장음표시 사용
591쪽
3. Praeterea, appetitu eorum qiade Sunt ad finem, S electio, ut supra dictum est quaeSt. xiii art. 3). Si igitur consensus esset Solum de his quae sunt adinem, in nullo ab electione disserre videretur; quod patet esse salsum per Damascenum, qui dicit De Orth. Id. lib. Π, cap. 22), quod pOStasesectionem 4), quam vocaVerat Sententiam, sit electio. Non ergo OnSenSus est solum de his quae sunt ad finem. Sed contra est quod DamaSeenus ibidem dicit, quod re sensus sive sententia est quando homo disponit et amat quod ex consilio judicatum est. Sed consilium non est nisi de his quae Sunt ad finem. Ergo nec conSenSUS.COXCLUSIO. - Cum consensus, proprie loquendo, non Sit nisi applicatio motus appetitivi ad id quod ex consilio judicatum est, et consilium non sit nisi de his quae Sunt ad finem conflat consensum etiam proprie non Sse niSi de his quae sunt ad
Responde dicendun quod conSensus nominat applicationem appetitivi motus ad aliquid praeexisten in potestate applicantis. In ordine aUtem agibilium, primo quidem oportet Sumere apprehensionem sinis, deinde appetitum finis, deinde consilium de his quae sunt ad finem, deinde appetitum eorum quae sunt ad sinem Appetitu autem in ultimum finem tendit naturaliter; unde et applicati motus appetitivi in finem apprehensum non habet rationem consenSus, Sed Simplici Voluntatis. Quae autem sunt 2 post ultimum finem, inquantum sunt ad finem, Sub conSili cadunt et Si poteSt esse de eis conSensus, inquantum motus appetitivus applicatur ad id quod ex consilio judicatum est. Motus vero appetitivus in finem non applicatur consilio, sed magis conSilium ipsi quia conSilium praeSupponit appetitum finis; sed appetitu eorUm quae Sunt ad sinem praeSupponit dete minationem consilii. Et ideo applicatio appetitivi motus ad determinationem consilii proprie est consensus. Unde cum consilium non sit nisi de his quae Sunt adinem, consensus, proprie loquendo, non est nisi de his quae sunt
Ad primum ergo dicendum, quod Sicut concriSione ScimVS per principia, horum tamen non est Scientia, Sed quod majus eSt, Scilicet intellectus: ita consentimus his quae sunt ad finem propter onem cujus tamen non est consensus, Sed quod majus 4 eSt, scilicet voluntas. Ad secundum dicendum, quod intemperatus habet pro ne delectationem operiS, propter quam OnSentit in opUS magis quam pSam operati nem 5). Ad tertium dicendum, quod electi addit supra conSenSum quamdama lationem respectu ejus cui aliquid praeeligitur et ideo pOSt consenSum a huc remanet electio Potest enim contingere quod per consilium inveniantur plura ducentia ad nem, quorum dum quodlibet placet, in quodlib0t
eorum consentitur, Sed ex multis quae placent, praeaccipimu Unum eligendo. Sed si inveniatur unum Solum quod plaeeat, non disserunt re con-SenSus et electio, Sed ratione tantum ut conSenSUS dicatUr Seeundum
4 Ita edit. Ρatav. n. 698. optimo ex textu bonum sic etiam circa finem vel satur consenS Damasceni Edit. Rom. disputationem Garcia, quando finem Volumus. Nicola et edit Patav. n. l7l2, assectationem. 4 AL, minus. cod. Alcan. disputationem. yicita codd. arrac etiam quibus adhaeren 2 Al. De his autem quae sunt, etc. Garcia et heologi Cod Alcan. Delectatio- 5 Hic S. Ihomas loquitur de consensu pro nem operationis, propter quam consenti inprie dicto quia si nomine consensus volumus opus massis quam in ipsam Operationem. generaliter intelligere, aut actum illum volun Edit Biom. Νicola et Patav. yeris, et mox in talis qui dicitur velle aut omnem motum ac ipsam operationem, addunt Patav. Al. deleeceptativum eius qu0 vel est vel apprehenditur tationem.
592쪽
quod placet ad agendum; electio autem, Secundum quod praesertur his quae non placent.
A RTICULUS IV. - UTREM CONSENSLS IN ACTL PERTINEA SOLUM AD SUPERIOREM ANIMAE PARTEM 1).
De his etiam 2 2, quaest cx art. 4 OPP.
Adqiuartum Si proceditur. 1. Videtur quod conSenSUS ad agendum non semper pertineat ad Superiorem rationem. Delectati enim consequitur operationem, et re perficit eam. Sicut decor juventutem, u Sicut dicitur Mihic. lib. X, cap. 4, OSt med. . Sed conSensus in delectationem pertinet ad inseriorem rationem, ut dicit Augustinus De Trinit. lib. Π, cap. 12 . Ergo consensu in altum non pertinet ad Solam Superiorem rationem. 2. Praeterea, aeti in quam conSentimuS, dicitur esse voluntaria. Sed multarum potentiarum S producere actione Voluntarias. Ergo non Sola Superior ratio consentit in actum. 3. Praeterea, superior ratio u intendit aeternis inspiciendis et consulendis, o ut Augustinus dicit De Trin. lib. II cap. 7, in sin. . Sed multoties homo consentit in acuim non propter ratione aeternaS, Sed propter aliquas rationes temporales, Vel etiam propter aliqua animae paSSiones. Non ergo consentire in actum pertinet ad solam Silperiorem rationem. Sed contra est quod Augustinus dicit De Trin. lib. Π, cap. 12, circ. med. Non poteS peccatum emeaeiter perpetrandum mente decerni, n*i illa mentis intentio, pene quam Iumma poteSta eSt membra in Opus movendi, vel ab opere cohibendi, malae actioni cedat et Serviat.
CONCLUSIO. - Consensus in elum cum sit finalis Sententia de agendis, solum ad Superiorem animae parism rationem scilicet, Secutidum quod in ea Voluntas in- eluditur pertinet.
Respondeo dicendum quod finalis sententia Semper pertinet ad eum qui Superior est, ad quem pertinet de aliis Udicare T. Quamdiu enim judicandum restat quod proponitur, nondum datur sinali sententia Manisestum eSi autem quod Superior ratio est quae habet de omnibus judicare quia de sensibilibus per rationem 3 judicamus de his ero quae ad rationes
humanas pertinent judicamus secundum ratione diVinaS, quae pertinent ad rationem superiorem. Et ideo quamdiu incertum eSt an SeeUndum rationes divinas reSistatur, vel non nullum judicium rationis habet rationem sinalis sententiae. Finalis autem Sententia de agendi eS CODSenSUS in aetum. Et ideo consensus in actum pertinet ad rationem Uperiorem, Secundum tamen quod in ratione volunta includitur. Sicut Supra dictum est sart. 1 huj quaeSt ad 1)
Ad primum ergo dicendum quod consen Sus in delectationem operis pertinet ad superiorem rationem Sicut et conSen SUS in OpUS; Sed conSensus in delectationem cogitationis pertinet ad rationem inferiorem, Sicut ad ipsam pertinet cogitarae; et tamen de hoe ipso quod eSt cogitare Vel non cogitare, inquantum consideratur ut actio quaedam habet judicium Superior ratio, et Similiter de delectatione consequente sed inquantUm accipitur ut ad letionem aliam ordinatum sic pertinet ad inferiorem rationem. Quod enim ad aliud ordinatur, ad inseriorem artem vel potentiam pertinet, quam sinis ad quem ordinatur. Unde ars quae est de sine architectonica, Seu Prin
l Consule quod dietum est ex S. Augustino sibilibus per rationes humanas de intelligibi- circa rationem superiorem ei inseriorem part. I, libus vero per rationes divinas. quint. LXXIX, art. 9ὶ i5M Ita cod. Alcan. aliique eum editis pluri-M Ratio uterior de olim us judicat; du sem mis Theologi per rationes humanat.
593쪽
QU EST. XVI, RT. I. 465Αd secundum dicendum, quod quia actione dicuntur Voluntariae ex hoc quod eis conSentimuS, non oportet quod conSenSU Sit cujuSlibet potentiae, sed voluntati a qua dicitur Oluntarium, quae QS in ratione Sicut dictum est quaeSt. VI, art. 1 . Ad tertium dicendum, qu6d ratio Superior dicitur consentire non Solum quia Secundum ratione aeternas Semper OVet 1 ad agendum, Sed etiam quia Secundum rationes aeterna non diSSentit.
DE USU, QUI EST ACTUS VOLUNTATIS, IN COMPARATIONE EORUM OV ESUNT AD FINEM, IN QUATUOR ARTICULOS DIVISA.
Deinde considerandum est de usu et circa hoc quaeruntur quatuor 1 Utrum uti Sit actus Voluntatis. - 2 Utrum conveniat brutis animalibus. - Utrum sit tantum eorum quae sunt ad finem, vel etiam linis. - 4 De ordine usus ad elec
ARTICULUS I. - UTRUM UT SIT OgUS VOLUNTATIS 2).
De his etiam Sent. I, quaeSt. I, Rrt. 2.
Αd primum Sic proceditur. l. Videtur quod uti non itinetu Voluntatis. Dicit enim Augustinus De doctr chriSi lib. I, cap. 4, in princ et De Trin. lib. x, cap. 10, a princi), quod ruti Si id quod in usum venit, ad aliud obtinendum referre is Sed reserre aliquid ad aliud est rationis, cujus ostconserre et ordinare. Ergo uti est aetUS rationis mora ergo VoluntatiS. 2. Praeterea Damascenu dicit rarth. id lib. , cap. 22), quod si homo impetum facit ad operationem, et dicitur impetus deinde utitur, et dicituruSus. Sed operatio pertinet ad potentiam Xecutivam; actu autem V luntatis non Sequitur actum eXecutiVae potentiae, Sed e cutio eSt Ultimum. g USUS non Stinctus VoluntatiS.
3. Praeterea, AuguStinu dicit ludeSt. lib. xxxiii, quaeSt. 30, in gn.): Omnia quae acta Sunt in Usum hominis facta Sunt quia omnibus utitur ratio judicando ea quae hominibus data Sunt ii Sed judicare de rebus a
Deo creatlypertinet ad rationem Speculativam, Dae Omnino Separata Videtur a Voluntate, quae e Si principim humanorum actuum. Ergo uti non est actu VoluntatiS.
Sed contra est quod Augustinus dieit De Trin. lib. x, cap. 11 ante med.)uiti est assumere aliquid in facultatem voluntatiS.
CONCLUSIO. - Cium voluntatis sit omnes animae vires, et habituS, Vel organa ad Suo proprios actus applicare : illius primo et principaliter ut primi moventis
usu eSt, rationis autem ut dirigentiS; caeterarum vero potentiarum, ut exequentium.
ReSpondeo dicendum quod usus rei alicujus importat applicationem rei illius ad aliquam Operationem unde et operati ad quam applicamUS rem aliquam, dicitur USu HUS, Sicut equitare est USu equi, et percutere eStusus baculi.ἀd Operationem autem applicamus et principia interiora agendi Scilicet ipSa potentia animae, vel membra corporis, Ut intellectum ad intelligendum, et oculum ad videndum; et re eXterioreS, SicUt baculum ad percutiendum. Sed manifestum eSt quod re exteriore non appli- eamus ad aliquam operationem niSi per principia intrinSeca, quae Sunt pOtentiae animae, Ut habitUS potentiarum, aut organa, quae Sunt corporis membra. StenSum eSi autem Supra quaeSt. Ix art. 1 quod VoluntaS St
i Al. movetur item, tioveat, et moveatur aliud uti est causare usum sicut et movere es. 2 Usus de quo iii agitur est actu quo res causare motum. quaepiam 4m operationem sumitur Propter
594쪽
466 QUEST XVI, QT. I min. mas movet uotontias animae ad suos actus; et hoc est appucare eas ad opera mirasi manifestum est quod uti primo et principaliter St OlUn-ζtis Induam primi moventis rationis autem tanquam dirigenti Sed arum pol ntiarum tanquam exequentium, quae comparantur ad Voluntatem a qua applicantur ad agendum, Sicut inStrumenta ad principale ab I Acsio autem proprie non attribuitur inStrumento, Sed principat agem Pgi ut taleatio aedificatori non autem instrumenUS. Unde manifeSmmoti moduli proprie eStactUSVoluntatis l). rimum eruo dicendum, quod ratio quidem in aliud refert, Se v lunta tondirin quod est in aliud relatum per rationem; et secundum
6 g nisi si oti ol judicandi in voluntate; sit ideo intelle u Speculatis: sta Atur, tanquam a voluntat motus; sicut aliae Xeeutivae potentiae.
ARTICULUS II. - ΠTRΠM TI 0NVENIAT BUTIS ANIMALIBUS.
D. hi sitiam sup quaret. I. art. ad 4- ....
Ad secundum Sic proceditur. 1. Videtur quod uti conveniat brutis animalibus Frui enim os nobilius quam uti quia ut Augustinus diei me TH, lih et AD 10 nos prino ), utimur is quae ad illud reserimus quot uotidis. 6 ' son rui eonvonit brutis animalibus ut supra dictum est
'ἴ torsia appliearo mombra ad agendum est uti membri Sed bruta
anum lia applicant membra ad aliquid agendum, sicut pedes ad ambulandum cornua ad percutiendum. Ergo bruti animali S conVemi Uti 'od eostra st quod Augustinus dicit Quaest. lib. xxxiii, quaeSt. 30 circa mod Ut aliqua ro non potost nisi animal quod rationis est particeps
CONCLUSIO. - ullus usus brulis animalibus, cum ratione careant, et unum ad nilorum reserre negetant, competere potest.
Respondeo dicendum quod, sicut dictum est ari praeci), ut est applicare ira Drindinium actionis ad actionem, sicut consentire S applicare ibim aliquid appotondum, ut dictum est quaest praec finis et Applicare autem aliquid ad alterum non Si lS mu quod n lint,noorvilud arbitrium e) quod non est nisi ejus qui ei referre Mise
tit0s in app0tibile sed ut importat motum app0titus ad aliquid in ordine ad alterum Si ergo comparontur uti et frui quantum ad objecta, Sic Muosti mus quam uti; quia id quod stubs0lui appetibile, O
cinam id quod est appotibilo solium in ordine ad aliud. Sed si comparentur um ad vim approhonsivam praecedentem, malo nobilitas requiritur Aia usus quia ordinis aliquid in alt0rum est rationis absolute Ut m aliquid apprehendere poteSPellam 'enSUS. d secundum dicendum, quod animalia per sua membra alia dammi instinctu naturae, non per hoc quod cognoscant ordinem membrorum ad gago ratione undo non dicuntur proprio applicare membra ad age
luntatis elicitus sed non est tantum imperatus, vel poιesto em supe ' u quut quidam voluerunt. ν uio ubjectum eis.
595쪽
3. Praeterea, Hilarius dicit De Trin. lib. u iro pino 3 ,A .
Ad quartum sic proceditur. 1. Vid0ω quod Tus tonsim
. umPl Pro nis; 2'intentio finis, aut illius adeptio per ouaedam
596쪽
Post electionem enim nihil Sequitur nisi Xecutio. Sed Usus, cum pertineat ad Voluntatem, praecedit executionem. Ergo praecedit etiam eleetionem.
2. Praeterea abSOlUtum Si ante relatum. Ergo minus relatum est ante magis relatum. Sed electio importat duas relationeS, Unam ejus quod eligitur ad finem aliam vero ad id cui praeeligitur USUS autem importat solam relationem ad finem. Ergo usus est prior electione. 3. Praeterea Volunta Utitur alii potentiiS, inquantum movet eas. Sed voluntas movet etiam Seipsam, Ut dictum eS DaeSt. Ix art. 3 . Ergo etiam utitur seipsa applicando se ad agendum. Sed hoc saeitcium consentit. Ergo in pS conSensu est usus. Sed conSensia praecedit electionem, ut dictum eSi quaeSt. V art. 3 ad 3). Ergo et USUS.
Sed contra est quod Damascenus dicit Orth s d. lib. Π, cap. 22), quod
voluntas post electio orn impetum facit ad Operationem, et postea utitur. . Ergo usus Sequitur electionem.
CONCLUSIO. - Usus electionem sequitur si consideretur Voluntas ut utilia ess, teri execulivis polentiis : nonnunquam lamen, Si ad rationem conferatur, usus electionem praecedit.
Respondeo dicendum quod voluntas duplicem habitudinem habet ad volitum Unam quidem, Secundum quod Si quodammodo in Volente per quamdam proportionem Vel ordinem ad Olitum Unde et res quae naturaliter sunt proportionatae ad aliquem sineIn dieUntur appetere illum naturaliter. Sed si habere ne est impersecte habere ipSum. Omne autem imperfectum tendit in persectionem; et ideo tam appetitus naturalis quam voluntarius tendit ut habeat ipsum finem realiter, quod est perlaete habere ipsum; et haec est Secunda habitudo voluntatis ad Volitum Volitum autem non solum est finis, sed id quod est ad finem Ultimum autem quod pertinet ad primam habitudinem voluntatis, respectu ejus quod est ad finem, est electio ibi enim completur proportio volutitatis, ut complete velit id quod est ad finem. Sed usus jam pertinet ad Secundam habitudinem voluntatis, qua tendit ad consequendum rem olitam. Unde manifestum est quod usus equitur electionem Si tamen accipiatur USUS. Secundum quod Voluntas titur executiva potentia, movendo ipSam. Sed quia voluntas etiam quodammodo rationem movet, et utitur ea potest intelligi usus ejus quod est ad finem, secundum quod est in consideratione rationis reserentis ipsum in finem. Et hoc modo usus praecedit electionem. Ad primum ergo dicendum, quod ipsam eXeeUtionem Operi praecedit motio qua voluntas movet ad eXequentam; Sequitur autem electionem et Sic cum usus pertineat ad praedictam molionem Voluntati S medium est inter electionem et eXecutionem. Ad secuncium dicendum quod id quod est per SSentiam Suam relatum,mSterila eSt absoluto, sed id cui attribuuntur relationeS, On Oportet quod Sit pOSteriUS im quant causa est prior tanto habet relationes ad plures offectUS. Ad tertium dicendum quod electio praecedit USum, Si reserantur ad idem. Nihil autem prohibet quod usus unius praecedat electionem alteriuS. Et quia actus Oluntati reflectuntur supra Seipsos, in quolibet actu Voluntatis p test accipi conSenSus, et electio, et usus Ut si dicatur quod Volunta con- Sentit Se eligqre, et consentit Se consentire et utitur Se ad consentiendum
media δ' consilium aut deliberatio ite mediis iuniplis quo res in operationem assumitur prostronvenientilius 4' consensus in media propo ter linem 7 executi quae usum sequitiis; uta 5 electio unius ex illis mediis si usus vo a fruitio, si obtineatur sinis intentus.
597쪽
0ILEST XVII. ART. I. 409 et eligendum; et semper isti actus ordinati ad id quod est prius, Sunt
DE ACTIBUS IMPERATIS A VOLUNTATE, IN NOVEM RTICUL0 DIVISA.
Deinde considerandum est de actibus imperatis a voluntate, et circa hoc quaeruntur novem 1'Utrum imperare sit actus voluntatis Vel rationis. 2 Utrum imperare pertineat ad bruta animalia. I De ordine imperii ad usum. - 4 Utrum imperium et actus imperatus sint unus aclus vel diversi. - 5 Utrum actus voluntatis imperetur.-6 Utrum actus rationis. 7 Utrum actu appetitus Sensitivi.-8 Utrum actus animae vegetabilis. - 9 Utrum actus exteriorum membrorum. ARTICULUS I. - TnΠM IMPERARE SIT ACTUS RATI0NIS, VEL VOLUNTATIS 1).
Ad primum sic proceditur. 1. Videtur quod imperare non sit acili rationi S, Sed Voluntatis Imperare enim est movere quoddam dicit enim Avicenna quod quadruplex eStmoVenS, Scilicet perficiens, diSponenS, imperans et consilians Sod ad Voluntatem pertinet movere omnes alia Vires animae, Ut dictum Si SUpra MaeSt. Ix art. 1 . rgo imperare est actUS voluntatiS.
2. Praeterea, Sicut imperari pertinet ad id quod est subjectum, ita imperare pertinere videtur ad id quod est maximo liberum. Sed radix libertatis
est maxime in voluntate. Ergo voluntati est imperare. 3. Praeterea, ad imperium Statim Sequitur actus. Sed ad actum rationis non Statim Sequitur actus; non enim qui judicat aliquid esse faciendum, Statim illud operatur. Ergo imperare non est actu rationis, Sed VolUntatiS.
Sed contra est quod GregoriuSNyssenus vel Nemesius, lib. De nat hom. cap. 6 dicit, et etiam Philosophus Ethic lib. I, cap. 13, in sin. , quod appetitus obedit rationi sargo rationi est imperare πι.
CONCLUSIO. - Imperare est actus alionis essentialiter, praesupp0Sit lamen actu voluntatis, cujus virtute ipsa ratio per imperium movet, quoad exercilium
Respondeo dicendum quod imperare est actus rationiS, praeSU990Sito tamen actu Oluntatis. Ad cujus evidentiam considerandum est quod quia actus voluntatis et rationis Supra Se invicem possunt ferri, prout Scilicet ratio ratiocinatur de Volendo, et voluntas Vult ratiocinari, contingit actum Voluntatis praeveniri ab aetu rationis, et e converSO. Et quia Virtu prioris actu remanet in actu Sequenti, contingit quandoque quod Si aliqui actu voluntatis, Secundum quod manet virtute in ipso aliquid de actu rati nisi ut dictum eSt de uSi quaest xvi, art. 1), et electione qUaeSt. Xm, art. 1), et e conVei S aliqui eSt actus rationis, secundum quod virtute manet in ipso aliquid de actu voluntatis Imperare autem est quidem essentialiter actus rationis imperans enim ordinat eum cui imperat, ad aliquid agendum, intimando vel denuntiando Sic autem ordinare per modum cujuS-dam intimationis est rationis. Sed ratio potest aliquid intimare Vel denun-ziare dupliciter: Uno modo absolute; quae quidem intimatio exprimitur per verbum indicativi modi, sicut si aliquis alicui dicat: Hoc est tibi facien-
3ν Sermo hic est de imperio, non ex quo T Responsi B. Thomae eaque commuitior est quispiam alteri imperat quod ad tractatum de imporare esse actum rationis, si aesuppoSit cla legibus pertinet , sed de illo quo quis sibi ipsi me aut voluntatis.
598쪽
470 QE EST XVII ORT. I ET II. dum filiquando autem ratio intimat aliquid alicui, movendo ipsum ad hou; et talis intimatio exprimitur per Verbum imperativi modi puta cum alicui
dicitur : Fac hoc Primum autem movens in viribus animae ad exercitium actus est voluntas, Ut SVpra dictum eSi quaeSt. Ix art. 1). Cum ergo See n dum movens non moveat niSi in virtute primi moventis, Sequitur quod hoc ipsum quod ratio movet imperando, Sit ei eX virtute Voluntatis Unde relinquitur quod imperare Sit actu rationis, praeSuppoSito actu voluntatis 1)inc u Virtute ratio movet per imperium ad exercitium actu ία. Ad primum ergo dicendum quod imperare non est OVere quoc-que modo, Sed cum quadam intimatione denuntiativa ad alterum, quod est rationi S.
Ad secundum dicendum, qu6d radix libertatis est Voluntas Sicut Subjec-tUm; sed Sicut cauSa est ratio; echo enim voluntas libere potest ad di-Versa ferri, quia rati potest habere diverSas coneeptiones boni. Et ideo philosophi definiunt liberum arbitrium, quod est liberum de ratione judicium, quasi ratio Sit causa libertatis. Ad tertiiDnssicendum, quod ratio illa concludit quod imperium non Sit actus rationis abSolute, Sed cum quadam motione, ut dictum eSt in CON art. .
Ad Secundum Sic proceditur. 1. Videtur quod imperare conVeniat brutis linimalibUS, quia Seeundum Avicennam, Virtu imperan motiam Si appetitiva o virtUS exequens motum est in musculis et in nerviS. Sed utraque virtus est in brutis animalibus. Ergo imperium in enitur in bruti animalibuS. 2. Praeterea, de ratione Servi eSt quod ei imperetur. Sed corpUS comparatur ad animam, Sicut Servus ad dominum sicut dicit Philosophus Polit. lib. I, cap. 1, a med. . Ergo corpori imperatur ab anima etiam in brutis,
quae Sunt compoSita evanima et corpore.
3. Praeterea, per imperium homo lacit impetum ad opus. Sed impetu in opus invenitur in brutis animalibus, ut Damascenus dicit Orth sid. lib. , cap. 22 . Ergo in bruti animalibus invenitur imperium. Sed contra, imperium eSt actu rationis, ut dictum eSisari praee ). Sed in brutis non est ratio. Ergo neque imperium.
CONCLUSIO. - Cis imperare sit actus rationis, impossibile est animalibus brutis
ReSpondeo dicendum quod imperare nihil aliud est quam ordinare aliquem ad aliquid agendum cum quadam intimativa motione. Ordinare ait tem eSt propriu actu rationis. Unde impoSSibile est quod in brutis an malibus, in quibus non est ratio sit aliquo modo imperium. Ad primum ergo dicendum quod vis appetitiva dicitur imperare motum, inquantum movet rationem imperantem. Sed hoc eSt Solum in hominibuS, in Bruti autem animalibus virtus appetitiva non Si proprie imperatiVa, nisi imperativum sumatur large pro motiVO. Ad secundum dicendum, quod in brutis animalibus corpus quidem habet unde Obediat, Sed anima non habet unde imperet, quia non habet unde ordinet et ideo non est ibi ratio imperantis et imperati, Sed Solum OVentis et moti.
3 octus voluiitatis qui praesupponitur ante 4 Hiri nunquam sequitur inaperium Saltem imperium intellectus et in cujus virtute intel persectum nisi praecesserit efficax Oluntas. lectus imperat est electio ut ex B. Thoma mani
599쪽
0ILEST XVII, RT II ET III. 47 Ad tertium dicendum, quod aliter invenitur impetus ad opus in brutis
animalibus, et aliter in hominibus homines enim laciunt impetum nil opus per ordinationem rationis, Unde habet in eis impetus rationem imperii; in brutis autem si impetu ad pia per instinctum natUrae, quia Scilicet appetitus eorum, Statim apprehenSo convenioni Vel inconvenienti, naturaliter movetur ad prosecUtionem Vel fugam; unde ordinantur ab alio ad agendum, non autem pS SeipSa ordinant ad actionem. Et ideo in eis est impetus, Sed non imperium.
ARTICULUS III. - UTRUM USUS PRAECEDAT IMPERIUM.Ad sertium sic proceditur. 1. VidetUr quod USUS praecedat imperium. -- perium nimiSi actu rationiS, praeSUPponen actUm Ollantatis, ut Supra dictum est pari. 1 hujus quaeSt.). Sed USUS SPaetii VoluntatiS, ut supra dictum est quaeSt. vi art. b. Ergo USUS praecedit imperium. 2. Praeterea, imperium eSt aliquid eorUm quae ad finem ordinantur. Eo rum autem quae Sunt ad sinem, S USUS. Ergo Videtur quod Usus Sit priusquam imperiUm. 3. Praeterea , omnis RetUS potentiae motae a VOIUntate USus dicitur, quia voluntas utitur aliis potentiiS, ut Supra dictum SP loe cit.). Sed imperium est actu rationis, prout mota eSt a Voluntate Sicut dictum est sart. 1 hujus quaest.). Ergo imperium St)Uidam USUS. CommUne autem eSt prius proprio Ergo USUS QStirlia Suellam imperium. Sed contra est quod Damascentas dicit 0rth sd. lib. II, cap. 22 quod re impetu ad Operationem praecedit USUm. Sed impetu ad operationem sit per imperium. Ergo imperium praecedit USUm.
CONCLUSIO. - Prius est naturaliter imperium quam usus imperii.
Respondeo dicendum quod USUS HUS quod eSt ad finem, Secundum quod est in ratione reserent ipsum in sinem l) pra edit electionem, ut supra dictum est quaest praee. art. 4); Unde Ullo magi praecedit imperium. Sed USus ejus quod est ad finem, Secundum qUod Subditur potentiae Xe utivae, sequitur imperium eo quod USU Utenti conjUnetu est cum actu dii quo quis utitur. Non enim utitur aliqui baculo antequam aliquo modo per baculum operetur. Imperium autem non eS Simul cum actu ejus cui imperatur; sed naturaliter prius est imperium mam imperio bestiatur, et aliquando etiam est priuS tempore. Unde manifeStum eSt quod imperium est
Ad primum ergo dicendum, quod non omni actu Voluntatis praecedit hunc actum rationis qui est imperium; Sed aliqui praecedit, scilicet electio et aliquis sequitur, Scilicet USUM: quia pOS determinationem consilii, quae est judicium rationiS, voluntas eligit; et post electionem ratio imperat ei per quod agendum est quod eligitur is tunc demum Voluntas alicujus incipit uti exequendo imperium rationis quandoque quidem Voluntas alterius, cum aliqui imperat alteri; quandoque autem Oluntas ipsius imperantis, cum aliquis imperat sibi ipsi. Ad secundum dicendum, quod sicut actus Sunt praevii potentiis, ita objecta actibus objectum autem usus est id quod est ad finem. Ex hoc ergo quod ipsum imperium est ad finem, magis potest concludi quod imperium sit prius uSu, quam quod Sit OSterius. Ad tertium dicendum, quod Sicut actus voluntati utentis ratione ad imperandum praecedit ipsum imperium, ita etiam potest diei quod et istum
3 Id est, quatenus usus sumitur pro actu vo deliberandum de mediiS sic usus evit lenter prae-luntatis moventis rationem ad consultandum et cedit electionem ac proinde imperium.
600쪽
usum Voluntatis praecedit aliquod imperium rationis 1 , eo quod actus harum potentiarum Supra SeipSOS inVicem essectuntur.
De his etiam infra, quaest XX art. 5 corP. et ades, et pari. III, quaest. XXIX, Eri. 4.
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur quod actu imperatu non Sit Unus actu Cum imperio Diversarum enim potentiarum diversi sunt actus. Sed alterius potentiae St actu imperatus, et alterius ipsum imperium quia alia est potentia quae imperat, et alia cui imperatur. Ergo non est idem Rotus imperatu cum imperio. 2. Praeterea, quaecumque poSSunt ab inVicem Separari, Sunt diVerSa; nihil enim Separatur a seipso. Sed aliquando actu imperatus Separatur ab imperio; praecedit enim quandoque imperium, et non Sequitur acri imperatus. Ergo aliud est imperium ab actu imperato. 3. Praeterea, DaeeumqU Se habent Secundum prius et OSteriuS, Sunt diverSa. Sed imperium naturaliter praecedit actum imperatum. Ergo Sunt
Sed contra est quod Philosophia dicit Top. lib. III, cap. 2, in Xplic. loci 22 , quod umbi est unum propter alterum, ibi Si num tantum. Sed actus imperatus non est nisi propter imperium. Ergo Sunt unum.
CONCI USIO. - Imperium et actus imperatu Sunt unus et idem actus humanus sicut quoddam totum, multi autem Secundum parteS.
Respondeo dicendum quod nihil prohibet aliqua esse Secundum quid multa, et Secundum quid unum. Quinimo omnia multa sunt Secundum aliquid unum, ut Dionysius dicit De div. nom. cap. Ult paulo OS princ leel. 2). Est tamen disserentia attendenda in hoc quod quaedam Sunt impliciter
multa, et Secundum quid unum; quaedam Vero e conVerSO Unum autem hoc modo dicitur sicut et ens Ens autem Simpliciter eSt SubStantia Seden Secundum quid est accidens, vel etiam ens rationis. Et ideo qUaecumque Sunt UnUm Secundum SubStantiam, sunt unum Simpliciter, et multa Secundum quid Sicut totum in genere substantiae compositum ex sui partibus Vel integralibus, vel essentialibus est unum Simpliciter : nam tollim eSi enS, et Substantia Simpliciter partes vero sunt entia et SubStantiae in toto.Quae Ver Sunt diversa Secundum substantiam, et Unum Secundum acet- denS, Sunt diversa Simpliciter, et unum Secundum quid sicut multi homine Sunt unus populuS, et multi lapides Sunt UnUS acer S,NUM SI unitas compositionis aut ordinis. Similiter etiam multa individua, quae sunt Unum genere Vel Specie, Sunt Simpliciter multa, et Secundum quid unum; nam SSe unum genere vel specie, eSPeSSe unum Secundurn rationem Sicut autem in genere rerum naturalium aliquod totum componitur e materia et Orma, ut homo ex anima et corpore, qui S unum en naturale, licet
habeat multitudinem partium ita etiam in actibus humanis actus inserioris potentiae 2 male taliter se habet ad actum superioris, inquantum inserior potentia agit in virtute superioris moventis ipSam. Sic enim et actu mo- Ventis primi formaliter se habet ad actum instrumenti. Unde patet quod
imperium et actu imperatus Sunt unus actu humanus Sicut quoddam totum Si unum, Sed est Secundum parte multa. Ad primum ergo dicendum, quod Si esSent potentiae diverSpe ad invicem non ordinatae, actu earum essent simpliciter diVerSi Sed quando una po-
l Ilinc semper est aliquod imperium ante de actu uiperat qui perlicitur ab alia potentiau 'li In quam a Voluntate per rationem imperante.