장음표시 사용
621쪽
QU EST. XIX, RΤ. I. 493 Speciem peccati tamen potest aggravare vel diminuere peccatum; et Similiter est in aliis malis vel bonis. Unde non omni circumStantia addens in bonitate vel malitia variat speciem morali actus 1). Ad primum ergo dicendum quod in hi quae intenduntur et remittuntur, disserentia intensionis et remissionis non diversificat speciem Sicut quod dissert in albedine secundiim magis et miniis, non dissert SecUndum peciem coloris; et similiter quod acit diversitatem in bono vel malo Secundum intensionem et remissionem, non lacit disserentiam moralis actus S
Ad secundum dicendum, quod circumStantia aggraVan PeleatUm, Vel RUgen bonitatem actus, quandoque non habet bonitatem vel malitiam Secundum se, Sed per Ordinem ad aliam conditionem actus, Ut dictum est in corp.). Et ideo non dat novam speciem, Sed auget bonitatem vel malitiam quae est ex alia conditione actUS. Ad tertium dicendum, quod non quaelibet circumstantia inducit Singularem desectum Secundum Seipsam, sed solium secundum ordinem ad aliquid aliud; et similiter non quaelibet Superaddit novam persectionem nisi per comparationem ad aliquid aliud et pro tanto licet augeat bonitatem vel malitiam, non tamen semper Variat speciem boni Vel mali.
DE B0NITATE ET MALITIV ΛCTUS INTERI0RIS VOLUNTATIS, IN DECEM
Deinde considerandum est de bonitate actus interioris Voluntatis; et circa hoc qua runtur decem : 1 Utrum bonitas voluntatis dependeat ex objeclo. - 2 Utrum ex solo objecto dependeat. - 3 Utrum dependeat e ratione. - Utrum dependeat ex lege aeterna. - 5 Utrum ratio errans obliget. - 6 Utrum Voluntas contra legem Dei sequens rationem errantem sit mala. - γ' Utrum bonitas voluntatis in his quae sunt ad finem dependeat ex intentione finis. - 8 Utrum quantitas bonitatis vel malitiae in voluntate sequatur quantitatem boni vel mali in intentione. - Utrum voluntatis bonitas dependeat ex consormitate ad Voluntatem divinam. - 10'Utrum neceSSe sit voluntatem humanam conformari divinae voluntati in volit ad hoc quod sit h0na. ARTICULUS I. - ΠTRΠM 0NITAS VOLUNTATIS DEPENDEAT EX OBIECTO.
Ad primum Sic proceditur. 1. Videtur quod bonita Voluntatis non dependeat ex Objecto. Voluntas enim non potest eSSemiSi boni, quiuis malum est praeter voluntatem, o ut DionySiUS dicit De diV. nom. Cap. 4 pari. IV, luci. M. Si igitur bonitas voluntatis judicaretur ex Objecto, Sequeretur quod omnis Voluntas eSSet bona, et nulla eSSet mala. 2. Praeterea, bonum per prius invenitur in sine unde bonitas finis in . quantum hujusmodi, non dependet ab aliquo alio. Sed secundum Philosophum Ethic lib. I, cap. 5, a princi , ii bona actio est finis, licet actio nunquam Sit sinis; ii Ordinatur enim Semper Sicut ad finem ad aliquid sactum. Ergo bonitas actu Voluntatis non dependet ex aliquo objecto. 3. Praeterea, nUmqUOdque quale est, tale alterum facit. Sed objectum voluntatis est bonum bonitate naturae. Non ergo potest praestare Voluntati
mines dicuntur circumstantiam quastitam malitia humanorum actuum in generali; uno aggravantes, quia Gravius et majori poena de bonitas et malitia actuum interiorum vo- dignum peccatum reddunt, per oppositum ad luntatis tractare aggreditur et per actus int alias quae non tantum Sunt aggravantes, ut illae riores intelligit elicitos, scilicet os qui ab ipsa sed speciem mutantes ut jam supra voluntate substantialiter producuntur, tanquam
2 Antea disputavit S. Doctor de bonitate et a proximo principio.
624쪽
bonitatem moralem. Moralis ergo bonitas Voluntati non dependet ex objecto. Sed contra est quod Philosophu dicit Ethic lib. V cap. 1, in princi , quod, justitia est secundum quam aliqui volunt Usta P. et eadem ratione virtus eSt secundum quam aliqui Volunt bona. Sed bona voluntas est quae eS Secundum virtutem. Ergo bonitas Voluntati est ex hoc quod aliquis
vult bon . CONCLUSIO. - Cum bonum et malum sint per se disserentiae clus voluntatis, disserentia autem speciei in actibus sit secundum objecta, Sequitur bonitalem et malitiam secundum objecta attendi debere.
Respondeo dicendum quod bonum et malum Sunt per Se disserentiae actus Oluntatis. Nam bonum et malum per Se ad Voluntatem pertinent, Sicut Verum et salsum ad rationem, cuju actu per Se distinguitur disse rentia veri et salsi, prout dicimus opinionem esse eram Vel salSam. Unde Voluntas bona et mala Sunt actus disserentes Secundum Speciem. Disserentia autem Speciei in actibus est Secundum objecta, ut dictum est quaest. Praec art. 5); et ideo bonum et malum in actibus Voluntatis proprie attenditur secundum objecta. Ad primum ergo dicendum, quod Volunta non Semper est veri boni, Sed quandoque est apparenti boni quod quidem habet rationem aliquam boni, non tamen Simpliciter conVenienti ad appetendunH, et propter hoc actu Voluntatis non eSt bonus Semper, Sed aliquando maluS. Ad secundum dicendum, qu6d quamvi aliquiSactu posSit esse ultimus fini hominis secundum aliquem modum non tamen tali actu eSt aetus Voluntatis 1), ut Supra dictum eSt DaeSt m, stri. 4). Ad tertium dicendum, quod bonum per rationem repraeSentatur Oluntati ut objectum et inquantum cadit Sub Ordine rationiS, pertinet adi DUS OriS, et causa bonitatem moralem in actu Voluntatis Ratio enim principium est humanorum et moralium actum, Ut Supra dictum est
Ad Secundum Sic proceditur. 1. Videtur quod bonita Voluntati non dependeat solum ex objecto Finis enim assinior est Voluntati quam alteri potentiae. Sed actus aliarum potentiarum recipiunt bonitatem non Solum ex objecto, Sed etiam ex ne, Ut ex Supradictis patet quaeSt. Vm, art. Ergo etiam actus Voluntatis recipit bonitatem non Solum ex objecto, Sed etiam ex sile. 2. Praeterea, bonitus actu non Solum eSt X Objecto, Sed etiam ex circumStantiiS, ut supra dictum est quaest. viii, art. ). Sed Secundum di-Vemitatem circumstantiarum contingit esse divereitatem bonitatis et mali.
tiae in actu voluntatis; puta qu6d aliquis Velit quando debet, et ubi debet et quantum debet, et quomodo debet, Vel prout debet. Ergo bonitas volluntatis non solum dependet ex objecto, Sed etiam excircumstantiis 3. Praeterea, ignorantia circumstantiarUmeXCuSat malitiam Voluntatis, ut Supra habitum Si quaest vi art. 8). Sed hoc non eSSet, niSi bonitas et malitia voluntatis a circumstantiis dependerent. Ergo bonita et malitia, luntati dependent ex circumstantiis, et non a Sol objecto. Sed contra, e circumstantiis, inquantum hujuSmodi actus non habeι
3 Sed est actus intellectus, nam operatio quae dum est secundum totam suam alitudinemdam intellectus potest esse finis ultimus urina aliout non Solum complectitur proprium ac per liter se ut quo Se objectum actionis, Sed etiam sinem reliquasqua 2 'ocet D. Thomas bonitatem voluntatis ex circumstantias ex quibus unum it integium solo objecto dependere; sed objectum sumen az:us Voluntatis Objectum constituit:. r.
625쪽
Speciem, ut supra dictum est quaest. viii, art. I ad 2). Sed bonum et malum sunt specilles disserentis' actus Voluntatis, ut dictum Si quaeSt. viis,art. 5). Ergo bonitas et malitia voluntatis non dependent ex circumstantiis sed ex solo objecto.
CONCLUSIO. - Cumis eclum per se actu voluntalis bonitatem asserat ex ipsngolo, et non ex circumstantiis bonitas voluntatis dependet.
Respondeo dicendum quod in quolibet genere, quanto aliquideSt prius, tanto est simplicius, et in paucioribu conSiStenS, Sicut prima corpora Sunt simplicia; et ideo invenimus quod ea quae Sunt prima in quolibet genere, Sunt aliquo modo simplicia, et in uno con SiStunt. Principium autem bonitatis et malitis humanorum actuum est ex actu voluntatis; et ideo bonitas et malitia voluntatis secundum aliquid unum attenduntur aliorum Vero actuum bonitas et malitia possunt Secundum diversa attendi. Illud autem unum quod est principium in quolibet genere, non est per acciden S, Sed per Se quia omne quod est per accidens, reducitur ad id quodeS per se sicut ad principium. Et ideo bonitas voluntatis ex solo uno illo dependet quod per se facit bonitatem in actu, Scilicet ex objecto, et non eX
circumStantiis, quae Sunt qu8ddam accidentia actuS. Ad primum ergo dicendum, quod sini eSt ObjectUm VoluntatiS, non autem aliarum virium inde quantum adactum voluntas is non dissertionita quae est ex objecto, a bonitate quae est eX fine, Sicut in actibus aliarum Virium nisi forte per accidens, prout finis dependet ex sine et voluntas
Ad secundum dicendum, quod supposito quod Voluntas sit boni, nulla dircumstantia poteSt eam facere malam Quod ergo dicitur quod aliquis vult aliquod bonum quando non debet, potest intelligi dupliciter uno modo ita quod ista circumstantia reseratur ad Volitum et Si voluntas non eSt boni quia Velle facere aliquid, quando non debet fieri, non est Vellei num. Ali modo ita quod reseratur ad actum volendi et sic impossibile est quod aliqui Velit bonum quando non debet, quia Semper homo debet Velle bonum nisi sorte per accidens, inquantum aliquis Volendo hoci num impeditur ne tunc Velit aliquod bonum debitum; et tunc non incidit malum ex eo quod aliquis vult illud bonum, sed ex eo qu6d non vivit aliud bonum. Et similiter dicendum est de aliis circumstantiis. Ad tertium dicendum, quod circumstantiarum ignorantia excusat malitiam voluntatis, Secundum quod circumstantiae se tenent ex parte Voliti, inquantum Scilicet ignorat circumstantias actu quem mit.
De his etiam infra, quaest. XXI. ari. 4 OrP.
Ad tertium sic proceditur. 1. Videtur quod bonitas voluntatis non dependeat a ratione Priu enim non dependet a posteriori. Sed bonum per prius pertinet ad voluntatem quam ad rationem, ut ex Supra dicti patet quaest. VIII, art. 1 et waeSt. IX, art. 1). rgo bonum Voluntatis non dependeta
2. Praeterea, Philosophus dicit Ethic lib. vi cap. 2yqubdis bonitas intellectus praetici eS Verum conforme appetitui recto. Appetitu aUtem re ius est volunta bona. Ergo bonitas rationis practicae magis dependet a
bonitate voluntati Mam e CONVePSO. 3. Praeterea, OVen non dependet ab eo quod movetur, Sed e CODVerso.
Iuxta mentem . Thomae bonitas volun- tione tanquam a principio quod actus humanostatis dependet ex solo objecto . tanquam ex dirigit. eausa iniri eis, pendet tamen insuper a ra-
628쪽
Volunta autem movet rationem et alia VireS, ut Supra dictum est quaret. Ix art. 1). Ergo bonita Voluntati non dependeta ratione. Sed eontra est quod Hilarius dicit De Trin. lib. x in prine. :ummoderata, mi Omnis SuSceptarum Oluntatum pertinacia, Ubi non rationi voluntas subjicitur , Sed bonitas Voluntatis consistit in hoc quod non sit immoderata. Ergo bonita Voluntati dependet ex hoc quod Sit subjecta rationi.
CONCLUSIO. - Cum bonitas voluntatis pendeat ex objecto per rationem sibi oblato, ex ipsa ratione ejuSdem bonitatem pendere Oportet.
Respondeo dicendum qu6d Sicut dictum est sart. 1 et 2 huj quaeSt.), binnitas voluntati proprie e objecto dependet. Objectum autem voluntatis proponitur ei per rationem; nam bonum intellectus est objectum volunt iis proportionatum ei Bonum autem SenSibile Vel imaginarium non eSt proportionatum Voluntati, Sed appetitui Sermitivo quia voluntas potest tendere in bonum UniverSale, quod ratio apprehendit; appetitu autem senSiti Snon tendit nisi in bonum particulare, quod apprehendit Vis Sensitiva. Et ideo bonitas voluntatis dependet a ratione eo modo quo dependet ab
Ad primum ergo dicendum quod bonum Sub ratione boni, id est, appetibilis, per prius pertinet ad Voluntatem quam ad rationem: Sed tamen per prius pertinet ad rationem Sub ratione Veri, quam ad Voluntatem Subratione appetibilis; quia appetitu Voluntatis non pote Si esse de bono nisi,
Ad secundum dicendum, quod Plutosophus ibi loquitur de intellectu pra
tim, Secundum quod Si consiliati S et ratiocinatim eorum quae sunt ad finem Sic enim perficitur per prudentiam. In hi autem quae Sunt ad finem.
rectitudo rationis consistit in conformitate ad appetitum finis debiti; sed tamen et ipse appetitus finis debiti praeSupponit rectam apprehensionem desine, Gae eSt per rationem. Ad tertium dicendum, quod volunta quodam modo OVet rationem, et ratio alio modo movet voluntatem, exparte Scilicet objecti, ut supra dictum
De his etiam infra quaret. I art. 4 eo .
Ad quartum Sic proceditur. 1. Videtur quod bonita voluntatis humanae non dependeat a lege aeterna. Uniu enim una eSt regula et mensura. Sed regula humanae VoluntatiS, e qua HVS bonita dependet, eSt ratio recta. Ergo non dependet bonita Voluntati a lege aeterna. 2. Praeterea re menSUra Si homogenea menSUrato, mi dicitur Meta-Phys lib. x, teXt M. Sed levaeterna non eSt homogenea Voluntati humanae. Ergo lex aeterna non potest eSSe menSura VoluntaUS humanae, ut ab ea boni ius ejus depende3t. 3. Praeterea, men Sura debet eSSe certiSSima. Sed lex aeterna est nobis Ota. Ergo non poteSDeSS DOStrae Voluntati menSura, ut ab ea bonitas voluntatis nostrae dependeat. Sed contra est quod Augustinus dicit Contra FaUSim, lib. XXII, cap. 27, in princi), qud α peccatum eSt dictum, sacrum Vel concupitum aliquid contra aeternam legem. Sed malitia Voluntati eSt radix peccati. Ergo cum
Ratio hi sumitur pro moralis conscientiae omnia ubirnat ac in finem Viriuit, sed non lumine quod omnem hominem illuminat tam stricte accipitur ut duntaxat verum radi 2 Lex aeterna hie sumitui generaliter prout eptum veramque obligatiovem importe est ratio divinae sapientiae secundum quam Deus
629쪽
Q EST. XIX, ART. IV ET . 49 malitia bonitati opponatur, bonitas Voluntatis dependetis lege aeterna.
CONCLUSIO. - uali ratio humana ad legem aeternam comparetur, ut cauSa Secunda primae subordinata, necessarium est voluntatis humanae bonitatem magis ex lege aeterna quam ex ratione dependere.
Respondeo dicendum quod in omnibus causis ordinati essectus plus de pendet a cala Sa prima quam h cauS Secunda, quia caUSa Secunda non agit nisi in virtute primae causae. Quod autem ratio humana sit regula Voluntati humanae, ex qua ejus bo 'tas mensuretur, habet ex lege aeterna, quae egi ratio divina; unde dicitur Psal iv, sh Multi dicunt Quis ostendit nobis 6ona Signatum est super nos umen vultus tui, Domine quasi diceret : LUmen rationiS, quod in nobis est, intantum potest nobis ostendere bona et OStram Voluntatem regulare, inquantum est lumen vultus tui, id est ' Vultu tu derivatum. Unde manifestum est quod multo magis depondet boni las Voluntatis humansera lege aeterna quam a ratione humana et ubi
descit humana ratio oportet ad rationem aeternam recUrrere. Ad primum ergo dicendum, quod laniis rei non Sunt plure mensurae ProXimdd; OSSunt tamen SSe plure menSUI 82, qVarum una Sub alia ordinetur.
Ad secundum dicendum, quod mensura prOXima eSt homogenea mensu
Ad tertium dicendum, quod licet lex aeterna Sit nobis ignota, Secundum quod est in mente divina, innotescit tamen nobis aliqualiter Vel per rationem naturalem, quae ab ea derivatur ut propria HUS imago, Vel per aliqualem revelationem Superadditam.
ARTICULUS V. AETRUM VOLUNTAS DISC0RDANS A BATIONE ERRANTE SIT MALA I).
De bis etiam Seni H dist. 59, quaest. III, art. 2 coi p. et art. 5 per tot. et I dis ait si laesi. II ad 2 et De ver quaest XVII, art. 4 et De malo, qiuest. H, art. 2 ad 8, et quod III 'ori 27, ei quodi Vm, ari. 4 et 5, ei quodl. IX, art. 45 com et Rom. xiv leci. 2 et lect 5 sin
Ad quintum sic proceditur. 1. Videtur quod voluntas discordans arationuerrante non it mala. Ratio enim est regula Voluntatis humanae, inquantum clerivatur u lege aeterna ut dictum est sari praee.). Sed ratio errans non dela Vallar a lege aeterna Ergo ratio erran non Si regula Voluntati humanae' non Si ergo voluntas mala, Si diScordat a ratione errante. 2. Praeterea, Secundum Augustinum Serm. I de Verb. DOm. cap. rei teriori Spotestatis praeceptum non Obligat, Si contrarietur praecepto potestatis Superiori S; Sicut Si proconsul ubeat aliquid quod imperator prohibet. Sed ratio erran quandoque proponit aliquid quod est contra praeceptum Supe-PIOUS, ciliCet Dei, CUJUSeSt Summa potestaS. Ergo dictamen rationi erran-il n0n bligat; non Si ergo Voluntas mala, Si discordet a ratione errante.
3. Praeterea, omni Voluntas mala reducitur ad aliquam Speciem malitiεe. e Jolunta di Soordans a ratione errante non potest reduci ad aliquam Speciem malitizd luta Si ratio errans errat in hoc quod dicat esse sornican-ssum, Volunta dia qui ornieari non vult, ad nullam malitiam reduci po-wSt. Ergo Voluntas discordans a ratione errante non est mala Sed contra Sicut in primo dictum est id est par I, quaest. I xxiX, art. 13), conscientia nihil aliud est quam applicatio scientiae ad aliquem aetum. Selentia autem in ratione St. Voluntas ergo discordans a ratione errante eStcontra conscientiam. Sed omnis talis voluntas est mala dicitur enim Rom.
' μηβii'n' gitur de Protentia erronea, ac proinde quaeritur, ui aiunt recentiores