장음표시 사용
601쪽
tentia mi moven alteram, tune actus earum Sunt quodammodo 1 unus actus; nam idem est actus moVentis et moti, ut dicitur Phys lib. , teXt. 20 et 24). Ad secundum dicendum, quod ex hoc quod imperium et actus imperatus possunt ab invicem separari, habetur quod Sunt multa partibus; nam a tes hominis possunt ab invicem Separari, quae tamen Sunt Uniam toto. Ad tertium dicendum, quod nihil prohibet, in his quae sunt multa parti-bUS, et Uniam toto, unum esse priUS alio Sicut anima quodammodo est Priu corpore, et cor est prius aliis membriS.
ARTICULUS V. - TRUM ACTUS VOLUNTATIS IMPERETUR.
De his etiam Sent. II, dist. 24, quaest. I. art. 4 cory et De malo, quaest. III, art. ad 5.
Ad quintum sic proceditur. 1. Videtur quod actu Voluntatis non sit imperatus. Dicit enim Augustinus ConseSS. lib. VIII, cap. 9, ante med.): V Imperat animus ut velit animus, nee tamen lacit. , Velle RUtem Stinctus Volumlatis. Ergo actus voluntatis non imperatur. 2. Praeterea ei convenit imperari cui convenit imperium intelligere. Sed Voluntatis non est intelligere imperium Ddissert enim voluntas ab intellectu, cujus est intelligere. Ergo actus Oluntati non imperatur. 3. Praeterea, si aliqui actus Voluntatis imperatur, pari ratione omnes imperantur. Sed si omnes actus voluntatis imperantur, neceSS QS in in-snitum procedere: quia actus voluntatis praecedit actum imperantis ratimnis, Ut dictum est sart. 1 hujus quaest.), qui Voluntatis actu Si iterum imperatur, illud iterum imperium praecedet aliquis rationis actus 'et si in infinitum. Hoc autem est inconveniens, quod procedatur in infinitum. Non ergo actus Voluntatis imperatur. Sed contra Omne quod est in potestate nostra, Subjacet imperio nostro. Sed actus voluntatis sunt maxime in potestate OStra nam omnes a tus nostri intantum dicuntur in potestate nostra esse, inquantum Voluntarii Sunt. Ergo actus Voluntatis imperantur a nobiS.
CONCLUSIO. - Cum rati possit de voluntatis actu ordinare, eidem imperari a
Respondeo dicendum quod, sicut dictum est sart. 1 hujuS quaeSt. . imperium nihil aliud est quam actus rationis ordinantis cum quadam motione ad aliquid agendum. Manifestum est autem quod ratio potest ordinare de actu voluntatis; sicut enim potest judicare quod bonum sit aliquid velle, ita potest ordinare imperando quod homo velit. X quo patet quod actus voluntati potest esse imperatUS. Ad primum ergo dicendum, quod, sicut Augustinus ibidem dicit u ani-mUS, quando perfecte imperat Sibi ut Velit, tunc jam vult is Sed quod aliquando imperet, et non velit, hoc contingit ex hoc quod non persecte imperat. Impersectum autem imperium contingit ex hoc quod ratio ex di- Versis partibus movetur ad imperandum vel ad non imperandum undolluctuat inter duo, et non persecte imperat. Ad secundum dicendum, quod sicut in membris corporalibus quodlibet membrum Operatur non sibi Soli, Sed toti corpori, ut oculus videt toti corpori, ita etiam est in potentiis animae. Nam intellectus intelligit non solum sibi, Sed omnibus potentiis et voluntas vult non solum ibi, Sed omnibus potentiis. Et ideo homo imperat sibi ipsi actum voluntatis, inquantum S intelligens et Volens. Ad tertium dicendum, quod cum imperium sit actus rationis, ille actus
i Secundum substantiam aut entitatem phy unus, nimirum in genere moris et aliquo similitiem sunt diversi, sed tamen sunt quodammodo modo quo paries unitae Sunt unum totum.
602쪽
imperatur qui rationi Subditur 1 . Primus autem Voluntati actu ex rationis ordinatione non est 2), SedicinStinet naturae, Ut Superiori cauSae, Ut Supra dictum est quaeSt. Ix art. 4 . t ideo non oportet quod in infinitum procedntur.
ARTICULUS VI. - UTRUM ACTUS RATI0NIS IMPERETUR.
De his etiam pari. I, quaest CXII, art. 4 ad .
Ad sextum Si proceditur. 1. Videtur qU6d actu rationis non poSSit esSe imperatuS. Inconveniens enim Videtur quod aliquid imperet sibi ipsi Sed ratio est quae imperat, ut Upra dictum eSt sart. 1 hujus quaeSt. . Ergo rationis actu non imperatur. 2. Praeterea, id quod est per eSSentiam, divereum est ab eo quod eSt perparticipationem. Sed potentia cuju uetu imperatur a ratione, Stis ratio per participationem, v Ut dicitur Ethie. lib. I, cap. 13, VerSi1 sin.). Ergo illius potentiae actus non imperatur quae eSt, ratio per SSentiam. 3. Praeterea, ille actus imperatur qui Si in potestate nostra. Sed cognoScere et judicare verum, quod eSt actu rationiS, non St Semper in poteState noStra. Non ergo actu rationi poteSDeSSe imperatuS. Sed contra, id quod libero arbitrio agimus, noStro imperio agi poteSt. Sed aetus rationis exercentur per liberum arbitrium dicit enim DamaScenUS Orth sid. thb. , cap. 22 quod ' libero arbitrio homo eXquirit, et Serutatur, et judicat, et diSponit. v Ergo actu rationis OSSunt SSe imperati.
CONCLUSN. - Actus rationis quoad exercitium Sunt imperati, cum in OStra sint potestate, Sed quoad Specilicationem non semper sunt imperati actu videlicet
rationi circa ea, quorum eSt contingenS Veritas.
Respondeo dicendum quod quia ratio Supra Seipsam repectitur, Sicut ordinat de actibus aliarum potentiarum, ita etiam potest ordinare de SUO actu 3); unde etiam actuS pSiu potest eSSe imperatus. Sed attendendum Stquod actus rationis poteS conSiderari dupliciter : uno modo quantum adeXercitium actuS; et Sic actu rationi Semper imperari poteSt, Sicut cum indicitur alicui quod attendat, et ratione utatur. li modo quantum ad Objectum, respectu CUJUS duo actUS rationi attenduntur: primo quidem, Ut veritatem circa aliquid apprehendat, et hoc non eSt in poteState noSira; hoc enim contingit per virtutem alicujus luminis vel naturalis vel Supe naturalis. Et ideo quantum ad hoc aem rationi non est in poteState noStra, nec imperari potest. Aliu autem actUS rationi est, dum hi quae apprehendit assentit. Si igitur fuerint talia apprehensa, quibus naturaliter intellectus assentiat, Sicut prima principia, aSSenSustalium Vel disSenSUS non est in potestate noStra, Sed in ordine naturae 4 ; et ideo, proprie loquendo, naturae imperi Subjacet. Sunt aUtem quaedam apprehenSa, quae non adeo conVincunt intellectum, quin OSSit assentire vel diSsentire, Vel Saltem RSSenSum Vel diSSenSum SUSpendere propter aliquam causam; et in talibUS ZSSenSUS Vel diSSenSUS in poteState nostra eSt, et sub imperio cadit b).
l Hinc sequitur non omnes omnino actus 5 Seu disponero an et quomodo fiat, sicura polentia voluntatis elicitas per rationem im disponilur de aliis. Perari. 4 Unde ait B. I honias rassensus scientiae Don 2 Non quod ad prinium actum voluntatis subjicitur libero arbitrio, quia sciens cogitur ad nulla raeSupponatur intellectus operatio ; hi assentiendum per efficaciam demonstrationis contrarium colligatur ex pari. I, quaest. LXXXII, 2 2, quaest ri art. 7 ad 2 .art. 5 et ex alii pasSim. sed Senbu est quod aci 5 Ipsum credere , ait B. I homas, est et is actum Voluntatis requiratur Olieratio qui dein intellectus assentientis veritati divinae ex hu- intellectus veluti Simplex rei appreheuSio, Sed peii voluntatis a Deo molae Per gratiam, et Mono operatio rationis quae deliberat subjaedi libero arbitrio in orditis ad Deum,
603쪽
0 EST XIlI, ARΤ. V ET VII. 75 Ad primum ergo dicendum, quod ratio hoc modo imperat sibi ipsi,
sicut et voluntas OVet SeipSam, Ut Supra dictum Si qUaeSt. X, art. 3), inquantum scilicet utraque potentia resectitur Supra Suum actum, et ex
uno in aliud tendit. Ad seeundum dicendum, quod Propter diversitatem objectorum, quae actui rationis subduntur 1), nihil prohibet rationem seipsam participare, sicut in cognitione conclusionum Participatur cognitio principiorum. Ad tertium patet responsi ecdictis.
ARTICULUS VII. - TRUM ACTUS APPETITUS SENSITIVI IMPERETUR.
De his etiam infra, quaest. L, art. 5. et quaest. VI, art. 4 et De Verit quaest. XXV ari. 4.
Ad septimum sic proceditur. 1. Videtur quod actu Sensitivi appetitus
non sit imperatus. Dicit enim Apostolus Roman. VII, 19 : Non enim quod volo bonum, hoc ago; et GloSSa Aug. lib. III coni. Ulian cap. 26 exponit quod homo vult non concupiscere, et tamen coneVpi S it. Sed concupi Seere est actus appetitu sensitiVi. Ergo actus appetitus Sensitivi non subditur imperi noStro. 2. Praeterea, materia corporali soli De Obedit quantum ad transmutationem sormalem, Ut habitum Si pari. I, qUMSt. CV, art. 1, et UaeSt. X,
art. 2). Sed actus appetitus SenSitivi habet quamdam Ormalem transmutationem corporis, Scilicet calorem 2 Vel riguS. Ergo actu appetitus sensitivi non subditur imperio humano. 3. Praeterea, proprium motiVUm appetitu SenSitivi est apprehensum secundum sensum Vel imaginationem. Sed non Si in potestate nostra semper quod aliquid apprehendamus SenSU Vel imaginatione. Ergo actus appetitus sensitivi non Subjacet imperi nostro. Sed contra est quod regorius ySsenus dicit Vel emes lib. De nat. hOm. cap. 16, a princi), quod si obediens rationi dividitur in duo, in d0siderativum et irascitivum, , quae pertinent ad appetitum Sensitivum. Ergo actus appetitu Sensitivi subjacet imperi rationi S.
CONCLUSIO. - Αctus appelitus sensitivi quo modo ab animi potestate sunt, rationis imperio subjiciuntur quo vero modo insequuntur corpori diSp0Sitionem, n0nnunquam praeler rationis imperium fiunt.
Respondeo dicendum quod Secundum hoc aliquis actu imperio nostro subjacet, prout est in poteState nostra, Ut Supra dictum S sart. praee ). Et ideo ad intelligendum qualiter actus appetitus Sensitivi subdatur imperio rationis, oportet considerare qualiter sit in potestate nostra ΕSi autem Sciendum quod appetitus sensitivus in hoc dissert ab appetitu intellectivo, qui dicitur VoluntaS, quod appetitus en Sitivus est Virtus organi
CorporaliS, non autem VoluntaS. Omnis autem actus Virtutis Utenti or ano
corporali dependet non Solum ex potentia animἴe, Sed etiam e corpora's organi dispositione sicut visio ex potentia visiva et qualitate oculi per quam juvatur Vel impeditur. Unde et actus appetitus Sensitivi non solum dependet ex vi appetitiva, sed etiam ex dispositione corporiS. Illud autem quod est ex parte potentiae animae, Sequitur apprehen Sionem. ApprehenSio autem imaginationis, cum sit particulariS, regulatur ab apprehensionerationi S, quae est UniverSaliS, Sicut Virtus activa particulari a Virtute ac tiva universali; et ideo ex ista parte actus appetitu sensitivi subjacet im-erio rationis. Qualitas autem et dispositio corpori non Subjacet imperio attonis et ideo ex hac parte impeditur quin motus SenSitivi appetitus
unde actus fidei stos esse meritorius 4 2, 2 Iia cod. Alcan cum edit Bom et Palav WNSt. I avi. 9 . 4698. Garcia, Nicolai, Dedit Patav. an 7 2: 3 Nicolato Aetu rationi subduntur. Seeundum calorem, etc.
604쪽
totaliter Subdatur imperio rationi S. Contingit autem etiam quandoque quod motus appetitus SenSitivi Subito concitatur ad apprehenSionem imaginationis, vel SensuS; et tunc ille motu eSt praeter imperium rationi 'PqUam-
vi potuisset impediri a ratione, Si praevidisset 1). Unde Philosophus dicit Politie lib. I, cap. 3, a med. , quod si ratio praeeSt irascibi et chneupiscibili, non principatu despotico, qui Si domini ad Servum, Sed principatu politico aut regali qui est ad liberoS, qui non totaliter Subduntur imperio. οAd primum ergo dicendum, quod hoc quod homo Vult non concupiS- re, et tamen concupi Scit, contingit ecdiSp0Sitione corporis, per quanimpeditur appetitus senSitio ne totaliter Sequatur imperium rationiS. Unde et Apostolus ibidem subdit 'ideo aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae. Hoc etiam contingit propter subditum motum concupiscentiae, Ut dictum eSt in cor9. art. . Ad secundum dicendum quod qualita corporalis dupliciter se habet adactum appetitus SenSitivi in modo ut praecedens, prout aliquis Staliqualiter dispositus secundum corpii ad hanc Vel illam passionemn alio modo ut conSequenS, Sicut Um e ira aliqui incalescit. Qualitas igitur praecedens non Subjacet imperi rationiS; quia Vel est e natura, Vel evaliqua praecedenti motione, quae non Statim quieSeere poteSt. Sed qualitas consequens Sequitur imperium rationiS, quia Sequitur motum localem cordis, quod diversimode moVetur Secundum diVePSOS uem Sensitivi appetitUS. Ad tertium dicendum, quod quia ad apprehenSionem SenSUS requiritur Sensibile Xterius non Si in poteState ΟStra apprehendere aliquid Sensu, ni Si SenSibili praeSente, CUJUS praeSentia non Semper eS in potestate nOStra. Tune enim homo poteStruti SenS cum Voluerit, nisi sit impedimentum e parte organi. ApprehenSi autem imaginationi Subjaceti
dinationi rationis Secundum modum virtutis vel debilitatis imaginativae potentiae. Quod enim homo non pOSSit imaginari quae ratio conSiderat, contingit vel ex hoc quod non Sunt imaginabilia Sicut incorporalia; et propter debilitatem virtutis imaginativae, quae est ex aliqua indiSpoSitione organi.
ARTICULUS VIII. - UTRUM ACTUS NI E VEGETABILIS IMPERETUR.
De his etiam infra quaest. L, art. 5 ad 4 et 2 2, quaest CXVIII, art. 4 ad 5, et lII, quaest XV art. 2 ad , et quaest. X, ari 2 corp. et Sent. II, di St. 20 art. 2 ad 5, et De ver quaeSt. XIII, art. 4 eorP. deSt. IV, ari 2 cors et Eth. lib. I in.
Αd Octavum sic proceditur. l. Videtur quod actu vegetabilia animae imperi rationi subdantur. Vires enim SenSitivae nobiliore Sunt viribus animae vegetabilis. Sed vires animae Sensitivae Subduntur imperio rationis. Ergo multo magis vires animae vegetabiliS. 2. Praeterea, homo dicitur minor munduS, quia Sic anima eSt in corpore, Sicut Deus in mundo. Sed Deu Sie eS in mundo, quod omnia quae Sunt in homine Obediunt ejus imperio. Ergo et omnia quae Sunt in homine obediunt imperio rationis, et etiam ire vegetabili animae. 3. Praeterea laus et vituperium non contingit niSi in actibus qui subduntur imperio rationis. Sed in actibus nutritivae et generatiVae potentiae con- . tingit eSSe laudem et vituperium, et Virtutem et vitium PSicut patet in gula et luxuria, et Virtutibus oppositis. Ergo actus harum potentiarum Subduntur imperi rationiS.
Potest fieri quod aliqua imaginata oui quens, ne imperfecte quidem Subest imperio ra-nino improvisa tam repente exsurgat ut ratio tionis i leoque nec euiale Peccatum erit, quam-n0 Potuerit eam praevidere, ideoque De impe vis fuerit de objecto malo. dire. Quo casu motus eam imaginationem --
605쪽
Sed contra est quod Gregorius NySSenii. Vel NemeSiUS lib. De Iant hom. cap. 22 dicit, quod si id quod non persuadetur a ratione CSt nutritivum et
generati m. DCOΝCLUSIO. - Actus animae vegetativae, cum Sequantur appetilum naturalem, nullo pa*o imperio rationi subduntur.
Respondeo dicendum quod actuum quidam procedunt eX appetitu natur ii, quidam autem ex appetitu animali et intellectuali. Omne enim agens aliquo modo appetit finem Appetitu autem naturalis non consequitur aliquam apprehenSionem, Sicut Sequitur appetitu animalis et intellectualis. Rati autem imperat per modum apprehenSiVae Virtutis. Et ideo actus illi qui procedunt ab appetitu intellectiVO Vel animali POSSunt a ratione imperari non autem actu illi qui procedunt e appetitu naturali hujusmodi enim actus Suntvegetabilis animae. Unde Gregoriu NySSenu dicit loe. Sup. cit.), quod ii Vocatur naturale JUOd generatiVUm et nutritiVum , Et propter hoc actu Vegetabilis animae non Subduntur imperi rationis. Ad primum ergo dicendum quod quanto aliqui aetUS S immaterialior tanto est nobilior et magis Subditus imperio rationis Unde echoe ipso quod Vires animae vegetabilis non obediunt rationi apparet has ireS insimaSeSSct. Ad secundum diuendum, quod Similitudo attenditur quantum ad aliquid, quia scilicet Sicut Deus movet mundum, ita anima Get CorpUS; non Rutem quantium ad omnia. Non enim anima remit corpUS X nihilo, sicut Deli mundum, propter quod totaliter Subditur Hii imperio Ad tertium dicendum, quod virtu et vitium, laUS et Vituperium, non debentur ipsis actibus nutritivae Vel generativae potentiae, quae Sunt digeStio et Ormatio corporis humani; Sed actibus SensitiVae parti ordinatis ad a tu generatiVae vel nutritivae, puta in concupiScendo delectationem cibi et
Venereorum, et utendo Secundum quod oportet, Vel non Secundum quod oportet.
ARTICULUS IX. - UTRΠM ACTUS EXTERIORUM MEMBRORE IOMPERENTUR.
Ad nonum Sic proceditur. 1. Videtur quod membra corpori non obediant rationi quantUm ad actu SU0S. Constat enim quod membra corpori magis distant a ratione quam vires animae vegetabiliS. Sed vires animae vegetabilis non obediunt rationi, ut dictum eSt sart. praec.). Ergo multo minuSmem
2. Praeterea, O eSt principium motus animalis. Sed motu cordi non subditur imperio rationis dicit enim Gregorius NysSenus Vel NemeS. lib. De nat. Om. cap. 22), quod, pulsativum non est perSUaSibile ratione. Ergo motUS membrorum corporalium non subjacet imperi rationiS. 3. Praeterea, AuguStinia dicit De ciV. Dei, lib. XIV, cap. 16, a med.), quod umotu membrorum genitalium aliquando importunus eStilallo praesente I): aliquando autem destituit inhiantem, et cum in animo concUpiScentia se Veat, friget in corpore. AErgo motus membrorum non Obediunt rationi. Sed contra est quod Augustinus dicit ConseSS. lib. VIII, ca9. 9, parum aprine.): Imperat animu ut moveaἰur manus, et tanta est facilita ut vix a Semitio diScernatur imperium.
CONCLUSIO. - Membra illa, quibus opera Sensilivae parti exercentur, imperio rationis subduntur; quae vero naturalium virium motum SuScipiunt, minime sui jiciuntur rationis imperio.
v Nicola legit nullo poscente.
606쪽
Respondeo dicendum quod membra corpori Sunt organa quaedam potentiarum animae. Unde eo modo quo potentiae animae Se habent ad hoc quod obediant rationi, hoc modo Se habent etiam corporis membra. Quia igitur vires sensitivae subduntur imperio rationis, non autem Vire naturales ideo omnes motus membrorum quae OVentur a potentiis Sensitivis, Subduntur imperio rationis motu autem membrorum qui conSeDuntur iure naturales, non SubduntUr imperio rationis. Ad primum ergo dicendum, quod membra non OVent SeipSa, Sed moVentur per potentia animae quarum quaedam Sunt rationi viciniores quam vires animae vegetabilis. Ad secundum dicendum, quod in his quae ad intellectum et voluntatem pertinent, primum invenitur id qUod St SecUndum naturam, ex quo alia derivantur ut a cognitione principiorum natUraliter notorum cognitio conclusionum, et a voluntate finis naturaliter desiderati derivatur electio e rum quae sunt ad sinem. Ita etiam in corporalibus motibus principium est
Secundum naturam principium aUtem corporali motu est a motu cordis: unde motus cordis Sectandum natUram St, et non SeeUndum OlUntatem. ConSequitur enim Sicut per Se aecidenS, Vitam qUde Sti Unione corporis et animae sicut motus graVium et leVium con Sequitur formam subStantialem ipsorum. Unde et a generante OVeri dicUntur, secundium Philos
phum Phys lib. viii, text. 29 et Seq.): et propter hoc motus iste vitalis dicitur. Unde Gregorius NySSenuidicit siue cit in arg.),GUod n Sicut generativum et nutritivum non obedit rationi, ita nec utSati m quod est vitale. Pulsativum autem appellat morum cordiS, qui manifestatur per
Ad tertium dicendum, quod Sicut Au Stinu dieit DeciV Dei Ioe . it. in arg.), hoc qUOd motUS genitaliUm membrorum rationi non obedit, est ex poena peccati; ut Scilicet anima Suae inobedientiae ad Deum in illo praecipue membro poenam patiatur, per quod peccatum originale ad posteros traducitur. Sed quia per peccatum primi parentiS, Ut infra dicetur quaest. Lxxxv art. 1 et 3ὶ natUra Si ibi relicta, Subtracto Supernaturali dono, quod homini divinitiis erat collatum; ideo conSideranda est ratio naturalis, quare motus hujusmodi membrorum specialiter rationi non obedit. Cujus causam assignat Aristotele in libro De causis motus animalium seu De
tus cordis et membri pudendi, Scilicet quia e aliqua apprehensione hujusmodi membra commoventur, inquantum Scilicet intellectus et phantasia
repraesentat aliqua X UibUS CORSeqUUntUr paSSiones animae, ad quas consequitur motu horUm membrorUm. Non tamen OVentur Secundum
jussum rationi aut intellectUS, quia Scilicet ad motum horum membrorum requiritur aliqua alteratio naturalis, Scilicet caliditatis et rigiditatis quae quidem alteratio non Subjacet imperi rationis Specialiter autem hoc accidit in his duobus membris, quia utrumque istorum membrorum est quaSi quoddam animal Separatum, inquantum est principium Vitae principitarn autem est Virtute totum Cor enim principium eSt Sen SUUm; et e membrogenitali virtus exit seminalis, quae est virtute totum animal; et ideo habent proprios motu naturaliter, quia principia oportet eSSe naturalia, ut dicturii
607쪽
QTEST XVIII, ART. I. 4790ILESTIO XVIII.
DE BONITATE ET MΛLITIA HUMΛNORUM ACTUUM IN GENERALI IN UNDECIM ARTICULOS DIVISA.
Post hoc considerandum est de bonitate et malilia humanorum actuum; et primo, quomodo actio humana sit bona et mala Secundo de his quae consequuntur ad bonitalem vel malitiam humanorum actuum, pula Inerilum Vel demeritum, peccatum et culpa. - Circa primum occurrit triplex consideratio. Prima est de bonitate et ma- . lilia humanorum actuum in generali. Secunda de boni late et malitia interiorum actuum Tertia de bonitate et malitia exteriorum actuum. Circa primum quaeruulurundecim: 1 Utrum omnis actio sit bona, vel aliqua Sit mala. - 2 Utrum actio hominis habeat quod sit bona vel mala ex objecto. - Utrum hoc habeat ex circumStantia. - 4 Utrum h0 habeat ex fine. - Utrum aliqua actio hominis sit bona et mala in sua specie. - 6 Utrum actus habeat spediem boni vel mali ex sine. 7 Utrum species quae est ex sine contineatur sub specie quae est ex objecto, sicut Sub genere, aut e converso. - Utrum sit aliquis actus indisserens secundum Suam Speciem. - Utrum aliquis actus sit indisserens secundum individuum. 10 Utrum aliqua circumstantia constituat actum moralem in Specie boni, vel mali. - 11 Utrum omnis circumflantia agens bonitatem Vel malitiam, constituat actum moralem in specie boni vel mali. ARTICULUS I. - TRUM MNIS HUMANA ACTI SIT B0NA, VEL ALIQUA MALA q).
De his etiam infra, art. 2corp. et quaest. LXXIII, art. 7 adri, et Demialo, quaest.lII, ari 2 et III, et cory.
Ad primum Sic proceditur. 1. Videtur quod Omnis actio homini Sit bona, et nulla sit Fala. Dicit enim Dionysius me diV. Omin. cap. 4 P. 4 leet 22), quod malum non agit nisi Virtute boni. , Sed virtute boni non sit malum. Ergo nulla aetio eSt mala. 2. Praeterea, nil agit nisi Secundum quod est actu. Non est autem aliquid malum Secundum quod St actu, Se secundum quod potentia privaturae tu inquantum autem potentia Dei ucitur per aetum, eSt bonum, Ut dicitur Metaph. lib. ix, text. 19 et 20 . Nihil ergo agit inquantum eSt malum, sed solum inquantum est bonUm. Omnis ergo actio Si bona, et nulla
3. Praeterea, malum non poteSt SSe cauSa niSi per accidens, ut patet per DionySium De diV. 0m. cap. 4 p. 4 leci. 23). Sed omni actionis est aliquis per Se esseetuS. Nulla ergo actio est mala, Sed Omnis acti eSt
Sed contra est quod Dominus dicit Ioan m 20): Omnis qui mala agit, odit lucem. Est ergo aliqua actio homini mala.
CONCLUSIO. - Quia de ratione boni est ipsa essendi pleniludo, non omni homiuis actio Simpliciter bona dici potest; sed quantum deest illi de plenitudine essendi, quae debetur actioni humanae, tantum a bonitate deficit, et sic dicitur mala
Respondeo dicendum quod de bono et malo in actionibus oportet loqui sicut de bono et malo in rebus, e quod unaquaeque re talem actionem producit, quali eSt pSa 2 . In rebus autem unumquodque tantum habet de bono, quantum habet de eSse bonum enim et en conVertuntur, ut dictum Si pari. I, quaeSt. V art. 3). Solu autem Deus habet totam plenitudinem Sui esse Secundum aliquid unum et simplex unaquaeque re Vero
4 Lutherus o Calvinus et alii quidam haere malam mi patet ex concit. I rid seSs VI, eas. 7.tie ausi fuerunt dogmatigare omnia opera etiam 2 Vel secundum naturam, vel secundum ha-justorum Sse peccata mortalia sed ad idem bitum quasi proximum et proprium agendi pertinet neque omnia justorum opera esse poc principium, cui proinde conformari actio debet. eala; neque omnem humaum actionem esse
608쪽
480 U EST. XVIII, RT ET II. aliam habet plenitudinem essendi Sibi convenientem Secundum diversa 1 . Unde in aliquibus contingit quod quantium ad aliquid habent esse, et i mentis aliquid deficit ad plenitudinem essendi eis debitam; sicut ad plenitudinem esse humani requiritur quod Sit quoddam compositum ex anima et corpore, liaben Omne potentia et inStrumenta cognitionis et motus;
unde si aliquid horum deficiat alicui homini, deficit ei aliquid de plenitudine sui esse. Quantum igitur habet de esse tantum habet de bonitate Linquantum vero aliquid ei deficit de plenitudine essendi, intantum descit a bonitate, et dicitur malum; sicut homo caecus habet de bonitate quod vivit, et malum est ei quod caret visu. Si vero nihil haberet mentitate vel bonitate, neqUe malum neque bonum dicii Qt. Sed quia de ratione boni est ipsa plenitudo essendi, siquidem alicui aliquid defuerit de debita essendi plenitudine, non dicetur Simpliciter bonum, Sed SeeUndum quid, inquantum est ens poterit tamen die simpliciter en S, et SeeUndum quid non ens, Ut dictum est pari. I, quaest v, art. 1 ad 1 . Sic igitur dicendum est quod Omnis actio, inquantum habet aliquid de esse in tantum habet de bonitate. Inquantum vero deficit ei aliquid de plenitudine essendi quae debetur actioni humanae, in tantum descit a bonitate, et sic dicitur mala puta Si deficiat ei vel determinata quantitas secundum rationem 2 , Vel debitus cus, vel aliquid hujusmodi. Ad primum ergo dicendum, quod malum agit in virtute boni deficientis.
Si enim nihil esset ibi de bono, neque eSSet en S, neque agere pOSSet Si aUtem non eSSet deficiens, non Sset malum. Unde et acti OUSata est quoddam bonum deficiens, quia secundiam quid eSt bonum, Simpliciter autem
Ad secundum dicendum, quod nihil prohibet aliquid esse secundum quid
in actu, Unde agere possit, et secundum aliud priVari actu, unde causet deficientem actionem Sicut homo caecus actu habet Virtutem gressivam,
per quam ambulare potest Sed inquantum caret visu, qui dirigit in ambulando, patitur desectum in ambulando, dum ambulat cespitando. Ad tertium dicendum, quod actio mala potest habere aliquem essectum per e, Secundum id quod habet de bonitate et entitate; sicut adulterium
PeaUSa generationis humanae, inquantum habet commiXtionem maris et seminae, non autem inquantum caret Ordine rationis.
ARTICULUS II. - TRUM ACTI H0MINIS HABEAT BONITATEM VEL MALITIA EX
Ad Secundum sic proceditur. 1. Videtur quod actio non habeat bonitatem vel malitiam ex objecto. Objectum enim actioni est reS. In rebus autem nonret malum, sed in usu peccantium Ut Augustinus dicit De doctr christ. lib. , Cap. 12, parum a princi . Ergo actio hum9na non habet bonitatem vel malitiam ex objecto.
3. Praeterea, Objectum comparatur ad actionem Ut materia Bonitus autem rei non Si ex materia, Sed magis ex sorma quae eSt aetUS. Ergo bonum et malum non est in actibus ex Objecto. 3. Praeterea Objectum potentiae activae comparatur ad actionem Sicut es-
4 Seu transposita construetione plenilum sistit in quadam conformitate et convenientianem essendi sibi convenientem habet secun actus liberi eum recta ratione et lege ila ut ille dum diversa actus dicatur lionus qui est conforatiis legi et 2 Bine dici potest eum ommuni theologo rationi ut ait Liguori De et hum ari. IV, rum quod bonitas moralis actus humani con- '5 j.
609쪽
0ILEST XVIII, ART. II. 4813ctus ad causam. Sed bonita caUSae non dependet ex esse tu Sed m: gis emnverso. Ergo actio humana non habet bonitatem vel malitiam ex objecto. Sed contra est quod dicitur Osepe Ix, 10ὶ Facti sunt abominabiles, sicut ea quae dileaeerunt. Fit autem homo De abominabilis propter malitiam suae Operationis. Ergo malitia operationi eSt Secundum objecta mala quae homo
diligit; et eadem ratio est de bonitate actioni S.COΝCLUSIO. - Sicut prima rei naturalis bonitas est ex sorma, quae dat Speciem rei, ita prima bonitas moralis est ex objecto convenienti et simili modo de malitia
Respondeo dicendum quod Sicut dictIam Susari praeci), honum et, IIIm actionis, sicut et caeterarum rerUm, attenditUr e plenitudine essendi vel desectu ipsius. Primum autem quod ad plenitudinem eSSendi pertinere videtur, est id quod dat rei speciem Sicut autem res naturalis habet Speciem ex sua sorma, ita actio habet Speciem ex objecto, Sicut et motus extermino. Et ideo sicut prima bonitas rei naturali attenditur ex Sua Orma, quae dat speciem ei, ita et prima bonitas actus moralis attenditur ex objecto convenienti 1) unde et a quibuSdam Vocatur bonum e genere puta Utire sua si sicut in rebus naturalibus primum malum eSt, Si re generata non consequitur Ormam Specificam, puta Si non generetur homo, sed aliquid loco hominis ita primum malum in actionibus moralibus est quod est ex objecto, sicut accipere aliena et dicitur malUm eX genere, genere pro Specie accepto et eo modo loquendi quo dicimUS humanum genus totam humanam Speciem.
Ad primum ergo dicendum, quod licet res exteriores Sint in Selpsisa nae, tamen non Semper habent debitam proportionem ad hane vel illam actionem; et ideo, inquantum considerantur ut objecta talium actionum, non habent rationem boni. Ad secundum dicendum, quod objectiam non eSi materia eae qua, Sed materia circa quam 3); et habet quodammodo rationem formae, inquantum dat speciem. Ad tertium dicendum, quod non semper objectum actioni humanae est objectum activae potentiae. Nam appetitiVa potentia eSt quodammodo passiva, inquantum OVetur ab appetibili et tamen est prinoipium humari rUm acinum. Neque etiam potentiarum actiVariam objecta Semper habent rationem essectus, sed quando jam Sunt tranSmutata, Sicut alimentum transmutatum est effectus nutritius potentiae Sed alimentiam nondum transmutatum comparatur ad potentiam nutritivam Sicut materia circa quam operatur. Ex hoc autem quod objectum est aliquo modo effectus potentiae acti-Vae, Sequitur quod Sit terminu actionis ejus, et per consequeri quod det et formam et speciem motu enim habet speciem a terminis. Et quamvis etiam bonitas actionis non causetur e bonitate essectus, tamen ex hoc dicitur actio bona, quod bonum essectum inducere potest et ita ipSa propor tio actionis ad effectum est ratio bonitatis ipsius.
J Hinc objectum ex quo bonitas aut malitia προ Plateria ex qua est id ex quo sivo o Dacius moralis desumitur non est ipSa res in se nente, sive transeunte, inliquid efficitur , ut et absolute considerat , sed est illa ut importans lignum ex quo cathedra Materia circa quam ordinem et respectum ad rationem cui est eon est res ea in cujus contemplatione, productione, sentanea vel dissentanea vel uirectione versatur habitus, ut mentis opo 2 Ab objecto desumitur bonitas specifica eo rationes sunt objectum logicae. Od actioni sit essentialis quae etiam voeari solet bonitas prima seu primaria
610쪽
De his etiam infra, quaest. XLII, art. 6 ory et De malo quaest. II, ari. O Orp. et quaest. VII. ari. 4cors et quodl. IV, art. 46 co . et Sent. H. dist. 56, art. 5 ω .
Ad tertium Sic proceditur. 1. Videtur quod actio non sit bona vel mala excircumStantia Circi Stantiae enim circumStant aetum sicut eXtra ipsum existeuteS, ut dictum eSi quaeSt. Vii, art. 1 . Sed bonum et malum sunt in ipsi rebus, Ut dicitur Metaph. lib. vi teXt. 8). Ergo actio non habet bonitatem vel malitiam ex circumStantia. 2. Praeterea bonita vel malitia actus maxime consideratur in doctrina morum. Sed circumStantiae, cum Sint quaedam accidentia actuum, videntur eSSe praetor conSiderationem arti S; quia si nulla ars considerat id quod est per BecidenS, Ut dicitur Metaph. lib. I text. 4). Ergo bonitas vel malitia actionis non est ex circumStantia. 3. Praeterea, id quod Convenit alicui Secundum Suam Substantiam non attribuitur ei ut aliquod accidens. Sed botium et malum convenit actioni Secundum suam SubStantiam; quia acti ex Suo genere poteSPeSSe bona Vel mala, ut dictum eSD art. prθθα). Ergo non convenit actioni excirc
Stantia quod sit bona et mala. Sed contra Est quod Philosophia dicit Ethie. lib. , cap. 6 , quod VirtuOSUS Operatur Secundum quod oportet, et quando portet, et Secundum alia circumstantiaS. arg e contrario itiOSUS Secundum UnUmquodque Vitium operatur, quando non oportet, Ubi non oportet, et Sic de aliis circumstantiis. Ergo actiones humanae Secundum circumstantia Sunt bonae vel malae.
CONCLUSIO. - Sicut res naturales non modo ex suis Substantialibus formis perfectionem Sortiuntur, Verum eliam ex accidentibus supervenientibus ita et humani actus non Solium ex objectis, Verum etiam ex circumstantiis bovi vel mali esse di
Respondeo dicendum quod in rebus naturalibus non invenitur tota plenitudo persectioni quae debetur eis e sorma SubStantiali quae dat speciem, Sed multum Superadditur eX Supervenientibus accidentibus; sicut in homine exigura, e colore, et Sic de alii quorum Si aliquod desit ad decentem habitudinem, consequitur malum. Ita etiam eSt in actione. Nam plenitudo bonitatis ejus non tota consistit in sua specie, Sed aliquid additur ex his quae adveniunt tanquam accidentia quaedam; et hujuSmodi Sunt circumstantiae debitae. Unde Si aliquid desit quod requiratur ad debitas ci
cumstantiaS, erit actio mala. Ad primum ergo dicendum, quod circumStantiae Sunt eXtra actionem, inquantum non Sunt de essentia actionis Sunt tamen in pSa actione, velut quaedam accidentia ejus Sicut et accidentia quae Sunt in SuhStantiis naturalibuS, Sunt extra SSentia earum. Ad secundum dicendum, quod non omnia accidentia per acciden Se habent ad Sua subjecta : Sed quaedam sunt per Se accidentia 2), quae in unaquaque arte considerantur; et per hunc modum con Siderantur circumstantiae actuum in doctrina morali. Ad tertium dicendum, quod cum bonum convertam CVm ente Sicut en S
3 tii cunislautia sunt vel personae quae Mel addit novam speciem malitiae vel loci, ut surari in loco Sacro quae speciem mulat, ei Sic de aliis circumstantiis temporis, ut Odi auxiliolum Seu instrumentorum. 2 occidentia per Se sunt illa quae ex natura sua, vel ex colui itione operis, vel ex intentione operantis, important i di neni ad id cujus sunt accidentia Aecidentia vero per accidens sunt ea quae omnino sortuit accidunt.