi aliquis visum avertat; quod pertinet ad exercitium actuS. Si autem proponeretur aliquid visui quod non omnibus modis esset coloratum in actu, Sed secundum aliquid eSSet tale, Secundum autem aliquid non tale, non ex necessitate visu tale objectum videret; posset enim intendere in ipsum ex ea parte qua non est coloratum in actu, et Sic pSum non videret. Sicut autem coloratum in actu est Objectum visus, ita bonum Si objectum Voluntatis. Unde, Si proponatur aliquod
3 Ita cod. Alcan. eum aliis, et editi passim. 4 Ut scilicet eaeerciιium actus attendatur Edit. Rom. aliquod bonum penes illius applicationem ad volendum aliquid 2 Ae proinde respectu bonorum illorum par vel agendum; sed speeifleatio actus penes conticularium voluntas remanet libera ditionem ejus ad quod volendum vel agendum 5 Sed sinem aliquem eae necessitate vult quolibet modo applicatur. sive sed ut aliquis sinis quem ea nece/Silata vulι, edit Nicolai.
558쪽
objectum voluntati quod sit universaliter bonum et secundiam omnem Considerationem evnecessitate voluntas in illud tendit, si aliquid velit 1); non enim poterit Velle oppositum. Si autem proponatur ei aliquod objectum quod non secundum quamlibet On Siderationem Sit bonum, non X incessi late voluntas sertur in illud. Et quia desectus cujuscumque boni habet rationem non boni, ideo illud Solum bonum quod est perfectum, et cui nihil deficit, est tale bonum quod Volunta non potest non Velle, quod est beatitudo. Alia autem quaelibet particularia bona, inquantum deficiunt ab aliquo bono possunt accipi Ut non bona et Secundum hanc considerationem OSSunt repudiari Vel approbari a Voluntate, quae potest in idem ferri
Secundum diversas conSiderationeS.
Ad primum ergo dicendum, quod Sumeten motiVum alicujus potentiae non est nisi objectum quod totaliter habet rationem motivi; si autem in aliquo deficiat, non e necessitate OVebit, Ut dictum eSt in corp. art.). Ad secundum dicendum, quod intellectu ex necessitate movetur a tali objecto quod est Semperet e neceSSitate Verum non autem ab eo quod 'O-teSt esse verum et salsum, scilicet a contingenti sicut et de bono dictum est in Orp. art.). Ad tertium dicendum, quod sinis ultimus e necessitate movet Oluntatem, quia Si bonum persectum et Similiter illa quae ordinantur ad hunc sinem, sine quibus finis haberi non potest Sicut esse et Vivere, et hujusmodi Alia vero, Sine quibus finis haberi poteSt, non e necesSitate Vult qui I snem Sicut concluSiones, Sine quibu principia p0SSunt eSSe Vera, non e necessitate credit qui principia credit.
RTICULUS III. UTRUM 30 LUNTAS M0VEATUR DE NECESSITATE AB INFERIDRI
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur quod volunta e neceSSitate moveatur a pasSione appetitus inferioriS. Dicit enim Apostolus Rom. vii 19): Non enim quod volo bunum, hoc ago; Sed quod odi malum, illud facio quod dicitur propter concupiscentiam, quae eSt paSSio Uaedam. Ergo Voluntas
2. Praeterea, Sicut dicitur Ethie lib. III, cap. 5 quali UDUSDiSqUeiSt, talis finis videtur ei. Sed non est in potestate Voluntatis quod Statim pas-Sionem abjiciat. Ergo non Si in potestate voluntatis quod non velit illud ad quod passio Se inclinat. 3. Praeterea, a SamniVerSali non applicatur ad essectum particularem nisi mediante causa particulari; Unde ratio UniVerSali non movet nisi mediante aestimatione particulari 2), Ut dicitur De anima, lib. iis, text. 58). Sed sicut se habet ratio universali ad aestimationem particularem, ita se habet voluntas ad appetitum Sensitivum. Ergo ad aliquod particulare volandum non movetur Volunta nisi mediante appetitu Sensitivo. Ergo si appetitus Sensitivia Sit per aliquam paSSionem ad aliquid dispositus,
luntas non poterit in contrarium moVeri.
Sed contra est quod dicitur Cines. V I): Subter te erit appetitus tuus, et tu dominaberis illius. Non ergo Volunta homini eX neceSSitate move tur ab appetitu inseriori.
CONCLUSIO. - Voluntas cum sit spiritualis in homine polestas, non neceSSarib et universaliter ab inferiori appetitu movetur.
Respondeo dicendum quod Sicut Supra dictum eSi quaeSt. Praee nrt 2 ,
Id est si exerceat actum volendi, ut jam quid agere debet indefinite, tantinia et in uni- EUPPR. versali aestimati autein iuod hic in singulari et
2 Quia nempe ratio dicit quod aliquis ali hue etiam singulare, ut ibi explicatur
559쪽
passio appetitus sensitivi movet Oluntatem ex ea parte qUn Voluntas m vetur ab objecto, inquantum Scilicet homo aliqualiter dispositu per paS-sionem judicat aliquid esSe convenien et bonum, quod Xtra paSSionem existens non judicaret. Hujusmodi autem immutatio hominis per paSSi nem duobus modis contingit. Uno modo sic quod totaliter ratio ligatur, ita quod homo usum rationis non habet Sicut contingit in his qui propter Vehementem iram vel concupiscentiam suriosi vel amentes sunt, Sicut et propter aliquam perturbationem corporalem hujusmodi enim paSSiones non Sine corporali transmutatione accidunt. Et de talibus eadem est ratio Sicut et de animalibus brutis, quae ex neceSSitate Sequuntur impetUm paSSionis in his enim non est aliqui rationi motu et per OnSequeri nec voluntatis. Aliquando autem ratio non totaliter absorbetur a paSSione, Sed remanet quantum ad aliquid judicium rationis liberum et Secundum hoc remanet aliquid de motu voluntatis 1). In quantum ergo ratio manet bbera, et pasSioni non Subjecta, in tantum Voluntati motUS, qui manet, non ex necessitate tendit ad hoc ad quod passio inclinat; et sic aut motu Voluntatis non est in homine, sed sola passio dominatur; aut Si motu Voluntatis
Sit, non ex neceSSitate equitur paSSionem.
Ad primum ergo dicendum, quod etsi voluntas non poSSit sacere quin motu concupiscentiae insurgat, de quo Apostolus dicit Rom. vii 19 : Quod odi malum, illud facio, id est, concupisco, tamen poteSt Volunta non
Velle concupiscere, aut concupiSeentiae non consentire et Sic non e ne cessitate Sequitur concupiSeentiae motum.
Ad secundum dicendum, quod cum in homine duae sint naturae inte, Iectualis scilicet et sensitiva, quandoque quidem Si homo aliquali uniformiter Secundum totam animam, quia scilicet Vel pars sensitiva totaliter Subjicitur rationi, sicut contingit in virtuosis vel e converso rati tot liter absorbetur a passione, sicut accidit in amentibus. Sed aliquando, etSi ratio Obnubitetur a passione, remanet tamen aliquid rationi liberum et Secundum hoc potest aliquis vel totaliter passionem repellere, Vel Saltem Se tenere ne paSSionem Sequatur. In tali enim dispoSitione, quia homo S cUndum diVersas partes animae diversimode disponitur, aliud ei videtur
Secundum rationem, et aliud secundum paSSionem. Ad tertium dicendum, quod voluntas non solum OVeiu a On Uni- VerSali apprehens per rationem, Sed etiam a bono apprehenS per SenSum; et ideo potest moveri ad aliquod particulare bonum abSque paSSione appetitus Sensitivi. Multa enim volumus et peramur abS III pa Sione per Solam appetitus electionem, ut patet in his in quibus rati renititur paSSioni.
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur quod volunta ex neceSSitatem veatur a Deo. Omne enim agenS, cui resisti non poteSt, e neceSSitate movet. Sed Deo, cum Sit infinitae virtutis, resisti non potest; unde dicitur Rom. ix, 19): Voluntati ejus quis resistit Ergo Deus ex necessitate moVet
4 Hinc ex illo appetii scaturiunt plurima qui docuerunt voluntatem a Deo de necessitate peccata quod laret impossibile si voluntas ap- moveri : Si quis dixerit liberum hominis a petitui sensitivo resistere non posset, juxta illud bitrium die motum et excitatum, De eaeei-S. Augustini essatum ieeeatum non est eo tanti atque coeanti non posse dissensire, alumeatum nisi si voluntarium. ι, anathema sit sess. VI, ean. 4). 2 Concilium I ridentinum sic damnavit eos
560쪽
2. Praeterea, Olunta e DeceSSitate movetur in illa quae naturaliter
vult, ut dictum est sart. 1 hujus quaest. . Sed hoc St unicuique nat rate quod Deus in eo operatur, ut Augustinus dicit Contra Faustum, lib. XXVI, cap. 3, ante med.). Ergo voluntas ex neceSSitate vult omne illud ad quod a Deo OVetur. 3. Praeterea pDSSibile est quo poSit non sequitur impossibile. Sequitur autem impossibile, si ponatur quod voluntas non velit hoc ad quod Deus eam OVet, quia Secundum hoc Operatio Dei esset inemeax. Non ergo est possibile voluntatem non velle hoc ad quod Deu eam movet. Ergo neceSSeest eam hoc esse. Sed contra est quod dicitur Eccli xv, 14 Deus ab initio constituito
minem, et reliquit eum in manu consilii sui. Non ergo e neceSSitatem vel voluntatem HUS. CONCLUSIO. Tum voluntas sit activum principium non determinalum ad
unum, sed indisserenter ad multa se habens, non necessario a Deo moVetur, qui cuncta movet secundum propriae naturae dispositionem.
Bespondeo dicendum quod, sicut DionySiu dicit me div. nom. cap. 4, Ieci. 23), ad Providentiam divinam non pertinet naturam rerim corrUm-Pere, Sed Semare. Unde Omnia movet secundum eorum conditionem ita quod e causis necesSariis per motionem divinam Sequuntur 1 essectuse necesSitate ex causis autem contingentibu Sequuntur essectu contingentes. Quia igitur voluntas est activum principium non determinatum ad unum, sed indisserenter se habens ad multa Si Deus ipSam movet, quod non e necessitate ad unum determinat, Sed remanet motu ejus contingens, et non necessarius, nisi in his ad quae naturaliter movetur. Ad primum ergo dicendum, quod voluntas divina non Solum Se extendit ut aliquid fiat per rem quam movet, sed ut etiam eo modo sat quo Ongruit naturae ipsius. Et ideo magi repugnaret divinae motioni, si voluntas e neceSSitate moveretur, quod Suae naturae non competit, Mam Si moveretur libere, prout competit Suae naturae. Ad secundum dicendum, quod naturale est unicuique quod Deu operatur in ipso, ut sit ei naturale; Sic enim unicuique convenit aliquid, Secundum quod Deus vult quod ei conveniat. Non autem vult quod quidquid Operatur in rebus, Sit eis naturale puta quod mortui resurgant Sed hoc Vult unicuique esse naturale quod potestati divinae subdatur. Ad tertium dicendum, quod si Deus movet voluntatem ad aliquid, incompossibile est huic positioni quod 2 voluntas ad illud non moveatur; non tamen est impossibile simpliciter. Unde non sequitur quod Voluntas a Deo ex necessitate moveatur 3).
DE FRUITIONE, QUE EST ACTUS VOLUNTATIS, IN QUATU0 ARTICULOS DIVISA.
Deinde considerandum est de fruitione; et circa hoc quaeruntur quatuor 1 Utrum frui Sit aclus appetitivae polentiae. - 2 Utrum soli rationali creaturae conveniat, aneliam animalibus brutis. - 3 Utrum ruitio sit lanium ultimi sinis. - 4 Utrum
Ita theologi eum posterioribus oditis Cod. possibile es hui positioni. Edit. Rom. aliae-Me eum edit. Rom. consequuntur que impossibile es poni quod, etc. 2 Ita Nicola cum edit. Pal. n. 7 2 Cod. 5 Conia ea quae dicta Sunt Part. I, quaest.
Alean et Camer cum edit Patav. n. 698, in XII, artara, et quotat. XXII, stri. 4.